Gidrogenizatsion jarayonlar. Neft mahsulotlari gidrotozalash jarayonlari - Горное дело - Рефераты

Gidrogenizatsion jarayonlar. Neft mahsulotlari gidrotozalash jarayonlari

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

70.8251953125 KB

Gidrogenizatsion jarayonlar. Neft mahsulotlari gidrotozalash jarayonlari Reja: 1. Gidrogenizatsion jarayonlar mohiyati. 2. Gidrotozalash jarayonilarida qo’llaniladigan katalizatorlar. 3. Dizel yoqilg’isi distillyatini gidrotozalash texnologik tizimi.

Hozirgi vaqtda neftni qayta ishlash sanoatida gidrogenizatsion jarayonlarni gidrotozalash, gidrokreking, gidrodealkillash, gidrogenlash va gidroizomerlash usullari keng qo’llaniladi. Bu jarayonlarni qo’llash orqali neft mahsulotlarini sifatini va ishlab chiqarish ko’lamini oshirishga erishiladi. Gidrogenizatsion jarayonlar neftni qayta ishlash sanoatida ikkinchi jahon urushidan so’ng keng qo’llanila boshlandi. Dastlab kataliktik riforming xomashyosi benzin va dizel yoqilg’isini gidrotozalash rivojlandi, keyinrok neft distillyatlarini gidrokrekinglash amalga oshirila boshlandi. Ohirgi yillarda mahsus yoqilg’i va moy komponentlarini olish imkonini beruvchi gidroizomerlash jarayonlarini qo’llash muhim o’rin kasb etmokda. Shuningdek, neft ashyosi uchun xomashyo olishda alkillash jarayonlari ham keng qo’llanilmokda. Katalitik riforming qurilmalari xomashyosi uchun benzin fraksiyalari gidrotozalash va gidrooltingugurtsizlantirishdan o’tkaziladi. Bunda oldindan qayta ishlovni o’tkazilishi riforming jarayonidagi asosiy ko’rsatkichlar yahshilaydi, asosan xomashyoni aromatlilik darajasini, olinadigan benzin oktan sonini, katalizator hizmat muddatini uzaytiradi. Kerosin va dizel fraksiyalarini gidrotozalashdan maqsad talab etilgan standart me’yorlariga ko’rsatilgan miqdorgacha oltingugurt miqdorini va termik barqaror, yonish hususiyatlari yahshilangan tayyor distilliyatlar olishdir. Bir vaqtda yoqilg’ini korroziyaga aktivligini pasaytiriladi v uning saqlash vaqtidagi har hil cho’kindilar hosil bo’lishi pasayadi. Benzin fraksiyalarni gidrotozalashda asosiy mahsulot barkaror gidrogenizat hisoblanadi, uning chiqishi 90-99% (mass.) ni tashkil etadi. Gidrogenizatdagi oltingugurt miqdori 0,002 % (mass.) dan oshmaydi. Kerosin destilliyatlarini gidrotozalashda neftni to’g’ri haydashdan olingan 130-240 va 140-230 0 C fraksiyalar xomashyo bo’lib hisoblanadi. Gidrotozalangan kerosin fraksiyasi jarayon asosiy mahsuloti bo’lib, uning chiqishi 96-97% (mass.) ga etishi mumkin. Bundan tashqari, oz miqdorda past oktanli benzin fraksiyasi, uglevodorod gazlari va vodorod sulfid ham olinadi.

