Vodorod. Olinishi va xosslari. Galogenlar va ularning birikmalari - Химия - Рефераты

Vodorod. Olinishi va xosslari. Galogenlar va ularning birikmalari

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

43.5 KB

Vodorod. Olinishi va xosslari . Galogenlar va ularning birikmalari Vodorod davriy sistemadagi birinchi element bo’lib, uning atomi nihoyatda sodda tuzilishga ega, atomi tarkibida 1 ta proton va 1 ta elektron mavjud bo’lib, ular bir-biriga o’zaro tortishuv kuchi orqali bog`langan. Vodorodning elektron konfiguratsiyasi 1s 1 . Vodorodning nisbiy atom massasi 1,008. Vodorodning uchta izotopi ma’lum. Birinchisi - protiy(jH), ikkinchisi - deyteriy (D yoki iH ) va uchinchisi - tritiy (T yoki N). Vodorod Koinotda eng ko’p tarqalgan element bo’lib u Quyosh va yulduzlar massasining yarmini tashkil qiladi. Boshqa sayyoralar, kometalar va yulduzlararo gaz tumanliklarida ham vodorod bor ekanligi aniqlangan. Yerda vodorod birikma holda suv, qor va muzliklar tarkibida juda ko’p uchraydi. Suvning tarkibida 11,11% vodorod bor. Olinishi. Laboratoriyada vodorod olish uchun rux metaliga kislota ta’sir ettiriladi: 2HCl + Zn → ZnCl 2 + H 2 Sanoatda vodorod tabiiy gazlardan, suv gazidan, suvni elektroliz qilish, koks gazi, neftni qayta ishlashda hosil bo’ladigan gazlardan olinadi. Masalan, tabiiy gaz tarkibida metan 800 0C da katalizator (nikel) ishtirokida suv bug`i bilan reaktsiyaga kiritilsa, vodorod hosil bo’ladi: metanning chala oksidlanishidan CO bilan H 2 larning aralashmasi hosil bo’ladi: 2CH 4 +0 2 - ч >2 СО + 4 Н 2 ; AH^ =-71,3 кЖ Sanoatda vodorod asosan metanni kislorod va suv bug`i orasidagi reaktsiyasi asosida olinadi: 2CH 4 +0 2 +2H 2 0 = 2CO,+6H 2 ; ДН ^ ЗД = - 1 5 6 кЖ

Galogen so’zi yunoncha «galos» (tuz) va «genodos»tug`diruvchi) so’zlaridan kelib chiqqan. Galogenlarning dastlabki to’rttasi tabiatda anchagina tarqalgan, so’nggi galogen - astat esa tabiiy radioaktiv yemirilishlarning oraliq mahsulotdari tarkibida uchraydi; u sun’iy ravishda, yadro reaktsiyalari yordamida hosil qilinadi. Galogenlarning davriy sistemada nodir gazlar yaqinida joylashishi ularning kimyoviy xossalarida aks etadi. Galogen atomlarining sirtqi pog`onasini yettitadan elektron (s 2 p 5 ) bo’lishi sababli galogen atomi o’ziga yana bitta elektron biriktirib olib, o’zining sirtqi pog`onasini sakkiz elektronli (s 2 p 6 ) oktet konfiguratsiyaga o’tkazishga intiladi. Galogenlarning hammasi ham erkin holatda kuchli oksidlovchilar bo’lib, ayniqsa ftor bizga ma’lum bo’lgan barcha oksidlovchilar orasida eng kuchlisi hisoblanadi. Xlorli ohakning olinishi va xossalariga oid lar Kerakli reaktiv va asboblar: Marganes (IV)-oksid, kaliy bixromat, kaliy permanganat, konsentrlangan xlorid kislota, temir sim, mis tolalari, xlorli suv, lakmus qog`oz, o`yuvchi natriy, kimyoviy stkanlar, probirkalar o`rnatilgan shtativ, halqali va qisqichli shtativ, temir qoshiqcha, shisha naycha, shisha tayoqcha, probkalar, gaz chiqarish nayi o`rnatilgan probka. Xlorning olinishi . Uchta katta probirka olib, ulardan birinchisiga marganes (IV)-oksid, ikkinchisiga kaliy bixromat va uchinchisiga kaliy permanganatning no`xatdek bo`lagini soling va ularning har biriga xlorid kislotaning konsentrlangan (d=1,19) eritmasidan 1ml dan quyib probirkaning og`zini rezina probka bilan berkiting. Birinchi va ikkinchi probirkalarni alangada ozgina isiting. 36-pasmga qarab xlor olish asbobini yig`ing. Vyurs kolbasiga (1) marganes (IV)-oksiddan (uning o`rnida kaliy bixromat yoki kaliy permanganatdan foydalansa ham bo`ladi) 5 gramm solib, uning ustiga tomizg`ich voronkadagi (2) xlorid kislotaning konsentrlangan eritmasidan (d=1,19) tomizib quying. Asbobni yig`ishda tomizg`ich voronka naychasi uchiga kalta probirkadan yasalgan gidravlik saqlagich (3) o`rnatilishi maqsadga muvofiq. Nima uchun? Kolbani qizdirish zarurmi yoki yo`qligi haqida yuqorida bajarilgan larga asoslanib o`zingiz o`ylab ko`ring ajralib chiqayotgan xlorni hajmi 50-100 ml slindrga (4) yig`ing va ular

