Xinolin hamda izoxinolin gruppasi alkaloidlari Xinin Eyxinin olinishi tuzilishi xossalari va ahamiyati - Химия - Рефераты

Xinolin hamda izoxinolin gruppasi alkaloidlari Xinin Eyxinin olinishi tuzilishi xossalari va ahamiyati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

79.2607421875 KB

Xinolin hamda izoxinolin gruppasi alkaloidlari Xinin Eyxinin o linishi tuzilishi xossalari va ahamiyati Reja: 1. Xinolin gruppasiga kiradigan alkaloidlar 2. Xinin. Tuzilishi, olinishi va xossalari 3. Eyxinin sintezi va uning xossalari 4. Xinin tuzlari va ularning ishlatilishi

Bu gruppaga xinin va uning preparatlari kiradi, ular bezgak kasalligini qo‘zg‘atadigan mikroblarni o‘ldirish yoki o‘sishdan to‘xtatish xossasiga ega. Hozirgi vaqtda xin daraxti po’slog’ida 25 xil alkaloid borligi aniqlangan, ulardan eng ahamiyatligi xinin, xinidin, sinxonin, sinxonindin alkaloidlaridir. Xininni birinchi marta 1814 yilda Xarkov universitetining professori F.I. Gize topgan va unga sinxonin deb noto‘g‘ri nom berilgan edi. Sinxoninni esa fransuz farmatsevtlari Pellete va Kaventular 1820 yilda kashf etdilar. Shtrekker 1854 yilda xinin formulasini to‘la o‘rgandi, sintez usuli esa 1944 yilda yo‘lga qo‘yildi. Xinin Janubiy Amerikada, Yava orolida va Yaponiyada o‘sadigan xin daraxti po‘stlog‘idan olinadi. Po‘stloqda 3% gacha xinin, 2,5% xonin va boshqalar uchraydi. Xin daraxti po‘stlog‘idan olinadigan modda XVII asrdan boshlab dori sifatida ishlatilib kelingan. Xininni xin daraxti po‘slog‘idagi boshqa alkaloidlardan ajratib olish uchun po‘stloqni maydalab natriy ishqori yoki kalsiy gidroksid bilan ishlanadi. Bunda po‘stloq tarkibidagi barcha alkaloidlar asos holiga o‘tadi va ularni benzol yordamida ajratib olinadi. Benzolli ekstraktni suyultirilgan sulfat kislota bilan aralashtirilsa, suv va benzolda yomon eriydigan xinin sulfat cho‘kmaga tushadi. Benzol qatlamida esa boshqa alkaloidlar qoladi. Xinin sulfatni ajratib olib ishqorlar yordamida xinin-asosga o‘tkaziladi va undan xinining turli tuzlari olinadi. Xinin molekulasidagi turli funksional gruppa va geterotsiklik yadrolarni oksidlash, qaytarish reaksiyalari va sintez yordamida anilangan. N CH2 CH2 CH CH2 N CH3O CH OH Xinin molekulasi xinolin (I), xinuklidin (II) yadrolari, metoksil, gidroksil gruppalari va vinil (III) radikallaridan tashkil topgan.

