Kimyoviy muvozanatlar - Химия - Рефераты

Kimyoviy muvozanatlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56.5 KB

Kimyoviy muvozanatlar Muvozanat, reaksion, barqaror, konsentratsiya, proporsional, muvozanat. Qaytar reaksiyalar oxirigacha bormaydi. Qaytar reaksiyalarning oxirigacha bormaslik sababi bu yerda reaksion aralashma hosil bo’ladi va reaksiyalarda qarama-qarshi ikki jarayon to’g’ri va teskari jarayon sodir bo’ladi. Bu jarayonlar tezliklari baravarlashganda reaksion aralashmaning tarkibi ayni sharoitda o’zgarmay qoladi, ya’ni sistema kimyoviy muvozanat holatiga keladi. Qarama-qarshi ikki jarayonning tezligi barobarlashgandek reaksiya aralashmaning tarkibi uzoq vaqt o’zgarmay qoladigan barqaror holat kimyoviy muvozanat holati deyiladi. Reaksiya boradigan muhitning bir jinsli yoki ko’p jinsligiga qarab kimyoviy muvozanat gomogen yoki geterogen muvozanatlarda bo’ladi. Gazlarda, eritmalarda (cho’kmasi bo’lmagan eritmalarda) bo’ladigan muvozanatlar gomogen muvozanatdir. Masalan, 2HJ ↔ H 2 +J 2 N 2 + 3H 2 ↔2NH 3 CH 3 COOH+C 2 H 5 OH↔CH 3 COOC 2 H 5 +H 2 O Geterogen muvozanat bir necha fazadan iborat sistemadagi reaksiya natijasida qaror topadi. Masalan: CaCO 3 ↔CaO+CO 2 Massalar ta’siri qonuni va muvozanat konstantalari Massalalar ta’siri qonuni ta’rifi: reaksiya tezligi reaksiyaga kirishayotgan moddalarning konsentratsiyalari ko’paytmasiga proporsionaldir. Qaytar reaksiyalarni umumiy holda quyidagicha yozish mumkin: aA + bB↔mC+nD to’g’ri reaksiyaning tezligi: V 1 =K 1 C a A *C b B

K 1 - reaksiyaning tezlik konstantasi; C a va C b - A va B moddalarning molyar konsentratsiyasi. Teskari reaksiyaning tezligi, V 2 = K 2 C c m *C D n ga teng Kimyoviy muvozanat vaqtida V 1 = V 2 yokibB aA mC nD C C C C K K * * 2 1 bo’ladi. Ma’lum haroratda K 1 va K 2 o’zgarmas kattalik bo’lgani uchun ularning nisbati ham o’zgarmas kattalikdir. bB aA mC nD C C C C C yoki K K K * * ; 2 1 K C - muvozanat konstantasi, har qaysi reaksiya uchun ma’lum qiymatga ega bo’lib, faqat harorat o’zgarishi bilan o’zgaradi. Ma’lumki, o’zgarmas harorat moddaning parsial bosimi uning konsentratsiyasiga proporsional bo’ladi. Gaz muhitda konsentratsiya o’rniga parsial bosimni ishlatib tenglamani yozamiz: mB aA qD PC P P P P P K * *  Kp - parsial bosimlar bilan ifodalangan muvozanat konstantasi. Kimyoviy muvozanat belgilari Kimyoviy muvozanatning uch belgisi bor. 1. Agar sistema ma’lum bir sharoitda kimyoviy muvozanat holatida bo’lsa, vaqt o’tishi bilan uning tarkibi o’zgarmaydi. 2. Agar kimyoviy muvozanatda turgan sistema tashqi ta’sir orqali muvozanat holidan chiqarilsa, tashqi ta’sir yo’qolganda, sistema yana muvozanat holatga qaytadi. 3. Qaytar reaksiya mahsulotlarni o’zaro reaksiyaga kiritish yo’li bilan yoki olingan moddalarni bir-biriga ta’sir ettirish yo’li bilan (qarama-qarshi ikki tomondan) kimyoviy muvozanat holatiga erishish mumkin. Le - Shatelye prinsipi

