Очиқ усулда қазиб олиш тизими ва уларнинг классификацияси - Горное дело - Рефераты

Очиқ усулда қазиб олиш тизими ва уларнинг классификацияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

613 KB

Очи қ усулда қ азиб олиш тизими ва уларнинг классификацияси Режа: 1. Фойдали қ азилмаларни очи қ усулда қ азиб олиш тизимлари 2. Транспортсиз қ азиш тизими 3. Транспортли қ азиш тизими 4. Комбинациялашган к а зиш тизими 5. Қ азиш тизимининг асосий элементлари, параметрлари ва к ў рсаткичлари

Фойдали қ азилмаларни очи қ усулда қ азиб олиш тизимлари. Конларни қ азиб олиш тизимлари очиш тизимлари билан бир қ аторда ҳ ам ер ости усулида, ҳ ам очи қ усулда қ азиб олиш технологияларининг му ҳ им ташкил этувчи қ исми ҳ исобланади. Мавжуд кон геологик ва ташкилий и қ тисодий шароит учун рационал ва т ўғ ри танланган қ азиш тизими к ў п жихатдан кон ишалрининг и қ тисоди ва хавфсизлигини, шунингдек атроф му ҳ итга б ў лган таъсирини ани қ лайди. Очи қ кон технологиясида мавжуд қ азиш тизимлари сони ер ости технологияси тизимлари билан та ққ осланганда к ў п эмас. Биро қ , ҳ ар доим ҳ ам у ёки бу карьерда қў лланилаётган қ азиш тизимини номини ифодалаш осон эмас, чунки айни бир қ азиш турли классификацияларда турлича номланиши мумкин. Мас а лан, проф. Е.Ф.Шешко классификациясидаги транспортсиз қ азиш тизими акад. В.В.Ржевский классификациясида қ азиб олишнинг ёппа узунасига бир бортли тизими деб аталади. Бу ндай ҳ олат турли классификацияларда айни бир қ азиш тизимининг турли белгилари характерланиши билан тушунтирилади. Шунинг билан бир қ аторда, қ азиш тизимининг номланиши ўқ ув жараёнида турли фанларни ў рганишда, кон саноати амалиётида, энергия, ме ҳ нат ва материаллар сарф харажатларини меъёрлашда, лойихалашда – самарали техник ечимларни танлаш ва та ққ ослаш ва шунга ў хшаш к ў п сохаларда жуда му ҳ им амалий маъно касб этади. Қ азиб олиш тизимининг номи маълум кон-геологик шароитларда кон ишлари технология с ининг шундай жи ҳ атларини ў зида намоён этиши керакки, мавжуд технологик комплексни бош қ аларидан сезиларли даражада фар қ ласин. Бундай жи ҳ атлар қ аторига қ уйидагиларни киритиш мумкин: биринчидан, бу кон жинсларини қ азиб олиш ва етказиб бериш жараёнларининг механизациялаш усуллари, иккинчидан бу, иш зонасининг карьер му ҳ итига нисбатан ва ва қ т б ў йича шаклланиши, яъни, унинг конструкцияси ва

