Molekulalararo ta‘sir. Van-der-valls kuchlari - Химия - Рефераты

Molekulalararo ta‘sir. Van-der-valls kuchlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73.5 KB

M olekulalararo ta‘sir. Van-der-valls kuchlari Reja: 1. Molekulalararo ta‘sir kuchlari. 2.Orientatsion ta’sir molekulalarda doimiy dipolel momenti 3.Moddalarning agregat holatlarni va ularning o`ziga xos tomonlari.

Moddalarda kimyoviy bog`lardan tashqari molekullalarni ta’sir ham mavjud. Bu hildagi ta’sir sababli moddalar sovitilganda kondensatsiyalanadi va suyuq so`ngra esa qattiq holga o`tadi. Moddalarning bog`lanish vaqtida yurgan yashirin bug`lanish energiyasining hosil bo`layotgan bug`ning bajarilishi uchun kerak bo`lgan kengayishidan katta bo`lkishi qattiq modda suyuqlanayotanda issiqlikning yutilishi ana shu ta’sirlar tufayli bolayotganligini ochiq – oydin ko`rsatadi, molekulalalararo ta’sir 3 hil bo`ladi: 1. Opientatsion ta’sir (Keezom 1921 y) 2. Induksion ta’sir (Debay kuchlari 1920 y.) 3. Dispersion ta’sir (London 1930 y). Orientatsion ta’sir molekulalarda doimiy dipolel momenti mavjudligi bilan bog`liq. Bir hil dipolar uchun uning energiyasi 64 0 3 2 kTrU  M 0 – molekulaning dipole momnti. Agar 2 hil dipolar ta’sir qilinayotgan bo`lsa E 2 <E 1 bo`lganligi uchun dipolar o`zaro mos ravishda orientatsiyalanib, o`z energiyasini kamaytiradi, sistema barqarorlashadi. Induksion ta’sir uni ba’zan polyarizatsion ta’sir deb ham yuritiladi. Misol: atseton va benzol aralashmasini ko`raylik. Atseton qabli modda M 0 =0. Benzol qutbsiz, simmetrik tuzilishga ega bo`lgan birikmadir. Ko`rinib turibdiki E 1 <E 2 dan. Shuning cuhun induksion ta’sir moddalarning aralashmasi hosil bo`lishga olib keladi. Eng oxirgi formulada a – qutblanayotgan molekulaning qutblanuvchanligi. Bizning misolimizdan a belnzolga taalluqli. Qutblovchi molekula–astetonning doimiy dipole momentining qiymati. Dispersion ta’sir (London kuchlari) har qanday molekulalarga xos. U elektronlarning molekulalardagi yaqinida aylanishi bilan bog`liq. n – molekuladagi elektronlar soni, e – elektronning zaryadi. a – molekulaning elektron qutblanuvchanligi, m – elektronning massasi, r – ta’sir qilinayotgan molekulalar orasidagi masofa.

