Sanoatda neft, gaz kondensati va gazni qayta ishlash - Горное дело - Рефераты

Sanoatda neft, gaz kondensati va gazni qayta ishlash

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

92.6494140625 KB

Sanoatda neft, gaz kondensati va gazni qayta ishlash Reja: 1. Neftni birlamchi haydash jarayoni; 2. Neftni atmosferali haydash tizimi va olinadigan mahsulotlar; 3. Zamonaviy atmosfera – vakuum sharoitda haydash qurilmalari tuzilishi. 4. Atmosfera – vakuumda haydash qurilmasi ishlash printsipi.

Neft mahsuloti tavsifi haqida so’z yuritish uchun aniq birikmalarni frakstiyalar deb nomlanuvchi guruhlarga kiritish maqsadga muvofiq bo’ladi. Frakstiya (yoki pogon) aniq ikki harorat orlag’ida qaynaydigan barcha birikmalarni jamlaydi. Bu xaroratlar frakstiyalarning qaynash chegarasi yoki qaynab bug’lanish oralig’i deb ataladi. Odatda neft quyidagi frakstiyalarga ega: Qaynash harorati Frakstiyalar 32 0 S (305 K ) gacha Uglevodorod gazlari (butan va nisbatan y engil gazlar) 32-105 0 S (305-378 K ) Benzin (gazolin) 105- 180 0 S (378-453 K) Nafta (og’ir benzin, benzin-ligroin frakstiyasi, ligroin) 180-230 0 S (453-503 K) Kerosin 230- 35 0 0 S (504- 62 3 K) Gazoyl 35 0 0 S ( 62 3 K) dan yuqori Qoldiq (mazut) Neft frakstiyalarining muhim fizik xossalariga ma’lum bosimda qaynash, qotish, suyuqlanish -xarorati zichligi yopishqoqligi (ayniqsa, yuqori molekulali uglevodorodlar uchun), infraqizil nurlarii yutishi, nur sindirish ko’rsatgichi kiradi. Neftni uglevodorod qismlariga (frakstiyalarga) ajratish oddiy va molekulyar haydash bilan amalga oshiriladi. Moy (yoki yog’lash) moddalarini olish uchun xom ashyo vakuum ostida haydaladn. Benzin tarkibidagi erigan gazlarni chiqarib yuborish va benzinning bir necha xillarini olish uchun rektafikastiya usulidan foydalaniladi. Qaynash qaroratlari bir-biriga yaqin bulgan va bir-biri bilan azeotrop aralashma (masalan, benzol-stiklogeksan, metilstiklopentap) hosil qiluvchi uglevodorodlarni ajratish ekstrakstiya, absorbstiya va azeotrop rektifikastiya usullari bilan amalga oshiriladi. Neftdan olinadigan tiniq mahsulotlar (benzin, kerosin, dizel yoqilg’isi) atmosfera bosimida ishlovchi AT qurilmalarida haydash usuli bilan olinadi. Vakuum ostida (AVT qurilmasida) yuqori molekulali moddalar haydaladi. Hozirgi kunda AVT qurilmalari tuzlardan tozalash, suvsizlantirish va barqarorlantirish(stabilizastiya) qurilmalari bilan tutashtirilgap holda birga ishlatilmoqda. AT va AVT kurilmalarida haydash natijasida quyidagi mahsulotlar olinadi:

1. Si q ilgan uglevodorod gazi. U asosan propan v a bu ta ndan iborat. Bu gazning qanchalik ko’p yoki kam bo’lishi neftni stibilizastiya qilish darajasi- ga bog’liq. Gazlar oltingugurtdan tozalanganidan so’ng xo’jalik yoqilg’isi sifatida ishlatiladi. 2. Benzin frakstiyasi. (70-180°S). Turli xil avtomobil yoqilg’isini olish uchun komponent sifatida qullanadi. Ikkilamchi qayta ishlash iatija- sida xosil bo’luvchi oraliq qismlari asosida aromatik uglevodorodlar (benzol, toluol, ksilol) olinadi. 3. Kerosin frakstiyasi. (120-315°S). Bu frakstiyadan reaktiv aviastiya, traktor va boshqa dvigatellar uchun yoqilg’i olinadi. 4. Dizel frakstiyasi. (180-350 0 S). Uni gazoyl deb ataladi. Undan dizel dvigatellari teplovoz, suv kemalari uchun yoqilg’i olinadi. 5. Mazut frakstiyasi. (350 0 S dan yuqorida). Uni termik krekinglab, qo’shimcha miqdorda yoqilg’i va moylar olish mumkin. Gudron frakstiyasi. (500°S dan yuqorida). Bu frakstiya juda yopishqoq bo’lib, 30-40°S da qotadi. Koks bitum va boshqa yopishqoq materiallar olish uchun ishlatiladi.

Neftni atmosferali haydash tizimi Neftni haydash jarayoni asosan, uni ma’lum haroratgacha qizdirib,tarkibidagi uglevodorodlar bug’ xolatiga o’tib, keyin sovutish natijasida suyuq xolatga ya’ni distillyat va qoldiq xosil qilishdir. Haydash vaqtida qaynash haroratlari bilan farq qiladigan ikki komponentdan tashkil topgan aralashma t 1 qaynash haroratigacha qizdiriladi. Bunda oson qaynaydigan maxsulot bug’lanadi va tizimdan chiqarilib sovutiladi. Distillyat va qoldiqni toza holda ajratib olish uchun xaydash jarayonini bir necha marta qaytarish kerak. Buning uchun rektifikastiya jarayonidan foydalaniladi. Rektifikastiya jarayoni maxsus tarelkalar bilan jihozlangan kolonna tipidagi vertikal stilindrik shakldagi qurilmada olib boriladi. Rektifikastiya jarayonida qarama-qarshi xarakatlanayotgan bug’ va suyuq fazalar ko’p marta bir- birlari bilan to’qnashadi, bug’ faza past temperaturada qaynaydigan komponent bilan, suyuq faza yuqori temperaturada qaynaydigan komponent bilan boyitiladi. Neftni birlamchi haydash atmosfera sharoitida, qoldiq qismi esa vakuumda haydaladi. Haydashdan hosil bo’lgan distillyatlar tarkibidan yengil komponentlarni chiqarish uchun “o’ta qizdirilgan bug’ aralashtiriladi”.Suv bug’ining sarfi atmosfera kolonnasi uchun neftga nisbati 1,5-2,0 % (mass), bug’latuvchi kolonnada esa 2,0-2,5 % (mass) ni tashkil etadi. Neftni atmosferali haydash qurilmalarida asosan neftdan yoki neft aralashmasidan to’rt distillyatli frakstiya va qoldiq mazutga ajratiladi. Uglevodorodli gazlar va vodorod sulfidli gazlar yonaki maxsulot hisoblanadi. Qurilma texnologik sxemasi quyidagi 6-rasmda tasvirlangan. Xom ashyoni ikki karra bug’latishda ikki kolonnali (birinchisi -oddiy, ikkinchisi - murakkab) qurilma texnologik tizimini ko’rib chiqamiz. Neft birinchi (oddiy) rektifikatsion kolonnaga kelguncha bir yoki bir necha oqimda issiklik almashtirgichlarda 200 – 220 0 C temperaturada qizdiriladi. Birinchi kolonna yuqori mahsulotlari yengil benzin va kam miqdordagi gaz hisoblanadi. Qolgan distillyatlar ikkinchi (murakkab) kolonnada olinadi. Har ikkala kolonna uchun umumiy holda quvurli pech xizmat qiladi.

