Termokatalitik jarayonlar. Katalitik riforming va izomerizatsiya - Горное дело - Рефераты

Termokatalitik jarayonlar. Katalitik riforming va izomerizatsiya

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

1089.80859375 KB

Termokatalitik jarayonlar. Katalitik riforming va izomerizatsiya Reja: 1. Katalitik riforming xomashyosi va mahsulotlari. 2. Katalitik riforming jarayonida qo’llaniladigan katalizatorlar. 3. Izomerlash qurilmasi texnologik tizimi.

Hozirgi neftni qayta ishlash zavodlarida benzin sifatini yahshilash imkonini beruvchi, shuningdek qimmatbaho monomerlar olish jarayonlaridan biri katalitik riforming hisoblanadi va bu jarayon keng tarqalgan bo’lib, ayni vaqtda katalitik riforming qurilmalari asosan platinali katalizatorda ishlaydi. Katalitik riforming jarayonidan maqsad - yuqori oktanli avtomobil benzin komponentini ishlab chiqarish shuningdek, aromatik uglevodorodlar benzol, toluol, ksilollar olishdir. Jarayon natijasida vodorod saqlovchi gaz ham olinadi va keyinchalik yoqilg’i, moy va boshka fraksiyalarni gidrotozalashda hamda gidrokreking qurilmalarida foydalaniladi. Katalitik riforming hom ashyosi bo’lib to’g’ri haydashdan olingan benzin frasiyalari hizmat kiladi. Yuqori oktanli benzin olish uchun katta benzin fraksiyalari (85-180 0 C) hizmat qilsa, benzol toluol, ksilol olish uchun 62-85, 85- 115 0 C va 115-150 0 C fraksiyalaridan foydalaniladi, ba’zida keng benzin fraksiyalariga termik kreking jarayonidan olingan past oktanli benzinlar ham qo’shiladi. Bunda xomashyo oltingugurtli bo’lsa katalizator zaharlanishi mumkin, shuning uchun doim riforminga gidrotozalangan xomashyo kiritiladi. Xomashyo tarkibidagi oltingugurt miqdori 0,01% bo’lishi kerak . Katalitik riforming vaqtida neftning benzin fraksiyasi uglevodorodlari katta miqdori aromatik uglevodorodlarga aylanadi. Bunda olti a’zoli naften uglevodorodlari degidrirlanishi, alkillangan besh a’zoli neftenlarni degidroizomerlanishi va parafin uglevodorodlarini degidrosiklanishi kuzatiladi. Bir vaqtning o’zida aromatik uglevodorodlarni dealkillanish reaksiyalari ham boradi. Shuningdek, ularni zichlanishi tufayli katalizator yuzasida koks qatlamini hosil bo’lishiga olib keladi. Katalizator kokslanishini oldini olish va kreking vaqtida hosil bo’lgan to’yinmagan uglevodorodlarni gidrogenlanishi uchun reaktordagi vodorod bosimini yuqori oktanli benzin olishda 3-4 MPa, individual aromatik uglevodorodlar olishda 2 MPa da saqlash zarur. Barcha asosiy reaksiyalar issiklik yutilishi bilan kechadi. Uglevodorodlarni o’zgarish darajasi jarayon issiklik effekti yig’indisiga ko’ra aniqlanadi. Jarayon borishida temperatura (480-520 0 C) pasayadi va xomashyoda boshqa o’zgarish

kuzatilmaydi. Shuning uchun xomashyoni to’la o’zgarishi uchun aralashmani oraliq qizdirishdan o’tkazish lozim. Jarayon to’la o’tishi uchun odatda uchta ketma–ketlikda o’rnatilgan reaktorlardan foydalaniladi . Yuqori oktanli benzin komponentini chiqish miqdori 80-88% (mass.) ni tashkil etadi, uning oktan soni 80-85 (motor usulida)ga teng. Riforming jarayonini o’tkazishda asosiy sanoat katalizatorlaridan hisoblangan alyumoplatinali katalizator (0,3-0,8 mass. platina) qo’llaniladi. Keyingi yillarda platina bilan reniy birikmali katalizatorlar keng qo’llanilmoqda. Bimetalli platina- reniyli katalizatorlar qo’llash orqali reaktordagi bosimni 3-4 dan 0,70- 1,4 MPa gacha pasaytirishga erishiladi. Katalizator silindrik shaklda bo’lib, uning diametri 2,6 mm, balandligi 4 mm. Katalitik riforming o’tkazishni ikki usuli keng tarqalgan: 1) qo’zg’almas katalizator qatlamida boruvchi riforming; 2) uzluksiz qayta tiklanuvchi qo’zg’aluvchan katalizator qatlamida boruvchi riforming.