динамикаси ( ў згариши, ривожланиши). Ю қ орида келтирилган белгиларга мос равишда очи қ усулда қ азиб олиш технологияси назариясида бир неча классификациялар тавсия этилган б ў либ, уларни икки гуру ҳ га б ў лиш мумкинг. Биринчи гуру ҳ га проф. Е.Ф.Шешко, акад. Н.В.Мельников ва бош қ аларнинг классификацияларини келтириш мумкин. Бу классификацияларда очи қ усулда қ азиш тизимлари жинсларнинг а ғ дармаларга ҳ арактланиш усулларидан келиб чи қ иб, транспортсиз , транспортли ва комбинациялашган ҳ олда б ў лиши мумкин. Иккинчи гуру ҳ акад. В.В.Ржевский ва А.И.Арсентьевларнинг классификацияларида қ азиш тизимлари иш зонаси шаклланишининг тартибидан келиб чи ққ ан ҳ олда б ў линган. Биринчи гуру ҳ классификацияларининг асосий камчилиги шундаки, улар тик қ ия ва қ ия жойлашган фойдали қ азилма конларини қ азиб олишнинг ў зига хос жи ҳ атларини ҳ исобга олмайди, вахоланки бундай ҳ олларда иш зонасининг асосий конструкцияси ва унинг динамикаси (ва қ т б ў йича шаклланиши) асосий фар қ ловчи белги ҳ исобланади. Иккинчи гуру ҳ классификацияларининг камчилиги шундаки, улар жинсларни а ғ дармаларга ташиш усулини характерламайди, вахоланки айнан шу жараённи амалга ошириш кон циклининг барча харажатларининг 60-70% ини талаб қ илади. Ю қ орида келтирилган гуру ҳ классификацияларидан ў рин олган бир томонлама ва шунинг натижасида қ азиш тизимини т ў ла қ онли б ў лмаган характеристикасидан қ очиш учун, унинг номланишида иккала му ҳ им белги ў з ифодасини топмо ғ и лозим, яъни кон ишлаб чи қ аришнинг асосий технологик жараёни б ў лган қ опловчи то ғ жи нс ларининг ташиш усули, шунингдек иш зонаси конструкцияси ва унда очи қ кон ишлари ривожланиш тартиби. Бундай ён дашув очи қ усулда қ азиб олиш тизимлари технологик

классификациясини тавсия этиш имконини берди. Унда ( 1 3 жадвал ): а) иккала гуру ҳ классификацияларининг асосий жи ҳ атлари бирлаштирилди; б) очи қ кон ишлари технологиясининг икки му ҳ им характерли ў зига хосликлари ҳ исобга олинди; в) лойихалаш ва режалаш амалиётида қў лланиладиган қ азиш тизимини ташкил этувчи элементларининг анъанавий номланиши са қ лаб қ олинди. Муҳимлиги жиҳатидан камайиб борувчи тартибда жойлаштирилган классификацион белгилар қуйидагилар ҳисобланади:  қ опловчи жинсларни ташиш усули;  иш зонасининг ривожланиш шакли;  иш фронтининг планда жойлашиши;  бортлар сони ёки иш фронтининг силжиши йўналиши. Қопловчи жинсларни ташиш усулига кўра очиқ усулда қазиш тизимлари уч синфга бўлинади:  транспортсиз;  транспортли;  комбинациялашган к ў риниши. Тизимлар синфи индекси. 1 3 - жадвал.Тизим синфи П ланда қазиб олиш йўнали-ш и Ағдармани жойлашиш жойи Ички Ташқи

индекси Бўйлама Бир борт-ли И кки борт-ли Кўндаланг Бир борт- ли И кки борт- ли Веерсимон М арказий/ тарқоқ

Доиравий М арказий/ перефирийл иТранспортсиз қазиш тизими. Транспортсиз қазиш тизимлари шуниси билан характерлики, уларда қопловчи жинслар экскаваторлар ёки ағдарма ҳосил қилгичлар ёрдамида ички ағдармаларга ётқизилади ёки уюлади. Қопловчи жинсларни бевосита экскаваторли уюш қазиш тизимида жинсларни забойдан ағдармагача силжитиш биргаликда ишловчи очувчи ва ағдарма ҳосил қилувчи экскаваторлар ёрдамида амалга оширилади. Қопловчи жинсларни каррали ёки қайта уюмлашнинг экскаваторли қазиш тизимларида жинсларнинг забойдан ағдармагача томон ўтказиш, биргаликда ишловчи, очувчи ва ағдарма ҳосил қилувчи экскаваторлар ёрдамида амалга оширилади 13.1 - расм.

