Geterohalqali birikmalar - Химия - Рефераты

Geterohalqali birikmalar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37.0361328125 KB

Geterohalqali birikmalar Besh a’zoli bitta geteroatom tutgan aromatik birikmalar: pirrol, tiofen, furan. Tuzilishi, aromatiklik xususiyatlari, kimyoviy xossalari. Yelektrofil almashinish reaksiyalari Geterohalqali birikmalar deb, halqasi uglerod va getero atomdan tashkil topgan birikmalarga aytiladi. Tabiatda uchraydigan birikmalar tarkibida asosan geteroatom sifatida kislorod, azot va oltingugurt atomlari ishtirok etadi. Geterohalqali birikmalar tarkibida atomlarning umumiy soni uch, to‘rt, besh, olti va undan ko‘p bo‘lishi mumkin. Lekin eng barqaror geterohalqali birikmalar besh va olti a’zoli bo‘lib, bular tabiiy birikmalar orasida keng tarqalgan. Geterohalqali birikmalarni 1) atomlarning umumiy soniga; 2) geteroatomlar soniga; 3) halqalarning soniga qarab sinflashtiriladi. Geterohalqali birikmalarni nomlashda esa halqani tashkil qiluvchi molekula atomlarini nomerlash geteroatomdan boshlanadi. Besh a’zoli geterohalqali birikmalar Yeng muhim besh a’zoli geterohalqali birikmalar furan, tiofen va pirrol bo‘lib, bularning molekulasi mos ravishda halqada kislorod, oltingugurt va azot atomiga ega: Bu birikmalarni tuzilishi bir-biriga yaqinligini ko‘rsatib turibdi. Haqiqatdan ham YU.K.Yuryev ularni bir-biriga aylanishi mumkinligini ko‘rsatgan. Buning uchun u furan bug‘larini vodorod sulfid yoki ammiak bilan aralashmasini Al 2 O 3 dan 400-450 o S da o‘tkazib tiofen yoki pirrol hosil bo‘lishini ko‘rsatgan:

O S N H H2S NH3 H2O H2S NH3 H2OFuran, tiofen va pirrolning qo‘sh bog‘lari elektronlari geteroatomlarning r- elektronlari bilan ta’sirlashib, yagona  -elektronlar sistemasini hosil qiladi. Natijada bu moddalarga aromatik xususiyatni namoyon qiladi. Shuning uchun ular elektrofil o‘rin olish reaksiyalariga oson kirishib (nitrolash, galogenlash va sulfolash) tegishli hosilalarni beradi: -C5H5N O S + Br2 O Br+ HBr 1) O C5H5NSO3 O SO3H 2) O (CH3СО)2О O COCH3 + CH3COOH 3) O O 4) + 2H2 SO2Cl2 S Cl + HCl + SO2 5) S H2SO4 S SO3H 6) -H2O S + HNO3 S NO2 7) (CH3CO)2O S CH2=C(CH3)2 S C(CH3)3 8) ВF3 SnCl 4 +(CH 3CO) 2O 12) NH COCH 3 + CH 3COOH NH 11) NH Cl + HCl + SO2 + SO2 Cl 2 9) + H 2O N K + KOH N H 10) NH SO 3 H + C5H 5NSO 3 NH NH -C 5H 5N

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola», 1990. S.166-172, 658-681. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. M.: «Ximiya». 1970. Kniga 2. S.288-376. 3. A.E.Agronomov Izbranno‘e glavo‘ organicheskoy ximii. M.: «Ximiya». 1990. S.474-589. 4. K.N.Axmedov, H.Y.Yo‘ldoshev Organik kimyo usullari. 2 qism. T.: «Universitet». 1993. 80-136 b.

Похожие

Geterohalqali birikmalar

Olti a’zoli geterohalqali birikmalar

Tabiiy birikmalar kimyosining maqsadi va vazifalari. Geterohalqali birikmalar

Tarkibida azot atomi saqlagan besh va olti azotli geterohalqali birikmalar

Gеtеrоhalqali birikmalar