Sanoat gaz ta’minoti sistemalari qurilmalari va ularning sinflari - Горное дело - Рефераты

Sanoat gaz ta’minoti sistemalari qurilmalari va ularning sinflari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

642 KB

Sanoat gaz ta’minoti sistemalari qurilmalari va ularning sinflari Sanoat korxonalari, kommunal-maishiy korxonalar gaz yoqilg‘isini o‘rtacha va yuqori bosimli shahar gaz tarmoqlaridan oladilar. Kam gaz iste’mol qiluvchi sanoat korxonalari (50 – N50 m 3 /soat) past bosimli tarmoqlar orqali gaz yoqilg‘isi bilan ta’minlanishi mumkin. Sanoat korxonlarining qanday bosimli gaz tarmog‘iga bog‘lanishi va ularning optimal bog‘lanish yo‘llari texnik iqtisodiy hisob bilan asoslanadi. Yirik sanoat korxonalari (SKX), issiqlik elektr markazlari (IEM) maxsus gaz quvurlari yordamida GTS bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘lanadi yoki magistral gaz quvuridan GTS orqali tabiiy gaz bilan ta’minlanadi. Sanoat korxonalari gaz ta’minoti sistemalari quyidagi qismlardan tashkil topgan: – sanoat korxonalari maydonlariga gaz tarmog‘ining kiritilishi; – sexlar oralig‘i gaz tarmog‘i (SOGT); – sexlar ichi gaz tarmog‘i (SIGT); – gaz boshqaruv shoxobchalari (GBSh) va gaz boshqaruv qurilmalari; – gaz miqdorini o‘lchovchi joy (GMO‘J); – gazdan foydalanuvchi qurilmalari agregatlarda aylanma gaz tar- moqlari. Sanoat korxonalariga gaz shahar gaz tarmoqlaridan tarmoqlar orqali va alohida kiritilishi mumkin. Gaz tarmog‘i kiritishda asosiy boshqaruv qurilmalari o‘rnatilib, uning joylanishi xizmat ko‘rsatish uchun qulay bo‘lishi, korxona hududidan tashqarida va tarmoqlangan gaz quvuriga yaqin masofada o‘rnatilishi kerak. Sanoat korxonalarini gaz bilan ta’minlashdagi tasvirlarda markaz- lashgan gaz boshqaruv shoxobchalarida (MGBSh) loyihalash ko‘zda tutilib, sexlar oralig‘idagi gaz tarmoqlarida gaz bilan kamaytirib boshqarilib turiladi. Bunday hollarda ularga gaz miqdorini o‘lchovchi qurilmalar o‘rnatiladi. Sexlar oralig‘idagi gaz quvurlarida doimo

o‘rtacha bosim saqlab turiladi va faqat mayda iste’molchilargina past bosimli gaz tarmog‘i orqali ta’minlanishi lozim. Yuqori bosimli gaz quvurlarida gazdan foydalanuvchi qurilmalar qo‘llaniladi. Sexlarga gaz tarmog‘i kiritilganda tashqaridan va ichkaridan boshqarish qurilmalari o‘rnatiladi. Sex ichki gaz tarmoqlari devorlar va kolonnalar bo‘yicha berkli tarmoq ko‘rinishida yotqiziladi. Sex ichki gaz quvurlari zaruriy hollarda sanoat sexlarining halqa ko‘rinishli tasvirida loyihalanish mumkin. Gaz agregatlariga, gaz quvurlari tarmoqlariga asosiy boshqaruv qurilmalari o‘rnatiladi. Sanoat korxonalari va qozon qurilmalari maxsus gazni chiqaruvchi ekitgichlar bilan birgalikda quvurlar bilan jihozlanadi. Bunday quril malarning o‘rnatilishi sex ichki gaz quvurlarning oxirgi oraliqlaridan, gaz chiqaruvchi quvurlarga gaz oqimining harakati yo‘nalishiga qarab bekitgich qurilmalar loyihalanadi. Sexlar ichidagi gaz quvurlarida gazning bosimi sexlarga o‘rnatilgan gorelkaning oldidagi gaz bosimiga qarab aniqlanadi. Sanoat korxonalarida gaz ta’minoti tarmoqlarining prinsipial farqi shundan iboratki, sexlar oralig‘idagi qabul qilingan gaz bosimi gaz agregatlariga o‘rnatilgan gorelka oldi gaz bosimidan va gaz boshqaruv shoxobchalarining joylanishidan, gaz qurilmalariga o‘rnatilgan bosim regulatorlaridagi gazning bosimi farq qiladi. Gaz ta’minoti tarmoqlarining tasvirini tanlashda quyidagilarni hisobga olish kerak: shahar tarmoqlangan gaz quvurlarida korxona bog‘langan joydagi gazning bosimi; alohida sexlarda gorelka oldidagi 4. 1- rasm. Sanoat korxonalarida gaz ta’minoti sistemalarining turlari