Oddiy kolonna yuqorisidan ajraluvchi yengil benzin bug’lari (ohirgi qaynash temperaturasi 160 0 C gacha bo’lgan fraksiyalar) 3-havoli sovitkichda kondensatciyalanadi, so’ngra kondensat va gazlar 4-suvli sovitkichda sovitiladi va 5-gaz separatorida ajratiladi. Bu erdan 7-nasos yordamida barqarorlashtirish blokiga yoki ikkilamchi haydashga yuboriladi. yengil benzin bir qismi 2-kolonna yuqori tarelkasiga to’yintirish yoki sovuq quyilish sifatida qaytariladi. Qisman benzinsizlantirilgan neft 2-kolonna pastki qismidan 1-nasos yordamida 6-zmeevikli pechga kiritiladi. Pechda bug’ – suyuqlik holatida (330 – 360 0 C) qizdirilgan neft asosiy 14-rektifikatsion kolonnaga beriladi. Pechda qizdirilgan neftning bir qismi 2-kolonnada recirkulyat sifatida qo’llaniladi. Kolonna 14 yuqorisidagi mahsulot benzin fraksiyasi bo’lib, uni 2-kolonnadan olingan benzin bilan taqqoslaganda biroz og’irdir. Kolonna 14 bo’ylab chiqayotgan benzin bug’lari, shuningdek, suv bug’lari 15-havoli sovitkichda kondensatciyalanadi. Suvli sovitgich 16 dan so’ng 17-gaz separatorida gaz, benzin va suvga ajratiladi. Suyuq benzin fraksiyasi 22-nasos yordamida ikkilamchi haydashga beriladi, bir qismi esa 14-kolonnani yuqori tarelkasiga “sovuq quyilish” sifatida qaytariladi. Bug’latuvchi kolonnalar 18 va 19 orqali 20 va 21-nasoslar yordamida 140 – 240 0 C va 240 – 350 0 C (yoki 140 – 220 0 C va 220 – 350 0 C) fraksiyalar chiqariladi. Birinchisi – kerosin fraksiyasi - issiqlik almashtirgich 23, havoli sovitish qurismasi 24 va suvli qobiq quvurli sovitgichdan so’ng qurilmadan chiqariladi. Ikkinchisi – dizel yoqilg’isi – issiqlik almashtirgich 26, sovutkich 27 va 28-suvli sovutkichdan so’ng chiqariladi. Bug’latuvchi kolonnalar pastki tarelkasi ostidan o’ta qizdirilgan suv bug’i kiritiladi. Neftning og’ir bug’lanmagan qoldig’i aralashma suyuqligi bilan 14- kollonna pastki tarelkasiga oqib tushadi. Kolonna pastki tarelkasi ostidan ham “o’ta” qizdirilgan suv bug’i kiritiladi. Katta miqdorda qaynash temperaturasi past fraksiyalangan ajratilgan mazut 14 kolonna pastidan 13-nasos yordamida 29- issiqlik almashtirgich va 30, 31 sovitkichlar orqali rezervuarga jo’natiladi.

Qurilma moddiy balansi neftdagi tiniq (rangli) neft mahsulotlari miqdoriga bog’liqdir. Atmosferali haydash qurilmalaridan biri AT-6 qurilmasi kolonnalaridagi rejim va ularni tavsiflari quyida keltirilgan: Jadval -4 Kolonnalar Tem pera- tura, 0C Bosim , M Pa D iam etr, m Balandlik, m Tarelkalar Dastlabki (bug’latish) ) 120 240 0.56 0.58 3.8 30.2 22 Asosiy 140 320 0.15 7.0 45.9 38

6-rasm . N eftni atm osferali haydash qurilm asi texnologik sxem asi: 1, 7-9, 13, 20-22 – nasoslar; 2, 14 – rektifikasion kolonnalar; 3, 15,24, 27, 30 - havoli sovitkichlar; 4,16, 25, 31- sovitgichlar; 10, 11, 23, 26, 29 - issiqlik alm ashtirgichlar; 5, 17 –