Benzin, kerosin va gazoyl fraktsiyalarini gidrotozalashda boradigan kimyoviy reaktsiyalar. Sanoatda neft fraksiyalarini gidrotozalash jarayonlari odatda alyumokobaltmolibdenli, alyumonikelmolibdenli va boshqa katalizatorlarda 350 - 400 0 C temperaturada, 30 - 50 am bosim va vodorodni xom ashyoga ko’ra molyar nisbati 5 ׃1 dan 10 ׃1 gacha bo’lgan sharoitda o’tkaziladi. Oltingugurt neft va neftni qayta ishlash maxsulotlarida elementar oltingugurt, vodorod sulfid, merkaptanlar, alifatik va aromatik sul'fidlar, tsiklik sul'fidlar va tiofenlar ko’rinishidà saqlanadi.Disulfidlar asosan odatda merkaptanlarni oksidlanishi natijasida hosil bo’ladi. Elementar oltigugurt ham asosan vodorod sulfidni oksidlanish maxsusloti hisoblanadi. Katalitik gidrotozalash jarayonlarida boruvchi oltingugurt birikmalari gidrogenoliz reaksiyalari quyida keltirilgan.R− SH + H 2→ RH + H 2S merkaptanlar R − S− S− R + 3 H 2→ 2 RH + 2 H 2S disul'fidlar R− S− R +2 H 2→ RH + RH + H 2S sul'fidlar H 2C− CHR +2H → R− C 4H 9+H 2S H 2 C CH 2 S tiofenlar HC CR +4H 2→ R− C4H 9+H 2S HC CH

S tiofenlar Oltingugurt birikmalari gidrogenoliz reaksiyalari uglerod - oltingugurt bog’ini uzilishi va erkin valentli vodorodga to’yinishi bilan xarakterlanadi. Oltingugurt birikmalari gidrotozalashbilan bir qatorda ma'lum miqdorda olefinli - uglevodorodlar, azotli va kislorod saqlovchi birikmalarni vodorodga to’yinishi, shuningdek metaloorganikbirikmalarni birikmalari tuzilishi sodir bo’ladi. Vodorod bosimi ostida oltingugurt, birikmalarini katalitik gidrirlash ustida Moldavskiy to’liq tadqiqotlar o’tkazilgan. U shuni ko’rsatdiki, 230 0 C temperatura va 30 at bosimda katalizator (oltingugurtli molibden) ishtiroki sharoitidagi gidrirlashda turli tuzilishdagi merkaptanlarni o’zgarish darajasi bir xil bo’lmay qoldi. Sul'fidlar bog’i merkaptanlarga ko’ra qiyinroq buziladi. Oltingugurt birikmalari mustahkamligi quyidagi tartibda olib boriladi: merkaptan<disul'fid<sul'fid<tiofen. Oltingugurt birikmalari molekulyar og’irliklari oshishi bilaí oltingugurtsizlantirish gidrogenoliz tezligi pasayadi. Shunga ko’ra, ligroin distillyatlarini oltingugurtsizlantirishda gidrirlashni og’ir distillyatlarnitozalashga nisbatan biroz yumshoq rejimdà o’tkazish ta'qiqlanadi. Oltingugurt organik birikmalari gidrogenoliz reaktsiyalarini Obolentsev va Mashinlar davom ettirdilar. Oltingugurt birikmalarini gidrirlanishi bilan bir vaqtda oltingugurtsizlantirish gidrogenoliz sharoitida parafen va naftenli uglevodorodlar izomerizatsiyasi ham kechadi. Bu reaksiya katalizator xususiyatiga bog’liqdir. Gidrotozalash jarayonida ma'lum darajada metal organik birikmalarni buzilishi sodir bo’ladi. Jarayonda metallar katalizatorda o’tilib qoladi. Shuning uchun ma'lum vaqtdan so’ng katalizator aktivligi pasayadi. Gidrotozalash jarayonlari ko’lamida asosiy o’rinlardan birida oltingugurtli neft distillyatlaridan kam oltingugurtli dizel yoqilg’isini ishlab chiqarish hisoblanadi. Boshlang’ich xomashyo sifatida odatda qaynash temperaturalari 180- 330, 180-360 va 240-360 0 C kerosin – gazoyl fraksiyalari foydalaniladi. Barqarorlashtirilgan dizel yoqilg’isi chiqishi 97% (mass.) ni va undagi oltingugurt miqdori 0,2% (mass.) ni tashkil etadi. Past oktanli benzin haydalma (oktan),

