Ikki atomli molekulalarning tebranishlari Garmonik osssilyator modeli - Химия - Рефераты

Ikki atomli molekulalarning tebranishlari Garmonik osssilyator modeli

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

142 KB

Ikki atomli molekulalarning tebranishlari. Garmonik osssilyator modeli. Ikki atomli molekulalarning aylanma va tebranma spektrlari . Режа: 1. Garmonik ossillyator va angarmonik ossillyator tebranishlari. 1. Tebranma holat energiyasi. 2. Tebranma kvant soni. 3. Aylanma holat va uning energiyasi. 4. Tebranma holat va uning energiyasi. 5. Tebranma-aylanma harakat va uning energiyasi. 6. Tebranma-aylanma spektr va shoxlarning hosil b о ‘lishi. Xulosa.

Aylanma harakatlarni moddaning gaz holatlarida batafsil о‘rganish mumkin. Bunday harakatni suyukliqlarda va qattiq jismlarda toza holda о‘rganish qariyib mumkin emas. Tebranma harakatlarni esa moddaning har qanday agregat holatida о‘rganish mumkin. (gaz, suyuqlik, qattiq jism). Tebranma harakatni о‘rganish paytida potensial energiyaning yadrolar orasidagi masofaga bog‘liqligini bilish yoki U(r) funksiyaning grafikasini bilish katta ahamiyatga ega. Tebranma harakat paytida yadrolarning potensial energiyasi deganda asosan elektronning tо‘liq energiyasi (kinetik, potensial) katta rol о‘ynaydi. Molekulalarning tashkil topishining kvanto-mexanik hisoblashlari shuni kо‘rsatadiki U(r) funksiya r=re nuqtada min qiymatga ega shu boisidan U(r) ni r-re = q deb olib qatorga yoyishimiz mumkin.     1... 21 )()( 2 22              e rre rre rr dr Ud rr drdU rUrU e e r=r e nuqtada - 0 drdU bо‘ladi. k dr U d err        22 deb belgilaymiz.     2 2 1 2 2 2 kq r r k r r U e e     Ikkinchidan kо‘rinadiki kichik tebranishlar paytida U(r) ni parabola deb ya’ni 2 atomli molekulaning kichik tebranishlarini garmonik tebranma harakat deb qabul qilsa bо‘ladi. Umuman 2 atomli molekulaning tebranishlar i ni tekshirganda garmonik ossillyator modelidan foydalanish mumkin. Har qanday 2 atomli molekulani garmonik ossillyator deb qabul qilsa bо‘ladi. r 1 + r 2 = r Rasmda keltirilgan zarrachalarni tortib turuvchi kuchlarni topish uchun 2-

tenglamadan hosila olish kerak    3 e e r rk dr r r dU F     k-ga kvazielastiklik doimiyligi deyiladi. Agar. r 1 + r 2 = r va xamda m 1 r 1 + m 2 r 2 desak u vaqtda har bir zarrachaning tebranishini harakterlaydigan kuchni quyidagi differinsial kо‘rinishda yozish mumkin    e e r r k r m r r k r m       2 2 11   B u larning hammasidan kо‘rinadiki, garmonik os ssil lyatorning chastotasi M K v  2 1 0  bu formula garmonik os s il l yator xususiy chastotasini aniqlaydi. Qachonki bu garmonik ossillyator potensial energiyasini (2) chi bilan ifodalasa garmonik ossillyatorning energiyasi kvantlangan bо‘ladi.U quyidagicha aniqlanadi. 0 ) 21 (  hE teb  (4)  -tebranma kvant soni. 0, 1, 2, 3 qiymat olishi mumkin. 4-chi ifodadan kо‘rinadiki, tebranma energetik holatlar teng masofada joylashadi. Grafikdagi har bir holat orasidagi masofa 0 hv ga teng. Real molekulaning tebranishlari garmonik ossillyatorning tebranishlaridan keskin fark qiladi.