Бироқ улар фақат фойдали қазилмалар нишаб ётган ва қатламлар қалинлиги унча катта бўлмаган ҳоллардагина қўлланилиши мумкин. Бундан ташқари, бу тизимларда очиш ва қазиш ишлари орасида қаттиқ боғлиқлик мавжуд бўлади, чунки очилиши керак бўлган захиралар миқдори, очувчи ва ағдарма ҳосил қилувчи машиналарнинг ишчи параметрлари ва қуввати билан чегараланади. Транспортли қ азиш тизими. Транспортли қ азиш тизимлари қ опловчи жинсларни транспорт воситалари ёрдамида ташиш билан характерланади. Қ опловчи жинсларни ички а ғ дармаларга ташиш қ азиш тизимларида жинслар нисбатан қ ис қ а масофаларга қ улай профилга эга й ў ллар ор қ али ташилади ва одатда к ў тарилиш юкли й ў налишда б ў лмайди ( 13.2 а - расм ). Қ опловчи жинсларни а ғ дарма ҳ осил қ илгичлар ёрдамида уюмлаш қ азиш тизимида жинсларни забойдан а ғ дармага ў тказиш консолли а ғ дарма ҳ осил қ илгичлар ва транспорт - а ғ дарма к ў приклари ёрдамида амалга оширилади . Барча транспортсиз қ азиш тизимларида то ғ жинслари забойдан а ғ дармаларга иш фронтига нисбатан к ў ндаланг ҳ олатда силжийди , яъни қ ис қ а масофага . Шунинг учун жинсларни ич ки ағдармаларга уюш тизимлари энг оддий ва тежамли тизимлар ҳисобланади. 1 3 .1 расм. Транспортсиз қазиш тизими.

Қ опловчи жинсларни таш қ и а ғ дармларга ташилиши билан характерланувчи тизимларида жинслар узо қ масофаларга ташилиши билан характерланади ва одатда к ў тарилиш юкли й ў налишда б ў лади ( 13.2., б - расм ). Қопловчи жинсларни қисман ички ва қисман ташқи ағдармаларга ташиш билан характерланувчи тизимлар шу гуруҳнинг юқоридаги икки тизимининг белгиларини ўзида мужассамлаштирилган ( 13.2, в - расм ). Транспортли қазиш тизимлари транспортсиз қазиш тизимларидан мураккаброқ ва кўп сарф харажат талаб этади. Лекин улар фойдали қазилма конларини ҳар қандай ётиш шароитларида қўлланилиши мумкин, шунинг учун улар нисбатан кенг тарқалган. Бу тизимларда очувчи ва қазувчи иш фронтлари силжиши орасида нисбатан кам боғлиқлик мавжуд, шунинг натижасида талабдан келиб чиққан ҳолда керакли миқдордаги захирани очиш мумкин. Комбинациялашган қазиш тизими. Булардан ташқари комбинациялашган тизимлар ҳам қўлланилади, улар13.2 расм. Транспортли қазиш тизими.

ўзида транспортли ва транспортсиз тизимлар белгиларини мужассам этади. Ички уюмлаш ёки ташқи ташиш белгиларини инобатга олиб униси ёки бунисини қўллаш улуши устунлигига қараб қазиш тизимини қопловчи жинсларни қисман ички ва ташқи ағдармаларга ташиш тизимларига (13.3, б-расм) ва қопловчи жинсларни қисман ички ағдармаларга ташиш тизимларига (13.3, а- расм) бўлинади. карьернинг қуйи поғоналарида транспортли қазиш тизимларининг техник- иқтисодий кўрсаткичларини яхшилаш имконини беради. Чунки карьернинг қ уйи горизонтларига транспорт воситаларини олиб кириш нисбатан қ ийин ҳ исобланади. Комбинациялашган қ азиш тиз и мларининг ў заро бир-бирига нисбатан мураккаблиги ёки тежамкорлилиги маълум тизимида ташишнинг таш қ и ташиш ёки ички уюш усуллари қ атнашиш усулига бо ғ ли қ б ў лади. Қ анчалик к ў п ҳ ажмдаги жинслар транспортсиз қ азиш тизимлари билан қ азиб олинса, комбинациялашган қ азиш тизими шунчалик тежамли ҳ исобланади. Иш зонасининг ривожланиш шаклига кура, икки синфга булинади: ёппа , иш зонаси узгармас баландликка эга тизимлар ва чуқурлашувчи , иш зонасиБиринчи ҳ олатда жинсларни транспорт воситалари ёрдамида ташиш натижасида , одатда ю қ ориги по ғ оналардан қ уйи по ғ оналардаги транспортсиз қ азиш тизимларининг техник - и қ тисодий устунликларидан фойдаланиш имкониятлари кенгаяди . Иккинчи ҳ олатда эса , қ опловчи жинсларни ички а ғ дармаларга уюшни қ исман қў ллаш , одатда карьернинг қуйи поғоналарида транспортли қазиш тизимларининг техник-иқтисодий кўрсаткичларини 13.3. расм. Комбинациялашган қазиш тизми.