gazning bosimi; sexlarning hududiy joylanishi; gazning sarflanishi; sexlarda gazning sarflanish miqdori va uning ish tartibi; xizmat ko‘rsatishga qulayliligi va iqtisodiy tejamkorligi hisobga olinadi. SKX gaz ta’minoti sistemalarini gaz bilan ta’minlanish loyihalari, aniq shart-sharoitga qarab, turli xil tasvirli sinflarga bo‘linadi: Bir pog‘onali ko‘rinishda: a) past bosimli shahar gaz tarmog‘ining to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘langan gaz ta’minoti tasviri (4. 1- rasm, I – 1); b) sanoat korxonalari shahar gaz tarmoqlariga markaziy GBSh orqali bog‘lanib, past bosim bilan sanoat korxonalariga berilishi (4. 1- rasm, I – 2); d) sanoat korxonalariga shahar gaz tarmoqlari orqali markaziy GBSh orqali to‘g‘ridan-to‘g‘ri uzatilib, o‘rtacha bosim bilan SKXga berilishi. (4. 1- rasm, I – 3). Ikki pog‘onali ko‘rinishda: a) SKX ga to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘rtacha bosimli shahar gaz tarmoq- lariga bog‘lanib, sex va boshqaruv qurilmalari (GBQ) past bosim bilan sexlarga uzatilishi; (4. 1- rasm, II – 1); b) SKXlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘rtacha bosimli shahar gaz tarmoqla- riga bog‘lanib, sex GBQ orqali o‘rtacha bosim bilan sexlarga uzatilishi (4.1- rasm, P – 2); d) SKXlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri markaziy ShBK orqali bog‘lanib, o‘rtacha bosim bilan sexlar oralig‘iga uzatilib, GBQ orqali past bosimda sexlarga uzatilishi (4. 1- rasm, II – 3); e) GBQ orqali o‘rtacha bosim bilan sexlarga uzatilishi (4. 1- rasm, P – 4) o‘rtacha va yirik SKXda gaz agregatlari alohida sexlarda turli xil bosimda ishlaydigan gaz gorelkalari qo‘llaniladi. Shuning uchun loyihalashda aralashma turli tasvirli gaz tarmoqlari loyihalanadi. SKX- larni gaz bilan ta’minlashda markaziy GBSh bo‘lib, alohida sexlarga GBQ o‘rnatiladi.

Sanoat gaz ta’minoti tarmoqlarida boshqaruv qurilmalarining joylanishi Qabul qilingan gaz ta’minoti tarmoqlarining prinsipial tasvirida quydagilarni asoslash kerak: – sanoat korxonalari hududlariga kiritilgan gaz tarmog‘i tasvirini asoslash; – sexlar oralig‘i va sex ichki gaz quvurlarining yotqizilish turini qabul qilish; – gaz boshqaruv qurilmalarining joylanishini belgilash, gaz chiquv quvurlarini ham kiritish; – gaz miqdorini o‘lchash joyini belgilash. Kiritish tasvirlari. Gaz tarmoqlarining kiritish joyi erkin maydonda yer ostidan kiritilib, unga asosiy boshqaruv qurilmasi o‘rnatiladi. Kiritish qismi o‘rnatilgan joy bilan inshootlar, binolar oralig‘i 2 m masofadan kam bo‘lmasligi kerak. Bundan tashqari, gaz gorelkasi qurilmalari (GGQ)ning avtomatik ravishda xavfsiz ishlashini taminlaydi.

