Ammiakni xususiyatlari va ishlab chiqarish asoslari - Химия - Рефераты

Ammiakni xususiyatlari va ishlab chiqarish asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

Ammiakni xususiyatlari va ishlab chiqarish asoslari Reja: 1.Ammiakni fizik-kimeviy xususiyatlari. 2.Ammiakni xosil bulish reaksiyasning statikasi. 3.Ammiak sintezi jarayenini kinetikasi. 4.Ammiak sintezi katalizatorlari. Tayanch suzlari: Ammiak, Le-Shatelye prinsipi, siklik kurilma, ammiakni kondensatlash, sirkulyatsiya kompressori, ammiak sintezi katalizatorlari, ammiakni xosil bulish mexanizmi, adsorbsion nazariya, elektron nazariya, katalizator unumdorlishgi, effektiv bosim, inert gazlar, puflanuvchi gazlar, SA-1, SA-1V, dastlabki kataliz.

AMMIAKNI FIZIK - KIMYOVIY XUSUSIYATLARI. Ammiak - NH3, molekulyar og‘irligi - 17,u.b. teng, normal sharoitda rangsiz, o‘tkir bug‘uvchan hidli va achchiq ta’mli, ko‘z qorachig‘iga yallig‘lanuvchan ta’sir etuvchi gazdir. Uning fizik xossalari: suyuq ammiakni Т қайнаш =237,6 К., Т эриш =195,2 К; Т критик = 405,4 К; Р критик = 10,7878 МПа; V мол.ҳажм =22,081 л (273 К ва 0,1013 МПа босимда);  зичлик = 0,77 гғсм 3 (273 К ва 0,1013 МПа). Suyuq ammiakni bug‘lanish issiqligi (harorat oshishi bilan kamayadi).  223 =415 кжғкг;  273 =1260 кжғкг;  323 =1056 кжғкг. 1 l suvda 750 l ammiak eriydi. Oddiy sharoitda ammiak juda turg‘un bo‘lib 1400 K va undan yuqorida sezilarli darajada ammiak parchalanadi: 2NH 3 = N 2 Q 3H 2 - Q (1) Bu parchalanish katalizator ishtirokida 570 K ham borishi mumkin. ammiakni reaksiyaga kirishish qobiliyati ancha katta bo‘lib, u birikishi, almashinishi va oksidlanishi mumkindir: 4 NH 3 Q 5О 2 = 4 N О Q 6 H 2 О Q Q (2) NH 3 Q HN О 3 = NH 4 NO 3 QQ (3) AMMIAKNI HOSIL BO‘LISH STATIKASI. Sintetik ammiak quyidagi gomogen, ekzotermik qayta reaksiya bo‘yicha hajm qamayishi bilan (4 moldan 2 mol hosil bulyapti) olinadi: N 2(г) Q3Н 2(г) =2 N Н 3(г) Q9,02 кж (28.4.) Bu reaksiyaning muvozanati Le-Shatelye prinsipiga muvofik, xaroratni pasayishi va bosimni oshirish bilan ungga siljiydi.

Ammiakni muvozanat sharoitidagi miqdori, % (x) da har xil bosim (1-100 MPa) va xaroratlar uchun quyida keltirilgandir (1-jadval). 1-jadval. Ammiakni muvozanat sharoitidagi gaz aralashmasidagi miqdori. Т. 0 С Т, К Босим, Р, МПа 1 10 30 60 100 325 598 10,38 - - - - 375 648 5,25 30,95 - - - 400 673 3,85 24,91 - - - 450 723 2,04 13,25 35,5 53,6 69,4 500 773 1,20 10,40 26,2 42,1 - 600 873 0,49 4,53 12,84 24,04 31,43 700 973 0,23 2,18 7,28 12,60 12,87 Bu jadvaldan ko‘rinib turibdiki, ammiakning chikimi bosim oshishi bilan oshayapti, ammo xaroratning oshishi bilan esa kamayapti. Ammikning hosil bo‘lishi muvozanat doimiy miqdori: 1 Р 2 NH 3 К 1 мд =------- = --------- ( 5 ) К мд Р N 2 * H 3 Н2 ёки Р N 2 *Р 3 Н2 К мд = --------------- (6 ) Р 2 NH 3 Bu yerda: СН 2 , CN 2 , CNH 3 - Н 2 , N 2 , NH 3 larni konsentratsiyalari,%(х). Ma’lumki С Н2 QС N 2 Q C NH 3 =100 % (х) (7) Konsentratsiyalari (x). agarda xar bir gazning ulushli bosimini uning konsentratsiyasi va umumiy bosimi orqali ifodalasak: Р N 2 = С N 2* Р ғ 100; (28.8.) Р Н2 = Сн 2* Р ғ 100; (28.9.) Р N Н3 = С N Н3* Р ғ 100; (8) bo‘lib