1930 yilda London eferik simmetrik elektronlarga ega bo`lgan geliy misolida dispersion ta’sir energiyasi quyidagi formulani berdi: Bu yerda hv 0 har bir atom va molekulaga xos bo`lgan polinent energiya, v 0 =10 15 siklov/sek. London kuchlari molekulalar yoki atomlar juftlarida hosil bo`ladi va bu kuchlar sistema uchun additivlik xossasiga ega. Demak bu kuchlarning hammasi tortilish kuchlari, ular attatsion ta’sir deyiladi. Agar molekullar o`zaro yaqinlashganda itarilish kuchlarini paydo bo`lishini hisobga olsak, uni deb qabul qilamiz. Shtor –repulsiv ta’sir deyiladi. Repulsive ta’sir tortilish energiyasiga qaraganda masofa o`zgarishga kuchliroq bog`liqdir. (r 12 ). Juda kichik masofalarda U ym >0 bo`ladi. Masofa kattalashgan sari U ym =0 nuqtadan o`tib, so`ngra potensial chuqurligini qiladi. Ana shu holda sistema barqaror bo`ladiki, r=r 0 muvozanat masofasi deyiladi. Molekulaning tuzilishi va tarkibiga qarab, molekulalararo ta’sir energiyasiga har bir xil ta’sirining qushadigan hissasi har hil bo`ladi. Molekulalararo ta’sir tufayli hosil bo`ladigan birikmalar deyiladi. Ularning tarkibi turg`un yoki har xil bo`lishi mumkin, fazoviy to`siqlar tufayli yoki kannallarda ushlanib qolishi tufayli hosil bo`ladigan birikmalarning tarkibi odatda o`zgaruvchan bo`lib, ular ichida joylashish yoki kvatdat birikmalar deyiladi. Masalan, butadnen mochevina bilan joysellyuloza bilan izopropil spirt ham ana shunday birikmalar hosil qiladilar. Endi vodorod bog`i tushunchasiga o`tamiz. Kuchli elektromanfiy atom bilan bog`langan vodorod atomi protonlashadi va o`z navbatida shu molekula ichidagi (ichki molekulyar vodorod bog`i) yoki qo`shni molekuladagi elektromanfiy atomlar sferasiga tortiladi (molekulalararo vodorod bog`i) hosil bo`lgan bog`lar vodorod bog`lari deyiladi. Vodorod bog`I nafaqat kimyoviy moddalarning shu bilan birga tirik organizmlarning hayot faoliyatini amalgam oshirishda hayotni ta’minlashda juda katta va muhim rolni o`ynaydi. Moddalarning agregat holatlarni va ularning o`ziga xos tomonlari.

Moddalar turli hil fizikaviy va agregat holatlar Har bir agregat holat atomlar, katta to`plami sifatida namoyon bo`ladi. Zarrachalar orasida sofa va ta’sir kuchlarining qiymatiga qarab moddalar qattiq suyuq yoki gazsimon holatda bo`ladilar va bu holatlarda moddaning berilgan vaqtda bo`lish yoki bo`lmasligi temperaturaga va tashqi bosimga bog`liq. 1. Qattiq holat. Juda past temperaturalarda aksariyat moddalar qattiq holatda bo`ladilar. Bu agregat holatda zarrachalar orasidagi masofani zarrachalar o`lchami bilan taqqoslasa bo`ladi. O`rtacha tortishish potensial energiyasi zarrachalarining o`rtacha kineti energiyasidan ko`proq:2 0 2 2 2 mv U mv U Eym          U – potinsial energiya; 2 2 mv - kinetik energiY. Zarrachalar o`rtasida ta’sir qilayotgan tortishuv kuchi ularni muvozanat masafasi yaqinida ushlab turadi. Potinsial chuqurlar sayoz, uncha chuqur emasl. Qattiq holdagi moddaning shaklini mexanik kuch vositasida o`zgartirish juda mahol masala. Fazoviy holatlari bo`yicha qattiq moddalar amorf holatda (shisha, ko`pchilik polimerlar) va kristall holatda bo`lishi mumkin. Qattiq amorf moddaning tuzilishi suyuqliklarning ustki molekulyar tuzilishiga o`xshaydi. Oddiy sharoitda Hg va Ga (t c =30 0 C) dan boshqa barcha metallar tipik kristall qatiq moddalardir. Metalldagi atomning eng asosiy hili klassik garmonik tebranishdir. Bu harakat uch o`lchamli bo`ladi. Bir mol – atom metallning o`rtacha kinetic energiyasi Z RT=1,8 kk bo`lsa, uning yashirish bug`lanish energiyasi Z(Cs) =19 kkal/mmol – atom Zw-210 kkal/ mol –atom. Demak. L RT dan ancha katta shu sababdan aksariyat metallar juda yuqori suyuqlanish temperaturasiga ega. Metallning har bir atomidan bittadan elektron erkin ravishda metallning mazkur bo`lagi bo`yicha harakatda bo`ladi.