1. SKXda gaz tarmoqlarining gaz bilan qanday tasvirda ta’min- lanishini to‘g‘ri tanlashda quyidagilarni hisobga olish kerak: – sanoat SKX sarflanayotgan gazning miqdori: kichik SKXdagi (100 – 1000 m3/soat); kichik miqdordagi sanoat korxonalardagi (o‘rtacha SKX da – 1000 – 10000 m3/soat); yirik (10000 va undan ortiq m3/ soat). 2. SKXning shahar gaz tarmoqlari sistemalariga nisbatan joylashishi va tuman GBShdan uzoqligiga qarab. 3. SKXdagi sexlarning soni, ularning joylashishi va sexlar orali- g‘idagi gaz quvurlarning uzinliligiga qarab. 4. Sexlar uchun kerakli bo‘lgan gazning bosimi va o‘rnatilgan gaz gorelkalarining turlariga, texnologik jarayonlarning talabiga qarab. 7. 2. SKXning gaz ta’minoti tarmoqlari qanday tasvirda qabul qilini- shi texnik-iqtisodiy ko‘rsatgichlarning natijalariga bog‘liq. SKXga gaz ta’minoti sistemalarining tasviri qabul qilingandan so‘ng quyidagilarga amal qilish kerak:

– SKX gaz ta’minoti gaz tarmog‘ining kiritilishini; – sexlar oralig‘idagi va sexlar ichki gaz quvirlarining qanday tartibda yotqizilishini; – bekitgich va rostlagich qurilmalarning joylanishi va gaz quvurlarini shamollatilishini (tozalanish); – gaz miqdorini o‘lchovchi joy (GMO‘J)ning joylashuvi. Sex orasidagi va sex ichidagi gaz quvurlarining joylashishi. Sexlar orasidagi gaz quvurlari orqali gaz sexlarga kiritiladi. Gaz

4. 2- rasm. Gaz tarmog‘innng kiritilish tasvirlari quvurlarining o‘tkazilishi yer ustidan, yer ostidan va aralashma holatda bo‘lishi mumkin. Gidravlik berkitgich birgalikda kiritilishi faqatgina past bosimli (R<5kPa) diametri 50 – 150 mm bo‘lgan gaz quvurlari uchun ruxsat etiladi. (4. 2- a rasmga qarang). Kichik gaz hududlarida flyansli kran bilan kiritilishi past, o‘rtacha va yuqori bosimli (R<06 MPa) diametri 25 – 150 mm bo‘lgan gaz quvurlari uchun ruxsat etiladi (4. 2- b rasmga qarang). Chuqur quduqqa linza kompensatorli cho‘yandan tayyorlangan bekitgichlar, past, o‘rtacha va yuqori bosimli ((R<06 MPa) diametri 100 – 600 mm li gaz quvurlari uchun qo‘llaniladi. Linzali kompensatorlar harorat ta’sirida quvurning chiziqli kengayishini ta’minlaydi va qismlar, tugunlarni qayta payvandlashda qulaydir (4. 2- v rasmga qarang).

