Alkenlarning xossalari va ishlatilishi - Химия - Рефераты

Alkenlarning xossalari va ishlatilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

97.15234375 KB

Alkenlarning xossalari va ishlatilishi Alkenlarning fizik va kimyoviy xossalari. Eelektron tuzilishi. Uglerod- uglerod bog‘ining tabiati Yelektrofil reagentlarningbirikishi. Eelektrofil birikish.reaksiyasining mexanizmi. (  va  - komplekslar). Markovnikov qoidasi. Eelektrofil birikishning fazoviy kimyosi. Alkenlarga radikal birikish (Karash effekti). Alkenlarni gidrogenlash va oksidlash reaksiyalari. Ishlatilishi Eetilen, propilen va butilenlar oddiy sharoitda o‘tkir hidli gaz moddalar. S 5 dan boshlab suyuq moddalar. Eetilen qutblanmagan modda, propilenning dipol momenti 0.30  D, izobutilenniki esa 0,49  D ga teng. Sis- va trans- izomerlar fizik doimiyliklari bilan bir-biridan farq qiladi. Alken molekulasidagi elektronni tortib olish energiyasi ionlanish energiyasi (IE) deyiladi. Bu jarayonni quyidagicha yozish mumkin:+ e- . + RCH CHR RCH CHR : Umuman,  -orbitalning elektronlari atom yadrosidan uzoqroqda joylashgan bo‘lib, harakatchan va  -orbitalning energiyasidan kichik. Shuning uchun alkenlarning IE alkanlarnikidan kichik. Yetilen uglevodorodlarda uglerod sp 2 gibridlanish holatida bo‘ladi. Bitta 2s va 2 ta 2r orbitallari gibridlanadi va 3 ta ekvivalent gibridlangan sp 2 -orbitallarni hosil qiladi. Gibridlangan orbitallar teng yonli uchburchak shaklida bo‘lib, uchburchakning markazida uglerod atomi yotadi va orbitallar uchburchakning uchlariga yo‘nalgan bo‘lib, orasidagi burchak 120 o ga teng. Yetilen molekulasi hosil bo‘lganda uglerod atomining sp 2 gibridlangan orbitali ikkinchi uglerod atomining sp 2 gibridlangan orbitalini maksimal qoplaydi va  -bog‘ini hosil qiladi. Uglerod atomlarining sp 2 orbitallari vodorod atomlarining 1s orbitallarini qoplaydi va C-N  -bog‘larni hosil qiladi va bir tekislikda yotadi.

С Н Н Н СН 0 . 1 3 3 н м0 1 2 0 Gibridlanmagan 2 p orbitallarning gantel ko‘rinishdagi shaklining bir qismi etilen molekulasi yotgan tekislik ustida va ostida yotadi va bir-birini qoplab,  - bog‘ni hosil qiladi: С С Н Н Н Н Qo‘sh bog‘ning uzunligi 0,133 nm va C-H bog‘ uzunligi 0,108 nm ga teng. C C H HH H1 2 0 0 0 , 1 3 3 н м 0 , 1 0 8 н м Alkenlar elektrofil reagentlar bilan  -,  -komplekslar hosil qilib reaksiyaga kirishadi: Alkenlar ftor, xlor, brom, yod bilan oson reaksiyaga kirishadi. Ftor reaksiyaga shiddatli kirishadi, hatto portlash ro‘y berishi mumkin. Yod bilan reaksiya sekin boradi. Bromlash alken molekulasida qo‘sh bog‘ borligini isbotlash uchun sifat reaksiya hisoblanadi. Reaksiyada bromning rangi o‘zgaradi: С Н 2 С Н 2 + B r 2 C H 2 B r C H 2 B r Alkenlar H-elektrofillar bilan oson reaksiyaga kirishadi. Nosimmetrik alkenlarga H-X birikkanda vodorod vodorodi ko‘p uglerod atomiga, galogen esa vodorod kam uglerod atomiga birikadi (Markovnikov V.V .):