Qo’zqalmas katalizator qatlamida boruvchi riforming jarayoni tavsifi Qurilma quyidagi bloklardan tuzilgan: xomashyoni gidrotozalash, tsirkulyatsiyalanuvchi gazni tozalash, katalitik riforming, gazlarni separatsiyalash va benzinni barqarorlashtirish. Qo’zqalmas katalizator qatlamida boruvchi riforming texnologik sxemasi quyidagi 15-rasmda keltirilgan. Xomashyo 12-nasos orqali bosim ostida (4,7 MPa) gidrotozalangan sirkulyatsiyalanган vodorod saqlovchi gaz va riformingdan ajralgan ortiqcha vodorod saqlovchi gaz bilan aralashtirishga beriladi. Bu aralashma 16- pechning aloqida bo’limida qizdiriladi (425 0 C gacha) va 15- gidrotozalash reaktoriga kiritiladi. Reaktordagi alyumokobal'tmolibdenli katalizator ishtirokida oltingugurtli birikmalar buzilib, so’ngra vodorod sul'fid qolatida chiqariladi. Shuningdek bir vaqtda xomashyo azotli va kislorodli birikmalardan tozalash jarayoni boradi. Buq-gazli aralashma 15-reaktordan pastki qismidan chiqarilib, 10- qaynatkich va 14-sovutkichda sovitiladi va 35 0 C harorat bilan 8-gazseparatorga kiritiladi. Bu erda aralashma suyuq gidrogenizatga va sirkulyatsiyalanuvchi gazga ajratiladi. Gaz 2- absorber pastki qismidan monoetanolamin (MEA) yordamida vodorod sul'fiddan tozalash uchun kiritiladi, so’ngra 11-kompressor yordamida 4,7-5,0 MPa bosimgacha siqiladi va gidrotozalash tizimiga yuboriladi. Ortiqchа sirkulyatsiyalanuvchi gaz 1- kompressor yordamida 5,0 MPa bosimgacha siqiladi va qurilmadan chiqariladi. Gidrogenizat 8-gaz separatoridan 9-issiqlik almashtirgichda sovitiladi va 7- buqlatuvchi kolonnaga kiritiladi. Kolonna yuqori qismidan chiquvchi vodorod sul'fid, uglevodorod gazlari va suv buqi 6-sovutkichda sovitiladi va 4-separatorga yuboriladi. Separator pastki qismidan 5-nasos orqali kondensat yiqib olinadi va 7- buqlatuvchi kolonnaga qaytariladi. Vodorod sul'fid va uglevodorod gazlari monoetanolamin (MEA) yordamida tozalash uchun 3-kolonnaga kiritiladi. Kolonna yuqori qismidan chiquvchi buqlar 27- fraksiyalovchi absorberga

Gidrogenizat 7- buqlatuvchi kolonna pastki qismidan chiqariladi va 10- qaynatkich va 9-issiqlik almashtirgichdan so’ng 13-nasos orqali platforming blokiga yuboriladi. Gaz maxsulotli aralashma dastlab 20-issiqlik almashtirgichda qizdiriladi, keyin 16-pechda va 500-520 0 C haroratda 19-reaktorga kiritiladi. Aralashma 18 va 17- reaktorlardan ketma ketlikda o’tib, qar bir reaktordan so’ng 16-pechda qizdiriladi. Va niqoyat, oxirgi 17- reaktordan keyin gazmaxsulotli aralashma 20-issiqlik almashtirgich va 21-sovutkichda 30 0 C gacha sovitiladi va 22- yuqori bosimli separator (3,2-3,6 MPa) ga katalizatdan sirkulyatsiyalanuvchi gazni ajratish uchun kiritiladi. Sirkulyatsiyalanuvchi gaz 5MPa bosim ostida 24-kompressor yordamida platforming tizimiga qaytariladi, ortiqchasi esa - gidrotozalash tizimiga. Beqaror katalizat 22-separatordan 23-past bosimli separator (1,9 MPa) ga kiritiladi. Katalizatdan ajraluvchi uglevodorodli gaz separator yuqori qismidan chiqarilib, 27- fraksiyalovchi absorberga kirishdan oldin gidrotozalashdagi uglevodorod gazlari bilan aralashtiriladi. Shu absorberga 23- past bosimli separatordan suyuq faza 25- nasos orqali beriladi. Absorbent sifatida barqaror katalizat(benzin) xizmat qiladi. Absorber 27 da 1,4 MPa bosimda yuqori qismidagi harorat 40 0 C pastki qismida 165 0 C da quruq gaz ajratiladi. Beqaror katalizat 26-nasos yordamida 31-issiqlik almashtirgich orqali 34- kolonnaga beriladi va u erda barqarorlashtiriladi. Maxsulotning bir qismi 27 va 34 - jiqozlarning pastki qismidagi haroratni tutib turish uchun 28-pech orqali sirkulyatsiyalanib turadi. Barqarorlashtirishni bosh fraksiyasi 32-jiqozda sovitiladi va 33-yiqgichga kiritiladi, u erdan 35-nasos orqali kolonnaga "sovuq quyilish" hosil qilish uchun qaytariladi, ortiqcha qismi qurilmadan chiqariladi. Kolonna 34 ni pastki qismidagi barqaror benzin 31 va 30-issiqlik almashtirgichlardа sovitilgandan keyin 29-nasos orqali 27-fraksiyalovchi absorberga kiritiladi, uning ortiqcha qismi qurilmadan chiqariladi. Qurilma ish rejimi: Harorat, 0 C Bosim, М Pa