Atmosferali haydash qurilmasi moddiy balansi quyidagi jadvaldagi namuna ko’rinishida bo’lishi mumkin. Jadval -5 Kiritilgan % (mass.) Barqarorlashtirilgan neft 100.0 Suvli emulsiya 0.1 Jami: 100.1 Olingan Uglevodrod gazlari 1.0 Benzin fraksiyasi (140 0 C gacha) 12.2 Kerosin fraksiyasi (140 – 240 0 C) 16.3 Dizel fraksiyasi (204 – 350 0 C) 17.0 Mazut (>350 0 C) 52.7 Yo’qotishlar 0.9 Jami 100.1

Neftni atmosfera–vakuum sharoitida haydash qurilmasi texnologik tizimi Yuqorida ko’rib o’tganimizdek, birlamchi qayta ishlash jarayonida neft va gazning fizikaviy hossalariga ko’ra fraksiyalarga ajratildi. Shunga o’hshash atmosfera – vakuum qurilmalarida neftdan benzin distillyati, dizel yoqilg’isi, kerosin, turli qovushqoqlikdagi uch moy fraksiyasi va gudron olinadi. Qurilmada bu mahsulotlardan tashqari quruq va og’ir gazlar, siqilgan gaz (reflyuks) va yengil vakuum gazoyli ham olinadi. Yuqori quvvatdagi zamonaviy neftni atmosfera – vakuumli sharitda haydash qurilmalari quyidagi bloklardan tuzilgan holda quriladi: • Neftni issiqlik almashtirgichlarda dastlabki qizdirish; • Neftni elektr tuzsizlantirish va suvsizlantirish (ELOU); • Issiqlik almashtirgichlarda navbatdagi qizdirish; • Neftni benzinsizlashtirish; • Atmosfera kolonnasi; • Mazutni vakuum ostida fraksiyalash; • Benzinni barqarorlashtirish va uni qisqa fraksiyalar olishda ikkilamchi haydash. Qurilmaning texnologik sxemasi 7-rasmda keltirilgan: Xomashyo neft bir necha parallel oqimlarda 7, 8, 9, 10, 11, 12 va 13 issiqlik almashtirgichlar guruhidan o’tib 100–130 0 C gacha qizdiriladi va to’rt parallel oqimda 14-elektrogidratorlarga tushadi. Elektrogidratorlardan chiqib, 15 va 16 issiqlik almashtirgichdan o’tib, 18-issiqlik almashtirgichda qo’shilgan holda qizdiriladi. Neft 200–250 0 C gacha qizdirilib, 19-benzinsizlantirish kolonnasiga tushadi. Bu kolonna yuqorisidan gaz, benzin va suv bug’lari chiqariladi.

7-rasm. Yuqori ishlab chiqarish quvvatli neftni birlamchi qayta ishlash qurilmasi texnologik sxemasi:

