Termokatalitik jarayonlar. Katalitik krekinglash qurilmasi tehnologik jarayon tavsifi - Горное дело - Рефераты

Termokatalitik jarayonlar. Katalitik krekinglash qurilmasi tehnologik jarayon tavsifi

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

316.2578125 KB

Termokatalitik jarayonlar. Katalitik krekinglash qurilmasi tehnologik jarayon tavsifi Reja: 1. Termokatalitik jarayonlar mohiyati. 2. Katalitik krekinglash xomashyosi va mahsulotlari. 3. Katalitik krekingda kimyoviy jarayonlar. 4. Katalitik krekingni 1A/1M markadgi qurilmasi texnologik sxemasi.

Neftni ikkilamchi qayta ishlash jarayonlari orasida og’ir distillyat fraksiyalarini katalizator ishtirokida katalitik krekinglash muhim o’rin tutadi. Jarayon o’tkazilishidan maqsad, yuqori oktanli benzin olish hisoblanadi. Butan– butilen va propan-propilenga boy gaz fraksiyalari, yuqori oktanli alkilat – benzin komponenti xomashyosi sifatida keng qo’llaniladi, shuningdek neft kimyosi va sun`iy kauchuk ishlab chiqarishda foydalaniladi. Katalitik kreking yengil gazoylini dizel yoqilg’isi komponenti sifatida foydalaniladi. Ko’p miqdordagi polisiklik aromatik birikmalar saqlangan og’ir gazoyllar, tehnik uglerod, ignasimon koks olishda xomashyo, hamda mazut komponenti sifatida ishlatiladi. Krekingni asosiy xomashyosi keng fraksion tarkibli vakuum gazoyllari hisoblanadi. Masalan: qaynash temperaturalari 300 dan 500 0 C gacha bo’lgan fraksiyadir. Oxirgi yillarda qaynash temperaturasi 550 0 C – 590 0 C gacha og’irlashtirilgan vakuum gazoyllari ham qo’llanilmoqda. Katalitik kreking xomashyosining kokslanish darajasi past (0,5% mass.) bo’lishi lozim, ya`ni katalizatorni tez kokslanishga chaqaruvchi smolali moddalar bo’lishi jarayonga ta`sir etadi. Bundan tashqari, xomashyodagi metal miqdori (20- 25g/t) kam bo’lishi ta`minlanishi kerak. Shunga ko’ra xomashyo oldindan metalsizlantiriladi. Odatda krekinglanadigan xomashyo kullanish darajasi 0,006 – 0,007% (mass.) chegarasida bo’ladi. Oltingugurtli xomashyo gidrotozalashdan o’tkazilishi lozim. Gidrotozalashdan so’ng xomashyodagi oltingugurt miqdori 0,1 – 0,3 % (mass.) gacha kamaytirildi. Katalitik kreking qurilmalarida aktivligi yuqori seolit tarkibli katalizatorlar keng qo’llaniladi. Bunday katalizatorlar amorf matricasida 10 – 25 % gacha kristall alyumosilikatlar bo’ladi. Bu esa ma`lum darajada benzin chiqishini ko’payishiga va uning oktan sonini motor usulida 82 – 84 yoki tadqiqot usulida 92 – 94 gacha ko’tarish imkonini beradi, shuningdek to’qnashuv vaqtini kamaytiradi. Katalizatorlar ma`lum granul metrik tarkibga, yuqori g’ovakli va mehanik mustahkamlikka ega bo’lishi kerak. Krekingni amalga oshirishda katalizatorlar qo’llash g’oyasi akademik N. D. Zelinskiy tomonidan ilgari surilgan. U katalizator sifatida alyuminiy xlorni qo’llagan. Bu asosda 1919 – 1920 yillarda benzin olish bo’yicha ilg’or qurilma ham yaratilgan. Alyuminiy xlor 200–250 0 C temperaturada krekinglashni yumshoq rejimida o’tkazish imkonini beradi. Sanoatda katalitik kreking alyumosilikatli katalizatorlardan foydalanish orqali rivojlanishiga erishildi. Bu katalizatorlarning asosiy afzalligi, ularni qayta tiklash soddaligi hisoblanadi. Kreking katalizatorlari tabiiy tuproq ko’rinishida yoki sintetik alyumosilikatlar bo’ladi. Hozirgi neftni qayta ishlash zavodlarida aktiv va oltingugurtga chidamli sintetik katalizatorlar keng qo’llaniladi. Sintetik katalizatorlar asosan alyuminiy tuzini va kremniy tuproqni suv bilan o’zaro ta`sir yuli orqali tayyorlanadi. Olingan gel aralashmasiga shakl beriladi va quritiladi. Katalizator tarkibi odatda undagi kremniy, alyuminiy oksidlari va boshka kompanentlarni suvsiz miqdoriga ko’ra aniqlanadi. Katalizator asosiy massasini kremniy oksidi va 10 – 15% alyuminiy oksidlari tashkil etadi.

