Главная страница
Рефераты
Химия
Ikkinchi guruh kationlarini analizining nazariy asoslari
Ikkinchi guruh kationlarini analizining nazariy asoslari
Загружено в:
20.09.2019
Скачано:
0
Размер:
138.5 KB
Скачать
Похожие
Birinchi guruh kationlari analizining nazariy asoslari
Uchinchi va turtinchi guruh kationlari analizining nazariy asoslari
Uchinchi va turtinchi guruh kationlari analizining nazariy asoslari
Organik kimyoning nazariy asoslari
Bioanorganik kimyoning nazariy asoslari
![Qaytar protsess , ya‘ni Са 2+ va SO 2- 4 ionlarining CaSO 4 kristallari sirtiga cho’kish tezligi v 2 ana shu ionlarning cho’kmadagi kristallar sirti bilan tuknashishlar soniga bog’liq. Oxirgi kattalik ionlarning eritmadagi kontsentratsiyasiga to’g’ri proportsional ravishda o’zgaradi. Demak, v 2 = R 2 [Ca 2+ ] [SO 2- 4 ] S Bu yerda S –cho’kma sirti, R 2 –o’zgarmas temperaturada doimiy miqdor. Tuyingan eritmada muvozanat qaror topgani uchun v 2 = v 1 bo’ladi, ularning qiymati quyilsa R 2 [Ca 2+ ] [SO 2- 4 ] S = R 1 S ёки [Ca 2+ ] [SO 2- 4 ]= 2 1 R R Ikki o’zgarmas doimiy qiymatlarning nisbati 2 1 R R ham o’zgarmas kattalikdir, uni EK (eruvchanlik kupaytmasi )bilan belgilaymiz. [Ca 2+ ] [SO 2- 4 ] = ЭК CaSO4 = const EK qiymati to’zning eruvchanligini xarakterlaydi. Kiyin eruvchan elektrolitning tuyingan eritmasidagi ionlar kontsentratsiyasining kupaytmasi o’zgarmas temperaturada o’zgarmas miqdordir. Agar kam eruvchan elektrolitning tarkibi AnBm formulaga muvofiq kelsa, uning elektrolitik dissotsilanish tenglamasi AnBm ↔ nA i+ + mB R- Eruvchanlik kupaytmasi ЭК А nBm =[A i+ ] n • [B R- ] m Ifodaga muvofiq keladi. ЭК Ba3((PO4)2 = [Ba 2+ ] • [PO 3- 4 ] 2 Moddalarning eruvchanlik kupaytmasi eruvchi moddalarning tabiatiga, temperatura va erituvchiga bog’liq. Moddaning eruvchanligi ma‘lum bo’lsa, undan foydalanib EK ning qiymatini hisoblash mumkin. Aksincha Ek ning qiymatidan foydalanib, moddaning](/data/documents/d8da536d-ed0f-4080-9d9d-7709bc02a500/page-4.png)
![eruvchanligini (1 litr eritmadagi molekulalar yoki grammlar sonini) aniqlash mumkin. 1. misol PbCI 2 borligi ma‘lum EK PbCI2 ni hisoblang? Yechish : 1g-mol PbCI 2 278 ga teng, eruvchanlik mol/l bilan ifodalansa 11 :278 = 0,039 yoki 3,9• 10 -2 mol/l Bu tuz quyidagi tenglama bo’yicha dissotsilanadi : PbCI 2 ↔ Pb 2+ +2CI - eritmadagi PbCI 2 tuzi ionlar holatida bo’ladi. Ionlarning kontsentratsiyasi [Pb 2+ ] = 3,9• 10 -2 mol/l [CI - ] = 7,8• 10 -2 mol/l EK PbCI2 =[Pb 2+ ] •[CI - ] =3,9• 10 -2 •(7,8• 10 -2 ) 2 = 237,9•10 -6 ≈2,4•10 -4 2.misol xona temperaturasida EK BaSO4 = 1,1• 10 -10 , BaSO 4 tuzining eruvchanligini hisoblang. Yechish. Moddaning mol/l bilan ifodalangan