N (I) N CH2 CH 2 (II) CH CH 2 (III) Xinin molekulasidagi metoksil gruppasini aniqlash uchun xininni xlorid va yodid kislotalari bilan qaynattilsa,metil xlorid yoki metil yodid hosil bo‘ladi. Birinchi marta A.M. Butlerov bilan A.N. Vishnegradskaya xininga natriy ishqorini ta’sir ettirib, sof holdagi xinolinni oldilar. Agar xininga kislotali sharoitda kaliy permanganat ta’sir ettirilsa, xinin molekulasidagi bir atom ullerod ajralib chiqib, vinal gruppasini isbotlovchi chumoli kislota hosil bo‘ladi. C20H24O2N2 + 2O2 C19H22O3N2 + HCOOH Xinetin Xininni xrom kislota bilan oksidlansa, xinolin yadrosini isbotlovchi xinin kislota va meroxinen hosil bo‘ladi. [ O ] N C O O H NC H 2 C H 2 C H C H 2 NC H 3 O C H O H C r O 3 N C H 2 C O O H C H C H 2 H+ X i n i n k i s l o t a s i M e r o x i n e n Xininni 100 0 va undan yuqori temperaturada kislorod bor kislotalar bilan qaynatilsa, spirt gruppasi ketonga aylanib, xinuklidin yadrosi esa buziladi. Natijada xinin zaharli moddaga aylanib qoladi. Shuning uchun xinining kislorodsiz kislotalar bilan bergan tuzlari eritmasini avtoklavda 120 0 dan yuqori temperaturada sterillash tavsiya etilmaydi. Xinin meditsinada bezgak kasalligiga qarshi modda sifatida ishlatiladi. Hozir bezgakka qarshi qo‘llaniladigan preparatlar soni juda ko‘p. Plazmoxin, plazmotsid, akrixin, bigumal, xloridin, xinotsid shular jumlasidandir. Meditsinada xininning turli tuzlari ishlatiladi. Xinin sulfat

(Chinini sulfas. Chininum sulfuricum) NN C H O H C H C H 2 C H C H 2H 3 C O 2 H 2 S O 4 * 2 H 2 O Xinin sulfat ipak singari yaltiroq sq ninasimon mayda kristall poroshok b о ‘lib , hidsiz va ta’mi juda achchiq . Issiq suvda eriydi . Sovuq suvdz kam , mineral kislotalar in 1 tirokida esa yaxshi eriydi . Spirtda qiyin erib , efir va xloroformda ernmaydi . Yeruglik ta’si - rida sarg‘aya boradn . Preparat c h i n l i g n n i aniqlash uchun , uning eritmasiga sargishg > rang hosil b о ‘lgunga qadar brom suvidan q о ‘shib , s о ‘ngra ammiak ta’sir . ettirilsa , yashil rang hosil b о ‘ladi .N CH2 CH2 CH CH2 N CH3O CH OH Br2 N N CH OH CH CH2 CH CH2 Br Br O O 2 NH2OH N N CH OH CH CH2 CH CH2 HN NH OH OH 2 NH2OH Talleyoxinin Bu reaksiyada yashil rangli talleyoxinin hosil b о ’lganligi sababli reaksiyaga talleyoxinin deb nom berilgan . Preparat tarkibidagi sulfat ionini bariyning eruvchan tuzlari yordamida ch о ’ktirib aniqlanadi . Xinin sulfat optik nurlarni chap .- a buri 1 p xossasiga

ega . Preparatning suyultirilgai suvdagi eritmasiga suyultirilgai sulfat kislota q о ’shilsa , k о ’k fluoressensiya hosil b о ’ladi . Xinin sulfat m i q d o r i n i peytrallash usuli bilan yelanadi . Bunnng uchun ma’lum miqdordagi preparat eritmasiga zllangan spirt bilan xloroform aralashmasiga q о ‘shib , fenol ftal . pm iidikatori ishtirokida 0,1 n . natriy ishqori bilan titrlanadi . Xinin sulfat bezgakka davo qilishda poroshok va tabletka hss . n - da , shuningdek poroshogi jelatina kapsulada ichiriladi . Og’zi mahkam yopiladigan bankalarda qorong‘i joyda saqlanadi . Xinin gidroxlorid (Chinini hydrochioridum. Chininum hydrochiorium) NN C H O H C H C H 2 C H C H 2C H 3 O 2 H C l * 2 H 2 O Xinin gidroxlorid asosada xinin sulfatga bariy xlorid ta’sir ettirilib, quyidagi reaksiya b о ’yicha olinadi: (C 2 0 H 2 4 N 2 O 2 ) H 2 SO 4 + BaCI 2 C 2 0 H 2 4 N 2 O 2 * HCI +BaCI 2 Xinin gidroxlorid oq va ipak kabi tomanadigan ninasimon mayda kristall poroshok b о ‘lib, ta’mi juda achchiq. Suvda eriydi, qaynoq; suvda va spirtda esa oson eriydi, ochiq havoda asta-sekin uchib keta 1 boshlaydi. Yorug‘lik ta’sirida sarg‘ayadi. Preparat chinligini aniqlash uchun talleyoxinin reaksiyasidan foydalaniladi. Xlor ionini esa kumush nitrat yordamida aniqlanadi. Xinin gidroxloridning suvdagi eritmasiga suyultirilgan sulfat kislota q о ‘shilsa, yashil fluoressensiya xosil b о ‘ladi. Preparat m i q d o r i n i xinin sulfatdagi kabi nemtrallash', usuli bilan aniqlanadi. Xinin gidroxlorid bezgakka qarshi poroshok va tabletka xolida jelatina kapsulada ichiriladi. Bundan tashqari, preparatning 10%li ; eritmasini natriy

