Gaz kom’onentlaridan foydalanish - Горное дело - Рефераты

Gaz kom’onentlaridan foydalanish

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

27.9091796875 KB

Gaz kom p onentlaridan foydalanish Reja: 1. Izobutanni olefinlar bilan katalitik alkillash 2. Jarayonni asosiy faktorlari. 1

To’yinmagan gazlarni ajratish qurilmasining blokidan (ustanovka AGFU) quruq gaz propan – propilenovaya va butan butilen fraktsiyalar ajratib olinadi. Oddiy zavod gazlarida to’yinmagan uglevodorodlardan faqat olefinlar – etilen, propilen, butilenlar bo’ladi. Yuqori darajada to’yinmagan uglevodorodlar atsetilen, butadien – faqat piroliz gazlarda bo’ladi va termik kreking gazlarida jarayon rejimini qattiqlashtirilganda paydo bo’ladi. Gaz holidagi olifinlarni polimerlab turli xil mahsulotlar yengil benzin fraktsiyalari-dan to yuqori molekulali polimerlarni olish mumkin. 30-yillarda selektiv katalitik polimerlash usuli izo–S 8 N 16 dimerini gidrirlab texnik izooktan – avia benzinni komponentini olish uchun qo’llanilgan. Keyinchalik polimer benzin olish yo’lga qo’yildi. Bunda propilen kvartsga shimdirilgan fosfor kislotasi ishtirokida polimerlanadi. Jarayon sharoiti 220-230 0 S, 6,7-7,0 MPa, O.S. 1,7-9r -1 . Propilen, butilen – butelen yoki butilenlar amilenlar bilan birgalikda polimerlash usuli ham qo’llaniladi. Xom ashyoda mavjud bo’lgan to’yingan uglerodlar reaktsiyaga kirishmaydilar, lekin reaktorni issiqlik balansiga ijobiy tahsir ko’rsatadi. 2

Izobutanni olefinlar bilan katalitik alkillash Jarayon mohiyati. Alkillash protsessida olefin parafin bilan birikib yangi mol og’irligi yuqori bo’lgan uglevodorod hosil qiladi. Hosil bo’lgan alkil parafin molekulasini tuzish nazariyasiga qaraganda u bir atom vodorodi alkil guruh bilan almashtirilgan boshlang’ich parafin deb qarash mumkin. Lekin asosiy reaktsiya qo’shimcha yo’ldosh reaktsiyalar bilan birga boradi va shuni natijasida murakkab uglevodorodlar aralashmasi hosil bo’ladi. Neftning qayta ishlash sanoatida izobutanni olefin bilan alkillash jarayoni keng tarqalgan. Katalitik alkillashni qo’llanilishi (izobutanni butilen bilan) quyidagi afzalliklarini beradi. Izobutanga boy bo’lgan benzinni ikki bosqichli polimerlash – gidrirlash o’rniga bir bosqichli jarayonda olish. Yuqori oktanli komponentlar olishda qimmatbaho olefinlarni sarflash ikki barobar kamayadi. Gidrirlash uchun vodorod sarflanmaydi. Zavod gazlari tarkibidagi olefinlarni yanada to’liqroq alkillash jarayoniga jalb qilishga yordam beradi. 3

Jarayonni asosiy faktorlari. Alkillarni sanoat miqyosidagi katalizatorlari sifatida sulg’fat kislotasi yoki suyuq HF ishlatiladi. Bu moddalarni katalizator sifatida tanlab olinganligi ularni saylanuvchanligi (izbiratelg’nostg’), ishlatishga qulayligi, arzonligi, regeneratsiya qilish mumkinligidir. Sulg’fat kislotasi yoki HF ishtirokida katalitik alkillashga aktiv uchlamchi uglerod saqlovchi izo-parafinlarni ishlatish mumkin. Bunda izobutanni etilen bilan alkillash qiyin boradi. Propilen va butilen bilan alkillash yetarli darajada beradi. Kislotani kontsentratsiyasi hal qiluvchi rolg’ o’ynaydi. Izobutanni butilen bilan alkillash uchun faqat 98-100% li ishlatiladi. Reaktsiyaga vaqtida qo’shimcha reaktsiyalar ham ketadi: O’z-o’zidan alkillash yoki vodorod almashish. 2-Izo-S 4 N 10 + S 3 N 6  Izo-S 8 N 18 + S 3 N 8 . Bu reaktsiyani borishi maqsadga muvofiq emas, chunki izoparafinni ko’p sarflashga olib keladi. Destruktiv alkillash. Alkillashdan hosil bo’lgan mahsulotlar parchalanib, hosil bo’lgan olefin yana parafin bilan reaktsiyaga kirishadi. 2-Izo-S 4 N 10 + S 3 N 6  Izo-S 5 N 12 + IzoS 6 N 14 Polimerlanish. Kislotali katalizator olefinlarni polimerlaydi. SHuning uchun alkillash uchun noqulay bo’lgan rejim (sharoit) izoparafin kontsentratsiyasini pastki, katalizatorlarni yetarli darajada aktiv emasligi, yuqori harorat – alkillashdan hosil bo’lgan mahsulotlarda polimerlarni hosil bo’lishiga olib keladi. Alkillash jarayonida katalizatorlar sekin-asta o’z aktivligini pasaytiradi. Bunga sabab boshlang’ich mahsulotda to’yinmagan uglevodorodlarni va suvning bo’lishidir. Kislota kontsentratsiyasini pasayishi natijasida ko’zda tutilgan alkillash reaktsiyasi pasayadi va polimerlanadigan olefinlar soni ko’payadi. Reaktsiya 4C 4 H 2n +H 2 SO 4 C N H 2n-2 +2H 2 O+SO 2

