Kommunal-maishiy iste’molchilar uchun gaz yoqilg‘isining standart talablari bo‘yicha tarkibi va sifati - Горное дело - Рефераты

Kommunal-maishiy iste’molchilar uchun gaz yoqilg‘isining standart talablari bo‘yicha tarkibi va sifati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67.5 KB

Kommunal-maishiy iste’molchilar uchun gaz yoqilg‘isining standart talablari bo‘yicha tarkibi va sifati Reja: 1. Gazlardagi zaharli moddalar 2. Gazlarning normal va standart holatlari 3. Gazlarning normal va standart holatlari 4. Gazlarning turi

Har qanday gaz yoqilg‘isi bir qancha oddiy gazlardan tashkil topgan bo‘ladi. Bu gazlar ikki qismga bo‘linadi: yonuvchi gazlar va yonmaydigan gazlar. Yonuvchi gazlar qatoriga vodorod (N 2 ), uglerod oksidi (SO), metan (SN 4 ), etan (S 2 N 6 ), propan (S 3 N 8 ), butan (S 4 N 10 ), pentan (S 5 N 12 ) va boshqa og‘ir uglevodorodlar hamda vodorod sulfide (N 2 S) kiradi. Gazning yonmaydigan qismiga karbonat angidrid (SO 2 ), azot (N 2 ),kislorod (O 2 ) va suv bug‘lari (N 2 O) kiradi. Yonuvchi gazlarning eng yengili vodorod (N 2 ) bo‘lib, uning issiqlik berish qobiliyati – 10800 kJ/m3 . Bu gaz havodan yengil, rangi va hidi yo‘q. Bu gaz, asosan,sun’iy gazlarda ko‘p uchraydi. Uglerod oksidining issiqlik berish qobiliyati – 12640 kJ/m3. Bu gaz o‘ta zaharli bo‘lib, uglerodning chala yonishi natijasida hosil bo‘ladi. Bu gaz, asosan, sun’iy gazlar tarkibida bo‘ladi. Bundan tashqari, har qanday yoqilg‘ining chala yonishi natijasida ham hosil bo‘ladi. Metan gazi (SN 4 ), asosan, tabiiy gazlarning asosiy qismini tashkil qiladi. Uning issiqlik berish qobiliyati – 35840 kJ/m3. Bu gazning na rangi va na hidi bor. O‘zi zararsiz. Metan gazi tabiiy gazlarning 90 – 98% ini tashkil qilishi mumkin. Etan (S 2 N 6 ), propan (S 3 N 8 ), butan (S 4 N 10 ) va boshqa uglevodorodlar ham yonuvchi gazlar bo‘lib, ular, asosan, metan gazi ishtirok etgan tabiiy gazlar tarkibida uchraydi. Ulardan tashqari, tabiiy va yo‘ldosh gazlarning tarkibida suv

bug‘lari, smola zarrachalari, chang, ammiak, vodorod, vodorod sulfide uchrab turadi. Vodorod sulfid (N 2 S) zaharli bo‘lib, odam organizmiga kuchli ta’sir qiladi. Bundan tashqari, gaz tarkibidagi suv bug‘lari bilan birikib, sulfat kislota hosil qiladi va gaz quvurlarining metalini, qozon hamda sanoat pechlarining metall qismlarini yemirib, ishdan chiqaradi. Shuning uchun iste’molchilarga berilayotgan gazning tarkibida vodorod sulfidning miqdori 2% dan oshmasligi kerak.

Gazlardagi zaharli moddalar Gazlar tarkibida odam organizmiga salbiy ta’sir qiluvchi va o‘limga sabab bo‘luvchi zaharli gazlar bo‘lishi mumkin. Sun’iy gazlarda ko‘proq zaharlovchi moddalar bo‘ladi. Ular qatoriga uglerod oksidi (SO), vodorod sulfidi (N 2 S), uglerod sulfidi (SS 2 ) va boshqa gazlar kiradi. Ulardan uglerod oksidi kuchli zaharlovchi modda bo‘lib, qonning kislorod uzatish qobiliyatini yo‘qotadi, natijada odam zaharlanib o‘ladi. Shuning uchun uglerod oksidi miqdori xonada 0,02 mg/l dan oshmasligi kerak. Bu gaz, asosan, sun’iy gazlar tarkibida bo‘ladi, bundan tashqari, u har qanday yoqilg‘ining chala yonishi natijasida hosil bo‘ladi. Vodorod sulfid (N 2 S) sun’iy gazlar bilan bir qatorda tabiiy gazlarda ham uchraydi. Vodorod sulfid kuchli zahar bo‘lib, odam asab tizimini tez ishdan chiqarib, nafas olishi yoki yurak urishini to‘xtatadi va o‘limga olib boradi. Bu gazning xonadagi konsentratsiyasi 0,001 mg/l dan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Shahar gaz tarmoqlariga beriladigan tabiiy gaz tarkibida vodorod sulfid miqdori har 100 m3 ga 2 gr dan oshmasligi kerak. Kommunal xo‘jalik iste’molchilariga yuboriladigan suyultirilgan gaz tarkibida esa 100 m3 da 5 gr dan oshmasligi kerak.