узгарувчан баландликка эга қ азиш тизимлари. Иш фронтининг планда жойлашиши ва унинг силжиши й ў налишига қ араб синф ва синфчалар мос равишда гуру ҳ ларга (узунасига, к ў ндалангига, веерсимон ва доиравий) ва гуру ҳ чаларга (бир бортли, икки бортли, марказий, тар қ о қ ҳ олда ) б ў линади Б у лардан таш қ ари, қ азиш тизимлари қ уйидагилардан келиб чи қ иб ҳ ам характерланади: а ғ дармаларни жойлашган ў рнига қ араб (ички ва таш қ и), қ азиш й ў налишиниг профилига қ араб (горизонтал, қ ия ёки тик қ ия қ атламчалар билан) ва бош қ а қ ушимча белгиларига қ араб. Қ азиш тизимларининг классификацион белгилари уларнинг номланишида ў з ифодасини топади. Маълум кон-геологик шароитлардан к е либ чи қ иб у ёки бу белгининг мухимлик даражаси ў згариши мумкин, бу албатта айни кон учун қ абул қ илинган қ азиш тизими номида ў з ифодасини топмо ғ и керак. Қ азиш тизимининг асосий элементлари, параметрлари ва к ў рсаткичлари. Шундай қ илиб тавсия этилаётган классификация асосида имкон даражада ҳ ам қ опловчи жинсларни ташиш усулини, ҳ ам иш зонаси конструкциясини, уни айни кон-геологик шароитларда ривожланишини ў зида т ў ла қ онли ифода этган қ азиш тизимини номини келтириш мумкин. Масалан:  транспортсиз узунасига бир бортли;  транспортли ёппа, ички а ғ дармали веерсимон бир бортли фронт билан;  транспортли, чу қ урлашувчи иш фронти к ў ндаланг жойлашган икки бортли ва х.к. Номланишидан таш қ ари қ азиш тизимлари элементлари, параметрлари ва к ў рсаткичлари билан характерланади.

Қ азиш тизимининг асосий элементлари к ў йидагилар: ишчи по ғ она ва майдончалар, қ ир қ ма траншеялар, ички а ғ дармалар ва х.к. Тизимларнинг асосий параметрларига : ишчи по ғ оналарнинг баландлиги ва қ иялик бурчаги, иш майдончаларига кириш кенглиги, ишчи бортнинг қ иялик бурчаги, иш зонасининг параметрлари, ф.к. уюмини қ опловчи жинслар уюмидан ажратувчи қ азиш қ атламларининг қ иялик бурчаклари, очувчи, қ азиб олувчи ва ички а ғ дармалардаги ишчи по ғ оналар сони, иш фронти узунлиги, ишчи бортлар сони, очилган ва қ азиб олишга тайёр захиралар ми қ дори. 13.4. расм. Қазиш тизими элементлари.Тизимнинг аососий к ў рсаткичларига : по ғ оналар силжиш тезлиги. Карьернинг чу қ урлашиш тезлиги, иш фронтининг руда ва қ опловчи жинс б ў йича унумдорлиги ва иш зонасининг унумдорлиги.

Адабиётлар р ў йхати: 1. В.С. Хохряков. Открытая разработка месторождений полезных ископаемых. М. «Недра». -1991 г. 2. Справочник. Открытая разработка месторождений полезных ископаемых. М. «Горное бюро». 1994. 3. Томаков. П.И. Наумов. И.К. Технология механизация и организация открытых горных работ. М., МГГИ, 1992. 4. Анистратов. Ю.И. Технологические процессы открытых горных работ. М., Недра, 1985.

Похожие

Тоғ жинсини қазиб олишга тайёрлаш усуллари.Механик усулда қазиб олишга тайёрлаш

Очиш усуллари ва уларнинг классификацияси

Қатлам энергияси манбаълари ва унинг нефт ва газ қазиб олишда ишлатилиши

Гравитатцион усулда бойитиш.Умумий маълумотлар

Очиқ кон ишларининг асосий босқичлари