Sulfat kislotasini kontakt usuli bilan ishlab chiqarish - Химия - Рефераты

Sulfat kislotasini kontakt usuli bilan ishlab chiqarish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1127.5 KB

Sulfat kislotasini kontakt usuli bilan ishlab chi q arish Reja: 1. Oltingugurt 3 oksidini fizik-kimyoviy xususiyatlari. 2. Oltingugurt 2 oksidini oltingugurt 3 oksidiga oksidlash statikasi. 3. Muvozanat sharoitidagi oksidlash darajasi va unga texnologik omillar ta’siri. 4. Muvozanat sharoitidagi oksidlanish darajasini aniqlash. 5. Oltingugurt 2 oksidini oltingugurt 3 oksidiga oksidlash jarayoni kinetikasi. 5.1. Katalizatorlar. 5.2. Katalizator ishtirokida oltingugurt 2 oksidini oltingugurt 3 okisdiga oksidlash mexanizmi. 5.2.1.Platina katalizatorida oksidlash . Tayanch so‘zlar: Oltingugrt 3 oksidi, oltingugurt 2 oksidi oksidlanish muvozanati, muvozanat sharoitidagi oksidlanish darajasi, o‘choq gazi tarkibidagi oltingugurt dioksidi optimal miqdori, aktivlanish energiyasi, oltingugurt dioksidini oksidlash katalizatorlari, katalizatorlarga qo‘yiladigan talablar, vannadiy katalizatorlari turlari, katalizning adsorbsion nazariyasi.

Kontakt usulida oltingugurt ikki oksidini oltingugurt uch oksidiga 450 о С atrofida qattiq katalizator yuzasida oksidlab, oltingugurt uch oksidini suv bilan yutib, quyidagi reaksiyalar bo‘yicha sulfat kislota olinadi: SO 2 Q 0,5O 2 = SO 3 Q Q 16 (1) SO 3 Q H 2 O = H 2 SO 4 Q Q 17 (2) OLTINGUGURT UCH OKSIDINI FIZIK-KIMYOVIY XUSUSIYATLARI XAQIDA. Oltingugurt uch oksid normal sharoitda rangsiz, o‘tkir xidli gazdir. Uni molekulyar og‘irligi 80,06 u.b.ga tengdir. U suv bilan birikib, sulfat kislota hosil qiladi va bu vaqtda juda katta issiqlik ajralib chiqadi. Oltingugurt 3 oksidi gazi atmosfera havosiga chiqsa, u yerdagi suv bug‘ bilan birikib, kondensatlanishi qiyin bo‘lgan oq rangli tuman hosil qiladi. Oltingugurt 3 oksidi gazi nafaqat suvda, balki sulfat kislotada ham absorbsiyalanishi mumkin. Natijada tutovchi sulfat kislota-oleumni hosil qiladi. Oltingugurt 3 oksid gazi 3 xil fizik shaklga ega:  ,  ,  .