Gazlarning normal va standart holatlari Har qanday gazning holati uning bosimi va haroratiga bog‘liq. Shunga qarab gazning ikki xil holati bo‘lishi mumkin: 1. Normal holat. Bunda gazning harorati – t = 00C va bosimi – R = 760 mm simob ustuni. Bu holat har qanday injenerlik hisob- kitoblarda ishlatiladi. 2. Standart holat. Bunda gaz harorati – t =200C, bosim – R = 760 mm simob ustuni. Ishlatilgan gaz uchun pul to‘lash paytida yoqilgan gazning hajmi standart holatga quyidagi formula yordamida keltiriladi: bu yerda: V c – o‘lchov asbobi ko‘rsatgan gaz sarfi (m3/soat); P i – quvurdagi gazning absolut bosimi (ata); T i – quvurdagi gazning absolut harorati (K); R abs – atmosfera bosimi ( R abs =1 ata) .

Gaz yoqilg‘isiga qo‘yiladigan talablar Yoqilg‘i sifatida foydalanishga mo‘ljallangan tabiiy gaz GOST 5542 – 87 ga va suyultirilgan uglerod gazlari (bundan buyon SUG deyiladi) GOST 20448 – 90 ga mos bo‘lishi kerak.Gaz yoqilg‘isi xavfsiz va tejamkorlik bilan ishlatilishi uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak: 1. Minimal issiqlik berish qobiliyati 15000 – 16000 kJ/ m3 bo‘lishi kerak. Kichik issiqlik berish qobiliyatiga ega bo‘lgan gazlarni uzoq masofalarga uzatish iqtisodiy tarafdan o‘zini oqlamaydi. 2. Gaz doimiy issiqlik berish qobiliyatiga ega bo‘lishi kerak, chunki har qanday yondirgich ma’lum issiqlik berish qobiliyatiga ega bo‘lgan gazga mo‘ljallab hisoblanadi.Agar issiqlik berish qobiliyati keskin kamaysa yoki ko‘paysa, qozon va pechlarda texnologik jarayon buziladi va sifatsiz mahsulot ishlab chiqarilishiga olib keladi. Gazning issiqlik berish qobiliyatining o‘zgarishi 5% dan oshmasligi kerak. 3. Gazning tarkibidagi kislorodning miqdori 1% dan kam bo‘lishi kerak. Chunki bundan ortiq kislorod gaz quvurlarini korroziyaga olib keladi. Bundan tashqari, kislorod miqdori ko‘p bo‘lsa, portlovchi gazhavo aralashmasi hosil bo‘lishi va quvurlarda portlashga olib kelishi mumkin. 4. Gaz maxsus hidga ega bo‘lishi kerak. Xonada tabiiy gazning miqdori 1% yoki suyultirilgan gazning miqdori 0,5% bo‘lganda, gaz borligi sezilishi kerak, ya’ni metan gazining quyi portlash chegarasining 1/5 qismiga yetganda yoki 1% bo‘lganda, xonada gaz borligi sezilishi kerak. 5. Gazdagi zaharli va zararli qo‘shimchalarning miqdori quyidagilardan oshmasligi kerak: vodorod sulfidi 100 m3 tabiiy gazda 2 gr yoki 2%, 100 m3 suyultirilgan gazda esa 5 gr. Sioniy birikmalarining miqdori 5 gr/100 m3 dan oshmasligi kerak.