Benzinning sirkulyatsiyalanuvchi qismi 25-nasos yordamida kolonnaga qaytariladi, balansdan ortiq qismi benzinni barqarorlashtiruvchi 59-kolonnaga beriladi. Kolonna 19 ni pastidagi temperaturani saqlash uchun benzinsizlantirilgan neft pechda 250 – 370 0 C da qizdirilib, kolonna pastki qismiga qaratib turiladi. Benzinsizlantirilgan neftning balans qismi 26-nasos yordamida 27-pechga beriladi va 370 – 380 0 C da qizdirilgan holda 30-chi atmosfera kolonnasiga beriladi. Atmosfera kolonnasi 30 yuqorisidan og’ir benzin va suv bug’lari, shuningdek, neftni 27-pechda qizdirish vaqtida hosil bo’lgan parchalanish gazlari chiqariladi. Olingan gaz–benzin–suv aralashmasi 33-separatorda ajratiladi. Og’ir benzin fraksiyasi kondensati yengil benzin bilan birgalikda barqarorlashtirish kolonnasiga beriladi. Atmosfera kolonnasi yuqorisiga beriladigan sovutilgan quyilish kolonnadagi uchinchi tarelkadan chiqarilib, 34-havoli sovitkich, 37-suvli sovutkichlarda sovutilib, 43-nasos yordamida kolonnaga qaytariladi. Kerosin fraksiyasi 35-bug’latish kolonnasi pastki qismidan 42-nasos yordamida 7 va 6-sovitkichlar orqali qurilmadan chiqariladi. Dizel yoqilg’i fraksiyasi 36-bug’latish kolonnasidan nasos 41 yordamida chiqariladi. Chiqayotgan dizel yoqilg’isi issiqligi 68- issiqlik almashtirgich– qizdirgichda, so’ngra 9-issiqlik almashtirgichdan foydalaniladi. Dizel yoqilg’isini olishni ko’paytirish uchun 30-kolonna pastda o’ta qizdirilgan (400 0 C) suv bug’i kiritiladi, shuningdek, 35 va 36 bug’latish kolonnalarida ham yengil fraksiyalarni ajratish uchun qizdirilgan suv bug’i kiritiladi. Atmosfera kolonnasi 30 da yana ikkita cirkulyaciya quyilishi mavjud, ya`ni o’rta va quyi sirkulyatsiyalardir. Atmosfera kolonnasi pastidan 40-nasos yordamida mazut, 56-zmeevikli vakuum pechida qizdirilib, 380–400 0 C da 48- vakuum kolonnasiga beriladi.Kolonna 48 yuqorisidagi quyilishda I moy fraksiyasidan foydalaniladi, ya`ni 51-nasos yoramida 12-issiqlik almashtirgich orqali o’tib, 47-chi havoli sovitkichda sovitilib, 48-kolonnaga qaytariladi. Balansdan tashqari miqdori qurilmadan chiqariladi. Vakuum kolonnasi yuzasidan kondensiyalanmagan komponentlar (parchalanishda hosil bo’lgan gazlar, yengil fraksiyalar, suv bug’lari va havo

aralashmalari) 46-havoli sovitkichda va qobiq tipli suvli sovitkich 45da sovitilgandan so’ng gaz-suyuqlik aralashmasi vakuum hosil qilish tizimiga tushadi. Ikkinchi moy fraksiyasi 54-nasos yordamida 49-bug’latish kolonnasi pastidan 11-issiqlik almashtirgichdan so’ng 3-havoli sovitkichda sovitilgan holda qurilmadan chiqariladi. Uchinchi moy fraksiyasi 50-bug’latish kolonnasi pastidan nasos 52 yordamida 13- issiqlik almashtirgich va 2-havoli sovitkichdan so’ng rezervuarga yuboriladi. Vakuumli kolonnasi 48 pastki sirkulyatsiya quyilishini 55-nasos yordamida amalga oshirilib, flegma 16-issiqlik almashtirgich orqali o’tib, 17-havoli sovitkichda sovitilgan holda kolonnaga qaytariladi. Uchinchi moy fraksiya olishni ko’paytirish uchun kolonna pastidan qizdirilgan suv bug’i beriladi. Qoldiq gudron kolonna 48 pastidan 53-nasos yordamida 18 va 8-issiqlik almashtirgichlardan so’ng 5-havoli sovitkichda sovitiladi. Seperatorlar 22 va 33 dan ajratilgan barqarorlashtirilmagan benzinlar 25 va 44-nasoslar yordamida parallel oqimlarda 60 va 61 issiqlik almashtirgichlardan so’ng 59-kolonnaga tushadi. Kolonna 59 da benzin fraksiyasidan erigan gazlar ajratiladi. Ular 58-chi havoli va 57-suvli sovitkichdan so’ng 72-separatorga tushadi. Separatorda og’ir gaz kondensiyalangan yengil uglevodorodlardan, suyultirilgan gazlar (reflyuks) dan ajratiladi. Suyultirilgan gazning cirkulyaciya qismi kolonnaga quyilish sifatida beriladi, balans qismi gazlarni fraksiyalash qurilmasiga yuboriladi, shuningdek, og’ir gazlar ham shu qurilmaga yuboriladi. Barqarorlashtirish kolonnasi pastki issiqlikni 74-nasos yordamida 75-pech orqali qizdirilgan barqaror benzin sirkulyatsiyasi bilan amalga oshiriladi. Barqarorlashtirilgan benzin 59-kolonna pastidan olinib, ikkilamchi fraksiyalash kolonnalari 62 va 68 ga beriladi. Kolonna 62 yuqorisidan boshlang’ich qaynash temperaturasi 85 0 C gacha fraksiya chiqarilib, 68-kolonnaga bug’li to’yintirish sifatida beriladi. Bu fraksiyaning sirkulyatsiya qismi 65-havoli, 66-suvli sovitkichdan o’tib, 67-yig’gichdan 77-nasos yordamida 62-kolonnaga sovuq quyilish hosil qilish uchun qaytariladi. Kolonna 62 pastidan olinadigan 85– 120 0 C (yoki 85–180 0 C) fraksiya 61-issiqlik almashtirgich va 63- havoli