Real molekulaning tebranishlari angarmonik tebranishlardir. Tebranma holatlar orasida о‘tishlar tanlash qoidasiga asosan1  bundan kо‘rinadiki, garmonik ossillyatorning spektri bitta chiziqdan  0 dan iborat bо‘ladi. Katta amplitudali tebranishlarda tebranishlarni garmonik os s sillyator sifatida qarash mumkin emas. Angarmonik tebranishlarni ifodalash uchun bir nechta tenglamalar topilgan. Asosiysi Morze tenglamasidir.             2 1 er ra e D q U (5) a -potensial egriligini h arakterlaydigan kattalik. Bu tenglamada r  intilsa U(q)=U(r-re)  D intiladi. Y a ’ni katta amplitudali tebranishlar paytida molekula dissosiasiyalanishi mumkin. Angarmonik ossillyatorning spektri garmonik ossillyatorning spektriga qaraganda ancha murakkab bо‘ladi. Xususiy holda Morze formulasini    2 2 e e r r Dа r r U    (6) 6-chi 2-chi bilan mos keladi, ya’ni Morze tenglamasidan garmonik tebranma harakat tenglamasini xosil qilamiz. Eksperimental tekshirishlar shuni kо‘rsatadiki kvazielastik kattalik K bilan D dissosiasiya energiya oras i da bog‘lanish mavjud. K=2Da 2 Quyidagi tablisada shu bog‘lanishni ifodalovchi ba’zi ma’lumotlar keltirilgan. a-doimiy son bо‘lib U(r) funksiyaning kо‘rinishiga bog‘liq bо‘ladi Garmonik ossillyator bо‘lsa a = 1 bо‘ladi.

Molekula D,k kal/mol K  10 -2 , N/m N F 145 8 ,65 NS l 102 4,47 HVr 87,5 3,78 HJ 71,5 2,89 2 0 2 2 1 Dakva M K v  bularni solishtirib quyidagi ifodani yozishimiz mumkin. D М v а 2 2 0   rasmdagi  =0   = 1 о‘tish paytidagi hosil bо‘lgan spektral chiziq g a asosiy chiziq deyiladi yoki fundamental о‘tishlar ham deyiladi. Chastotasi  0 dan  =0  ning boshqa qiymatlariga о‘tishlardan hosil bо‘lgan spektral chiziqlarga obertonlar deyiladi. Obertonlarning chastotasi       D hv x x v v x v v x v v 4 4 1 3 3 1 2 2 1 0 0 0 0        Obertonlar intensivligi ji h atdan asosiy tondan 4 marta kichik bо‘ladi.   эээээ E E h v        ' 1 Angarmonik ossillyator uchun t о ‘li q energiya 2 2 02 0 2 1 4 2 1                D v h hv E Xulosa qilib aytganda molekulalarning tebranma harakatlari tufayli x osil bо‘ladigan spektrlarni kо‘rinishi juda murakkab. Shu bilan birgalikda suyuqliklardan qattiq jismlardan tо‘liq informasiya olish mumkin. Ikki atomli molekulalarning tebranma aylanma spektrlari О‘tgan darsdan bizga ma’lumki molekulada asosan uch xil harakatni kuzatish mumkin. Aylanma, tebranma va elektron. Bu harakatlarning sodir bо‘lishi

uchun kerak bо‘ladigan energiyalar bir-biridan farq qiladi. ayltebel EЕЕ  О‘tgan darsda ikki atomli molekulalarga tegishli bо‘lgan tebranma harakatlarni kо‘rib о‘tdik , ya ’ni aylanma harakatlarni hisobga olmadik. Haqiqatdan tebranma harakatlar paydo bо‘lgan joyda aylanma harakatlar paydo bо‘ladi. Ikki atomli molekulaning tebranma harakatini tekshirayotganda aylanishga va tebranishga tegishli bо‘lgan energiyani ideal holatda qattiq rotator va garmonik ossillyator energiyalarni yig‘indisidan iborat deb qarash mumkin ya’ni  1 8 2 1 2 2 0        jj I h hv E j    j - aylanish holatga tegishli kvant son ,  -tebranma holatga tegishli kvant sonlari Quyidagi rasmda tebranma va aylanma holatlarga tegishli bо‘lgan о‘tishlar kо‘rsatilgan.  =0   =1holatlar orasidagi о‘tishlar bо‘layotgan bо‘lsin. Aylanish kvant soni uchun tanlash prinsipi 1 j ga asosan ikki harakat bо‘lishi mumkin. 1 j harakat yoki 1 j harakat. 1 j qiymatiga tо‘g‘ri keluvchi chiziqlar dastasiga R-shox deyiladi. 1 j qiymatiga tо‘g‘ri keluvchi chiziqlar dastasiga P- shox deyiladi. R va P – sho x larning chastotalari bir biridan farq qiladi. Quyidagi rasmda R va R shoxlarning spektrini kо‘rinishi keltirilgan.