Zararli moddalar Naftalin. Bu quvur ichki devorlariga yopisha borib, uning kesimini kichraytiradi va gaz quvurining o‘tkazish qobiliyatini pasaytiradi. Shuning uchun uning miqdori yozda 10gr/100 m3, qishda esa 5 gr/100 m3 dan oshmasligi kerak. Ammiak. Gaz quvurini korroziyaga olib boradi hamda zaharli moddalar ajratib chiqaradi, uning miqdori 2 gr/100 m3 dan oshmasligi kerak. Karbonat angidrid (SO 2 ). Zararsiz modda, lekin u yonmaydi, gazda ma’lum hajmni egallab, uning issiqlik berish qobiliyatini pasaytiradi. Shuning uchun miqdori 2% dan oshmasligi kerak. Gazlarning turi Gazlashtirish tizimlarida ishlatiladigan gazlar ikkiga bo‘linadi: 1. Tabiiy gazlar, ya’ni yer ostidan qazib olinadigan gazlar. 2. Sun’iy gazlar – qattiq yoki suyuq yoqilg‘ilarni qayta ishlash natijasida hosil qilinadigan gazlar. Tabiiy gazlar ikkiga bo‘linadi: 1) Toza gaz konlaridan chiquvchi gazlar. Bunday toza tabiiy gazlar gaz konlaridan qazib olinib, uning asosiy qismini metan (SN 4 ) tashkil qiladi. Uning miqdori 92 – 98 % ga boradi. Qolgan qismini esa boshqa uglevodorodlar tashkil qiladi. Bu gazlarning issiqlik berish qobiliyati – 34 – 39 MJ/m3. Bu gazlar havodan yengil. 2) Yo‘ldosh gazlar. Bu gazlar yer osti qatlamlarida neft bilan aralash bo‘lib, neftni qazib olish jarayonida u bilan birga chiqadi va yer sathiga chiqqandan so‘ng bosim pasayishi natijasida neftdan ajraladi. Shuning uchun uni yo‘ldosh gazi deb atashadi. Uning tarkibida metan miqdori – 40 – 60 %, qolgan qismini esa boshqa og‘ir uglevodorodlar tashkil qiladi. Shuning uchun yo‘ldosh gazlarning issiqlik berish qobiliyati yuqori – 45 – 50 MJ /m3 gacha yetadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati: 1. Islom Karimov. Demokratik huquqiy davlat, erkin iqtisodiyot talablarini to‘liq joriy etish, fuqarolik jamiyati asoslarini qurish – farovon hayotimiz garovidir. – T.: “O‘zbekiston” HMIU, 2007. 2. QMQ 2. 04. 08 – 96. Gaz ta’minoti. Loyiha me’yorlari/ O‘zbekiston Respublikasi Kommunal xizmat ko‘rsatish vazirligi. – Toshkent, 1996. 3. Rashidov Yu. K. Gaz ta’minoti. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura- qurilish instituti. – Toshkent, 2000. 4. Rashidov Yu. K., Saidova D. Z. Issiqlik, gaz ta’minoti va ventilatsiya tizimlari. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura-qurilish instituti. – Toshkent, 2002. 5. Rashidov Yu.K. Issiqlik, gaz ta’minoti va ventilatsiya tizimlari. 5580400 – muhandislik kommunikatsiyalari qurilishi va 5140900 – kasb ta’limi (5580400 – muhandislik kommunikatsiyalari qurilishi) ta’lim yo‘nalishlari uchun darslik. – Toshkent: Cho‘lpon, 2009. 6. Rashidov Yu.K. Gazdan foydalanish. O‘quv qo‘llanma. Toshkent arxitektura-qurilish instituti. – Toshkent, 2003. 7. А libekov J., А ymatov R., М irmuhammedov R. Suyultirilgan uglevo- dorodli gazlardan motor yonilg‘isi sifatida foydalanish. Texnika xavfsizligi. – Samarqand, 2006. 8. Korroziyadan himoya qilish: O‘quv qo‘llanma/ Kamalov S. K., Habibullayev S. Sh. – Toshkent: ToshDTU, 2006. 9. Ионин А. А. Газоснабжения. – М. Стройиздат, 1989. 10. Кязимов К. Г., Гусев В. Е. Устройство и эксплуатация газового хозяйства. – М.: Колос, 1997.

Похожие

kommunal maishiy xizmatlar uchun gaz yoqilg'isining standarti

Gaz bosimini rostlovchi punktlar

Neft, gaz va ularning mahsulotlarini saqlash uchun rezervuarlar

Shahar gaz ta’minoti tizimlari.Gaz quvurlarining tasnifi

Gazlashtirish tarmoqlarining aholi yashash punktlari rejasida joylashishi bo‘yicha tasnifi