Хусниддин Рустамович Рустамов (1914 – 2009) - Химия - Рефераты

Хусниддин Рустамович Рустамов (1914 – 2009)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

22.451171875 KB

Хусниддин Рустамович Рустамов (1914 – 2009) Хусниддин Рустамович Ғ'устзмов - рес- публикамизда физик- кимё фанини ривожлан- тиришга катта ҳисса кўшган йирик олим лардан бири, Узбекистан Республикаси Фанлар академиясининг академиги, кимё фанлари доктори, Тошкент Кимё-технология институтининг профессори. X . Рустамов 1910 йили Тошкент шаҳрида туғилди. Ўрта мактабни тамомлаб, Ўрта Осиё Давлат университетининг кимё факультетига ўқишга кирди. 1932 йили университетни битириб, илмий иш бошлади. Тинимсиз ишлади, фан сирларини очишга астойдил киришди. 1937 йили номзодлик диссертациясини ёқлади, 1938 йили доцентлик унвонини олди. X . Рустамов 1939 йилдан Иккинчи жаҳон урушининг охиригача жанг майдонларида бўлди. 1945 йили урушдан қайтгач, ўзи севган касби билан шугулланди. Тошкент Политехника институти кимё - технология факультетида доцентлик қилди, шу йили физик - кимё кафедрасини очди ва мазкур кафедрага мудир қилиб тайинла1щи. Олим узок йиллар давомида кафедрага раҳбарлик қилди. Педагоглик билан бир қаторда кенг кўламда илмий ишларни ҳам олиб борди. 1954 йили докторлик диссерта циясини ёқлаб, 1955 йили профессорлик унвонига эга бўлди. X . Рустамов моҳир педагог, ажойиб амалиётчи устоздир. Олим физик, кимёдан мазмунли маъруза ўқиди, маслаҳатлар берди. Ўзининг бой илмий- педагогик тажрибасини ёшларга ўргатди. Ўзбекистондаги техника ўқув юртлари талабалари X . Рустамовнинг умумий кимё ва физик - кимё бўйича ёзган дарсликларидан фойдаланадилар. «Умумий кимё» дарслигининг кайтадан нашр этилиши бу дарсликка бўлган талаб ва эхтиёж катта эканлигидан далолат беради. X . Рустамов 24 нафар фан номзодининг, 2 нафар фан докторининг

таиёрланишида раҳбар ва маслаҳатчи сифатида самарали фаолият кўрсатди. Босилиб чиккан ишларининг 256 таси илмий мақола бўлиб, олимнинг ссрунум меҳнати иатижасидир. Профессор X . Рустамов 1968 йили Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг мухбир аъзоси, 2000 йили эса академиги қилиб сайланди. Олимнинг дастлабки илмий ишлари сирт ҳодисаларипи ўрганишга багишланган. Иккинчи жахон уруши тугагандан кейин олим кислота- ишкорли жараёнлар кинетикасини ўрганишга киришди. X . Рустамов ўттиздан ортиқ мураккаб кимё реакция-ларининг кинетикаси ва мсханизмини ўрганиб, чуқур илмий фикрлар ва хулосалар муаллифи бўлди. Олим ионли катализ сохасида ҳам мухим ишлар қилди. Ионитлар иштирокида эфирлар гидролизи, глюкоза муторатацияси, нитрометанининг фурфурол билан конденсацияси, кўп атомли спиртлар этерификацияси, фенолнинг ацетон билан конденсацияси. Принц реакцияси ва бошқаларнинг кинетикасини ўрганди. Ионитларни ташитгичлар сифатида ишлатиш мумкинлигини исботлади. X . Рустамов металлар иштирокида (катализаторлар сифатида) баъзи бир реакциялар кинетикаси ва механизмини ўрганишга, бензой альдегиди ва фурфуролнинг диспро-порцияланиш реакциясининг кинетикасини ўрганиб, фан учун муҳим маълумотларни олишга муваффақ бўлди. Х.Рустамов ўзининг педагогик ва илмий ишлари билан бир катордажамоат вазифаларини бажаришда хам фаол иштирок этди. У республикада кимё билимларини кенг тарқатиш ва тарғиб қилишда ҳам намуна бўладиган ишлар қилди. Ўзбекча кимё терминологияси маълумотномасини яратишда катнашди ва мактаб хамда олий ўкув юртлари талабалари учун 7 та дарслик, бир нечта ўқув қўлланмаларини езди. У монографиялар нашр қилди, турли тўпламларга муҳаррирлик қилди. Бир қанча рисолалар муаллифи, «Билим» ва кимёгарлар жамияти ишларида қатнашиб турди. Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси таҳрир ҳайъатининг аъзоси ва кимё шўъбасининг раҳбари сифатида ҳам диқкатга сазовор

ишларни амалга оширди. Олим Д.И. Менделеев номидағи кимёгарлар жамияти Республика бошкаруви раиси ўринбосари, Тошкент Политехника институти маҳаллий кўмитаси аъзоси бўлди. Профессор X . Рустамов 1962 - 1965 йилларда Тошкент шахар Советининг депутати килиб сайланди. Бир неча йил давомида Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қошидаги услубий кенгаш раиси бўлиб ишлади. Республикада кимё фаниии ривожлантирнш ва юкори малакали кадрлар тайёрлаш соҳасидаги катта хизматлари учун 1970 йили «Ўзбекистонда хизмат кўрсатган фан ва техника арбоби» дегаи фахрий унвонни олишга сазовор бўлди. Ўзбекистонда фан ва таълимни тараққий эттиришдаги фидойилиги хамда самарали фаолиятини ҳукуматимиз юксак баҳолаб бир канча орден, медаль ва фахрий ёрлиқлар билан тақдирлади. X . Рустамовнинг илмий изланишлар бўйича бир неча амалий тавсиялари ва қатор муаллифлик гувоқномалари бор. Турли катализаторлар хоссаларини яхшилаш бўйича олиб борган ишлари Люберецк нефтни ҳайдаш ва Чимкент кимё-фармацевтика корхоналарида ишлаб чиқаришга жорий қилинди. Шогирдлари билан биргалиқда Чирчикдаги ўта чидамли ва қаттик қотишмалар корхонасида ўз ишларини амалиётга татбиқ қилди. Академик Хусниддин Рустамович Рустамовнинг ёрқин хотирасини нафақат Тошкент Кимё-технология институти талабалари ва ходимлари. балки бутун Узбекистан олимлари ҳам ҳар доим эслаб юрадилар.

Адабиётлар: 1.Каримов И.А. “Ўзбекистон ХХI аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид ва барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари.”Т. 1997 105-128 бетлар. 2.Тўхтаев А. “Экология” Т. Ўқитувчи-1998. 3.Ғуломов М. Жўраев Й. “Экология. Жиноят ва жазо” Т. 1991 4.Алимов Т.А. Рафиқов А.А. “Экология хатолик сабоқлари” Т. “Ўзбекистон”1991

Похожие

Темир Қурбонович Ҳамроқулов (1941-2009)

Карим Содиқович Аҳмедов (1914-2003)

Электрохимия

Kolloid eritmalarning olinish usullari va tozalanishi

Termodinamika asoslari