Tabiiy sorbentlarning strukturasi - Химия - Рефераты

Tabiiy sorbentlarning strukturasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

42 KB

Tabiiy sorbentlarning strukturasi Barcha tuproqsimon minerallarni kristall panjarasini tuzishda ishtirok etgan asosiy elementlar va oktaedrik koordinatsiyada turgan elementlarga qarab quyidagi sinflarga ajratish mumkin. 2.1.a) Ikki qatlamli minerallar. Ikki qatlamli minerallar ichida eng ahamiyatlisi kaolinitdir. Kaolinitning tuzulishini qoyidagi formula bilan ifodalash mumkin. Al 2 Si 2 O 3 [OH] 4 yoki Al 2 O 3 2Si ּ2H 2 O Xuddi shunday ikki paketlar orasida O va ON gruppalari mavjud bo’lib, vodorod bog’lanish hisobidan bu paketlar birlashishi mumkin. Kaolinitni elektron mikroskopda tekshirganda uning kristallari psevdogeksoganal formada ekanligi ma‘lum bo’ldi. Uning kristall ximiyaviy tuzilishini qoyidagi ko’rinishli formula orqali ifodalash mumkin: (OH) 4 Al 2 [Si 2 O 5 ] (OH) 4 Al 2 [Si Al O 5 ] Kaolinitni termik analiz qilish bu mineralning qizdirish orqali xarakterli ravishda o’zgarishini ko’rsatadi; endotermik effekt miqdori bo’lgan 500 0 -580 0 S da o’zining konstitutsion suvini yo’qotadi. So’ngra ekzotermik effektda 950 0 -1000 0 oralig’ida kaolinitning kristall panjarasi buziladi, 1230 0 -1280 0 temperaturada kaolinitning yangi minerali mullit hosil bo’ladi. Kaolinitli tuproqlar tabiiy sorbent sifatida qo’llanilish imkoniyatini bergani yo’q. Galluazit ham xuddi kaolinit kabi tuzilish formulasiga ega bo’lib, faqat bu mineralda suv miqdori bir muncha ortiqchadir. Al 2 SiO 5 [OH] 4 * H 2 O yoki Al 2 O 3 * 2SiO 2 * 3H 2 O Galluazitni elektron mikroskopda tekshirib ko’rilganda uning tuzilishi turbasimon formada ekanligi ma‘lum bo’ldi. Galluazitdagi alyumeniy oksidi o’z o’rnini temir oksidiga almashtirishi mumkin, u holda galluazit ferri galluazitga aylanadi. Galluazitning asoslar boyicha almashinish qobiliyati uncha katta emas, 100 g tuproqqa natriy oksidi 6-10 milli ekvivalentlar atrofida 2.1.b) Uch qatlamli minerallar.

Tabiiy sorbentlar sifatida uch qatlamli minerallardan ko’proq uchraydiganlari – montmorilonit va gidromuskavit (illit)dir. Montmorillonitsimon minerallarni bo’kadigan minerallar deb .yuritib, uning ximiyaviy formulasini qoyidagicha ifodalash mumkin: x M + (Al 2-x Mg x ) Si 4 O 10 (OH) 2 Beydelitniki esa - x M + Al 2 (Si 4-x -x Al x ) O 10 (OH) 2 formula bilan ifodalanadi. Montmorillonitdagi alyuminiyni qisman magniyga yoki temir oksidga almashritish mumkin. Montmorillonit juda kichik varaqchalar hosil qiladi va elektron mikroskopda tekshirganda plastinkasimon tuzilishga ega bo’lgan harakterli kristallarni beradi. Montmorillonit kristall panjarasi «S» o’qi yo’nalishi boylab kengayish xususiyatiga ega. bu esa mineralning atom tuzilishi bilan bog’liq: agar montmorillonit ichki qatlamsimon paketlarida kovalent bog’ mavjud bo’lsa, u holda paketlar orasida kuchsiz Van-der-Vaals kuchlarini vujudga keltiradi. Shuning uchun, suv va qutbli suyuqliklar paketlararo bo’shliqqa oson kiradi va montmorillonitning panjarasi kengayadi yoki bo’kadi. Buning natijasida qatlamlararo masofa 9,6 A 0 dan 21A 0 gacha ortadi. Natijada suvning miqdori 6% dan 30% gacha yetadi. Montmorillonitning energetik panjarasi teng qiymatli emas. Panjaraning zaryadi manfiy, shuning uchun okteedrdagi alyuminiy atomi magniy, kaltsiy, rux va boshqa atomlarga erkin almashinishi mumkin. Tetraedrdagi kremniy atomi esa alyuminiyga erkin almashinishi mumkin. Montmorillonit tarkibidagi suvni yo’qotib birmuncha siqishimiz mumkin. Montmorillonit 600 gradusda qizdirilgandan so’ng o’zining bo’kish xususiyatini yo’qotadi va 8000 grudusdan yuqori temperaturada uning kristal panjarasi buzilib amorf holatga keladi. Gidromuskovit (illit) bo’kmaydigan minerallar turiga kirib, u ham uch qatlamli minerallardan hisoblanadi. Gidromuskovit kristallarida kremniy atomining bir qismi alyuminiy atomiga almashingan bo’ladi. Shu munosabat bilan vujudga

