Koagulyatsiya mexanizmi va tezligi - Химия - Рефераты

Koagulyatsiya mexanizmi va tezligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63 KB

Koagulyatsiya mexanizmi va tezligi Reja 1. Koagulyatsiya mexanizmi. 2. Koagulyatsiya tezligi. 3. Elektrolit aralashmalari ta‘sirida bo’ladigan koagulyatsiya. 4. Kolloidlarning qayta zaryadlanishi.

1. KOAGULYATSIYA MEXANIZMI. Gidrofob kolloidlar izoelektrik holatda, ya‘ni elektroneytral holatda eng katta tezlik bilan koagulyatsiyalanadi. Ikki zaryadli elektrolit anionlarining musbat zaryadli kolloid zarrachalarini koagulyatsiyalashi ko’rsatilgan. Diffuziya qavatdagi manfiy ionlar elektro lit ta‘siridan adsorbtsiya qavatga o’tadi va kolloid zarracha zaryadsizlanadi. Elektrolitning kontsentratsiyasi qancha yuqori va koagulyatsiyalovchi ionning zaryadi qancha katta bo’lsa, diffuzion qavat shuncha ko’p siqiladi va koagulyatsiya tezroq boradi. Bundan tashqari, bir vaqtning o’zida kolloid zarracha sirtida elektrolitning granula zaryadiga qarama- qarshi ionlarini ham tanlab adsorbtsiyalash hodyaiasi ro’y beradi. Ionning zaryadi qancha yuqori bo’lsa, uning adsorbtsiyalanishi shuncha tez boradi. Koagulyatsiya vaqtida ion almashinish adsorbtsiyasi ham sodir bo’ladi. Bunda zolga qo’shilayotgan elektrolitning ionlari adsorbtsion qavatdagi qarshi ionlar bilan o’rin almashinadi. Ionlarning adsorbtsion qavatda yig’ilishi va adsorbtsion qavatdagi qarshi ionlarning bir xil zaryadli va yuqori valentli elektrolit ionlari bilan ion almashinishi dzeta-potentsialni kamaytiradi. Katta zaryadli ionlarning kolloid eritmaga qo’shilishi natijasida granula elektroneytralgina bo’lib qolmasdan, qayta zaryadlanish mumkin. Bunda granulalar ortiqcha adsorbtsiyalangan elektrolitning konlari zaryadiga zga bo’lib, qaytadan barbarqaror kalloid eritrotsit qo’shiladi. Qo’shlayotgan katta zaryadli ionlari bo’lgai elektrolit koatsentratsiyasi ortib borishi bilan dastavval koagulyatsiya sodir bo’ladi. Kontsentratsiyaning yana ortishi bilan kolloidning barqaror zonasiga almashinadi. Yanada elektrolit qo’sha borilsa, kolloid eritma qaktadan koa gulyatsiyalanadi. Bunda dzeta-potentsialning zaryad ishorasi o’zgaradi. Bu hodisa zolning qayta zaryadlanishi deyiladi. Zolga qo’shiladigan elektrolit kontsentratsiyasi oshirib borilganda koagulyatsiya sodir bo’lishi bilan bo’lmasligining almashinib kelishi koagulyatsiya zonalari yoki notug’ri qatorlar deyiladi. Masalan, manfiy zaryadli platina eoli FeCl 3 qo’shib borilsa, platina zokining zaryadi kamayib, u koagulyatsiyalanadi u koagulyatsiyalanadi. Qo’shilayotgan

FeCl 3 ning miqdori ortib borishi bilan platinaning kolloid zarrachalari qayta musbat zaryadlanadi va u koagulyatsiyalanmaydi. (5-jadval). Platina zolining FeCl3 ta‘siridan koagulyatsiyalanishi C FeCl 3 mmol/l Koagulyatsiya Elektroforez vaqtida zolning harakati 0,0208 Sodir bo’lmaydi Anodga tomon 0,0577 - ″ - - ″ - 0,0833 To’liq koagulyatsiya Harakat kuzatilmaydi 0,2222 - ″ - - ″ - 0,3333 Sodir bo’lmaydi Katodga tomon 6,6670 - ″ - - ″ - 16,3300 To’liq koagulyatsiya Harakat kuzatilmaydi Platina zolining FeCl 3 ta‘siridan koagulyatsiyalanishn va qayta zaryadlanishi keltirilgan. Rasmdan ko’rinadiki, koagulyator FeCl 3 ning koagulyatsiyasi ortib borishi bilan dzeta-potentsialyaning absolyut qiymati kamaya boradi va FeCl3 ning ma‘lum kontsentratsiyasida dzeta-potentsial nolga tenglashadi, FeCl 3 ning miqdori yana oshirilsa, dzeta-potentsialining ishorasi o’zgaradi va u maksimumdan o’tib, so’ngra kamaya boradi. 2. KOAGULYATSIYA TEZLIGI. Koagulyatsiya jarayoni, xuddi kimyoviy reaktsiyalar kabi, ma‘lum vaqt ichida sodir bo’ladi; shuning uchun kinetik harakterga ega. Koagulyatsiya tezligi kolloid sistema zarrachalarining broun harakatiga va ular bir-biriga yaqinlashib, o’zaro ta‘sir etishlariga va sistemadagi zarrachalarning dastlabki koshentratsiyasi n0 ga bog’liq. Koagulyatsiya sodir bo’lishining nazariy jihatdan eng sodtsa jarayonini quyidagicha tasavvur qilish mumkin. Ikkita zaoracha bir-biri bi lan bir marta to’qnashgandayoq o’zaro birikib yirikroq zarrachani hosil qilishga tez koagulyatsiya deyiladi. Uning tezligi kolloid zarrachalarning broun harakati iktensivligiga bog’liq bo’lib, qo’yiladigan koagulyatsiyalovchi zlektrolit

