Mis, kumush va ularning birikmalari - Химия - Рефераты

Mis, kumush va ularning birikmalari

Загружено в:

24.01.2024

Скачано:

0

Размер:

58.5 KB

Mis, kumush va ularning birikmalari Reja: 1. Mis va uning birikmalalari 2. Kumush va uning birikmalari

Mis va uning birikmalalari Misning atom massasi 63, 65 (Z-29) ga teng, uning tabiatda 2 ta izotopi tarqalgan – 63 Cu (69%), 65 Cu (31%). Misning yana 9 ta radioaktiv izotopi olingan. Mis asosan birikmalar holida, shuningdek, erkin holda ham uchrab turadi. Uning eng muhim rudalari: xalkozin (mis yaltirogi) Cu 2 S, xalko-pirit (mis kolchedani) CuFeS 2 , malaxit Cu 2 (OH) 2 CO 3. Mis rudalarini hosil qilgan birikmalarning xarakteriga karab, rudalarni oksidli va sulfidli rudalarga bo`lish mumkin. Metallurgiyada suyuqlantirib olinadigan hamma misning 80% i sulfidli rudalardan olinadi. Mis rudalarida qo`shimchalar ko`p bo`lganligidan ruda flotatsion usulda boyitiladi, so`ng metall ajratiladi. Kumush (Argentnm) Ag (Z-47) ning tabiatda 2 izotopi va 25 ta sun’iy izotopi bor. Oltin (Aurum) Au (Z-79) ning tabiiy izotopi bitta, 22 ta sun’iy izotopi bor. Kumush va oltin mis guruhchasiga kirgan asl metallar qatoriga kiradi. Tabiatda Ag kam, Au esa ko’proq erkin holda uchraydi, ularning birikmalari juda oz (ayniqsa oltin). Oltin AuTe 2 kalaverit minerali tarkibida, shuningdek rux, qo’rg`oshin kabi metallarning rudalari tarkibida uchraydi. Mis va uning birikmalalariga oid lar Asbob va reaktivlar . Probirkalar, stakancha, mis va mis simi, qo`rg`oshin qirindisi yoki simi. Eritmalar. Qurg`oshin nitrat (2N mis (II)-sulfat, kumush nitrat (0,1 n), xlorid kislota (2 n), sulfat kislota(kons. va 2 N), nitrat kislota (kons. va 2 n), o`yuvchi natriy (30% li va 2 n), kaliy yodid (2n), natriy tiosulfat (2 n) ammoniy gidroksid (10 va 20% li). Misning aktivlik qatoridagi o’rni a) Mis tuzlaridan misni qo’rgoshin ta’sirida ajratib chiqarish. Ikkita probirkaning biriga 5-6 tomchi qo`rg`oshin (II)-nitrat, ikkinchisiga 5-6 tomchi mis (II)-sulfat eritmasidan soling. Jilvir qog`oz bilan tozalangan mis simining uchini birinchi probirkaga tushiring. Ikkinchisiga huddi shunday tozalangan qo`rg`oshin bo`lakchasini soling. Eritmani 3-4 minut saqlang. Nima kuzatiladi?

b) Kumushni mis ta’sirida siqib chiqarish. Probirkaga 6 tomchi kumush nitrat eritmasidan quying va unga uchi tozalangan mis sim tushiring. Misda g`ovak qatlam hosil bo`lishini kuzating. Mis bilan kumush nitratning o`zaro ta’sir etish reaksiyasi tenglamasini tuzing. Bajarilgan larga asoslanib nima uchun birinchi holda mis, ikkinchida esa kumush ajralganligini o`tkazilgan lar asosida tushuntiring. Misga suyultirilgan kislotalarning ta’siri Uchta slindrsimon probirkaning biriga xlorid, ikkinchisiga sulfat va uchinchisiga nitrat kislotaning 2n eritmasidan 5-6 tomchi quying va probirkalarning har biriga mis qirindisini soling. Isitilmagan kislotalar bilan mis o`rtasida reaksiya boradimi? U chala probirkani isiting. Endi reaksiya boradimi? Bo`ladigan hodisani kuzating. Kislotalar bilan mis o`rtasidagi reaksiya tenglamalarini yozing. Misga konsentrlangan kislotalarning ta’siri Suyultirilgan kislotalarni konsentrlangan kislotalar bilan almashtirib, 2- ni takrorlang. Isitilmaganda reaksiya boradimi? Borsa qaysi kislotalar bilan? Isitilganda nima kuzatiladi? Reaksiya tenglamalarini yozing. Mis gidroksidning olinishi va xossasi Uchta probirkaga mis (II)-sulfatning 2n eritmasidan 5 tomchidan tomizib, har biriga o`yuvchi natriyning 2 n eritmasidan o`shancha tomchidan qo`shing. Havo rang cho`kma hosil bo`lishini kuzating. Reaksiya tenglamasini molekulyar va ionli shaklda yozing. Birinchi probirkaga 2 n H 2 S0 4 , ikkinchisiga 2 n NaOH va uchinchiga 5-6 tomchi 30% li NaOH eritmasidan quying. Ca(OH) 2 nimada eriydi? Mis (II)-gidroksid qanday xossaga ega? Reaksiya tenglamalarini molekulyar va ionli shaklda yo`zing. Mis (II)-gidroksidning qizdirilganda parchalanishi