Kimyoviy muvozanatga konsentratsiya, bosim va haroratning ta’siri, sifat jihatdan, 1884-yilda ta’riflangan umumiy qoidaga Le-Shatelye prinsipiga bo’ysunadi. Le-Shatelye prinsipi quyidagicha ta’riflanadi. Kimyoviy muvozanat holatidagi sistemaga tashqaridan ta’sir etilib, uning biror sharoiti o’zgartirilsa, sistemada o’sha tashqi ta’sirni kamaytirishga intiladigan jarayon kuchayadi. Kimyoviy muvozanatga bosim, harorat va konsentratsiya ta’sirini Le- Shatelye prinsipi asosida ko’rib chiqamiz. 1. Kimyoviy muvozanatga konsentratsiya o’zgarishining ta’siri Kimyoviy muvozanat holatidagi sistemada moddalardan birining konsentratsiyasi oshirilsa, sistemada mumkin bo’lgan reaksiyalardan shunday reaksiya kuchayadiki, natijada konsentratsiyasi oshirilgan modda sarf bo’ladi. Masalan: CO 2 ↔ CO + H 2 O sistemaga qo’shimcha CO 2 berilsa, sistema CO 2 ning konsentratsiyasini kamaytirishga intiladi. CO 2 + H 2 → CO + H 2 O tomonga siljiydi. Agar CO 2 ning miqdori kamaytirilsa, CO + H 2 O→CO 2 + H 2 reaksiya tomonga siljiydi. 2. Kimyoviy muvozanatga haroratning ta’siri Haroratning ko’tarilishi endotermik reaksiyaning borishiga, pasayishi ekzotermik reaksiyaning borishiga yordam beradi. Kimyoviy mivozanatdagi sistemaning harorati oshirilganda, kimyoviy muvozanat harorat pasayadigan, ya’ni issiqlik yutilishi bilan boradigan reaksiya tomonga siljishi kerak. Aksincha haroratning pasayishi, kimyoviy muvozanatni issiqlik ajralib chiqadigan reaksiya tomonga siljitadi. Misol. 2SO 2 +O 2 ↔ 3SO 2 + 46 kkal Bu yerda SO 3 ning hosil bo’lishi ekzotermik reaksiya bo’lganligi uchun Le- Shatelye prinsipiga muvofiq harorat oshirilganda SO 3 ajraladi, ya’ni muvozanat 2SO 2 + O 2 tomon siljiydi aksincha harorat pasaysa, SO 2 bilan O 2 birikib, SO 3 hosil qiladi. Ya’ni muvozanat, 2SO 2 + O 2 → 2SO 3 tomonga siljiydi.