u vaqtda: К М.Д. 0=С N 2 * C 3 H 2 *Р 2 ғ С 2 NH 3 *10 4 : (9) Boshqa tomondan ma’lumki, stexometrik sharoitda: C 3 H2 : С N2 = 3 : 1 = 3 (10) yoki С H2 = 3 С N2 (11) u vaqtda: 3 С N2 Q С N2 Q С N Н 3 = 4 С N2 Q С N Н 3 = 100 % (12) Bu yerdan С N2 = (100- С NH3 ) ғ 4; (13) C H2 = 3(100- С N Н 3 ) ғ 4; (14) Bu qiymatlarni (28.11.) ga qo‘yib, u yerdan С N Н 3 ni topamiz. С 2 NH3 -200 C NH3 -(  К М . Д . ) С NH3 ғ Р -10 4 = 0; (15) R.L.Dodj va A.T. Larsen o‘z tajribalari asosida Kmd ning T ga boG‘liQligini ifodalovchi izoxori (v қ const) sharoiti uchun quyidagi empirik tenglamani topdilar: lg  К мд =2074,8 ғТ Q2,4943 lgTQ  *T-1.8564*10 -7 *T 2 QI (16)  va I doimilari R ga qarab topiladi. Nazariy tomondan ham ((28.1.)-jadvaldan ko‘rinib turibdiki), amaliyotda ham ammiak ishlab chiqarish sharoiti (R=32 MPa, T=723 K) da stexiometrik sharoitda azot va vodorodni ammiakda to‘liq aylantirib bo‘lmasligi ko‘rinadi, chunki reaksiya uta qaytar. Shuning uchun ammiakni sintezini yopiq (siklik) qurilmalarda olib borilib, umumiy gaz aralashmasini sovutib, hosil bo‘lgan ammiakni (kondensatlanib) suyuklantiriladi, ajratib olinib, reaksiyaga kirishmay qolgan N 2 Q Н 2 aralashmasini oraliq gaz sikuvchi mashina (sirkulyatsion kompressor) da avvalgi bosim (3.2 MPa) siqilib, unga shu bosimdagi, yangi N 2 Q Н 2 aralashmasidan kushilib, ammiak ishlab chiqarish umumiy siklga yana qaytariladi va jarayon uzluksiz ravishda davom etdirilaberadi. 3. AMMIAK SINTEZI JARAYONI KINETIKASI.