kontsentratsiyasiga bog’liq emas. Agar koagul yatsiya tezligi koagulyatsiyalovchi elektrolit kontsentratsiyasiga bog’liq bo’lsa, bunday koagulyatsiya sust koagulyatsiya deyiladi. Tez koagulyatsiyasi 1916 yilda Smoluxovskiy tomonidan yaratilgan. Smoluxovskiy nazariyasiga muvofiq kolloid zarrachalar o’rtasida o’zaro itarish kuchi borligidan, bu zarrachalar bir-biri bilaya birika olmaydi. Lekin ular bir-biriga juda yaqinlashgan paytda bu zarrachalar o’zaro tortshadi. Elektrolit qo’shilmagan zolda kolloid zarracha lar bir-biridan ancha uzoq turganligi sababli, kolloid eritma barqaror bo’ladi. Kolloid eritmaga zlektrolit qo’shilgandan keyin, zarrachalar bir-biriga yaqinlashib, o’zaro tortisha boshlaydi; buning natijasida kolloid sust koagulyatsiyalanadi. Albatta, koagulyatsiya vaqtida «qo’shaloq» zarracha yana bitta zarrani qo’shib olib, «uch qavat» zarracha, boshqa «qo’shaloq» zarracha bilan qo’shilib, «to’rt qavat» zarracha hosil qilishi mumkin. Koagulyatsiya davomida zarrachalarning umumiy soni Σ n tezda kamayadi. Σ n ning o’zgarishi Σ n chizig’i bilan, «yakka» zarrachalarning kamayishi n1 chizig’i bilan, «qo’shaloq» zarrachalar sonining kamayishi n 2 chizig’i bilan, «uch qavat» zarrachalar sonining kamayishi esa n 3 chizig’i bilan ko’rsatilgan. Bu rasmda n2 chizig’i avval ko’tariladi, so’ngra pasayadi, chunki «qo’shaloq» zarrachalar soni avval maksimumga yetib, so’ngra kamayadi, chunki «uch qavat», «to’rt qavat» va hokazo zarrachalar hosil bo’la boshlaydi. Smoluxovskiy nazariyasi tajribada zarrachalar sonini ultramikroskopda sanash orqali bir necha marta sinab ko’rildi va bu nazariyaning to’g’ri ekanligi aniklandi. 3. ZLEKTROLIT ARALASHMALARI TA‘SIRIDA BO’LADIGAN KOAGULYATSIYA Kolloid zritmalarga elektrolitlar aralashmasi qo’shilganda uch hol bo’lishi mumkin. 1. Bir elektrolitning koagulyatsiyalash qobiliyati ikkipchi elektrolitnikiga

qo’shiladi. Bu hodisa elektrolit ta‘sirining addytishshgi deyiladi. Masalan, bir zolni koagulyatsiyalash uchun birinchi elektrolitdan C01 millimol/l, ikkinchi elektrolitdan 02 millimol/l kerak bo’lsa, bu ikkala elektrolit aralashmasidan2 2 02 01 C C  millimol/l kerak bo’ladi. 2. Bir elektrolitga ikkinchi elektrolit qo’shlganda birinchi elektrolitning koagulyatsiyaviy ta‘siri kuchayadi. Bu holda sensibilizatsiya deyiladi. Masalan, zolga birinchi elektrelitdan 2 01 C mmol/l kutilgan bo’lsa, koagulyatsiyani vujudga keltirish uchun ikkinchi elekgrolitdi 2 02C mmol/l emas, masalan, qo’shish kerak bo’ladi . 3. Bir elektrolitning koagulyatsiyalash ta‘siri boshk,a elektroliz: qo’shilganda kamayadi. Bu hodisa antogonizm deyiladi. Elektrolitlar aralashmasi ta‘siridan koagulyatsiya vujudga kelishi 27-rasmda ko’rsatilgan. Lepin va Bromberg Ag I gidrozolining elektrolitlar aralashmasi ta‘siri ostida koagulyatsiyalanishini tekshirib (rasmdagi C 1 -birinchi elektrolitning aralashmadagi kontsentratsisi, C2 esa ikkinchi elektrolitning aralashmadagi kontsentratsiyasi). KCl + KNO 3 K 2 SO 4 + KNO 3 K 4 [Fe(CN) 6 ] + KNO 3 aralashmalar ta‘siridan alditivlik, KNO 3 + MgSO 4 K 2 C O 4 + MgSO 4 KNO 3 + Ce 2 (SO 4 ) 3 aralashmalar ta‘siridan avtogonizm sodir bo’lishini topganlar. Glazman HgS gidrozolining elektrolitlar aralashmasi ta‘siridan koagulyatsiyalanishini tekshirib:

LiCl + CaCl 2 aralashma ta‘siridan sensibilinatsiya, LiCl + CоCl 2 aralashma ta‘siridan antogopizm NH 4 Cl + SrCl 2 aralashma ta‘siridan esa additivlik bo’lishini kuzatdi. 4. KOLLOIDLARNING QAYTA ZARYADLANISHI Kolloid eritmalarning elektrolitlar ta‘siridan koagulyatsiyalanishini o’rganish natijasida kolloidlarning qayta zaryadlanishi deb atalgan hodisa ro’y beradi. Bu hodisani platina zolining temir(III)-xlo rid ta‘siridan koagulyatsiyalanishi misolida ko’rib chiqamiz. Platina gidrozoli manfiy zaryadli, uning tuzilishi quyidagicha tasvirlanadi: {(mPt) 3nOH - , 3(n-x) H + } - , 3xH + Ana shu zolga temir (III) - xlorid eritmasidan qo’shib boriladi. Agar qo’shilgan elektrolitning kondentratsiyasi 0,0833 mmol/l dan kam bulsa, zolda koagulyatsiya bo’lmaydi, u manfiy zaryadligicha qoladi l mmol bir litr eritmada necha millimol FeCl 3 borligini ko’rsatadi). Agar qo’ushilgan elektrolitning kontsentratsiyasi l mmol 0833,0 ga yetsa va bundan bir necha marta oshiq bo’lsa (masalan, 0,2222 mmol/l bo’lsa), platina zoli batamom koagulyatsiyalanadi. Agar qo’shilgan elektrolitning kontsentratsiyasi undan ham oshiq masalan, 0,3333 mmol/l va 6,667 mol/l bo’lsa, zolda voagulitsiya tamomila sodir bo’lmaydi. Bunda zol musbat zaryadli bo’llb qoladi, chunki koagulyatsiya chegarasidan ortiq miqdorda qo’shilgan musbat zaryadli Fe 3+ ionlari kolloid zarracha sirtida adsorbilanadi. Temir ionlari uch valentli bo’lganligi uchup adsorbtsiya juda tez sodir- bo’ladi. Natijada platina zolinng zarrachalari musbat zaryadga ega bo’lib qoladi. Endi zol zarrachasiniyag tuzilishini quyidagi for mula bilan ifodalash mumkin:

{(mPt), nFe(OH) 3 , gFe 3+ } + bu yerda m, n va g ma‘lum sonlar. Agar qo’shilgan FeCl 3 ning kontsentratsiyasi 16,3300 mmol/l ga yetsa, zol ana koagulyatsiyalanadi va elektr maydonining hech qaysi qutbiga tomon harakat qilmaydi: endi koagulyatsiya manfiy zaryadli Cl - ionlar tasiridan vujudga keladi .

Foydalanilgan adabiyotlar . 1. С.Е.Воютский. «Курс коллоидной химии». М. 1973. 2. X.R.Raximov. «Fizik va kolloid ximiya». Toshkent. « O’q ituvchi». 1978 y. 3. S.A.Balezn. «Fizik va kolloid kimyodan amaliy mash g ’ulotlar». Toshkent. « O’q ituvchi». 1969 y. 4. N. Q .Mu h ammadiev, I.M.Ergashev. «Fizikaviy va kolloid kimyodan amaliy mash g ’ulotlar». Samar q and. 2000 y. 5. SH.N.Nazarov. «Fizik va kolloid ximiya». Toshkent. « O’q ituvchi». 1989 y. 6. К.И.Евстратова, Н.А.Купина, Е.Е.Малахова. «Физическая и коллоидная химия». М.: «Высщая школа». 1990. 7. В.И.Захарченко. «Сборник задач и упражнений по физической и коллоидной химии». М.: Просвешение. 1978. 8. О.С.Гамеева. «Сборник задач и упражнений по физической и коллоидной химии». М.: «Высщая школа». 1966. 9. K.S.A h medov. «Kolloid ximiya». Toshkent. 1990 y.

Похожие

Kinetika – kimyoviy reaktsiyalarning tezligi va mexanizmi haqidagi fan

Kimyoviy reaksiya tezligi

Kimyoviy reaksiyalarning tezligi. Kimyoviy muvozanat

Fermentlar va vitaminlar. Fermentli reaktsiyalar mexanizmi (biokimyo)

Tuzlar gidrolizi. Gidroliz mexanizmi