2-rasm R va R – shoxlar asosan siyraklashtirilggan gazlarda yaxshi kuzatiladi. Ba’zi suyuqliklar va eritmalarda tashqi sharoitning ma’lum qiymatlarida (R va T) R va R shoxlar о‘rniga Q shox suyuqliklar va eritmalarning toza tebranma harakatiga tо‘g‘ri keladi. Tebranma spektrlar aylanma spektrlarga qaraganda, yaqin infraqizil sohada joylashadi va spektral chiziqlari yо‘l-yо‘l kо‘rinishga ega bо‘ladi. Y a ’ni real molekulalarning aylanma va tebranma harakatlari bir biroviga ta’sir etadi. Shu ta’sir tufayli aylanishning doimiyligi B  va hamda dissosasiya energiyasi D  о‘zgaruvchan qiymat qabul qiladi va bu о‘zgarish ma’lum qonuniyat asosida bо‘ladi. Aylanma va tebranma harakatlarning о‘zaro ta’sirini hisobga olganda aylanish va tebranish energiyasini quyidagi kо‘rinishda yozish mumkin.   2 2 2 . 1 1 2 1 2 1                     j j hD j j hB hv hv E teb teb teb ayl     B  - ning о‘zgarish qonuni ya’ni ... 2 1 ... 2 1 0 0                         D D В В Bu formuladan D  =0 deb , katta ampilitudali tebranishlarni hisobga

olsak  1 2 1 2 1 2 .                   j j hB hv h E teb teb teb ayl     , 1  j da , ya’ni chiziqning chastotasi   teng gaj B v v да j j B v v teb teb   2 1 ; 1 2 1 1           Q uyidagi tablisada j ning har xi l qiymatlarida R hamda P sho x larga tegishli bо‘lgan chiziqlarning chastotasi keltirilgan. j 0 1 2 3 4 R  T +2 V 0  T + 4 V 0  T +6 V 0  T +8 V 0  T +10 V 0 P -  T -2 V 0  T -4 V 0  T -6 V 0  T -8 V 0 Tablisadan k о ‘ rinadiki aylanma -tebranma spektrlar gruppasi orasidagi masofa   =2B 0 teng. О ‘tgan darsda k о ‘rilgan Morzi formulasi      2 1 еrrа e D q U      1) r  da U(q)  D  da bu formulaning 2- xususiy h oli 1) r=re U(q)=0 b о ‘ladi. Molekulaning tebranma aylanma harak a tlarini birgalikda qarash paytida aylanish doimiyligi. 2 2 2 8 МР h B   о‘zgarib turish tufayli uning о‘rtacha qiymatini olish kerak. 2 max 2 ' 2 min 2 2 2 1 1 1 1 8 p P Р ёки P M h B B rtao             ;

ADABIYOTLAR 1. М.А.Еляшевич.Атомная и молекулярная спектроскопиЙ.М.1962 г. 2. Г.Герцсберг. Спектри и строение двухатомних молекул.М.1949 г. 3. Г.Герцсберг. Колебателние и врашателние спектри многоатомних молекул. М.1979 г. 4. Г.Г.Маер.Электронние спектри многоатомних молекул. Л.1969 г. 5. В.М.Чулановский. Введение молекулярного спектралного анализа. М-Л. 1951 г. 6. Г.Л. Бахшиев. «Спектроскопия межмолекулярних взаимодейст- вий. Л. 1972 г. 7. Пементал ДЖ. Мак-Клеллон. Водородная связ М. 1954 г. 8. И.Брандмюллер. И.Мозер. Введение спектралной КРС М., 1964 г. 9. М.В.Волкенштейн Строение и физические свойство молекул. М- Л 1955. 10. Н.Г. Бахшиев Введение молекулярную спектроскопию Л ., 1987 г . 11. Б . Т .Q о ‘yliyev «Tabiatning fizik xossalari bitmas-tuganmasdir. 2005 y. 12. B.T. Qо‘ yliyev . Optika . Toshkent 2009.

Похожие

Ikki atomli spirtlarning olinishi, nomlanishi, izomeriyasi fizik – kimyoviy xossalari

Molekulalarning tuzilishi

Molekulalarning tuzilishi

Molekulalarning elektrik xususiyatlari

Molekulalarning magnit xususiyatlari