СН3 СН СН2 + Н X СН3 СНX СН3     + + - -Reaksiya ikki bosqichda boradi. Birinchi bosqichda proton alkenga birikadi va ikkilamchi karbokation hosil bo‘ladi: CH3 CH CH3 + X - + СН3 СН СН2 + Н X     + + - - Ikkinchi bosqichda nukleofil bilan ta’sirlashadi va reaksiya mahsulotini beradi: + CH3 CH CH3 + X- CH3 CHX CH3 Peroksidlar ishtirokida HBr propilenga teskari birikadi ( Karash effekti ): C H 3 - C H = C H 2 + H B r C H 3 C H 2 C H 2 B rR 2 O 2 Alkenlarni gidrogenlash. Alkenlarni vodorod bilan Rt, Pd, Ni ishtirokida qaytarilsa alkanlar hosil bo‘ladi: R-CH=CH2 + H2 RCH2CH3 Pd, Pt, Ni Alkenlarni oksidlash. Alkenlarni oksidlaganda oksidlovchilarning kuchli yoki kuchsiz ekanligiga qarab har xil birikmalar hosil bo‘ladi. Havo kislorodi hisobiga oksidlanganda gidroperoksidlar hosil bo‘ladi: CH3-CH2-CH=CH2 + O2 CH3-CH-CH=CH2 O-OH Yetilen havo kislorodi bilan kumush katalizator ishtirokida oksidlansa etilen oksidini beradi: 2CH2=CH2 + O2 2CH2 CH2 O Eetilen va uning gomologlari nadkislotalar bilan oksidlansa ham oksidlar hosil bo‘ladi: 2CH2=CH2 + C6H5COOOH 2CH2 CH2 O + C6H5COOH

Alkenlarni kaliy permanganatning eritmasi bilan oksidlansa glikollarni beradi: H O C H 2 - C H 2 O HK M n O 4 + H 2 O C H 2 = C H 2 Alkenlar ozon bilan ta’sirlashib ozonidlarni beradi. Ozonidlar suv bilan oson parchalanib, aldegid va ketonlarni hosil qiladi: 2 C H 2 O + H 2 O 2H 2 OC H 2 O C H 2 O OC H 2 = C H 2 + O 3 C H 2 C H 2 O 3 Yetilen va uning gomologlaridan polimerlar olish mumkin: nCH2=CH2 Al(C2H5)3 -CH2-CH2-n Ishlatilishi: C 2 H 4 , C 3 H 6 , C 4 H 8 ni glikollar, oksidlar, spirtlar, sirka aldegidi, sirka kislota, divinil va polimerlar olish uchun ishlatiladi.

Adabiyot:1. O.YA.Neyland Organicheskaya ximiya. M.: «Viysshaya shkola». 1990. S. 106-158. 2. A.N.Nesmeyanov, N.A.Nesmeyanov Nachala organicheskoy ximii. Kniga 1. M.: 1969. S. 2 65-277. 3. Dj.Roberts, M.Kaserio Osnoviy organicheskoy ximii. Chast 1. M.: «Mir», 1978. S. 174-235. 4. A.Terney Sovremennaya organicheskaya ximiya. T. 1. M.: «Mir», 1991. S. 299- 3 54. 5. Z. Gauptman, YU. Grefe, X. Remane Organicheskaya ximiya. M.: «Ximiya». 1979. S.225-234. 6. Dj. March. V 4 T. M.: «Mir». 1987. T.3. S.132-157. 7. Q.N. Axmedov, X.Y. Yo‘ldoshev Organik kimyo usullari. I-qism. T.: «Universitet». 1998. 44-53 b.

Похожие

Monosaxaridlar va ularning izomeriyasi. Polisaxaridlar xossalari va ishlatilishi

Flavanoidlar. Tasnifi. Xossalari. Tibbiyotda ishlatilishi. Flamin, rutin, kversetin olish texnologiyalari

Neft va gazni qayta ishlashda hosil bo’ladigan to’yinmagan uglevodorodlar

Alkenlar va alkinlar

Oqsillarning asosiy xossalari. Oqsillarning kislotali va asosiy xossalari