Bir probirkada mis gidroksidini 4- dagi usulda oling. Cho`kmani suyuqligi bilan sekin isiting. Mis(I)-gidroksiddan mis(II)- oksid hosil bo`lgan sayin, cho`kma rangining o`zgarishini kuzating. Mis(II)-gidroksid hosil bo`lish va uning parchalanish reaksiyasini molekulyar va ionli ko`rinishda yozing. Mis (II)-oksidning xossasi Probirkaga mis sulfatning 1 n eritmasidan 2-3 tomchi va kaliy yodidning 2 n eritmasidan 2-3 tomchi tomizing. Misning ikki valentli ioniga xarakterli bo`lgan rangi o`z garib, erkin holdagi ion hosil bo`lgani uchun sariq rangga kiradi va mis yodid cho`k maga tushadi: 2CuS0 4 + 4KI = 2K 2 S0 4 + Cu 2 I 2 Reaksiyaning elektron tenglamasini yozing. Bunda ikki valentli mis ioni oksidlovchi ekanini ko`rsating. Cho`kmani keyingi uchun saqlang. Misning kompleks birikmalari a) Mis tiosulfat kompleksining olinishi. Oldingida olingan mis yodid cho`kmasiga natriy tiosulfatning 2 n eritmasidan cho`kma erib ketguncha tomchilatib quying. Natijada mis tiosulfat kompleksining eritmasi hosil bo`ladi. Cu 2 I 2 + 2Na 2 S 2 0 3 = 2 [CuS 2 0 3 ] Na + 2NaI b) Mis tetroammiakatining hosil bo`lishi. Probirkaga mis (II)- sulfatning 1 n eritmasidan 2-3 tomchi va ammiakning -25% li eritmasidan 2-3 tomchi tomizing. Havo rang mis (II)-gidroksisulfat cho`kmaga tushadi: 2CuS0 4 + 2NH 4 OH + [Cu 2 (0H) 2 ]S0 4 + (NH 4 ) 2 S0 4 Ammiak tomizishni cho`kma eriguncha davom ettiring. Cho`kma erishi natijasida misning ko`k tusli ikki valentli kompleks birikmasi hosil bo’ladi. [Cu 2 (OH) 2 ]S0 4 + 8NH4OH —► [Cu (NH 3 ) 4 ] S0 4 + [Cu(NH 3 ) 4 ](0H) 2 +8H 2 0 . Ikki valentli mis tuzlarining gidrolizi Mis(II)-sulfat va mis(II)-xlorid eritmalarining universal lakmus qog`oz yordamida reaksiya muhitini va pH ini aniqlang.