Gaz holatdagi azot va vodoroddan ammiak sintezi jarayoni qattiq temir katalizatorlari ishtirokida sezirlarli darajada tezlik bilan ketadi. Ammiak osil bolish mexanizmini tushuntirishda ikki hil nazariyadan foydalanish mumkin: 1) adsorbsion nazariya; 2) elektron nazariya. Adsorbsion nazariyaga muvofiq: a) azot molekulyalari temir katalizatori sirtiga adsorbsiyalanadi; b) adsorbsiyalangan azot molekulyalari temir katalizatorlari atomi bilan reaksiyaga kirishib temir nitridi (FeN) hosil kiladi; v) vodorod molekulasi katalizator sirtidagi temir nitridi bilan reakiyaga kirishib, Fe x NH: Fe x NH 2 , Fe x NH 3 kabi kompleks birikma hosil kiladi; г ) Fe x NH 3 kompleksi neytral bo‘lib, undan ammiak gazi desorbsiyalanib katalizatordan ajralib chiqadi. Katalizni elektron mexanizmi nazariyasiga; bu mexanizm oksidlovchi- qaytaruvchi ketma-ket mexanizm xiliga kirib, bu nazariya ammiakni sintezida qatnashayotgan vodorod elektronlarni donori (beruvchi) hisoblanib, katalizatorning metallariga va undagi yarim o‘tkazgich (promotor) beradi. Azot esa elektronlar akseptori (qabul qiluvchisi) vazifasini o‘tadi, katalizatordan bu elektronlarni olib, yuqori aktivlikka ega bo‘ladi. Tyomkin va Pijov, А I 2 О 3 va К 2 О bilan aktivlashtirilgan temir katalizatorida ammiak sintez qilish kinetikasini o‘rganib, ammiak hosil bo‘lish tezligi quyidagi tenglamaga bo‘ysinishini topdilar: d Р N Н 3 ғ d  = К 1 * Р N2* РН 2 ғ Р NH 3 (19) Bu yerdan ko‘rinadiki, jarayonni boshlanish qismida Р Н 2 : Р N2 nisbati 3 ga teng emas, balki 1,5 ga teng bo‘lishini taqozo etadi. Bu jarayonni temir katalizatorlari ishtirokidagi hayoliy aktivlanish energiyasi 58,61 kj ғ moldir. Ammiakni hosil bo‘lish reaksiyasi (1) ning issiqlik effekti R oshishi bilan oshib boradi: R, MPa = 0,1 10 30 60 100 QR, kjғmol = 49,82 52,04 55,77 60,07 68,66 Hisolarga qaraganda 1 % ammiak hosil bo‘lganda harorat 16 K gacha oshar ekan.

Ammiakni sintez qilish tik minorada olib boriladi; uning unumdorligi 1 м 3 katalizatoriga nisbatan: g = 0,771 W d 1 G кг NH 3 ғ м 3 kat. (28.20.) Bu yerdan ko‘rinib turibdiki, ammiak bo‘yicha unumdorlik minoraga kelayotgan gazlar hajmiy tezligi W ga, bu yerda hosil bo‘layotgan ammiakni ulushi 1 ga, reaksiya ketishidan hajm torayishi G ga to‘g‘ri proporsianaldir. Ammiak sintezida, sanoatda, har xil bosimga har xil optimal hajmiy tezlik to‘g‘ri keladi. Р = 29, 43 МПа 49,03МПа W =5000 - 30000 соат -1 50000 - 60000 соат -1 Sanoatda umumiy bosim R emas, balki effektiv bosim Р эф = Р(1- i ) asosiy ahamiyatga egadir, chunki boshlang‘ich N 2 Қ H 2 arlashmasida ma’lum miqdorda inert gazlar: СН 4 , Ach...lar bo‘lishi mumkin. i - shunday gazlar ulushidir. Bu inert gazlarni siklik sistemada miqdori oshib ketib, ammiak ishlab chiqarish unumdorligini pasaytirib yuborishi mumkin. Shuning uchun sanoatda, qurilmada siklik aylanib yurgan, N 2 Q H 2 gaz aralashmasini bir qismini (5% - 10%) qurilmadan tashqariga chiqarib, tanlab turiladi, o‘rniga esa yangi N 2 Q H 2 gazi aralashmasi kiritiladi. Inert gazlarning bir qismi suyuq ammiakda qurilmadagi yuqori bosimlarda fizik erishi mumkin: H 2 ga nisbatan Ach - 2 marta ko‘p, СН 4 - 3,5 marta ko‘p suyuq ammiakda eriydi va bu inertlar suyuq ammiak uzoq vaqt saqlanadigan idishlar (tank) larda to‘planadi. Lekin bu chiqarilayotgan gaz tarkibida H 2 , N 2 , СН 4 , Ач va ammiak ham bo‘ladi. Bu esa: 1) Havoni ifloslantiradi. 2) Ammiakni umumiy tannarxini oshiradi. Kelajakda bu tashlanayotgan tank gazini Са CN 2 ni ToshKTI NMET kafedrasi xodimlari prof. S.A.Sigov, dots. Sh.A.Yakubov va boshkalar topgan karbidsiz usulda olishda ishlatish mumkindir. 4. AMMIAK SINTEZI KATALIZATORLARI.