gazga to`lgandan keyin ozgina shisha plastinka bilan (gar xlor katta probirkalarga yig`ilsa, ularning ozgina polietilen o`ralgan probkalar bilan) berkitib, keyingi lar uchun saqlab qo`ying. Idishlarga xlor yig`ishda asbobdagi qisqich (6) ni berkitib, qisqich (5) ni ochib qo`yamiz. Har bir idishga gaz to`ldirilgandan keyin uni ikkinchi idish bilan almashtirishda qisqich (6) ni ochib qisqich (5) ni berkitib qo`yamiz. Shunday qilinganda ajralib chiqayotgan xlor yutuvchi idishga (7) suvga (suv o`rnida ishqor eritmasidan foydalanilsa ham bo`ladi) yutiladi va havoga kam tarqaladi. Hamma idishlar xlor bilan to`ldirilgandan keyin asbobni mo`rili shkafda qismlarga ajratib yuvib qo`yiladi.

Adabiyotlar: 1. Q. Axmerov, A. Jalilov, R. Sayfutdinov. Umumiy va anorganik kimyo. Toshkent: “O’zbekiston”, 2003. 2. K. Rasulov, Sh. Mirkomilov, M. Nishonov, M. Sodiqov. Anorganik kimyo. Toshkent: Fan va texnologiya, 2012. 3. К. Расулов, О. Юлдошев, Б. Қораболаев. Умумий ва анорганик кимё. Т.: «Ўқитувчи», 1996. 4. N . A . Parpiyev , X . R . Raximov , A . G . Muftaxov . Anorganik kimyo nazariy asoslari. Toshkent. «O’zbekiston». 2000y 5. Bozorov N.I. Umumiy kimyo. Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2017.-368 b. 6. Raymond Chang.General Chemistry:The Essential Concepts. McGraw-Hill Education; Enland. -2013. 7. Analitical chemistry. 6 th . Edition. Gary D. Christian.University of Washington.2004.848 8. Paula Yurkanis Bruice, ORGANIK CHEMISTRY, New York, USA, 2016 9. O. Fayzullayev. Analitik kimyo. T: Yangi asr avlodi. 2006 y. 10. М . Т . Ғуломов , Т . Норов , Н . Туропов . Analitik kimyo.T.: Ворис нашриёти , 2009 й . 11. Shoymardonov R. Organik kimyodan praktikum. Toshkent - O’qituvchi -1982.

Похожие

Mis, kumush va ularning birikmalari

Alyuminiy, bor va ularning birikmalari

Galogenlar

Oltingugurt va uning birikmalari. Azot va uning birikmalari

Vodorod va uni olish usullari