izlanayotgan izlanuvchanligini x bilan belgilaymiz. BaSO 4 tuzining x molekulasi eritmada xar biri x mol/l Ва 2+ va x mol/l SO 2- 4 ionlariga dissotsilanadi. Demak [ Ва 2+ ] = х mol/l [SO 2- 4 ] = x mol/l EK BaSO4 = [ Ва 2+ ] • [SO 2- 4 ] = х • х = х 2 = 1,1•10 -10 Х = 1,1•10 -10 =1,05•10 -5 mol/l 3. Cho’kma hosil bo’lishi va uning erishi bilan EK orasidagi bog’lanish. Eruvchanlik kupaytmasi koidasidan foydalanib tuyinmagan, tuyingan o’ta tuyingan eritmalarda sodir bo’ladigan jarayonlarning moxiyatini to’liq tushunish mumkin. Eruvchanlik kupaytmasiga asoslanib, biror to’zning tuyinmagan eritmasini tuyingan eritmaga va xatto o’ta tuyingan eritmaga aylanishini nazariy jixatdan](/data/documents/d8da536d-ed0f-4080-9d9d-7709bc02a500/page-5.png)
![izoxlash mumkin. Buning uchun shu eritmaga u bilan umumiy ionga ega bo’lgan boshka elektrolit qo’shish lozim. Masalan Са SO 4 ning tuyinmagan eritmasiga Са CI 2 qo’shish tufayli Са 2+ ionlarining kontsentratsiyasi oshirilsa, u holda eritmada erkin ionlar kontsentratsiyasi EK Са SO4 dan katta bo’lib qoladi. Eritma tuyinmagan eritmadan tuyingan eritmaga, so’ng esa o’ta tuyingan eritmaga aylanadi va Са SO 4 cho’kmasi hosil bo’ladi. Eritmada Са 2+ va SO 2- 4 ionlarining kontsentratsiyalari kupaytmasi EK Са SO4 qiymatiga teng bo’lguncha cho’kish davom etadi. [ Са 2+ ] • [SO 2- 4 ] < EK Са SO4 bo’lganda tuyinmagan eritma bo’lsa, bu holda cho’kma hosil bo’lmaydi. [ Са 2+ ] • [SO 2- 4 ] = EK Са SO4 bo’lganda tuyingan eritmaga egamiz : cho’kmadagi to’z bilan eritmadagi to’z orasida dinamiq muvozanat qaror topadi. [ Са 2+ ] • [SO 2- 4 ] >EK Са SO4 bo’lganda o’ta tuyingan eritmaga egamiz; bu holda cho’kma hosil bo’lishi tezligi 2 erish tezligi 1 dan katta. 2 > 1 SHunday qilib, xar qanday kiyin eriydigan elektrolit uning eritmasidagi ionlar kontsentratsiyasi kupaytmasi ayni temperaturadagi EK qiymatidan katta bo’lgandagina elektrolit cho’kmaga tushadi. O’xshash tarkibli tuzlarning EK qiymatlari ma‘lum bo’lsa, ularning cho’kmaga tushish ketma-ketligini oldindan aytib berish mumkin. Masalan , Ва 2+ , Sr 2+ , Ca 2+ kationlari sulfatlari cho’kmaga tushish tartibi shundayki, avval . BaSO 4 va oxirida Са SO 4 cho’kmaga tushadi. chunki EK BaSO4 = 9,9 • 10 -11 < EK SrSO4 = 3,6• 10 -7 < EK Са SO4 = 6,62 •10 -5 Bu konuniyatni tarkibi xar-xil bo’lgan tuzlar uchun qo’llash mumkin emas. Masalan : ЭК AgCI > ЭК AgCrO4 bo’lishiga qaramasdan kumush xlorid tuzining eruvchanligi AgCrO 4 ning eruvchanligidan kam. Suvda kiyin eriydigan elektrolit cho’kmasini eritish uchun shu cho’kmaga cho’kma ionlaridan birini bog’lay oladigan boshka elektrolit qo’shish kerak. Shu sababli magniy gidroksid Mg(OH) 2 cho’kmasi va magniyning asosli tuzlari](/data/documents/d8da536d-ed0f-4080-9d9d-7709bc02a500/page-6.png)