Ulardan  -formasi aktivlik xususiyatiga egadir.  va  formalari esa polimerlanish xususiyatiga ega.Oltingugurt uch oksidi 44,75oSda kritik bosimda suyuqlanadi. OLTINGUGURT IKKI OKSIDINI OLTINGUGURT UCH OKSIDIGA OKSIDLANISH STATIKASI. Bu yerda oltingugurt uch oksidini chiqishiga ta’sir etuvchi omillar o‘rganiladi. Oksidlanish jarayoni quyidagi reaksiya bo‘yicha ketadi: SO 2( г ) Q 0,5O 2( г ) = SO 3( г ) Q Q 16 (1) Bu reaksiya gomogen, ekzotermik va amaliy qaytardir, hamda hajm torayishi bilan ketadi. SO 2 ni SO 3 ga oksidlanish jarayoni hajm torayishi va xarorati oshishi bilan ketganligi uchun Le - Shatelye prinsipiga asosan, oltingugurt uch oksidini chiqishini oshirish uchun bosimni oshirib, temperaturani kamaytirish kerak. 400- 700 0 С oralig‘ida oltingugurt ikki oksidini oltingugurt uch oksidga oksidlanish reaksiyasining bosim domiyligidagi issiklik effekti Q P quyidagi ko‘rinishda bo‘lishi mumkin: Q P = A - B T; ёки Q P  1ғT (3) ya’ni reaksiya issiqlik effekti temperaturaga teskari proporsional; Reaksiyaning muvozanat domiysi К МД : К МД = ___ Р S03 _ = атм - 0,5 = Па -0,5 ; (4) Pso 2 *Po 2 0,5 Bu yerdan: К мд  1 ғ t temperaturaga teskari proporsional. Lg К м . д . = А I В I ; Бу ердан К м . д  1 (5) Т Т Bu yerda: Т - temperatura, К; А, В, А I , В I – o‘zgarmas miqdorlar; Р so2 , P o2 , Р so3 , - muvozanat sharoitidagi SO 2 , О 2 va SO 3 ulushli bosimlari.

MUVOZANAT SHAROITIDAGI OKSIDLANISH DARAJASI VA UNGA TEXNOLOGIK OMILLAR TA’SIRI. Sulfat kislota ishlab chiqarish texnologiyasida muvozanat sharoitidagi oksidlanish darajasi Х м.ш.о.д. tushunchasi ishlatiladi va u quyidagicha topiladi. P so3 Х м.ш.о.д. =-----------------  1 (6) P so3 Q P so2 Muvozanat sharoitidagi oksidlanish darajasi bir qator omillarga bog‘liqdir: Км.д. Х м.ш.о.д. = ------------------------------ (7) Км.д. Q  100-0,5  Хм.ш.о.л. Р(в-0,5  Хм.ш.о.л.) Bu yerda: a - o‘choq gazi tarkibidagi SO 2 ning % miqdori; v - o‘choq gazi tarkibidagi О 2 ning % miqdori; Р - o‘choq gazining umumiy bosimi; К МД - muvozanat doimiysi; Bu tenglamadan kurinadiki: Хм .Ш.О.Д.  К М.Д. ; Р; В; -; -; 1 1 1 ------ (8) Т а Хм.ш.о.д. Bu yerdan ko‘rinib turibdiki, muvozanat sharoitidagi oksidlanish darajasi bosim va o‘choq gazi tarkibidagi kislorod miqdoriga to‘g‘ri proporsional, SO2ning %miqdoriga, temperaturaga (chunki Kmd(1ғT edi), Х мшод ga teskari proporsional. Ammo, bizga ma’lumki, sulfat kislota ishlab chiqarish uchun asosan SO 2 kerak. O‘choq gazi tarkibidagi О 2 mikdori SO 2 miqdori o‘zaro bog‘liqdir va ularni bir - birga bog‘lanmagan holda o‘zgartirib bo‘lmaydi: Р О2(у.г) = 21 - Р so 2 ёки В = 21 – а ( 9)