uglevodorod gazlari, vodorod sulfid va vodorod saqlovchi gaz jarayonni qo’shimcha mahsuloti hisoblanadi. Ikkilamchi qayta ishlashdan olinuvchi distillyatlar (kokslash va visbrekinglash orqali olingan gazoyllar) kamdan-kam holatda gidrotozalashga kiritildi. Jarayonda foydalaniladigan vodorod saqlovchi gaz riforming qurilmasidan olinib, uning tarkibidagi vodorod miqdori 60 dan 95% (hajmi) gacha bo’ladi. Gidrotozalash jarayoni alyumokobaltmolibdenli (Al–Co-Mo) yoki alyumonikelmolibdenli (Al– Ni - Mo) katalizatorlarda turli sharoitlarda o’tkaziladi. Jarayonni o’tkazish sharoitlari quyida jadvalda keltirilgan: 14-jadval № Ko’rsatkichlar Benzin fraksiyasi Kerosin fraksiyasi Dizel yoqilg’isi distillyatlari 1. Katalizatorlar Al – Co – Mo Al – Ni – Mo Al – Co – Mo Al – Ni - Mo Al – Co – Mo Al – Ni - Mo 2. Temperatura, 0 C 380 – 420 350 – 360 350 – 440 3. Bosim, MPa 2.5 – 5.0 7,0 3,0 – 4,0 4. Xomashyoni uzatish hajmiy tezligi, soat -1 1 – 5 5 – 10 4 – 6 5. Vodorod saqlovchi gazning sirkulyatsiya karrasi, m 3 /m 3 xomashyo 100 – 600 300 – 400 300 – 400 Dizel yoqilg’isi distillyatini gidrotozalash texnologik tizimini quyida ko’rib chiqamiz (17-rasm).

Jarayon qo’zg’almas qatlamdagi alyumokobaltmolibdenli katalizatorlar ishtirokida o’tkaziladi. Xomashyo 1-nasos yordamida berilib, 16-kompressordan kelayotgan vodorod saqlovchi gaz bilan aralashtiriladi. Aralashma 6-chi va 4-chi issiqlik almashtirgichlarda isitilgandan, so’ng 2-quvurli pechga va aralashma 380 – 425 0 C temperaturada 3-reaktorga tushadi. Aralashmani reaktorga kirish va chiqishdagi temperaturalar farqi 10 0 C dan oshmasligi kerak. Reaksiya mahsulotlari 4, 5 va 6-chi issiqlik almashtirgichlarda 160 0 C gacha sovitiladi, bir vaqtda gaz xomashyo aralashmasi, shuningdek, barqarorlashtirish kolonnasi xomashyosi isitiladi. Gaz mahsulotli aralashmani keyingi sovutish 7- havoli sovutish jihozida, soviguncha (taxminan 38 0 C gacha) 8-suvli sovutgichda amalga oshiriladi. Beqaror gidrogenizat yuqori bosimli 9-seperatorda sirkulyalanuvchi gazdan ajratiladi. Gidrogenizat seperator pastidan chiqariladi, 10-issiqlik almashtirgichdan o’tishda 240 0 C gacha isitiladi, so’ngra 5-issiqlik almashtirgichga va 11- barqarorlashtiruvchi kolonnaga kiritiladi. Ayrim qurilmalarda gaz mahsulotli aralashmalar uchun yuqori temperaturali separaciyalash o’tkaziladi. Bunday hollarda aralashma 210 – 230 0 C temperaturada yuqori bosimlda qizdiriluvchi seperatorda ajratiladi, ya’ni separatorda ajratiladigan suyuqlik barqarorlashtirish kolonnasiga yuboriladi. Sirkulyatsiyalanuvchi vodorod saqlovchi gaz 18-absorberda vodorod sulfiddan monoetanolaminning suvli eritmasi yordamida tozalanib, 16- kompressor orqali tizimga qaytariladi. Suv bug’i 11-kolonna pastiki qismidan kiritiladi. Benzin bug’lari, gaz va suv bug’lari 135 0 C temperatura atrofida kolonna yuqorisidan chiqib, havoli sovutkich 12 ga tushadi, so’ngra 13-separatorda gazning suyuq aralashma qismi ajratiladi. Separatorda ajralgan benzinning bir qismi 15-nasos yordamida 11-kolonna yuqorisiga «to’yintirish» sifatida qaytariladi. Balans miqdori esa qurilmadan chiqariladi. Uglevodorod gazlari 22- absorberda vodorod sulfiddan tozalanadi. Gidrotozalangan mahsulot 11-kolonna pastidan chiqariladi va 10-issiqlik