3. Kimyoviy muvozanatga bosimning ta’siri Faqat gaz moddalar ishtirok etadigan muvozanat sistemalarda bosim o’zgarishi bilan kimyoviy muvozanat o’zgaradi. Le-Shatelye prinsipiga muvofiq, agar muvozanat holatidagi sistemaning bosimi oshirilsa, kimyoviy muvozanat bosimni pasaytiradigan reaktsiya tomonga siljiydi, aksiicha bosim pasaytirilsa, muvozanat bosimni oshiruvchi reaksiya tomonga siljiydi. Bosim oshirilganda kimyoviy muvozanat gazning oz sondagi molekulalari hosil bo’ladigan reaksiya tomonga suriladi; bosim pasaytirilganda esa ko’p sondagi molekulalar hosil bo’ladigan reaksiya tomonga siljiydi. Ammiak sintezi 3H 2 + N 2 = 2NH 3 + 22 kkal Ammiak sintezi fizik-kimyoviy tekshirishlarning eng muhim yutuqlaridan biridir. Ma’lumki, past haroratda azot vodorod bilan birikmaydi. Yuqori harorat (katalizator) ishtirokida reaksiyani olib borish kerak. Yuqori haroratda ammiak hosil bo’ladi. Ammiakning hosil bo’lishida hajm kamayadi va issiqlik chiqadi, demak, Le-Shatelye prinsipiga muvofiq bosimning ortishi va haroratning pasayishi ammiak hosil bo’lishiga yordam beradi. 1913-yildan boshlab sanoatda ammiak yuqori bosimda azot bilan vodoroddan sintez qilinadi. Ammiak sintezi 200-300 (ba’zan 1000) atmosferada va 500-550 0 C haroratda katalizator ishtirokida olib boriladi. Shu tariqa ammiakdan azotning boshqa birikmalarini (HNO 3 , azotli o’g’it, portlovchi moddalar) olish mumkin. Kimyoviy muvozanatga haroratning ta’siri Harorat oshganda kimyoviy jarayon issiqlik yutiladigan reaksiya tomonga qarab boradi. Harorat o’zgarsa, muvozanat konstantasi ham o’zgaradi. Harorat o’zgarishi bilan muvozanat konstantasi o’zgarishi orasidagi bog’lanishni aniqlash uchun Gibbs-Gelmgols tenglamasi bilan reaksiyaning izotermik tenglamasidan foydalaniladi. Δ U- Δ F=TdT F d ) ( (Gibbs-Gelmgols tenglamasi)

Δ F=RT LNKc (reaksiyaning izotermik tenglamasi). Agar Δ U ning kamayishi reaksiyani o’zgarmas hajmdagi issiqlik effektiga teng Qv=- Δ U ekanligi e’tiborga olinsa, 2 RT Qv dT dLnKc  bu reaksiyaning izoxorik tenglamasi. Agar reaksiya o’zgarmas bosimda olib borilsa, ;2 2 RT H dT dLnKv yoki RT Q dT dLnK p p    (-Qp= Δ H) bu reaksiyaning izobarik tenglamasi. Geterogen sistemalarda bo’ladigan muvozanat Bir-biridan chegara sirtlar bilan ajratilgan geterogen (ko’p jinsli) moddalar sistemasida bo’ladigan muvozanat gete rogen muvozanat deyiladi. Domna pechida boradigan jarayon ge terogen muvozanatga misol bo’ladi. FeO + CO = Fe + CO 2 Agar bu reaksiyalar uchun muvozanat konstantalarini topish kerak bo’lsa, FeO va Fe larni konstanta ifodasiga kiritishning hojati yo’q; shuningdek, bu reaksiyada Δ n = O bo’lgani uchun Kc = Kp, Kp esa: CO CO p P P K 2  bo’ladi. Demak, bu sistemada muvozanat holati CO va CO 2 ning parsial bosimiga bog’liq.

Adabiyotlar 1. Волцкий A .В., Сергеевская E .С. Teo рия металлургических процессов. - M .: Me т a ллургия, 1996. - 380 с. 2. Филиппов С.И. Teo рия металлургических процессов. - M .: Me т a ллургия, 2000. - 230 с. 3. E син O . A ., Гелд П.В. Физическая химия пирометаллур-гических процессов. I часть. - Свердловск, 1992. – 671 с. 4. Рахимов В.Р. Физикавий ва коллоид кимё. – Т.: Ўқитувчи, 1978. 5. www.misis.ru; 6. http://www.weimar.de; 7. info4ru.de 8. Ленник Г. A ., Пехсин П. O . Современная техника изотермического нанесения покрытий. - M .: Me таллургия, 2000.-123 с. 9. Ганин Н И. Диаграмма состояния металлургических систем. - M .: Me таллургия, 1998. -8 с.

Похожие

Kimyoviy texnologiyada fizik kimyoviy qonuniyatlar

Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat

Kimyoviy kinetika va kimyoviy muvozanat

Kimyoviy reaksiyalarning tezligi. Kimyoviy muvozanat

Kimyoviy kinetika