Gidroliz tenglamasini molekulyar va ionli ko`rinishda tuzing. Qaysi tuz oson gidrolizlanadi? Mis (II)-gidroksid qanday asos? Kuchlimi yoki kuchsizmi? Kumush va uning birikmalari Kumush (Argentum) Ag (Z-47) ning tabiatda 2 izotopi va 25 ta sun’iy izotopi bor. Oltin (Aurum) Au (Z-79) ning tabiiy izotopi bitta, 22 ta sun’iy izotopi bor. Kumush va oltin mis guruhchasiga kirgan asl metallar qatoriga kiradi. Tabiatda Ag kam, Au esa ko’prok erkin holda uchraydi, ularning birikmalari juda oz (ayniqsa oltin). Oltin AuTe 2 kalaverit minerali tarkibida, shuningdek rux, qo`rg`oshin kabi metallarning rudalari tarkibida uchraydi. Kumush rudalarini qaytrarish va elektroliz kilish bilan olinadi. Qum (oltinli qum)ni simob ta’sirida amalgamalanadi, so`ngra qizdirish bilan simob bug`latiladi, natijada oltin qoladi. Yana oltin qumga NaCN yoki KCN ni ta’sir ettirib olinadi: Au + 8CN - + O 2 + H 2 O = 4[Au(CN) 2 ] - + 4OH - Hosil bo`lgan eritmadan rux ta’sirida oltin ajratiladi: 2[Au(CN) 2 ] - + Zn = [Zn(CN) 4 ] 2- + 2Au Oltin cho`kmasi suyultirilgan H 2 SO 4 bilan ishlanadi, suv bilan yuviladi va quritiladi. Kumush va oltin eng bolg`alanuvchan metallar, bu jihatdan oltin birinchi kumush esa ikkinchi o`rinda, lekin issiqlik va elektr o`tkazuvchanlikdan kumush birinchi o`rinda turadi. Kumush oq, oltin esa sariq rangli, har ikkala metall oksidlanishga barqaror, oson silliqlanadi, jilolanadi va ulardan turli xil zebi-ziynat buyumlari tayyorlanadi. Oltin tish qoplamalari, kumush ba’zi tibbiyot asboblarini tayyorlashda ishlatiladi. Sof metallarga qaraganda ularni mis bilan qotishmalari (qattiq va karroziyaga chidamli) ancha ko’p ishlatiladi. Kumush va uning birikmalariga oidlar

Kumush tuziga ishqorning ta’siri Probirkaga kumush nitrat eritmasidan 2-3 tomchi quying va probirkada kumush oksid cho’kmasi hosil bo’lguncha o’yuvchi natriyning 2 n eritmasidan tomizing. Kumush gidroksidning hosil bo’lish va uning parchalanish reaksiyasi tenglamasini yozing. Cho’kmani kelgusi uchun saqlab qo’ying. Kumush oksidning oksidlovchilik xossasi. Ishqoriy muhitda qalay (II)- xloridga kumushning ta’siri Probirkaga qalay (II)-xloridning 1 n eritmasidan 2-3 tomchi soling va o’yuvchi natriyning 2 n eritmasidan cho’kma hosil bo’lguncha tomizing. Probirkaga yana o’yuvchi natriy qo’shilsa, cho’kma erib ketadi va natijada natriy stannit hosil bo’ladi. Natriy stannitga kumush nitrat eritmasidan 1-2 tomchi tomizing. Kumushning qora kukun holida cho’kmaga tushishini kuzating. Cho’kmaga tushgan kumush ekanligini ammiakning 10% li eritmasidan 2-3 tomchi tomizganda erimasligidan isbot qilish mumkin. Reaksiya tenglamalarini yozing. a) qalay (II)-xloriddan qalay gidroksid hosil bo’lishini. b) qalay gidroksiddan natriy stannit hosil bo’lishini. d) natriy stannitning natriy stannat (Na 2 SnO 3 ) ga aylanishini hisobga olib, ortiqcha natriy gidroksid ishtirokida natriy stannit bilan kumush nitratning o’zaro ta’siri reaksiyasini yozing. Kumush ko’zgu reaksiyasi Buyum oynasiga kumush nitrat eritmasidan 2 tomchi va natriy gidroksidning 2 n eritmasidan 2 tomchi solib aralashtiring. Aralashmani stakanda qaynab turgan suv ustida ushlab turib, reaksiyani tezlashtiring. 2-3 minutdan so’ng oynadagi eritmani to’king va distillangan suv bilan chaying. Oynaning eritma tegib turgan yuzasida qanday modda hosil bo’ladi? Glyukozaning glyukon kislotaning natriyli tuzi (C 5 H 11 O 5 COONa) ga aylanishini e’tiborga olib reaksiya tenglamasini yozing.