almashtirgichda, 14-havoli sovitkichda sovitilib, 50 0 C temperaturada qurilmadan chiqariladi. Qurilmada katalizatorni qayta tiklash uchun 400 – 550 0 C va 2 MPa da toblantiriladi, so’ngra tizim orqali inert gaz o’tkaziladi. Kerosinni demerkaptanlash qurilmasi texnlolgik tizim yozuvi Kerosinni demerkaptanlash qurilmasi asosan kerosin tarkibidagi naften kislotalar va vodorod sul'fidlarni ajratish bilan bir vaqtda merkaptanlarni chiqarishga mo’ljallangan. Jarayon "Merichem" firmasi texnologiyasiga asoslangan bo’lib, MERICAT II qurilmasidir. Noo’rin komponentlarni ajratish asosan kaustik soda eritmasini oksidlanish katalizatori ishtirokida boradi. Kerosinga ishlov berish texnologiyasi quyidagi pozitsiyalarni o’z ichiga oladi; naften kislotalar, vodorod sul'fidni ajratish va merkaptanlarni oksidlash; kerosinni suv bilan yuvish; tuzli quritish tizimi; gilmoyali fil'trlash tizimi. Demerkaptanlash jarayonning asosiy qismi tolasimon plyonkali kontaktorda boradi. Bundan tozalash kerosin tarkibidagi naften kislota soni merkaptanli oltingugurt miqdorini mahsulotga nisbatan qo’yiladigan texnik talablar bilan muvofiqligini ta'minlash imkonini beradi. Kerosinga kaustik soda (NaOH ) bilan ishlov berish vaqtida ikki tipdagi reaksiya kechadi: - vodorod sul'fid va naften kislotalarni ajralishi. - merkaptanlarni ( RSH ) ajratish va kaustik sodani qayta tiklash. Kerosin tarkibidagi naften kislotalarni katta qismi quyidagi reaksiya bo’yicha ajratiladi; R− COON +NaOH → R− COONa +H 2O Agarda kerosinda vodorod sul'fid ishtiroki bo’lsa, u tezda va jadal kaustik soda bilan regirlanadi. NaOH +2H 2S→ Na 2S+2H 2O Merkaptanlarni ajratish va kaustik sodani qayta tiklash quyidagi reaktsiyalar bo’yicha boradi:

RSH +NaOH → NaSR 2NaSR +H 2O +1 2O2→ RSSR +2NaOH Merkaptanli oltingugurt kaustik soda yordamida ajraladi va so’ngra kerosindagi erimaydigan ikkilamchi birikmalarga (disul'fidlar) muvofiq o’zgaradi va shundan keyin kaustik soda tezda kerosin ichiga qaytadi. Oxirida kaustik soda qayta tiklanadi va to’qnashuv (kontaktor) bo’yicha harakatlanishi davom etadi. Kerosin demerkaptanlash qurilmasiga xom ashyo qurilmasidan temperaturasi va sarf bilan keladi. Tozalanmagan kerosin 3,9 bar bosimida ikki parallel 150- mikronli elaksimon filtrni bir tomonidan o’lchash 150 mikrondan katta bo’lgan mexanik qo’shimchalarni ushlab qolish uchun o’tkaziladè. Fil'trlarni tez-tez almashtirish va tozalash kerosin tarkibiga tushgan mexanik qo’shimchalar miqdoriãà boqliq bo’ladi. Kerosin keyin qavoli barometrga kiritiladi va u erda uglevodorodlarga oksidlash uchuí qavo qo’shiladi. Kerosin oqimining normal sarfida (47,9 m 3 /soat ga teng) qavo oqimi hajmiy tezligi taxminan 7nm 3 /soat bo’lishi kerak. Havoning bu oqimi qo’lda moslashtiriluvchi sarf moslagich yordamida boshqariladi. Tarkibi qavoli kerosin va oksidlash katalizatorli retsikli kaustik soda eritmasi birgalikda bir vaqtda to’qnashuv jiqozi orqali pastga tomon o’tkaziladi va u erda naften kislotalar, vodorod sul'fid va merkaptanlar suvli fazaga diffundirlash va natriy naftenat, natriy merkaptan hosil bo’lishi bilaí boruvchi natriy gidrooksidi bilan reaktsiyaga kirishadi. Kerosin va kaustik soda kontaktor jiqozining pastki qismidan chiqmaguncha va separator suvli suvli kaustik fazasiga kirmaguncha, kaustik soda metal tolalarga sochib turiladi. Sirkulyatsiyalanuvchi kaustik soda sarfi kerosin sarfini 20% ga mo’ljallangan.