sovitkichdan so’ng qurilmadan chiqariladi. Kolonna 68 yuqorisidan boshlang’ich qaynash – 62 0 C gacha fraksiya chiqarilib, 69-havoli, 70-suvli sovitkichdan o’tib, 71-yig’gichda to’planadi va bu erda bir qismi 68-chi kolonnaga quyilishga qaytariladi, balans qismi qurilmadan chiqariladi. Kolonna 68 pastidagi issiqlik 78- issiqlik almashtirgichdan o’tayotgan dizel yoqilg’isi issiqligi hisobidan ta`minlanadi. 68-chi kolonna pastidan chiqariladigan 62–85 0 C fraksiya 79-nasos yordamida 60-issiqlik almashtirgich va 64- havoli sovitkichdan so’ng chiqariladi. Vakuum hosil qilish tizim i 48 kolonnada vakuum bug’li elektrlar sistemasi yordamida hosil qilinadi 45 kondensator xolodilnikdan chiqayotgan gaz suyuqlik aralashmasi 1 vakuum separatorda kelib tushadi. Bu erdan suyuqlik (uglevodlar aralashmasi va suv) vertikal trubadan (uzunligi 10 metrdan ortiq) 2 tindirgichga tushadi. Gazlar va havo 1 separatordan uchta ketma ket ulangan 3 elektrlar yordamida surib olinadi. Bug’ va gazlar har bir elektordan keyin 4 kondensator tushadi. Hosil bo’lgan kondensat 2 tindirgichga oqib o’tadi. Uchinchi elektordan keyin va ohirgi kondensatordan keyin gaz sistemasidan chiqarilib, trubali pech forsukkalariga yo’naltirilib yoqilg’i sifatida foydalaniladi. 2 tindirgichda yengil gazoyi suvdan ajratilib 5 nasos yordamida qurilmadan chiqariladi. Qurilmadan ajratilgan suv ELOU blokida neftni yuvish maqsadida foydalaniladi. 8-rasm. V akuum hosil qilish sistemasi 1 - vakuum separator; 2 - tindirgich; 3 - elektorlar; 4 - kondensator; 5 - nasos.

Adabiyotlar : 1. Альбом технологических схем ы процесс ы переработки нефти и газа. //Под. Ред.Бондаренко Б.И. М., Химия, 198 4 . 1 2 4 с. 2. Смидович Е.В. Технология переработки нефти и газа, ч. 2; Учеб. для вузов. М., Химия, 1980. 328с. 3. Суханов В.П. П ереработк а нефти . М.: Высшая школа , 19 74 . 252 с.

Похожие

Neft va gazni qayta ishlashga tayyorlash

Neft va gazni qayta ishlash korxonalarining jihozlarini sinflash hamda hisoblash usullari

Gazni qayta ishlash zavodlaridagi asosiy tehnologik jarayonlar tavsifi

Neft va gazni konda yig’ish tizimlari

Neft va gaz zahiralarini hisoblash