Po‘latdan tayyorlangan chuqur quduqlarga o‘rnatiladigan zadvijkalar, 2 ko‘rinishli kompensatorlar (4. 2- g rasmga qarang) yuqori bosimli (R<1,2 MPa), diametri 100 mm li gaz quvurlarida foydalaniladi. Kirish diametri 300 mm bo‘lganda, po‘latdan tayyorlangan kranlar qo‘llaniladi, diametri 400 – 700 mm bo‘lganda, po‘latdan tayyorlangan qoplamalar, yer ustida metaldan tayyorlangan qoplamalar qo‘llaniladi. Sanoat korxonalarini gaz bilan ta’minlashda tarmoqlangan tupikli bir tomonlama kiritilgan ko‘rinishda loyihalanadi. Yirik sanoat korxonalarida (GRES, IEM) gaz bilan ta’minlanish uzluksiz talab etilsa, halqa ko‘rinishli, bir yoki bir necha kirish yo‘lagi bo‘lgan ko‘rinishda loyihalanadi.

SKXda gaz kiritilgan joydan sexlarga SOGT orqali yetkazib beriladi. Gaz tarmoqlarining yotqizilishi yer ostidan yoki yer ustidan bo‘lishi mumkin. Quvurlarning qanday usulda yotqizilishida sexlarning hududiy joylanishi iqlimiy haroratlar, inshootlarning turlari va hokazolar hisobga olinadi. Yer ustidan SOGTlar o‘tkazilishi, yer ostidan yotqizilgandan ko‘ra bir necha qulayliklarga ega, ya’ni yer ostida yemirilishdan (kor- roziyadan) gaz chiqqanda, uni tezlik bilan aniqlash va uni sozlash mumkin. Yer ustidan o‘tkazilgan gaz quvurlarga tayanch sifatida kolonna estakadalardan, devorlardan foydalaniladi. Yer ustidan yotqizilgan gaz tarmoqlari yer ostiga nisbatan iqtisodiy tejamli. Sanoat korxonalari,kommunal-maishiy korxonalar gaz bilan ta’minlanganda ular, asosan, shahar gaz tarmoqlaridagi o‘rtacha va yuqori bosimli gaz quvurlariga bog‘lanadi. Eng kam gaz iste’mol qiluvchi korxonalar past bosimdagi gaz tarmoqlaridan gaz olishi mumkin. Sanoat korxonalarining gaz bilan ta’minlanishi qaysi tarmoqqa va qanday ko‘riishda ulanishi SNK turlariga qarab yakka tartibda loyihalanadi SKX gaz ta’minoti tarmoqlarining asosiy elementlarini quydagilar tashkil etadi:

– sexlar oralig‘i gaz tarmoqlari (SOG); – sexlar ichidagi gaz tarmoqlari (SIG); – gaz boshqaruv qurilmalari (GBQ); – gaz miqdorini hisobga oluvchi joy. Har bir variantda ham eng qisqa yo‘l, xavfsizligi va foydalanish mustahkamligi ta’minlangan bo‘lishi kerak. Qanday holatda o‘tkazilganligi. Sex oralig‘idagi gaz quvurlari yer ostidan yotqizilish qoidalariga rioya qilgan holatda o‘tkaziladi. Yer ostidan o‘tkazilgan gaz quvurlari maxsus ustunlarda, es- takadalarda, binolar tomidan balandligi «M» 2.04.08 – 96 ga asosano‘tkaziladi.

Sex ichidagi gaz quvurlari. Bu quvurlar alohida tupikli ko‘rinishda sex ichidan o‘tkaziladi. Quvurlar ochiq holatda o‘tkazilganda bino ichki devorlari bo‘ylab xizmat ko‘rsatish oson bo‘lgan joylardan olib o‘tkaziladi. Sex ichidan o‘tkazilgan gaz quvurlari kulrang tusdagi moyli bo‘yoqqa bo‘yaladi.

