Zararlovchi moddalar ximiyasi va inson harakati - Химия - Рефераты

Zararlovchi moddalar ximiyasi va inson harakati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

35 KB

Zararlovchi moddalar ximiyasi va inson harakati R e j a: 1. Bioximiyaviy o`zgarishlar ta‘siri. 2. Ximiyaviy moddalarni singishi. 3. Bioximiyaviy ta‘sir natijasida kechadigan kasallik. 4. Ximiyaviy moddalardan ozuqani biosintezlash. 5. Fermentatsiya texnologiyasi.

Tayanch so`zlar : farmakologiya, dinamika, ekologik tuzoq, karboksigemoglobin, lokallanish, biotransformatsiya, fenilalanin, enzima, tirozin, alkaptonuriya, endzomik zob. 1. Bioximiyaviy o`zgarishlar ta‘siri. Inson faoliyati atrof-muhitdagi ximiyaviy tabiatga bog`liq. Ba‘zi zararli moddalar ta‘siri natijasida inson normal harakatlanishi buziladi. Bu moddalarni inson organizmiga singishi organizmdagi bio-ximiyaviy jarayonlarni kechishiga ta‘sir ko`rsatadi. Ta‘sir ikki xil kechishi mumkin: organizmga ximiyaviy moddalarni tushishi natijasida bioximiyaviy jarayonlarni o`zgarishi hamda bioximiyaviy jarayonlar va harakat o`rtasidagi normal bog`liqlikni o`zgarishi. Bu ta‘sirlar farmakologiya talablari asosida nafas olish yo`llari orqali ta‘sir etib, organizmdagi bioximiyaviy jarayonlar dinamikasini o`zgartiradi. Bu o`zgarish harakat faoliyatiga ta‘sir etadi. Asosiy ta‘sirlardan biri neyroximiyaviy jarayon bo`lib, markaziy nerv sistemasida boradi. Nozik organ bo`lib, bir nechta shunday o`zgarishlarni keltirib chiqarish mumkin. Inson miyasi 100 mlrd. to`qimalardan iborat bo`lib, bir-biridan ingichka tirqish bilan ajralib turadi. To`qimalar orasida boruvchi aktiv jarayonlar natijasida 10-9g neyroximiyaviy modda uzatilishi mumkin. 2. Ximiyaviy moddalarni singishi. Tashqi ximiyaviy muhitni sifati yomonlashsa, demak ekologik tuzoqlar mavjud. Ximiyaviy muhitni o`zgarishi muhit holatini real va operativ boshqarish yetarli emasligini bildiradi. Ekologik tuzoqlardan biri og`ir metallardir. 1956 yil may oyida suv iflosliklarini insonga ta‘siri kuzatildi, ya‘ni klinikaga nerv sistemasini buzilishi bilan murojaat etildi. Tekshirilganda bu kasallikni keltirib chiqargan modda metilsimob bo`lib, ximiyaviy korxonalarni oqova suvini dengizga qo`shilishidan hosil bo`lgan. Natijada aholi daryo mahsulotlaridan oziqlangan. Kasallik bedavo bo`lib, nutqni va harakatni buzilishiga, eshitishni yo`qotilishi kabi sabablar paydo bo`lishiga olib keladi. Ekologik tuzoqlardan gazlar bo`lib, chiqaradigan gazlar tarkibidagi atmosfera zararkunandalari va sanoat korxonalaridan atmosferaga tushadigan changlar va oltingugurt oksidi natijasida hosil bo`ladi. www.qmii.uz/e-lib Bundan tashqari uglerod oksidi-rangsiz, ta‘msiz gaz bo`lib, toksik ta‘sirga ega. 8 soatlik ish kunida ruxsat etilgan miqdor 50 mln-1 ga teng. 100 mln-1 miqdorda 1 soatda xush yo`qotiladi, 4 soatda halok bo`lishi mumkin. Organizmda CO qon gemoglabinda harakatlanib karboksigemoglabinni hosil qiladi, bu esa inson o`limiga sabab bo`ladi. 3. Bioximiyaviy ta‘sir natijasida kechadigan kasallik. Tashqi muhitdan inson organizmiga tushadigan ximiyaviy moddalar neytroximiyaviy jarayonlar yo`nalishida o`zgarib, jarayonni ma‘lum qismida modda miqdori ta‘sir ko`rsatadi. Bioximiyaviy

