Ер бағрининг нефтегазлилигини башоратлашнинг назарий асослари - Горное дело - Рефераты

Ер бағрининг нефтегазлилигини башоратлашнинг назарий асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

47 KB

Е р бағрининг нефтегазлилигини башоратлашнинг назарий асослари Х I Х асрининг биринчи ярмигача ер бағрида нефт борлигини кўрсатувчи ягона омил унинг ер юзига сизиб чиққанлиги эди . Нефт фақат шу жойларда олинар эди. ХIХ асрнинг иккинчи ярми ва ХХ асрининг бошида янги нефт конларини очишга ва уларни излаш ишларини кенгайтиришга ќамда ер бағрида тарқалиш шароитларини ўрганишга талаб ортди. Бошланғич даврларда тадқиқотчилар ичида нефт уюмлари ер кобиғидаги катта ғор сифат бўшлиқларда (С.Гулишамбаров, 1878) ёки дарзлик ва ёриқларда (Г.В.Абих, 1842, Н.В.Соколов, 1898, А.П.Иванов, 1905 ва бошқалар) жойлашган деган фикр юритилар эди. Бундай фикрни чет эл олимлари (Линд, 1865, Л.Мразек, 1902 ва бошқалар) ҳам қўллашган. Кейинчалик геологик далиллар кўпайиши билан олимлар тоғ жинсларининг ғовакларида антиклиналь, бурма ва гумбазсимон кўтарилмаларда нефтуюмларининг ҳосил бўлишини аниқлади. Биринчи марта бундай хулосага рус олими Герингрос-2 (1832) ва акад. Г.В. Абихлар (1847, 1887) келишди. Бундай назария кейинчалик В.И.Мушкетов, А.В.Кошкин, Г.П.Михайлов, Н.И.Андрусов, Д.В.Голубятников ишларида тараққий топди. Чет эл олимлари ўртасида нефт антиклиналь бурмасида уюм ҳосил қилиши Г.Роджерс, У.Уайт (АҚШ), Т.Хант (Канада), Г.Гефер, Л.Мразек (Европа) ишларида ҳам кўрсатилади. Шундай қилиб, нефт ва газ қатламда солишторма оғирликларига қараб юқоридан пастга газ, нефт- сув уюмлари антиклиналь тузилмалада жойлашадилар деган «антиклиналь назария» пайдо бўлди ва кейинчалик аста- секин тараққий қила бошлади. Антиклиналь назария келгусида кўплаб нефт ва газ конларини очишда ката хизмат қилди. Антиклиналь назарияни яратиш билан бир қаторда олимлар нефт ва табиий

газнинг ҳосил бўлиши, уларнинг уюмларини пайдо бўлиши юзасидан катта ишлар олиб бордилар. Улар И.М.Губкин (1937), И.О.Брод, Н.Е.Еременко (1957, 1961), А.И.Леворсен (1970), А.А.Бакиров, З.А.Табасаранский (1982) бўлиб «Нефт геологиясининг асослари» дарслигида мукаммал кўриб чиқилган. Бунда фақат ер бағри нефтегазлилик башоратининг назарий асосларига бўлган фикрларининг таракқиёти ва ўзгариб боришини кўриб чиқамиз. ХХ асрининг биринчи ярмида ер бағри нефтегазлилик башоратининг назарий асосларини ишлаб чиқишга кўзга кўринган олимлардан академиклар И.М.Губкин, А.Д.Архангельский ва В.И.Вернадский катта эътибор бердилар. И.М.Губкин ўзининг машҳур «Нефт ҳақидаги таъминот», «Дунё нефт конлари» китобларида ҳамда ватанимиз ва чет эл нефтегазли ўлкаларда ўтказилган геологик ишларининг натижаларини хулослаб, ер бағри нефтегазлилик башоратининг назарий асослари ер қобиғида нефт ва газнинг ҳосил бўлиш ҳамда уюмларнингтўпланиш шароитлари ва қонуниятлари билан боғлиқлигини кўрсатиб берди. И.М.Губкин «Дунё нефт геология»си фанида биринчи марта нефт ва газнинг ҳосил бўлиши ва уларнинг ер қобигида йиғилиши умумий, аммо куп поғонали табиий- тарихий жараёнлигини ва ер қобигининг литогенези ва литогенези билан узвий боғлиқлигигини курсатади. Шу жараёнда у куйидаги асосий босқичлар ажратди: 1) Чœкинди жинсларда нефт ҳосил килувчи органик моддаларнинг йиғилиши ва уларнинг ўзгариши натижасида нефт углеводородларини ҳосил бўлиши босқичи; 2) Нефт углеводородларини нефт ҳосил қилувчи қатламлардан коллекторларга (нефт ва газ йиғувчи табақаларга) сўнгра коллектор қатламлар бўйлаб (ёнлама) ёки узилма ва дарзликлар орқали тик (вертикал) силжиш (миграция) босқичи;