Suvda yuvish tizimi Kerosin 12 E 0I dan AQUAFINING jiqoziga tushadi, u erda kaustik soda qoldiqlarini yuvish uchun retsikli suv bilan to’qnashishga kirishadi. Tozalangan kerosin 12D 02 yiqichdan kontakt jiqoziga nisbatan qarama-qarshi tomondan chiqariladi. Kontaktorda retsiklanuvchi suv tolasimon material bo’ylab o’z oqimida ikkinchi suvli qatlamgacha boradi va 12 R 03 markazdan nasoslarni biri orqali retsirkulsiyalanadi. Ishlatilgan texnologik suv ikki parallel ishlovchi 150 mikronli elaksimon fil'trda fil'trlanadi va texnologik Suvlarni sovutuvchi 12 E 02 sovutiladi. So’ngra sovutilgan suv uzluksiz AQUAFINING qurilmasiga berib turiladi, qo’shiladigan suv miqdori shunday o’rnatiladiki, unda umumiy ishqorni ketuvchi suvlarda taxminan 0,05% massa sathda ushlab turish kerak. Chiqaruvchi suv neytralizatsiyalash U - 50 basseynda sathni moslashtirishda chiqariladi. Tuzli quritgich va chil tuproqli fil'trlash tizimi tuzli quritgichdan erkin qoldagi suvlarni yo’qotish va kerosindagi to’yingan suvlarni miqdorini qisqartirish uchun foydalaniladi. Kerosin 12 D 03 tuzli quritgich orqali yuqoridan pastga tomon suzib va bu vaqtda suv quritgich tubida tuzli eritma ko’rinishida davriy ravishda chiqarilib turiladi. Chiqariladigan suv miqdori ancha kam sutkasiga 0,6 m 3 . Kerosin quritishdan so’ng oqartiruvchi gilmoya - attapul'gita qatlami orqali suzib o’tadi. Bu etapda Kerosinga yakunlovchi ishlov beriladi va undan qattiq jinslar, nailiq va yuza - aktiv moddalar chiqariladi.

Adabiyotlar : 1. Альбом технологических схем ы процесс ы переработки нефти и газа. // Под. Ред.Бондаренко Б.И. М., Химия, 198 4 . 124 с. 2. Смидович Е.В. Технология переработки нефти и газа, ч. 2; Учеб. для вузов. М., Химия, 1980. 328с. 3. Суханов В.П. Переработка нефти. М.: Высшая школа, 1974. 252 с. 4. Орочко Д.И., Сулимов А.Д., Осипов Л.Н. Гидрогенизационные процессы в нефтепереработке. М., Химия, 1971. 352с.

Похожие

Neft mahsulotlari gidrokrekinglash jarayonlari

Neft va neft mahsulotlarini qayta ishlashda termodestruksion jarayonlar. Og’ir xomashyoni visbrekinglash tehnologik jarayon qurilmasi

Neft qoldiqlarini kokslash jarayonlari. Qizdirilmaydigan kameralarda sekinlik bilan boruvchi kokslash qurilmasi texnologik tizim tavsifi

Tabiiy gazni tarkibi, fizik-kimyoviy xususiyatlari

Neft xomashyosi pirolizi