jarayonlarni o`rganish natijasida inson harakatiga ta‘sir ko`rsatuvchi ximiyaviy moddalar o`rganiladi. Ximiyaviy moddalarni inson organizmiga tushishini turli yo`llari bor, stomatik nafas yo`li orqali, terisi yoki shilliq parda orqali. Shunga ko`ra, ximiyaviy modda ta‘sirini ko`rsatuvchi ichki muhit yo`nalishini o`rganish zarur. Ba‘zan bu modda qon tomirlarini yemiradi yoki ichki hujayralar to`siqlarini zararlaydi. Agar modda miqdori yetarli konsentratsiyaga ega bo`lsa, uning ta‘sir etishi lokallanish darajasiga, biotransformatsiyaga, ya‘ni o`z yo`nalishida uchragan boshqa moddalar bilan o`zaro ta‘siriga hamda jarayonda uning yutilish yoki ajralib chiqish darajasiga bog`liq. Fenilketonurini inson organizmiga tushishi bioximiyaviy yo`l orqali uyg`unlashish natijasida enzimani yo`qotadi. Aminokislotalarni yemirilishi orqali fenilalanin tabiiy ravishda tirozinga aylanadi. Enzimani yo`qolishi natijasida fenilanin fenilketonga aylanadi. Fenilketon markaziy nerv sistemasini ishdan chiqaradi. Fenilketonuri aqliy yetishmovchilikka sabab bo`ladi. Bioximiyaviy fenilketonuri ikki kasallikni: alkaptonuriya va endzomik zobni keltirib chiqaradi. Fenilalanin Fenilalanin + ОН Buyrak Buyrak -NH3 Tirozin А) Tirozin Б)Fenilpirozum В) Buyrak kislota Fenilalanin metakasalligi normal (a) sharoitda va fenilketonuriy (b) sharoitida. 4.Ximiyaviy moddalardan ozuqani biosintezlash. Ximiyaviy moddalardan ozuqani biosintezlashda zararsiz yedirimli, sotsial va fiziologik munosabatlarda qo`llanuvchan, arzon, uzoq vaqt saqlashga yaroqli, ozuqani boshqa turlari bilan birgalikda ishlash kabi xususiyatlarga e‘tibor berish lozim. Inson va hayvon oqsilida 20 aminokislota mavjud bo`lib, undan 8 tasi kattalar uchun va 10 tasi bolalar uchun ozuqa bilan kiradi, ular organizmda sintezlanmaydi. Insonni oqsilga bo`lgan talabini guruch, javdar, makkajo`xori kabi o`simliklar taminlaydi. Oqsil tarkibiga quyidagi aminokislotalar: lizin, metionin, triptofon va treonin kabilar mavjud. Oqsilni almashlab bo`lmaydigan aminokislotalar miqdori bilan basholanadi. Oqsilni faktik o`zlashtirilishi biologik qiymat bilan aniqlanadi. Oqsilni biologik basholash ratsion kaloriyaliligi va oqsilni to`liq qo`llanilishi bilan bog`liq. Oqsil ratsionini kaloriyaliligi tarkibida oqsil miqdorli ozuqa bilan kalamushni bir necha kun boqib, uning o`sishini yeyilgan oqsil miqdoriga bo`lib aniqlanadi. Oqsilni to`liq

qo`llanilganligi hayvon oqsil miqdorli ozuqa bilan boqilib, yeyilgan ozuqa tarkibidagi azot miqdorini ximiyaviy analiz yordamida o`lchash orqali aniqlanadi. 5. Fermentatsiya texnologiyasi. Fermentatsiya jarayoni uch bosqichdan iborat: xom ashyoni tayyorlash, fermentatsiya jarayoni va mashsulotni chiqarib olish. Jarayon xom ashyo turi va mikroorganizmga bog`liq emas. Mikroorganizmlar normal rivojlanishi uchun ma‘lum talablar mavjud bo`lishi lozim, ya‘ni ozuqa muhiti tarkibiga talab, spetsifik bioximiyaviy talab, energiya manbaiga talab. Ushbu sharoitlardan birortasi mavjud bo`lmasa, mikroorganizmlar rivojlanmaydi. Fermentatsiya jarayoni oxirida ozuqa olinadi, ozuqani tayyorlash uchun sterillash sharoitida ushlab turiladi. Ushbu jarayonda potentsial ifloslantiruvchi moddalar yemiriladi. Sterillash jarayoni ikkiga bo`linadi: mikroorganizmlarni chiqarib olish va ularni yemirish.

Похожие

Oshlovchi moddalar va ularning ahamiyati

Oshlovchi moddalar kimyosi va texnologiyasi

Yopishqoq moddalar kimyosi

Bog‘lovchi moddalar. Gips va oxak ishlab chiqarish

Tirik organizmlarning kimyoviy asoslari