Ammiani hosil qilish jarayonini tezlatishda katalizator bo‘lib temir, osmiy, uran, molebden, marganets, volfram va boshqa metallari ishlatilishi mumkin. Katalizatorga bo‘lagan katta talablar: 1) uzoq vaqt aktivligini yo‘qotmaslik. 2) katalitik zaharlarga chidamlilik. 3) Yuqori haroratga chidamlilik 4) solishtirma yuzasi katta bo‘lishi 5) mexanik mustahkam va arzon bo‘lishi kabilar qo‘yiladi. Shu talablarni ko‘piga temir katalizatori javob beradi. Buning uchun magnitli temir-Fe 3 O 4 ni Н 2 bilan 570 - 670 K da qaytarib, tarkibida О 2 bo‘lmagan kubik kristal tuzilishiga ega bo‘lgan Fe katalizatori olinadi. Fe 3 O 4 Q 4H 2 = 3Fe Q 4H 2 O (21) Fe kristallari ichida beqaror Fe atomlari bo‘lib, ular Fe katalizatorining umumiy katalitik aktivligini hosil qiladi. Fe katalizatori kristallari bir-biri yopishib qolib, o‘z aktivligini kamaytirmasligi uchun AI2O3 dan iborat aktivator (promotor) 4 % atrofida qo‘shiladi. Katalizatorni qirralarida hosil bo‘lgan ammiakni umum gaz tarkibiga ajratib turib, katalizator aktivligini oshirish uchun katalizator tarkibiga 2 % gacha К 2 О qo‘shiladi. Ammiak sintezida SA-1 tipli oksidlangan, SA-1V qaytarilgan, GIAP tomonidan ishlangan katalizator ishlatiladi. SA - 1V katalizatori minorali sintez apparatda yana qaytadan vodorod bilan qaytarilishni talab qilmaydi. Shuning uchun u SA - 1 katalizatoriga qaraganda 5 - 8 kun behuda ishlashni kamaytiradi, garchand SA-1V katalizatori 2 marta qimmat tursa ham. Sintetik ammiak hosil qiladigan minoraga azot vodorod aralashmasi bilan birga uni tarkibida О 2 , СО , СО 2 , Н 2 О (bug‘) kabi kislorodli birikmalar ham kirib, ular temir katalizatorini zaharlaydilar. Shuning uchun, bunday kitslorodli gazlar suyuq azotda yuttiriladi yoki dastlabki kataliz miqdorida 500 K haroratda xrom nikel katalizatorlarida yoki ishlatilgan temir katalizatorlarida 670 K haroratda quyidagi reaksiyalar bo‘yicha gidratlanib, tozalanadi: О 2 Q 2Н 2 = 2Н 2 О (буғ) Q Q 1 (22) C О Q 2Н 2 = CH 4 Q Н 2 О (буғ) Q Q 2 (23) C О 2 Q4Н 2 = CH 4 Q 2Н 2 О (буғ) Q Q 3 (24)

Metan temir katalizatori uchun zaharli emasdir, ammo metanni konsentratsiyasi gaz aralashmasida oshib ketmasligi uchun (chunki metan inert gaz sifatida umumiy foydali bosimni pasayishiga olib keladi) Н 2 Қ N 2 aralashmasi vaqti-vaqti bilan tashqariga haydab turiladi, Н 2 О bug‘lari esa sovitilib kondensatlanib, tashqariga chiqazib turiladi.

Похожие

Nitrat kislotasi xususiyatlari ishlab chiqarish asoslari

Karbamid ishlab chiqarish asoslari

Kimyoviy ishlab chiqarish

Sul’fat kislotaning fizik-kimyoviy xususiyatlari va O’zbekiston Respublikasidagi ishlab chiqarish korxonalari

Ammiakli selitra ishlab chiqarish