zonasidagi kislotani kontsentratsiyasini kislotani qisman yoki tamoman yangisiga almashtirish yo’li bilan amalga oshiriladi. Alkillash reaktsiyasi issiqlik chiqishi bilan boradi. 1 kg alkilat olinganda 230 kkal issiqlik chiqadi. Alkillash termodinamik nuqtai nazardan qaraganda – past haroratli reaktsiyadir. Sanoatda alkillash (sulg’fat kislota bilan) 0 0 dan 10 0 S oralig’ida olib boriladi. HF – yordamida alkillashda harorat 25-30 0 S bo’ladi. Bunga sabab 10-15 0 S dan yuqorida sulg’fat kislota uglevodorodlarni oksidlay boshlaydi. Haroratni pasayishi alkillashni sekinlashtiradi, lekin saylanuvchanlikni oshirib alkillashni birlamchi mahsulotni sifatini yaxshilaydi. Haroratni 10-11 0 S ga pasaytirish alkilatni oktan sonini 1 punktga oshiradi. Harorat yana pasaytirilsa katalizator – kislotani qovushqoqligi pasayadi, uni reaktsiya zonasidagi dispersiyasi kamayadi; Reaktordagi bosim shunday olinadiki – uglevodorod xom ashyo suyuq fazada beriladi. Sanoat reaktorlarda bosim 0,3-1,2 MPa bo’ladi. Qo’llaniladigan katalizator olefinlarni polimerlanishiga olib keladi. SHuning uchun olefinlarni kontsentratsiyasi reaktsiya zonasida stexiometrik darajadan biroz kam bo’lishi kerak. SHuning uchun praktikada xom ashyoni kontsentratsiyasi izobutan bilan kamaytiriladi izobutan: olefinni molg’ nisbati alkillashga yuborilayotgan aralashmada (4:10):1 nisbatda olinadi. Uglevodorodlar bilan katalizatorni aralashtirish tezligi katta rolg’ o’ynaydi. CHunki katalizator bilan uglevodorodlar bir-birida juda oz eriydi. Katta tezlik bilan aralashtirish hosil bo’lgan alkillatni katalizatordan ajratishga ham yordam beradi. 5

Adabiyotlar 1. Manovyan A.K. Texnologiya pervichnoy pererabotki nefti i prirodnogo gaza. – M.: Ximiya, 1999. – 567 s. 2. Nikolayav V.V., Busigina N.V. Osnovnqe protsessq fizicheskoy i fiziko-ximicheskoy pererabotki gaza. – M.: Nedra, 1998. – 184 s. 3. Bekirov T.M. Pervichnaya pererabotka prirodnqx gazov. – M.: Ximiya, 1987. – 256 s. 4. Bekirov T.M., Lanchakov G.A. Texnologiya obrabotki gaza i kondensata. – M.: Nedra, 1999. – 595 s. 5. Adelg’son S.V., Vishnyakova T.P., Paushkin Ya.M. Texnologiya nefteximicheskogo sinteza. – M.: Ximiya, 1985. – 608 s. 6. V.I. Murin i dr. Texnologiya pererabotki prirodnogo gaza i kondensata Spravochnik: V 2 ch. - M.: OOO "Nedra-Biznestsentr", 2002.-517 s: il. 6

Похожие

Ichki gaz ta’minoti tizimlari

Gaz bosimini rostlovchi punktlar

Oqova gaz birikmalarining hajmini hisoblash

Gaz tarmoqlaridan foydalanishda xavfsizlik qoidalari

Gaz sarfining mavsumiy o‘zgarishlarini rostlash