Katalitik kreking – geterogen katalizni bir ko’rinishi bo’lib, unda reaksiyalar ikki faza chegarasida kechadi: qattiq (katalizator) va gaz yoki suyuq (xomashyo). Shuning uchun katalizator strukturasi va yuzasi muhim ahamiyat kasb etadi. Katalizatorning muhim hususiyatlaridan biri, uning aktivligidir. U mahsulotning chiqishi bilan tavsiflanadi. U aktivlik indeksi bilan tushintiriladi, bunga ko’ra 34- 35 yuqori, 28 – 32 o’rtacha 27 – 28 quyi aktivlik indekslariga ega. Katalitik krekingda kimyoviy jarayonlar quyidagi ketma-ketlikda kechadi: 1) Katalizator yuzasiga xomashyo kiritilishi (tashqi diffuziya); 2) Katalizator g’ovaklarida xomashyo ichki diffuziyasi; 3) Katalizator aktiv markazlarida himosorbsiya; 4) Katalizator yuzasiagi kimyoviy reaksiyalar; 5)Katalizator yuzasi va diffuziya g’ovakliklaridan kreking mahsulotlari va o’zgarishsiz qolgan xomashyo desorbsiyasi; 6) Kreking mahsulotlarini reaksiya zonasidan olib chiqish. Alyumosilikatli katalizator bilan to’qnashuv sharoitida to’yinmagan uglevodorodlar biroz aktiv hisoblanadi. Olifinlar polimerizasiyasi xona temperaturasida boshlanadi, temperatura oshirilish bilan qaytar reaksiya polimerlanish–depolimerlanish ro’y beradi. To’yinmagan uglevodorodlar o’zgarishi 400 – 500 0 C da termik krekinga qaraganda 1000 – 10 000 martagacha tez boradi. Katalitik kreking mahsulotlari chiqishi va ularni sifati xomashyo tabiatiga bog’liqdir: 11-jadval Ko’rsatkichlar Aromatik xomashyo Naftenli xomashyo Parafinli xomashyo Gidrotozalangan deasfaltizat Zichlik, kg/m 3 934,0 829,0 855,0 930,9 Oltingugurt miqdori, % 1,8 1,0 0,5 0,3 50 % (hajm) qaynashi, 0 С 429 421 432 545 Kreking darajasi, % (hajm) 70 80 85 70 Mahsulot chiqishi, % (hajm) Benzin 54,2 65,0 68,0 61,0 ∑C 3 7,5 8,5 11,0 7,9 ∑C 4 14,8 17,0 18,5 13,7 Katalitik krekingni 1 A/1M markadgi qurilma misolida texnologik jarayonni ko’rib chiqamiz (14-rasm). Qurilma sxemasida quyidagi bloklar mavjud: reaktor, fraksiyalovchi (asosiy va bug’latish kolonnalari, gaz, suv ajratgichlari) va qizdirish (pech, issiqlik almashtirgichlar, sovutgichlar). Xomashyo 22-nasos yordamida 21- issiqlik almashtirgichga beriladi va u erdan chiqariluvchi oqimlar issiqligi hisobiga 200 0 C gacha qizdirilib, 9-pechga kiradi. Pechda 260 – 270 0 C gacha qizdirilgan xomashyo