![ammoniy tuzlari mavjud bo’lgan muhitda erib ketadi.magniy gidroksid uchun quyidagi muvozanat holati mavjud Mg(OH) 2 ↔ Mg 2+ + OH - CHo’kma eritma Bu geterogen sistemaga NH 4 CI eritmasidan qo’shilganda NH + 4 ionlari ОН - ionlarini bog’laydi va kam dissotsiylanadigan NH 4 ОН molekulalarini hosil qiladi. Buning natijasida erkin ionlar kontsentratsiyalarining kupaytmasi [Mg 2+ ] [OH - ] 2 < EK Mg(OH)2 bo’lib qoladi, ya‘ni tuyingan eritma tuyinmagan eritmaga aylanadi. Natijada Mg( ОН ) 2 cho’kmasi eritmaga o’tadi. Erish protsessi [Mg 2+ ] [OH - ] 2 = ЭК Mg(OH)2 bo’lguncha davom etadi. Odatda cho’kmaning erish tezligi o’zi bilan bir xil (ya‘ni umumiy) ionlari bo’lmagan boshka yaxshi eriydigan elektrolitlar ishtirokida ortib ketadi. Masalan : BaSO 4, SrSO 4 va CaSO 4 cho’kmalarining eruvchanligi NaCI, KCI, NaNO 3 , KNO 3 tuzlari sezilarli darajada orttiradi. Masalan , 1l eritmadagi BaSO 4 tuzining eruvchanligi 1,05.10 -5 mol/l ga teng : SHu eritmaga 0,1 mol KNO 3 tuzi qo’shilsa, BaSO 4 ning eruvchanligi 2,3 . 10 -5 mol/l ga yetadi. Demak, qo’shilgan KNO 3 tuzi va BaSO 4 ning eruvchanligini taxminan 2,2 marta oshiradi. Bunda qo’shiladigan to’zning kontsentratsiyasi kancha katta bo’lsa, eruvchanlik shuncha kuprok ortadi. bu xodisa to’z effekti deb ataladi. Elektrolit ( Са SO 4 ) eruvchanligining boshqa tuzlar qo’shilganda ortishini eruvchanlik kupaytmasining oddiy tenglamasidan foydalanib tushintirishmumkin emas, bu yerda ionlarning aktivligidan foydalanish kerak. А Са 2+ а SO 2- 4 = ЭК Са SO4 yoki [Ca 2+ ] fCa 2+ [ SO 2- 4 ] f SO 2- 4 = ЭК Са SO4 bu yerda : a- ionlarning aktivligi. f - ionlarning aktivlik koeffitsienti](/data/documents/d8da536d-ed0f-4080-9d9d-7709bc02a500/page-7.png)
![aktivlik va kontsentratsiya orasidagi bog’lanish а = f с formo’la bilan ifodalanadi. SHuni esda to’tish kerakki, eruvchanlik kupaytmasi qoidasini fakat suvdagieruvchanligi 0,01 mol/l dan oshmaydigan , kiyin eriydigan elektrolitlar uchun qo’llash mumkin. 4. Cho’kma hosil bo’lishiga ta‘sir etuvchi omillar Cho’ktirilayotgan kationni cho’kmaga to’liq o’tkazilishi qo’shilayotgan cho’ktiruvchi reagentning miqdoriga va dissotsilanish yoki gidrolizlanish darajasiga cho’ktirilayotgan eritma рН нинг q ийматига бо g’ ли q. Agar hosil bo’ladigan cho’kma suvda ancha eruvchan bo’lsa, biror ionning to’liq cho’ktirish uchun cho’ktiruvchi reaktivdan mo’lrok, ya‘ni uni tenglama bo’yicha talab etiladigan miqdoridan taxminan 1,5 martagacha kuprok qo’shish kerak. Masalan; Са 2+ ni SO 2- 4 ioni bilan cho’ktirishda kaltsiyning