xloridning izotonik eritmasida tayyorlanadi va sterillab inyeksiya qilinadi. Xinin gidroxloridning bunday eritmalarini 100° da 30 minut davomida sterillanadi. Og’zi mahkam yopiladigan bankalarda qorong‘i joyda s a q l a n a d i. Xinin digidroxlorid Xnnin digidroxlorid xinin tuzlari orasida suvda eng yaxshi eruvchani bо‘lib, uni xinin gidroxloridga ma’lum mikdorda xlorid kislota ta’sir ettirib olinadi. , Xinin digidroxlorid rangsiz, hidsiz, ta’mi achchiq poroshok bо‘lib, spirtda, suvda juda oson, xloroformda qiyin eriydi, efirda esa 1 erimaydi. Preparat c h i n l i g i n i xinin gidroxloriddagi kabi aniqlanadi. Preparat suvda yaxshi erishi, metil qizil indikatoriga nisbatan kuchli kislotali xossaga ega b о ’lishi bilan xinin gidroxloriddan farq qiladi. Xinin digidroxlorid m i q d o r i n i neytrallash usuli bilan aniqlanadi. Poroshok va tabletka xolida jelatina kapsulada bezgakka qarshi ichiriladi. Preparatning 25—50%li suvdagi sterillangan eritmalari orga nizmga inyeksiya qilinadi. Og’zi mahkam yopiladigan bankalarda qorong‘i joyda s a q l a n a d i X n i n D i g i d r o x l o r i d (Chinini dihidochiloridum. Chininum dihidrochlorium)N N CH O CH CH2 CH CH2 CH3O 2 H 2HCI M .O. 397,35 Xnnin digidroxlorid xinin tuzlari orasida suvda eng yaxshn eruvchani

b о ‘lib, uni xinin gidroxloridga ma’lum miqdorda xlorid kislota ta’sir ettirib olinadi. , Xinin digidroxlorid rangsiz, hidsiz, ta’mi achchiq poroshok b о ’lib, spirtda, suvda juda oson, xloroformda qiyin eriydi, efirda esa 1 erimaydi. Preparat c h i n l i g i n i xinin gidroxloriddagi kabi aniqlanadi. Preparat suvda yaxshn erishi, metil qiziln indikatoriga nisbatan kuchli kislotalin xossaga ega b о ‘lishi bilan xinin gidroxloriddan farq qiladi. Xinin digidroxlorid m i q d o r i n i neytrallash usuli bilan aniqlanadi. Poroshok va tabletka xolida jelatina kapsulada bezgakka qarshi ichiriladi. Preparatning 25—50%li suvdagi sterillangan eritmalari orga nizmga inyeksiya qilinadi. Og’zi mahkam yopiladigan bankalarda qorong’i joyda s a q l a n a d i - : Eyxinin (Euchininum. Chininum aethylcarbonicum) NN C H O C H C H 2 C H C H 2C H 3 O C O O C 2 H 5 2 Eyxinin fiziologik tasiri jihatidan xinin preparatlari o’rni i bosib, ta’mi achchiq b о ‘lmagan dori moddalarni qidirishda topil- gan preparatdnr.Enxinnini sintez qilishda boshlang‘ich modda yeifatida xinin oln- padi. Xinin karbon kislotaning etil efiri bilan ma’lum sharoitda reaksiyaga kirishib, murakkab efir — ekxinini hosil qiladi.N N CH O CH CH2 CH CH2 CH3O 2 H C I - C - O C 2 H 5O

