Nitrat kislotasini yuqori bosimda ishlab chiqarish qurilmasi texnologik tasviri - Химия - Рефераты

Nitrat kislotasini yuqori bosimda ishlab chiqarish qurilmasi texnologik tasviri

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Nitrat kislotasini yuqori bosimda ishlab chiqarish qurilmasi texnologik tasviri Reja: 1. Kuchsiz nitrat kislotasini quyultirish. 2. Kuchli nitrat kislotasini to‘g‘ridan-to‘g‘ri sintez kilish.

Atmosfera xavosi filtr (1)dan o‘tgach, ikki bosqichli turbokompressor (2)ga o‘tib, 7,3 atomgacha siqilib, 3 qismga bo‘linadi: Havoning asosiy qismi (taxminan 46 ming м 3 ғ soat) issiqlik (6)ga borib, u yerda 470K (200 о С )gacha isib, aralashtirgich (13)ga kiradi. Suyuq ammiak omborxonadan bug‘latgich (15)ga yuborilib, u yerda suv bug‘i hisobiga bug‘latiladi. Bug‘li issiqlik almashgich (14)da ammiak bug‘lari ham ishlatilib, aralashtirgich (13)ga beriladi. Aralashtirgich (13)da hosil bo‘lgan va tarkibida 11,5%gacha ammiagi-ammiak havo aralashmasi kontakt apparati (12)ga yuboriladi. Bu kontakt apparati (12)da quyidagi gomogen , amaliy qaytmas va ekzotermik reaksiya ketadi; 4 N Н 3(б) Q5О 2(г0 =4 N О (г) Q6Н 2 О (б) Q Q (1) Bir texnologik qurilmada bunday kontakt apparatidan ikkita bo‘lib, har birini diametri 2,2metrga tengdir. Kontakt apparati ichida ustma-ust qo‘yilgan 12ta, asosan plastikadan yasalgan, to‘r joylashtirilgan. Harorat 1200 К (930 о С )atrofida ammiakni to‘la oksidlanish darajasi 96%gacha erishiladi. Hosil bo‘lgan nitroza gazlari shu kontakt apparatining davomi sifatida uni pastki qismiga joylashtirilgan qozon-foydalangichga yuboriladi. U yerda nitroza gazlari issiqligi xisobiga bosimi 1,7MPa, haroratni 500K bo‘lgan bug‘ olinadi. So‘ngra nitroza gazlari oksidlovchi apparat (11)ga beradi. U yerda azot monooksidi nitroza gazi tarkibidagi kislorod bilan reaksiyaga kirishib, azot dioksi N О 2 ni hosil qiladi: 2 N О (г) QО 2(г) =2 N О 2(г) Q Q (а) Bu ekzotermik reaksiya hisobiga nitroza gazlari yanada isiydi. Shu munosabat bilan, nitroza gazlarini sovutish maqsadida, nitroza gazlari havoni isitish (6) va sovutgich (7)larga yuboriladi, va ularda 320Kgacha sovutiladi. Bu vaqtda nitroza gazlari tarkibidagi bug‘ning asosiy qismi kondensatsiyalanib, suyuqlikka o‘tadi. Bu vaqtda qisman konsentratsiya 40% bo‘lgan nitrat kislotasi ham xosil bo‘ladi:

3 N О 2(г) QН 2 О (с) =2Н N О 3(с) Q N О (г) Q Q (6.) So‘ng nitroza gazlari separator (8)ga yuboriladi. U yerda hosil bo‘lgan kondensat nitroza gazidan ajratiladi. Azot oksidlari deyarli to‘liq nitrat kislotasiga aylanishiga erishish uchun nitroza gazlari absorbsion minora (9)ning pastki qismiga yuboriladi. Bu minoraning tepa qismidan esa texnologik suv beriladi. Separator (8)dan chiqayotgan kondensat, ya’ni 40%lik nitrat kislota eritmasi absorbsion minora (9)ning o‘rtarog‘ida joylashgan, taxminan 47%li nitrat kislotasi hosil bo‘ladigan liqobga (tarelkaga) yuboriladi. (31.b.) reaksiya geterogen bo‘lgani azot oksidlari bilan suvni uchrashish yuzasini oshirishga erishish uchun absorbsion minora (9) ichida 50ta tursimon liqobga qo‘llanadi. To‘rning diametri 2mm, absorbsion minora diametri 3,2m, balandligi esa 44m ni tashkil etadi. Azot oksidlarining absorbsiyalanish darajasi 99-99,5%ni tashkil etadi. Natijada konsentratsiyasi 56-60% bo‘lgan nitrat kislotasi olinadi. Bu hosil bo‘lgan nitrat kislotasi puflash minorasi (10)ga yuboriladi. U yerda 0,73Mpagacha siqilgan 400K haroratdagi atmosfera havosi bilan puflanib, nitrat kislotasi tarkibidagi oshiqcha fizik absorbsiyalangan NO2gazlari kislota tarkibidan chiqazib tashlanadi. Tozalangan bu nitrat kislotasi omborxonaga, azot oksidlari esa absorbsion minoraning o‘rta qismiga yuboriladi. Absorbsion minoraning tag qismidan ham 400 haroratdagi siqilgan havo berib turiladi, nitroza gazlaridan foydalanish darajasini oshirishga erishish uchun. Reaksiyaga kirishaolmay qolgan nitroza gazlari absorbsion minora (9)dan aralashtirgich (5)ga yuboriladi. U yerda turbokompressor (2)dan kelayotgan sikilgan havoning uchdan bir qismi, so‘ng tabiiy gaz bilan aralashib, reaktor (4)ga yuboriladi. U yerda tabiiy gaz havodagi kislorod bilan ekzotermik reaksiyaga kirishadi: C Н 4(г) Q2О 2(г) =СО 2(г) QН 2 О (буғ0 Q802 кж (в) va katta issiqlik ajralib chiqish hisobiga reaktor ichidagi harorat 100K gacha ko‘tariladi. Natijada alyumo-palladiy katalizatorida azot oksidlarini katalitik oksidlash qo‘yidagi reaksiyalari amalga oshadi:

4 N О (г) QСН 4(г) =2 N 2(г) QСО 2(г) Q2Н 2 О (буғ) Q443 кж (г) 2 N О 2(г) QСН 4(г) = N 2(г) QСО 2(г) Q2Н 2 О (буғ) Q331 кж (д.) So‘ngra bu zararsizlantirilgan gazlar gazli tarkibida kengaytirilib, 680K haroratda bug‘li qozon (3)ga, u yerdan esa mo‘ri orqali atmosfera havosiga tashlab yuboriladi. Katalitik zararsizlantirilgan bu chiqindi, tashlandiq gaz aralashmasidagi azot monooksidi miqdori juda kichik-0,005% bo‘lib, qurilmaning unumdorligi nitrat kislotasi monogidrati hisobiga kuniga 360tғkun tashkil etadi. Hozirgi vaqtda Uzbekiston Respublikasining korxonalarida unumdorligi yirik 1100tғkun bo‘lgan, kombinirovanniy, ya’ni qo‘shaloq bosimda, ya’ni ammiakni oksidlash 0,45MPa, azot oksidlari absorbsiyasi 1,1MPa bosimda amalga oshiriladigan AK-72 tipli nitrat kislotasi qurilmalari keng tarqalgandir. Ularda ishlab chikarilayotgan nitrat kislota konsentratsiyasi ham nisbatan yuqori; ya’ni 65%gacha boradi. KUCHSIZ NITRAT KISLOTASINI QUYULTIRISH. Halq xujaligining bir qator saholarida va mudoafaa maqsadlarda nitrat kislotasining yuqori quyuqlikdagi eritmasini ishlatish bilan bog‘liqdir. Kuchsiz nitrat kislotasini suvdagi eritmasini bevosita bug‘latish yuli bilan, uning quyuqligini 60-65%gacha yetkazish mumkindir, amaliyotda undan oshirib bo‘lmaydi, chunki u tarkib 68,4% nitrat kislota va 31,6% suvdan iborat aziatron tarkibiga juda yaqindir. Shuning uchun , kuchsiz azot kislotasiga 93-95% sulfat kislota eritmasi (kuporos moyi), magniy nitrat tuzining 72% eritmasi va boshka Uziga suv yutib oluvchi moddalar qo‘shib nitrat kislotani kuchini oshirish mumkindir, chunki sulfat kislotani qaynash harorati nitrat kislotanikiga qaraganda ancha yuqoridir. Agarda nitrat kislota-suv-sulfat kislota aralashmasi 358K(85 о С )da qizdirilsa, bug‘ qatlamda nitrat kislota bug‘lari, suyuqlikda esa sulfat kislota va suv aralashmasi, ya’ni sulfat kislotani suvdagi eritmasi qoladi: Н N О 3 *(Н 2 О) n QН 2 S О 4 =Н N О 3(б) QН 2 S О 4 *(Н 2 О) n (11)