Isitish qozonxonalarini gazlashtirish Isitish qozonxonalarini qattiq yoqilg‘idan gaz bilan ishlashga o‘tkazish uchun qozonxonaga gaz quvuri o‘tkazish va uni shahar tarmog‘iga ulash, avtomatik boshqarish jihozlari va gorelkalar o‘rnatish kerak. Gazlashtirilgan qozonxonalar qo‘shni xonalardan yonmaydigan devor bilan ajratilishi yoki xonadon va boshqa xonalarga bog‘liq bo‘lmagan eshigi bo‘lishi kerak. Bunday qozonxonalarda bo‘limli cho‘yan qozon eng keng tarqalgan. Bunday qozonni qattiq yoqilg‘idan gaz bilan ishlashga o‘tkazish uchun pastki eshigi olib tashlanadi va o‘rniga gorelka mahkamlanadigan plita o‘rnatiladi. Gaz bilan ishlaydigan qozonlarda quyidagi avtomatika jihozlari va nazorat o‘lchash jihozlari bo‘lishi lozim: har bir qozon yoki agregatdagi va lozim bo‘lsa, gorelka oldidagi gaz bosimini o‘lchaydigan jihoz; gorelkalar va ventilator havo yo‘lidagi havo bosimini o‘lchaydigan jihoz; o‘txona yoki borov shiberigacha siyraklanishni o‘lchaydigan jihoz.Gaz bosimi normaldan og‘ganda, asosiy gorelkalarning alangasi o‘chib qolganda, dudburon yaxshi tortmaganda, shuningdek, havo majburan yuboriladigan gorelkalar bilan jihozlangan qozonlarga havo berish to‘xtaganda avtomatika jihozlari gaz berilishini o‘z-o‘zidan to‘xtatadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati : 1. Islom Karimov. Demokratik huquqiy davlat, erkin iqtisodiyot talablarini to‘liq joriy etish, fuqarolik jamiyati asoslarini qurish – farovon hayotimiz garovidir. – T.: “O‘zbekiston” HMIU, 2007. 2. QMQ 2. 04. 08 – 96. Gaz ta’minoti. Loyiha me’yorlari/ O‘zbekiston Respublikasi Kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi. – Toshkent, 1996. 3. Rashidov Yu. K. Gaz ta’minoti. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura- qurilish instituti. – Toshkent, 2000. 4. Rashidov Yu. K., Saidova D. Z. Issiqlik, gaz ta’minoti va ventilatsiya tizimlari. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura-qurilish instituti. – Toshkent, 2002. 5. Rashidov Yu.K. Issiqlik, gaz ta’minoti va ventilatsiya tizimlari. 5580400 – muhandislik kommunikatsiyalari qurilishi va 5140900 – kasb ta’limi (5580400 – muhandislik kommunikatsiyalari qurilishi) ta’lim yo‘nalishlari uchun darslik. – Toshkent: Cho‘lpon, 2009. 6. Rashidov Yu.K. Gazdan foydalanish. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura-qurilish instituti. – Toshkent, 2003. 7. А libekov J., А ymatov R., М irmuhammedov R. Suyultirilgan uglevo- dorodli gazlardan motor yonilg‘isi sifatida foydalanish. Texnika xavfsizligi. – Samarqand, 2006. 8. Korroziyadan himoya qilish: O‘quv qo‘llanma/ Kamalov S. K., Habibullayev S. Sh. – Toshkent: ToshDTU, 2006. 9. Ионин А. А. Газоснабжения. – М. Стройиздат, 1989. 10. Кязимов К. Г., Гусев В. Е. Устройство и эксплуатация газового хозяйства. – М.: Колос, 1997. 11. Аymatov R. А. va boshqalar. Gaz ta’minoti. O‘quv qo‘llanma – T.: “Tibbiyot” nashriyoti, 2003. 12. А sadullayev А . X. Gaz ta’minoti. М etodik qo‘llanma. – Toshkent: T А QI. 1991.

Похожие

Ichki gaz ta’minoti tizimlari

Shahar gaz ta’minoti tizimlari.Gaz quvurlarining tasnifi

Neft, gaz va ularning mahsulotlarini saqlash uchun rezervuarlar

Bosim sozlagichlarning o‘tkazish qobiliyatini aniqlash

Neft va gaz zahiralarini hisoblash