N N CH O CH CH2 CH CH2 CH3O COOC2H5 2 HCI Eyxinin oq, yengil, manda ninasimon, hidsiz va mazasiz poroshok. Suvda qiyin, spirt, efir, xloroform va mineral kislotalarda oson eriydi. 91— 95° da suyuklanadi. Eyxinin c h i n l i g i n i l.chiqlash uchun uning suyultirilgan eritmasiga suyultirilgan sulfat kislota q о ‘shilsa, pshml fluoressensiya hosil b о ‘ladi. Preparatdagi xinin iolekulasiknng qoldiq talleyoxniin reaksiyasi yordamida aniqlanadi. Eyxinin bogatsa murlsab efirlar singari ishqorlar ta’sirida gidrolizga uchrab, etil spirt, karbon kislota va xininni hosil qiladi. N N CH O CH CH2 CH CH2 CH3O COOC2H5 2 2NaOH N N CH O CH CH2 CH CH2 CH3O Na2CO3 C2H5OH Gidroliz natijasida hosil b о ‘lgan mahsulotlardan xiniiii tallsyoxinnn sinamasi bilan, natriy karbonatni mineral kislotalar yordamida karbonat angidrid ajralib chiqishidan, etil spirti esa yodoform hosil qilish reaksiyasi yordamida aniqlanadi. Gidroliz natijasida hosil b о ‘lgan mahsulotlardan xiniiii tallsyoxinnn sinamasi bilai, natriy karbonatni mineral kislotalar yordamida karbonat angidrid ajralnb chiqishidan, etil spirtitdan esa yodoform hosil qilish rsaksnisi yordamida aniqlanadi. N a 2 C O 3 2 H C I N a C I C O 2 H 2 O C 2 H 5 O H 4 J 2 6 N a O H C H J 3 H C O O N a 5 N a J 5 H 2 O Eyxinin poroshok va tabletka xolida bezgakka qarshi doro sifatida

ichiriladi. Eyxinin achchiq b о ’lmaganligi uchun bolalarni davolashda xininnnng boshqa preparatlarga qaraganda k о ’proq ishlatiladi. Og’zi mahkam yopiladigan bankalarda qorong’i joyda s a q l a n a d i .

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. A. П . Орехо « Химия алкалоидов ». М.: 1955. 2. С.Ю. Юнусов «Алкалоиды». Издание 3-е переработанное и дополненное. Т.: издателство «Фан» 1981. 3. О . С . Соди қов, Х.А.Асланов, И.К. Кушмурадов “Алкалоид ы хинолизидинового ряда ”. Из дательство “Наука” Москва 1975. 4. Итоги исследование алкалоидоносных растений. Т.: Из-во “ФАН” АН. Республики Узбекистан 1995. 5. Г.В.Лазуревский, И.В. Терентева, А.Г. Шамшурина. Практическое работы по химии природых соединений. Издание 2-е переработанное и дополненное, из-во «Высшая школа». М.1966.

Похожие

Izoxinolin gruppasi alkoloidlari Papaverin Narkotin olinishi tuzilishi xossalari va ahamiyati

Xinolin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Nikotin hamda anabazin olinishi tuzilishi xossalari va ahamiyati

Simarin hamda konvallozid glikozidlari olinishi tuzilishi va xossalari

Tipik hamda S nor D gomosteroid alkaloidlar olinishi tuzilishi xossalari va ahamiyati