Oqsillarning asosiy xossalari. Oqsillarning kislotali va asosiy xossalari - Химия - Рефераты

Oqsillarning asosiy xossalari. Oqsillarning kislotali va asosiy xossalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Oqsillarning asosiy xossalari. Oqsillarning kislotali va asosiy xossalari Reja 1. Oksillarning kolloid xolatlari 2. Glabulyar fibrinlar va oqsillar 3. Denaturatsiya

Oksil molekulasida juda kup musbat va manfiy zaryadli grupalar mavjud. Oksillarning zaryadi polipeptid zanjiri oxirlaridagi erkin NH 2 va СООН grupalaridan tashkari, peptid bogi tashkil kilishda aralashmagan asos gruppalar - lizinning (-aminogrupasi, argininning guanidin, gistidinning imidazol, dikorbon kislotalarining kislota  va  -epsilon karboksil gruppalari, shuningdek trizonning fenol va tsisteinning sulfgidril turkumlari xisobiga xam paydo buladi. Xam manfiy, xam musbatzaryadli gruppalar mavjudligi tufayli, oksillar xam aminokislotalarga uxshash amfoterlik xususiyatga ega. Shuning uchun oksilarni, taxminan (H 2 N) n R*(COOH) n shaklida yozish mumkin. Ulardagi uklangan gruppalar soni muxitning Hp iga karab yoziladi. Oksillar kolloid tabiatga ega bulganligidan xam ularning xosalari kup jixatdan molekulalarning uklangan gruppalariga boglik buladi va Hp uzgarishi ta‘sirida turli darajada uzgaradi. Suvli eritmada oksillarning ishkor va kislota gruppalari orasida protonlarning kuchishi tufayli, tarkibidan kup — NH 3 + va — COO -- gruppalarni tutuvchi amfion (NH 3 ) *R* (COO -- ) m xosil buladi. Agar manfiy va musbat zaryadlarning soni baravar bulsa, oksil molekulasining zaryadi amaliy jixatdan nolgan teng bulib, elektor maydonida xech kayoka siljimaydi, ammo Hp ishkoriy bulganda protein ortikcha СОО -- gruppalarga ega buladi va elektro forezda manfiy ion sifatida anodga karab xarakat kiladi: NН 3 + Nн 2 R +NаОН -  R +Nа + + Н 2 О СОО - СОО - Amfionlar shaklida oksil molekulasi zaryaddan maxrum buladi va bunday koloid zarracha eritmada turgunligini yukotadi . Molekula larning turli kismida bulgan manfiy va musbat zalyadli gruppalar boshka molekularlarni teskari uklagan gruppalari bilan elektrostatik munosabatda bulib kushiladi va osonlik bilan chukadi. Oksillarning musbat va manfiy zaryadlari yigindisi nolga teng bulib, elektr maydonida na katod va na anod tomonga siljiydigan Нр katalitik oksillarning