Shu munosabat bilan amaliyotda o‘choq gazining optimal tarkibi sifatida 7% SO 2 (birlamchi kontaklash apparatlari uchun) va 9-10% SO 2 (ikkilamchi kontaktlash apparatlari uchun) qabul qilingandir. Bosim oshgan bilan Х м . ш . о . д . ning miqdori juda oz miqdorda oshadi. Shu tufayli sulfat kislota qurilmalarida yuqori bosim ishlatilmaydi. MUVOZANAT SHAROITDAGI OKSIDLANISH DARAJASINI ANIQLASH. Х м . ш . о . д . yuqoridagi (13.8.) tenglamadan ko‘rinib turibdiki Х м . ш . о . д . ga teskari proporsional. Bunday tenglamani yechish uchun boshqa hamma parametrlar doyimiyligida o‘rniga qo‘yish usuli bilan yechiladi. YA’ni tenglamani o‘ng tomonida Х м . ш . о . д . o‘rniga bir-biriga yaqin bo‘lgan 3 ta son berib, hisoblab chiqamiz. 0 dan 1 gacha bulgan oraliqda son beriladi. Х ҳис м . ш . о . д . =f( х Бер м . ш . о . д . ) diagrammasida yasalgan chiziqda shunday bir nuqtani topamizki, yagona u nuqtada Х бер м . ш . о . д . berilgani xisoblanganiga teng bo‘lishi kerak. Х хис мшод = Х бер мшод bu esa masalaning yechimidir. OLTINGUGURT IKKI OKSIDINI OLTINGUGURT UCH OKSIDIGA OKSIDLASH JARAYONI KINETIKASI. Bu yerda oksidlash jarayoning tezligini uzgartirishga ta’sir qiluvchi omillar o‘rganiladi. Ma’lumki, ko‘pgina reaksiyalarning tezligini oshirish uchun temperaturani oshirish kerak. Ammo, oltingugurt 2 oksidini oltingugurt 3 oksidiga oksidlash reaksiyasida temperaturani oshirilishi tezlikni ko‘p miqdorda oshirilishiga olib kelmaydi. Sababi bu reaksiyaning aktivlanish energiyasi nisbatan juda kattaligidadir. Arrenius tenglamasidan ma’lumki, К т (-tezlik doimiysi) Т (- temperatura) ga Е (-aktivlanish energiyasi)ga teskari proporsionaldir. YA’ni: К т = К о *е (-Еғ RT ) ; ва К Т  Т; (1ғЕ)

Bu yerda K0-doimiy miqdor; ye-natural logorifm asosi: KATALIZATORLAR. Amaliyotda aktivlanish energiyasi YE ni pasaytirish uchun bir qator ijobiy katalizatorlar Pt, V 2 O 5 , Fe 2 O 3 , Cr 2 O 3 , lar ishlatiladi. Bu katalizatorlar aktivlanish energiyasini kamaytiradi va reaksiyani tezligini oshiradi. Umuman katalizatorlar sarfini kamaytirish maqsadida, ular xar xil asoslarda joylashtiriladi. Asoslarga quyidagicha talablar qo‘yiladi: 1. Ular 400-700 0 С oralig ‘ ida termik chidamlikka ega bo ‘ lishi : 2. Katalizator g ‘ ovak - g ‘ ovak bo ‘ lib , nisbiy uchrashuv yuzasi juda katta bo ‘ lmog ‘ i kerak ; 3. Ular xom-ashyo va maxsulot komponentlariga nisbatan inert bo‘lmog‘i kerak; 4. Ular nisbatan arzon va mexanik mustaxkam bo‘lishi kerak. Shunday asos sifatida asbest, slyuda, silikagel va xokazolar ishlatilishi mumkin. Katalik xususiyatga ega bulgan Pt, V 2 О 5 va xokazolarning umumiy sarfi 7-9% atrofida bo‘lishi mumkin. Katalizatorlarning aktivligini oshirish uchun Na 2 O, K 2 O, kabi aktivatorlar ham qo‘shiladi. Garchan ular sof holatda xech qanday katalik xususiyatga ega bo‘lmasalar ham, sulfat kislota ishlab chiqarish sanoatida qo‘llanadigan katalizatorlar ichida aktivligi jixatidan eng yuqori sifatlisi - Pt katalizatoridir. Uning aktivligi 93-98% gacha borishi mumkin. Ammo katalizatorning yonish harorati esa juda past, ya’ni 3500S atrofida. Bu sifat ham juda yaxshi. Katalizatorlarning yonish harorati deb - katalizator to‘satdan yuqori aktivlikka ega bo‘lishini ta’minlaydigan va uni tez qizishiga olib keladigan eng past bo‘lgan temperaturaga aytiladi. Yonish harorati past katalizatorlarni topish hozirgi davirda zarur bo‘lib turibdi. Ammo, hozirgi vaqtda ma’lum bo‘lishicha Pt katalizatori V 2 O 5 qaraganda, mish’yak, ftor va xokazo katalik zaharlar tomonidan 5000 marta kuchli va tezroq zaxarlanar ekan. Shuning uchun, V 2 O 5 katalizatori