Xomashyoni uzatish hajmiy tezligi, soat-1..................................................1,5-2,0 Sirkulyatsiyalanuvchi vodorodsaqlovchi gazning xomashyoga nisbatan karrasi 1500 Bosqichlar bo’yicha katalizator tarqatilishi..................................................1: 2: 4 Izomerlash jarayoni mohiyati yengil normal parafin uglevodorodlarini mos izotuzilishdagi uglevodorodlarga katalitik o’zgarishi hisoblanadi. Pentan va geksanlarni katalitik izomerlash jarayoni tavsifi Katalitik izomerlash jarayoni yuqori oktanli benzin komponentlari hamda neftkimyo sanoati uchun xomashyo olishga mo’ljallangan. Jarayon xomashyosi sifatida n-butan, boshlang’ich qaynash temperaturasi – 52 0 C bo’lgan yengil tug’ridan-to’g’ri haydashdan olingan fraksiyalar, katalitik riforming rifinatlari, n- pentan va n-geksan yoki ularni gazlarni fraksiyalash vaqtida ajratilgan aralashmalari ishlatiladi. Asosiy katalizatorlar sifatida Fridel-Kraft katalizatori, vol ь fram sulfidli, bifunkcional, nodir metalli ceolit tarkibli va kompleks katalizatorlar qo’llaniladi. Hozirgi vaqtda platina yoki palladiyli bifunksional katalizatorlardan foydalanish keng tarqalgan. Izomerlash jarayoni rejimi qo’llaniladigan katalizatorga bog’liq holda har hil intervallarga o’zgarishi mumkin: Temperatura, 0 C Bosim, MPa Homshyoni hajmiy uzatish tezligi, soat -1 Vodorodni xomashyoga mol nisbati Jarayonda izomerizatning chiqishi 93-97% (mass.), oktan soni esa 88- 92(tadqiqot usulida) teng. Yonaki mahsulot quruq gaz bo’lib, yoqilg’i sifatida ishlatiladi. Izomerlash qurilmasi rektifikatsiya va izomerlash bloklaridan tuzilgan: rektifikciyalash blokida izomerlashga yuboriladigan xomashyo oldindan pentan va geksan fraksiyalariga ajratiladi, shundan so’ng olingan mahsulotni barqarorlashtish orqali undan tayyor izopentan va izogeksanlar ajratiladi. Izomerlash blokida