Nitrat kislotani bunday quyultirish jarayonida, uning bir qismi parchalanib, azot oksidlari hosil qiladi, ular esa sulfat kislota bilan nitrozil sulfat kislotasi N Н S О 5 ni hosil qiladi va uni suv bug‘i bilan parchalab, sulfat kislota va azot oksidlari hosil bo‘ladi: 2Н NS О 5 QН 2 О (б) =2Н 2 S О 4 Q N 2 О 3 - Q (2.) Sanoatda azot kislotasining kuchsiz eritmasini sulfat kislota bilan quyultirish barbotaj tarelkali ustunsimon minoralarda amalga oshirilida. Bu minoraning yuqorisidan chiqayotgan nitrat kislota bug‘lari suvli sovutgichlarida suyultirilib, 98%li nitrat kislotasi olinadi, 68%gacha suyulib qolgan sulfat kislota eritmasi denitratsiya jarayonidan keyin bug‘latilib, 92-93%li sulfat kislota olinadi va u qayta nitrat kislotani quyultirishda yopiq sikl ravishda ishlatiladi va bu jarayonda sulfat kislotani bir ozgina qismi parchalanib, yuqolishi mumkin. Kuchsiz nitsrat kislotani 72%li magniy nitrati bilan quyultirishda sulfat kislota qullashga qaraganda 30-40% kapital chiqimlar, kundalik chiqimlar ham kamayadi va tarkibida sulfat kislota umuman bulmagan nitrat kislota olinadi. KUCHLI NITRAT KISLOTASINI TO‘G‘RIDAN-TO‘G‘RI SINTEZ KILISH. Bu jarayon suyuqlantirilgan N 2 О 4( с ), Н 2 О ( с ) ва тоза О 2( г ) ishtirokida yuqori 4MPa bosimda 330-350K haroratda quyidagi reaksiyaga asoslangandir: 2 N 2 О 4(с) Q2Н 2 О (с) QО 2(г) =4Н N О 3(с) Q78,8 кж (3) Bu yerda ketadigan bir qancha oraliq reaksiyalardan biri: 2 N О (г) QО 2(г) =2 N О 2(г = N 2 О 4(с) Q202,7 кж (4) Ma’lumki, NOni N О 2 oksidlanish tezligi, hosil bulayotgan N О 2 ni suv bilan yutilish reaksiyasi tezligidan ancha pastdir. Shuning uchun, jarayonni 4MPaga

bosim ostida olib borilsa, NOni oksidlanish tezligi oshadi. Ammo to‘g‘ridan-to‘gri sintez jarayonida bosimni qo‘llash, haroratni oshirishni ham talab qiladi, chunki bu vaqtda N 2 О 4( с ) ni parchalanib, N О 2 ni oshishga olib keladi: N 2 О 4(с) =2 N О 2(эритма) -56,9 кж (5) Bu esa N О 2 ni suv bilan yutilib, Н N О 3 ni hosil qilishini oshiradi. (31.3.) reaksiyani yaxshi ketishini ta’minlash uchun N 2 О 4 ni miqdori qo‘proq bo‘lishni talab qilinadi, natijada 98-99%li nitrat kislotasi eritmasi olinadi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri kuchli azot kislotasi olish texnologik tizim bir biridan asosan suyultirilgan N2O4ning qanday va nimadan olingani bilan farq qiladi; ya’ni : 1) Ammiakni oksidlab olingan NOni yana oksidlab olinganmi yoki 2) Nitrat tuzlarini inversiyasi natijasida chiqadigan gazlardan olinganmi.

Похожие

Nitrat kislotasi xususiyatlari ishlab chiqarish asoslari

Sulfat kislotasini nitroza usuli bilan ishlab chiqarish

Sulfat kislotasini kontakt usuli bilan ishlab chiqarish

Ammiakli selitra ishlab chiqarish

Kimyoviy ishlab chiqarish