amaliyotda keng qo‘llaniladi. Katalizatorlar tabletka, naycha, dona-dona shakllarda chiqarilishi mumkin. V 2 O 5 asosida quyidagi katalizatorlar sanoat miqyosida ishlab chiqilmoqda: 1.BAV-bariy alyuminiy vannadiyli katalizatorlar; 2.SVD-sulfovannadiyli diatomitli katalizatorlar; 3.SVS-silikagel asosidagi sulfovannadiyli katalizatorlar; 4.IK-1, IK-2, IK-3, IK-4 kataliz instituti nomidagi katalizatorlar. KATALIZATOR ISHTIROKIDA OLTINGUGURT IKKI OKSIDINI OLTINGUGURT UCH OKSIDIGA OKSIDLASH MEXANIZMI. Ta’kidlash kerakki, xozirgacha ham xar qanday katalizatorning katalitik xususiyatlarini isbotlovchi bironta ham umumiy nazariya va aniq qonun yoki mexanizm yuqdir. PLATINA KATALIZATORLARIDA OKSIDLASH. Oltingugurt 2 oksidini oltingugurt 3 oksidiga Pt katalizatorida oksidlash mexanizmi tushunish uchun absorbsion nazariyadan foydalanamiz. Bu nazariyaga kura: 1.Katalizatorning aktiv qirralarida o‘choq gazi tarkibidagi О 2 ning adsorbsiyasi. 2.Adsorbsiyalangan О 2 bilan SO 2 ning kimyoviy reaksiyasi natijasida SO 3 ni hosil bo‘lishi. 3.Hosil bulgan SO 3 ni gaz fazasiga desorbsiyasi. Aniqlanishicha, bu bosqichlaridan 2 chisining tezligi juda ham kichkina ekan. Shuning uchun bu bosqich umumiy reaksiyaning tezligini ifodalaydi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RUYXATI 1.Мухленов И.П. Практикум по обќей химической технологии. М:Вўсшая школа, 1973. 2. Атрошенко В.И. Курс технологии связанного азота М:Л: Химия 1968. 3. Атрошенко В.И. Технология связанного азота М-Л. Госхим изд. 4. Позин М.Е. Руководство к практическим занятиям по технологии неоргонические вешеств. Л.: Химия 1980. 5. Позин М.Е. Технология минералнœх удобрений и солей. М.: Госхимиздат 1957. 6. Позин М.Е. Технология минералнœх солей. М.: Госхимиздат 1961. 7. Мухленов И.П. Практикум по общей химической технологии. М:Высшая школа, 1973. 8. Атрошенко В.И. Курс технологии связанного азота М:Л: Химия 1968. 9. Атрошенко В.И. Технология связанного азота М-Л. Госхим изд. 10. Амелин А.Г. Производство серной кислотœ.М.Л. химия.1967. 11. Вольфкович С.И. Общая химическая технология М.Л.Госхимиздательство. 1963. 12. Фейхсфель В.О. Рубан В.Л. Лабораторный практикум по технологии основного органического синтеза М:Л. Химия. 1966. 13. Ю. М. Бутт, В.В. Тимашев и другие «Практикум по химической технологии вяжуќих материалов»

Похожие

Sulfat kislotasini nitroza usuli bilan ishlab chiqarish

Nitrat kislotasini yuqori bosimda ishlab chiqarish qurilmasi texnologik tasviri

Qaynar qatlamda ketadigan kimyoviy texnologik jarayonlar sulfat kislota olish texnologiyasi

Kimyoviy ishlab chiqarish

O’quvchilarni ishlab ishlab chiqarish bilan tanishtirish va texnalogik tushunchalarni shakllantirish uslubiyoti