katalizator bilan aralashtiriladigan qismiga kiritiladi. Hosil kilingan suspenziya suv bug’ bosimi ostida 6- qiya lift-reaktori bo’ylab 7-reaktor–separatorga ko’chirib o’tkaziladi. Bir vaqtning o’zida boshqa aralashtirish qismidan resirkulyat beriladi va 5-quvur bo’ylab 7-reaktor mavhum qaynash katlamiga tushadi. Kreking mahsulotlari (gazlar va bug’lar) ikki bosqichli ciklonlar tizimidan o’tib, 13- rektifikatsion kolonna pastidan kiritiladi. Kokslangan katalizator 7-reaktor bug’latish seksiyasidan 1- regeneratorga 3- liniya bo’ylab uzatiladi. Katalizator yuzasidagi koksni kuydirish uchun havo berildi. Qayta tiklangan katalizator 2 va 4-quvurlar bo’ylab xomashyo va resirkulyatni aralashtirish qismiga tushiriladi. Regenerasiya gazlari regeneratordan so’ng ikki bosqichli siklonlaridan o’tib, jihoz yuqorisidan chiqariladi. Kreking mahsulotlari 13-kolonnada gaz, benzin bug’lari va suv bug’i kolonna yuqorisidan chiqarilib, 18-havoli sovitkichndan o’tib, 19-gaz suv ajratgichga tushadi. Ajratilgan benzinni bir qismi 20-nasos yordamida 13- kolonna yuqori qismiga to’yintirish uchun qaytariladi, uning kolgan qismi barqarorlashtirish blokiga, gaz esa fraksiyalash seksiyasiga jo’natiladi. yengil va og’ir gazoyllar 14- bug’latish kalonnalaridan chiqariladi. Og’ir gazoyl 13-kolonna pastidan 11-nasos yordamida 8-sovitgich orqali «to’yintirish» uchun qaytariladi. Bu orqali katalizator changlarini ko’chishini oldi olinadi. Katalizator changlari aralashmasi 13-kolonna pastida og’ir suyuq kreking mahsulotlari bilan birlikda 15-shlam ajratgichga tushadi. Bu erdan shlam 12-nasos yordamida 7- reaktorga qaytadi, aromatlashtirilgan og’ir kreking gazoyl–dekantat qurilmadan chiqariladi. Oraliq sirkulyatsion “to’yintirish”lar 13-kolonna o’rta qismidan olinib, 10- nasos yordamida 8-issiqlik almashtirgich orqali haydalib, yuqori tarelkaga qaytariladi.

14-rasm . 1-A /1-M katalitik kreking qurilm asi texnologik sxem asi: 1-regenerator; 2,4-qayta tiklangan katalizatorni uzatish m oslam asi; 3-kokslangan katalizatorni uzatish m oslam asi; 5, 6-lift- reaktorlar; 7-reaktor-separator; 8, 21-issiqlik alm ashtirgichlar; 9-quvurli pech; 10, 12, 16, 17, 20, 22-nasoslar; 13-rektifikatsion kolonna; 14-bug’latuvchi kolonna; 15-shlam ajratkich; 18-havoli sovitish jihozi; 19-gaz-suv ajratkich.

Qurilmaning ish rejimi quyidagi jadvalda keltirilgan: 12-jadval Reaktorda: Temperatura, 0 С 450 – 510 Bosim, MPa 0,15 – 0,20 Xomashyoni uzatish tezligi, soat -1 2 – 10 Katalizator sirkulyatsiya karrasi 2 – 10 Regeneratorda: Temperatura, 0 С 620 – 630 Bosim, MPa 0,2 – 0,3

Adabiyotlar : 1 . Альбом технологических схем ы процесс ы переработки нефти и газа. //Под. Ред.Бондаренко Б.И. М., Химия, 198 4 . 1 2 4 с. 2. Смидович Е.В. Технология переработки нефти и газа, ч. 2; Учеб. для вузов. М., Химия, 1980. 328с. 3. Суханов В.П. П ереработк а нефти . М.: Высшая школа , 19 74 . 252 с.

Похожие

Termokatalitik jarayonlar. Katalitik riforming va izomerizatsiya

Neft va neft mahsulotlarini qayta ishlashda termodestruksion jarayonlar. Og’ir xomashyoni visbrekinglash tehnologik jarayon qurilmasi

Gazni qayta ishlash zavodlaridagi asosiy tehnologik jarayonlar tavsifi

Termik krekinglash texnologik tizimi

Neft qoldiqlarini kokslash jarayonlari. Qizdirilmaydigan kameralarda sekinlik bilan boruvchi kokslash qurilmasi texnologik tizim tavsifi