3) Нефт ва газнинг қатламлар ичра силжиш йўлларида учраган қулай тузилмали ва литологик шароитда тўпланиб уюмлар ҳосил бўлиши босқичи; 4) Аниқ геологик шароитда уюмларнинг қайта тақсимланиши ёки бузилиши босқичи И.М.Губкин ўзидан олдин ўтган олимлар (Н.И.Андрусов, Г.П.Михайловский) фикрини тараққий эттириб нефтнинг ўсимлик ва ҳайвонлардан ҳосил бўлиш назариясини тасдиқлади. Чўкинди жинсларда йиғилган органик моддаларининг нефт ва газга айланиши икки босқичдан иборат бўлиб, аввало органик моддалар сув остида ҳавосиз шароитда микроорганизмлар таъсирида парчланадилар. Иккинчи босқич узоқроқ давом этадиган ва атроф-муҳитни ташкил қиладиган тоғ жинсларининг метоморфизми билан бир вақтда умумий геокимёвий метомофизм билан боғлиқ. И.М.Губкиннинг фикрича нефт ва кўмир каустобиолитларнинг генетик қаторига киради. И.М.Губкин бирламчи ва иккиламчи нефт уюмлари бўлиши мумкинлигини кўрсатади. Бирламчи уюм (сингенетик) нефт ҳосил қилувчи қатламларнинг ўзида йиғилган уюмлар иккиламчи уюм (эпигенетик) нефт ҳосил қилувчи қатламлардан ўзга қатламда йиғилган уюмлар И.М.Губкин «Антиклиналь назария» ни янада такомиллаштириб, уни «структурали назария» деб атади. И.М.Губкин ўзининг асарларида ер бағрининг нефтгазлилик башоратини назарий асосда исботлаш учун барча геологик омилларни яъни : а) тадқиқот қилинаётган ҳудудининг тектоникасини тарихий ва майдон бўйлаб ўрганиш; б) тадқиқот қилинаётган ҳудудининг тузилишида қатнашувчи чўкинди ётқизиқлар қайси даврга оидлиги (стратиграфияси)ни ва литологик таркибини ўрганиш; в) чўкиндиларни ҳосил бўлиш шароитларини қадимги географик (палеогеографиясини) шароитларини тарихий ва майдон бўйлаб ўрганиш; г) тадқиқот қилинаётган ҳудудининг гидрогеологик ва гидрокимёвий шароитларини мужассам равишда ўрганиш зарурлигини кўрсатди. Бундай илмий тадқиқотларининг умумий ўлкавий ва геологик- тарихий режа билан ўтказилишини таъкидлайди.

Ҳозирги замон нефт геологияси Фани И.М.Губкиннинг барча таълимотларига асосланган. А.Д.Архангельскийнинг (1925, 1927) илмий ишларида нефт табиатда фақат ўзига хос нефт ярата олувчи (она) қатлам жинсларида ҳосил бўлиши кўрсатилган. В.И.Вернадский (1934) биринчи марта жаҳон фанида нефтнинг биокимёвий асосларини ишлаб чиқди. Унинг таъкидлашича, каустобиолитлар ва шу жумладан нефт таркибидаги карбон бирикмалари ер қобиғидаги геокимёвий татибда айланиб юрувчи карбоннинг ажралмас қисми бўлиб, бунда биосферадаги тирик моддалар катта аҳамиятга эгадир. В.И.Вернадский нефтнинг ҳосил бўлишини ўрганишда уни кимёвий жиҳатдан фақат мураккаб углеводород деб қарамаслигини кўрсатади. Унинг ганидлашига нефтнинг таркибидаги азот ва оксиген бирикмалари нефтнинг ҳосил бўлиши билан боғлиқ бўлиб ўзларининг тузилишлари бўйича биоген йўли билан пайдо бўлганлик аломатларига эга. В.И.Вернадский углеводород бирикмаларининг геокимёвий ҳамда нефт таркибидаги оксиген, азот, олтингугурт ва бошқа унсурларни тўлиқ ўрганиш натижасида «нефт биоген йўли билан ҳосил бўлган ва бу жараёнда ювенил углеводородлари катта аҳамиятга эга эмас» деган хулосага келди. Шундай қилиб, В.И.Вернадский нефтнинг ҳосил бўлиш муаммосини жаҳон фанида янги босқичга кўтарди ва нефт таълимотининг биокимёвий асосини барпо қилди.

Т авсия этилган адабиётлар: 1.Прошляков Б.К., Кузнецов В.Г. «Литология и литолого-фациальный анализ». Недра 1981г. 2. Прошляков Б.К., Кузнецов В.Г. «Литология». М. Недра 1991г. 3.Нефт ва газ тупламларини излаш ва кидириш усуллари хамда назарий асослари укув кулланмаси (А.А. Бакировнинг 1987 йилда чиккан дарсликдан проф. З.С. Иброхимовнинг узбек тилига эркин таржимаси). Тошекнт Таш ГТУ, 1996й. 4.Бакиров А.А. «Геологические основы прогнозирования нефтегазоносности недр». М. Недра 1973г. 5. Бакиров А.А. и др. «Геология и геохимия нефти и газа». М. Недра 1982г. 6. Бакиров А.А. и др. «Системные исследования при прогнозировании нефтегазоносности недр». М. Недра 1986г. 7. «Геологические основы рациональной методики поисков нефтяных месторождений». Под ред. А.Г. Алексин и др. М. Недра 1979г. 8. «Теоретические основы и методы поисков и разведки скоплений нефти и газа». Бакиров А.А., Бакиров Э.А. и др. М. Высшая школа 1987г. 9. Л.Б.Рухин. Основы литологии. 1969г.

Похожие

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлашда тартибий тахлилнинг назарий асослари

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлашда тартибий таҳлил услубиининг асослари

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш мезонлари

Ер бағрининг нефтгазлилигини башоратлаш учун нефт ва газнинг ер юзига чиқиши ва унинг аҳамияти

Қудуқлардан суюқлик кўтарилишининг назарий асослари