izomerizatlar olinadi. Quyidagi 16-rasmda tarkibi – 27,5% (mass.) izopentan, 44% (mass.) n-pentan va 26,2% (mass.) izogeksanni ftor bilan promotorlangan alyumoplatinali katalizotor orqali olishdagi izomerlash qurilmasi texnologik sxemasi keltirilgan (xomashyo boshlang’ich qaynashi – 62 0 C dagi fraksiya). Xomashyo (boshlang’ich fraksiya va resirkulyatsiyalanuvchi pentan izomerizati aralashmasi) 17-absarberdan to’yingan absorbent bilan birgalikda 8- rektifikatsion kolonnaga ajratishga kiritiladi. Izopentan fraksiyasi 8-kolonna yuqorisidan ajratiladi va keyingi rektifikatsiya uchun 5-butan kolonnasiga o’tkaziladi, 8-kolonna pastki mahsuloti 9-pentan rektifikatsiya kolonnasiga kiritiladi. 9-kolonna yuqorisidan olinuvchi tarkibi 91% (mass.) atrofidagi n- pentndan iborat pentan fraksiyasi vodorod saqlovchi gaz bilan aralashtirilib, 6- issiklik alamashtirgichda isitiladi va so’ngra 12-quvurli pechda qizdirilib, 11- izomerlash reaktoriga tushadi. Pentan kolonnasi pastki mahsuloti 10-izogeksan kolonnasiga ajratishga yuboriladi. Reaksiya mahsulotlari 6-issiqlik almashtirgichda 7 va 3-sovitkichlarda sovitiladi so’ngra 2-separatorga tushadi. Separatordan sirkulyatsiyalanuvchi gaz 14-adsorberga yuboriladi, izomerizat esa 16- kolonnada barqarorlashtirishdan so’ng xomashyo aralashmasi bilan aralashgan holda 8-rektifikatsion kolonnaga jo’natiladi. Katalizatorni kislotalik funktsiyasini saqlash uchun toza vodorod va sirkulyatsiyalanuvchi vodorod saqlovchi gaz oldindan 14-adsorberda NaA tipdagi seolitlarda quritishdan o’tkaziladi. Sirkulyatsiyalanuvchi gazdagi vodorod kontsentratsiyasi 80-85% (hajm) ni tashkil etadi. Jarayonda vodorodni sarfi xomashyoga nisbatan 0,1-0,3% (mass.) ni tashkil etadi. Katalizator yuza qavatida hosil bo’lgan koksni har 3-4 oyda kuydirish yo’li bilan qayta tiklanadi. Izopentan 17-absorberda barqarorlashtirish gazlaridan ajratiladi, bunda absorber yuqorisidan geksan fraksiyasi «to’yintirish» hosil qilish uchun beriladi.

16-rasm. Izomerlas h qurilmasi texnologik sxemasi: 1- nasoslar; 2- separatorl ar; 3- suvli sovitkichl ar; 4- qaynatkic hlar; 5, 8- 10, 16- kolonnala r; 6- issiqlik almashtir gichlar; 7- havoli sovitish jihozlari;1 1- reactor; 12- quvurli pech; 13- yig’gichla r; 14- adsorber- quritgich; 15- kompresso r; 17- absorber.

Qurilma asosiy mahsuloti 95% (mass.) tozalikdagi izopentan hisoblanadi. Pentan fraksiyasini izomerlashdan so’ng boshlang’ich distillyat oktan soni 79 dan 90 gacha (tadqiqot usulida) ko’tariladi. Umumiy holda yengil fraksiyalar oktan sonini izomerlash yordamida 15-20 birlikka oshirish mumkin. Qurilmadagi tehnologik rejim quyidagicha boshqariladi: Temperatura, 0 C ----------------------------------------------------------------- 380-450 Bosim, MPa -------------------------------------------------------------------------- 3,5 Xomashyoni hajmiy uzatish tezligi , soat -1 -------------------------------------- 1,5 Vodorodni:n-pentanga mol nisbati ---------------------------------------------- 3:1 Sirkulyatsiyalanuvchi vodorod saqlovchi gaz karrasi m 3 /m 3 -------------------880 Pentanli izomerizat resirkulyatsiya karrasi -------------------------------------- 1,25 Kolonnalardagi temperatura va bosim quyidagi jadvalda keltirilgan: 13-jadval Ko’rsatkichlar Kolonna 5 Kolonna 8 Kolonna 9 Kolonna 16 Temperaturalar, 0 С Evaporatorda 55 90 84 84 Yuqorisida 82 77 74 6 8 Pastida 100 110 110 104 Bosim, MPa 0,6 0,5 0,3 0,15

Adabiyotlar : 1. Альбом технологических схем ы процесс ы переработки нефти и газа.//Под. Ред.Бондаренко Б.И. М., Химия, 198 4 . 1 2 4 с. 2. Смидович Е.В. Технология переработки нефти и газа, ч. 2; Учеб. для вузов. М., Химия, 1980. 328с. 3. Суханов В.П. П ереработк а нефти . М.: Высшая школа , 19 74 . 252 с.

Похожие

Termokatalitik jarayonlar. Katalitik krekinglash qurilmasi tehnologik jarayon tavsifi

Gidrogenizatsion jarayonlar. Neft mahsulotlari gidrotozalash jarayonlari

Absorbsiya va adsorbsiya jarayonlar jihozlari

Tabiiy gazni tarkibi, fizik-kimyoviy xususiyatlari

Gidromexanik jarayonlar uchun jihozlar