kelgan panjaraning manfiy zaryadi paketlararo joylashgan kaliy ionlari bilan tenglashadi. Illitning formulasini qoyidagicha keltirish mumkin: Kx Al 2 (Si 4-x Al 4 ) O 10 (OH) 2 2.3.v) To’rt qatlamli minerallar yoki xloridli minerallar Xloridning tuzilishini Pauling yozgan bo’lsa, Mak-Merchi tomonidan uning tuzilishi tasdiqlangan. Uning kimyoviy tarkibini qoyidagi formula bilan ko’rsatish mumkin: Mg 3 (Mg 3-x ) – (Si 4-x ) O 10 (OH) 8 Bundan tashqari zanjirsimon tuzilishga ega bo’lgan minerallar ham mavjud. Masalan: polgorskit – (Mg 5-x Al) (Si 8-x Alx) O 20 (OH) 2 (H 2 O) 4 va sepiolit – (Mg 8-x Al x) (Si 12 – x Alx) O 30 (OH) 2 (H 2 O) 4 Bu tip vakillarining o’ziga xos xususiyati shundaki, uning strukturasini tuzishda ishtirok etgan elementlar zanjir shaklida joylashgan bo’ladi. 2.3.g) Tabiiy va sintetik tseolitlar Tseolitlarni tabiiy holda ham uchratish mumkin va sintetik yo’l bilan ham hosil qilish mumkin. Tseolitlar umumiy holda Na, K yoki boshqa elementlarning alyumosilikatlari deb qarash mumkin. Tseolit so’zi grekcha ikkita so’z «tseo» va «lit» so’zlaridan olingan bo’lib, «qaynaydigan toshlar» degan ma‘noni anglatadi. Ularning umumiy formulasi Me | no ּAl 2 O 3 ּSiO 2 XY ּH 2 O. Bu yerda Me ishqoriy metallarning kationi, p-uning valentligi. Tabiiy tseolitlarning kationlari sifatida Na + , K + , Ca 2+ , Mg 2+ , Ba 2+ , Si 2+ larni kiritish mumkin. Tseolitlarning kristall panjaralari SiO 4 va AlO 4 larning tetraedrlaridan hosil bo’lgan. Tabiiy tseolitlar sifatida sodalit, shabazit, morfenit va fojazitlardan amalda foydalaniladi. Sintetik tseolitlar tuzilish va geometrik strukturalari jihatidan tabiiylarining analoglaridir. Fojazitning analogi sifatida x va u tipidagi sintetik tseolitni keltirish mumkin. Sintetik tseolitlarni A, X, va U tiplarga ajratish mumkin.

A – tipidagi tseolitlrga past kremniyli formadagilari kiradi. Ulardagi SiO 2 Al 2 O 3 ning nisbati 2 dan oshmaydi. X – tipidagi tseolitlrga SiO 2 : Al 2 O 3 larning nisbatlari mollar bilan belgilanib, ular 2,2 dan 3,3 gacha o’zgarishi mumkin. U – tipidagi tseolitlar esa yuqori nisbat ko’rsatkichlariga ega bo’ladilar. Ularning nisbatlari 3,1 dan 6 gacha oraliqda bo’ladi. Bu nisbatning tseolitlar tarkibida yuqori bo’lishi uning kislotaga chidamligini oshiradi.

Asosiy adabiyotlar. 1. Zohidov K.S. «Geometrik kristallografiya». Toshkent. 1987. 2. Bokiy G.B. «Kristalloximiya». MGU. 1960. 3. Popov. G.M., Shavranovskiy I.I. «Kristallografiya». M. 1971. 4. Zohidov K.S. «Kristallografiya». Toshkent. 2002. 5. Usmonov . X . U . , Rustamov X . R ., Raximov X . R . « Fizikaviy ximiya ». « O ’ qituvchi ». T . 1974 y . 6. .A.Balezin. «Fizik va kolloid ximiyadanJ bog_i mashg’ulotlar». T. 1974 y. 7. Muxammadiev I.Q., Ergashev I.M. «Fizikaviy va kolloid kimyodan J bog_imashg’ulotlar». Samarqand. 2000 y. 8. Mishenko K.P., Ravdel A.A., Ponomareva A.M. «Praticheskiye raboti po fizicheskoy ximii». L. XimiY. 1982 g.

Похожие

Tabiiy sorbentlarning sifatini baholash metodi

Tabiiy sorbentlar xaraktiristikasi va ularning strukturasi

Polimerlarning ustmolekulyar strukturasi

Sochilishning nozik strukturasi

Lipidlar ularning tabiiy manbalari