biror tuzi eritmasiga qo’shilayotgan (N Н 4 ) 2 SO 4 reaktividan mo’lrok qo’shiladi, chunki Са 2+ + SO 2- 4 Са SO 4 Muvozanatni ungga siljitish uchun SO 2- 4 ionlarining kontsentratsiyasi kattarok bo’lishi kerak. Reaktivdan xaddan tashqari ortiqcha qo’shish ham maqsadga muvofiq emas, chunki buning natijasida oson eriydigan moddalar hosil bo’lishi uchun sharoit yaratilgan bo’ladi. Masalan , Са 2+ kationini cho’ktirishda (N Н 4 ) 2 SO 4 tuzidan reaktiv sifatida foydalanilganda : Са 2+ + (NН 4 ) 2 SO 4 = Са SO 4 + 2 NН + 4 Са SO 4 cho’kmasi hosil bo’ladi. Agar cho’kma hosil bo’lgan eritmaga (N Н 4 ) 2 SO 4 reaktividan qo’shishni davom ettirsaq, suvda eruvchan kompleks tuz hosil bo’ladi : Са SO 4 + (NН 4 ) 2 SO 4 = (NН 4 ) 2 [Ca(SO 4 ) 2 ]](/data/documents/d8da536d-ed0f-4080-9d9d-7709bc02a500/page-8.png)
![Amfoter gidroksidlarning cho’kmalari ham cho’ktiruvchi reaktiv, ya‘ni ishqorning ortiqcha miqdorida eriydi. AI(OH) 3 + NaOH = Na[AI(OH) 4 ] CHo’kma eritma Ba‘zan ikkinchi gruppa kationlarining suvda erimaydigan qarbonatlari biqarbonatlarga aylanib, cho’kmadan eritmaga o’tadi. CHo’ktirish protsessini to’liq amalga oshirish uchun ishlatiladigan reaktivning dissotsilanish darajasi muxim ahamiyatga ega.chunki cho’ktiruvchi ionning kontsentratsiyasi reaktiv moddaning dissotsiatsiya darajasiga bog’liq. Masalan, Mg 2+ ioni NН 4 ОН yoki NaOH yordamida cho’ktirilishi mumkin. Ammo NН 4 ОН qo’shib eritmadagi Mg 2+ kationlarining barchasini cho’kmaga tushirib bo’lmaydi. chunki 0,1 M kontsentratsiyali NaOH eritmasida - 100% , shunday kontsentratsiyali NaOH eritmasida esa =1% ga teng. Demak cho’ktiruvchi ОН - ionlarining kontsentratsiyasi N Н 4 ОН dan foydalanganimizda nisbatan 100 marta kam. Eruvchanlik kupaytmasiga ko’ra : [Mg 2+ ] [OH - ] 2 = ЭК Mg(OH)2 ya‘ni tenglamadan [OH - ] 2 =[100] 2 = 10000 ekanligi ma‘lum bo’ladi. CHo’ktirish protsessida ishlatiladigan reaktivlarning gidrolizlanishini hisobga olish kerak. Masalan, ikkinchi guruh kationlarining guruh reagenti oson gidrolizlanadi. (N Н 4 ) 2 СО 3 + НОН N Н 4 НСО 3 + N Н 4 ОН N Н 4 НСО 3 ning dissotsilanish natijasida hosil bo’ladigan НСО - 3 anioni kationlarni cho’ktirish uchun yaroksiz yuqoridagi gidrolizlanishning oldini olish hamda muvozanatni chapga siljitish uchun eritmaga N Н 4 ОН qo’shiladi. Eritmaning muhiti ( рН ) ham cho’kma hosil bo’lish protsessigva sezilarli ta‘sir ko’rsatadi. Xar bir ionning tula cho’kish uchun vodorod ionlarining kontsentratsiyasi ma‘lum qiymatga egai bo’lishi kerak. Demak, cho’ktirishni amalga oshirishdan oldin eritmaning рН ni tekshirish lozim.](/data/documents/d8da536d-ed0f-4080-9d9d-7709bc02a500/page-9.png)