Metal erkin elektronlar vositasida bog`lanib turgan atom qoldiqlaridan tashkil topgan sistemadir. Metallar yuqori issiqlik o`tkazuvchandir va lektr o`tkazish chaplikka egalar. Bu holni Videman Frans qonuni yaxshi ifodalaydi.RT H  bu yerda  - issiqlik o`tkazuvchanlik; H – elektr o`tkazuvchanlik. Ko`rinib turibdiki, T kamaysa H ortadi. Bu o`ta o`tkazuvchanlikka olib keladi. 2. Suyuq holat. Bu oraliq holatdir. Past temperaturalarda ya’ni suyuqlanish temperaturasiga yaqin hollarda suyuqliklarning xossalari holat xossalariga yaqin bo`ladi (tartiblilik, zichlik, elektr o`tkazuvchanlik, siqiluvchianlik). Qaynash temperaturasi yaqin suyuqliklar bug`larga o`xshaydi. Suyuqliklarda metallardagi muvozanat holati yaqinidagi tebranma harakat modda zarrachalarining translyatsion (sakrab bo`sh joyga o`tish) harakat bilan almashadi. Ozod yo`l uzunligi molekula o`lchmi (diametri) gat eng. Ozod yo`l uzunligi effektiv gazokinetik ko`tarilishi bilan kattalashib boradi. Suyuqliklar uchun kritik temperature xos. Kritik temperature deb, shunday temperaturaga aytiladiki, T>Tk bo`lganda moddani hech qandaty bosim ostida suyuq holatga o`tkazib bo`lmaydi. T>Tk bo`lganda moddaning suyuq holari bilan bug` (gaz) holati o`rtasidagi chegara yo`qolib, u bir fazali sistemaga aylanadi. T<Tk bo`lgan holler uchun suyuqliklar siqiluvchanlik xossasiga ega. U adiabatic va izotermik bo`lishi mumkin. s P v v s         1  1 1        P v v u s - adiabatic, u - izotermik siqiluvchanlik. Adiabatik siqilish paytida entronich o`zgarmaydi, chunki sistemaning konfiguratsiyasi o`zgarmay qoladi. Masofalar kamayishi xisobiga ro`y beradi. Izotermik siqiluvchanlik u > s chunki bu holda zarrachalarning holati uzgarish imkoniyati ham mavjud.

3. Gaz holati. Gaz holat eng oddiy holat bo`lib, Mendeliyev – Klapeyron tenglamasi uning holat tenglamasidir. Real sistemalar uchun pv=nRT o`rniga      2v a p (v – b) =nRT degan ifoda – Van-der-Baals tenglamasidan foydalanamiz. 2v a ichki bosim deyiladi, v – esa molekulalarning xususiy hajmi v 0 bilan v – 4N 0 V 0 ifodasi orqali bog`langan. 4. Plazma holati. Plazma holat moddaning juda yuqori temperature uchun ham xos bo`lgan holatdir. Termoyadro reaksiyalari modda plazma holatda turgandagina ro`y beradi.

ADABIYOTLAR 1. Kandratev V.N. Struktur atomov i molekul Fizmatgiz. Moskva. 1959. 2. Volkenshteyn M.V. Stroenie i fizicheskiy svoystv molekul. Moskva. Izd-vo. Ak.nauk. 1955. 3. Yelyashevich M.A. Atomnaya i molekulyarnaya spektroskopiY. Fizmatgiz. Moskva. 1962. 4. Iskandarov I., Sodiqov B. Organik kimyoning nazariy asoslari. Toshkent 1990. 5. Parpiev N.A., Muftaxov A.G. Anorganik kimyoning nazariy asoslari. To shke n t 2000.

Похожие

O‘zaro molekulalararo ta’sirlanish

Molekulyar orbitallar (mo)nasariyasi. Energetik darajasi

Organik kimyoning nazariy asoslari. Alkanlar va sikloalkanlar

Modda agregat holatlarining molekulyar kinetik nazariyasi

Kimyoviy bog’lanish nazariyasi