Kam eriydigan kumush tuzlarining olinishi a) Kumush sulfidning olinishi. kumush nitrat eritmasidan bir tomchi olib shisha plastinkaga tomizing va unga vodorod sulfidli suvdan bir tomchi qo’shing. Hosil bo’lgan cho’kma - kumush sulfidning rangini qayd qiling. Reaksiya tenglamasini molekulyar va ionli shaklda yozing. b) Kumush galogenidlarning olinishi. Uchta shisha plastinkaga bir tomchidan kumush nitrat eritmasidan tomizing va ularga bir tomchidan - birinchisiga kaliy xlorid, ikkinchisiga - kaliy bromid, uchinchisiga - kaliy yodid eritmasidan qo’shing. Plastinkalarda nima hosil bo’ladi? Reaksiya tenglamalarini molekulyar va ionli shaklda yozing. Kumush galogenidlarning rangini qayd qilgan holda bu cho’kmalarni keyingi lar uchun saqlab qo’ying. Kumushning kompleks birikmalari a) Kumushning ammiakli kompleks tuzining olinishi. To’rtinchi da olingan kumush va galogenidlar cho’kmasining har biriga bir tomchidan ammiakning 25 % li eritmasidan qo’shing. Kumush galogenidlarni ammiak bilan hosil qilgan kompleks birikmalarining eruvchanligiga qarab tartibli joylashtiring. Kumushning kordinatsion soni 2 ga tengligini nazarda tutib, kumush galogenid bilan ammiak eritmasi o’rtasida bo’ladigan reaksiyaning molekulyar va ionli tenglamalarini yozing. Eruvchanlik ko’paytmasi qiymatidan kumush galogenidlarning eruvchanligi har xilligini tushuntiring. b) Kumushning ammiakli kopleks asosini olinishi. Birinchi da olingan kumush oksid cho’kmasiga ammoniy gidroksidning 2 n eritmasidan cho’kma erib ketguncha ehtiyotlik bilan tomizing. Kumushning asosli kompleks birikmasi hosil bo’ladi. Bu birikmaning barqarorligini kumush gidroksid bilan solishtiring. Reaksiya tenglamasini yozing. d) Kumush tiosulfat kompleksining olinishi. Probirkaga 3 tomchi kumush nitrat eritmasidan tomizib, uning ustiga 1 n tiosulfat eritmasidan tomchilatib qo’shing.

Kumush tiosulfat hosil bo’lishidan cho’kma tushishini va mo’l natriy tiosulfatda erib ketishini kuzating. Kumush nitrat bilan natriy tiosulfatning o’zaro ta’siridan kumush tiosulfatning hosil bo’lish va uning ortiqcha cho’ktiruvchida erish reaksiyasi tenglamalarini yozing.

Adabiyotlar: 1. Q. Axmerov, A. Jalilov, R. Sayfutdinov. Umumiy va anorganik kimyo. Toshkent: “O’zbekiston”, 2003. 2. K. Rasulov, Sh. Mirkomilov, M. Nishonov, M. Sodiqov. Anorganik kimyo. Toshkent: Fan va texnologiya, 2012. 3. К. Расулов, О. Юлдошев, Б. Қораболаев. Умумий ва анорганик кимё. Т.: «Ўқитувчи», 1996. 4. N . A . Parpiyev , X . R . Raximov , A . G . Muftaxov . Anorganik kimyo nazariy asoslari. Toshkent. «O’zbekiston». 2000y 5. Bozorov N.I. Umumiy kimyo. Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2017.-368 b. 6. Raymond Chang.General Chemistry:The Essential Concepts. McGraw-Hill Education; Enland. -2013. 7. Analitical chemistry. 6 th . Edition. Gary D. Christian.University of Washington.2004.848 8. Paula Yurkanis Bruice, ORGANIK CHEMISTRY, New York, USA, 2016 9. O. Fayzullayev. Analitik kimyo. T: Yangi asr avlodi. 2006 y. 10. М . Т . Ғуломов , Т . Норов , Н . Туропов . Analitik kimyo.T.: Ворис нашриёти , 2009 й . 11. Shoymardonov R. Organik kimyodan praktikum. Toshkent - O’qituvchi -1982.

Похожие

Alyuminiy, bor va ularning birikmalari

Mis boyitmalari

Vodorod. Olinishi va xosslari. Galogenlar va ularning birikmalari

Oltingugurt va uning birikmalari. Azot va uning birikmalari

Fosfor va uning birikmalari. Mishyak, surma, vismut birikmalari