izoelektrik nuktasi deb ataladi. Turli oksillarning izoelektrik nuktasi Нр ning xar xil ulchamiga tugri keladi, chunki oksillar molekulalarida ishkor va kislota tabiatiga ega bulgan gruppalarning soni bir-biriga teng emas, рН ning turli kattaliklarida ularning dissotsiyaatsiya darajasi baravarlashib, molekula, umuman, elektroneytral xolatga keladi. Kup oksilarning izoelektrik nuktasi 4-7 рН orasida, ya‘ni ularda karboksil gruppalarning disosstsiyalanish darajalari asos gruppalarning dissotsiyalanish darajalaridan bir oz ustun, lektin ba‘zi asos oksillar (protamin, tsitoxrom s,ribonukleaza) ning izoelektrik nuktasi рН=7 dan ortik buladi. Pepsin xam uzining izoelektrik kuntasi juda pasi — рН =1 bulishi bilan boshka oksilardan fark kiladi. Oksillarning kolloid xolatlari Oksil molekulalarining ulchami suvdagi eritma 0,001 mikron (mk) dan katta bulgani uchun ularning eritmalari kolloid xususiyatga ega, xayvon va usimlik membranalaridan uta olmaydilar, ya‘ni dializlanmaydilar. Oksillar g i d r o f i l , suvsevar koloidlar katoriga kiradi. Ularning ma‘lum sharoitda suvda yashxi erishi bilan suv yokmas, ya‘ni gidrofob kolloidlaridan farklanadi. Oksillarning suvda erishi ularning xar bir molekulasiningaloxida yunalgan suv molekulalari bilan uralashishiga boglik. Bunda suv dipolari oksilarning kutubli bilan ushlashib, uning atrofida boglangan suv pardasini xosil kiladi. Oksillarning suvda va tuzlarning suvli eritmalaridagi eruvchandigi ularning kutubli yon shoxlari soniga elektor zaryadiga boglik. Oksillarning eruvchanligining turgunligi ularning fizik- kimyoviy xossalarina xarakterlovchi muxim xususiyatlardan biridir. Odatda oksillarning eruvchanligi temperaturaning ma‘lum darajagacha kutarilish bilan ortadi, ammo ba‘zi oksilarning eruvchanligi keskin kamayadi. Bir kator oksilar toza suvda erimasdan ishkoriy metall tuzlaning kuchsiz eritmalarida yashxi eriydi. Oksil eritmalarning ma‘lum sharoitda lel xosil kilishi ularning muxim xossalaridandir. Barcha xujayralarning trik moddasi kolloid sistema bulganidan, ularning eritmadan gel xoliga utishi oksilarning biologik funktsiyalari uchun. Shubxasiz, muxim axamiyatga ega. Gellar kolloid zarachalarning yopishishi tufayli xosil buladigan govak struktura bulib, uning oralari erituvchi modda ( suv

molekulalari) bilan tuladi. Natijada jemga uxshash. Kattik, lekin asosan, suv va oksil molekulasidan iborat dirildok struktura xosil buladi. Muskul oksilari, teri, xujayra membranalai mana shunday gel tuzilishiga ega. Tarkibida juda kup suv saklaydigan organizim tukimalarining elastiklik va yopishkoklik xosalari ma‘lum shukilda bulishi, protoplazma tarkibiga kiradigan oksil molekulasining govak struktura berishi va suv molekulasini boglashidan kelib chikadi. Gel xosil bulgan ozgina oksilmolekulasilan tashkil topgan govak orasida juda kup suv tutilishi mumkin, masalan, meduzalarning tanasi 99% suv tutsa xam ular ma‘lum shaklini saklaydi. Oksil eritmalari, boshka juda kup kolloid eritmalar kabi, bekaror bulishi bilan farklanadi. Turli omilaroksilaning elitmadan chukishga sabab buladi. Birinchi navbatda, oksilarning chukmaga tushishi unga boglangan suv pardasining buzilishiga boglik. Suv shimuvchi moddalar, organik erituvchilar-etil spirt, metil spirt, atsiton, ishkoriy metallar-neytral tuzlarning konsentrik eritmalari oksilarning suv pardasini buzib, uning eruvchanligini kamaytirib yuboradi. Oksil eritmasiga mana shu organik suyukliklar, ammoniy sulfat, natriy sulfat, natriy xlorid, natriy fosfat va boshka eritmalar kushilganda oksil odatda chukadi. Oksil eritmalarga turli tuzlar kushilganda uning chukmaga tushishi tuzlash deyiladi. Bu jarayonda oksil molekulalari gidrat pardadaridan xoli bulib, bir-biri bilan oson kushiladi va yorik agregatlar xosil kiladi. Tuzlanish oksillning (nativ, tabiiy) xolatini kupincha uzgartirmaydi, chukmadan tuz ionlari dializ yuli bilan chetlatilganda oksil kaytadan eritmaga utadi. Shuning uchun, ayniksa, ammoniy sulfat va natriy sulfat bilan tuzlash usuli oksilani buzmay ajratib olishda keng kulaniladi. Xar xil oksil eritmasi tuz bilan turli darajada tuynririlganda chukmaga tushadi. Shuning uchun ammoniy sulfarning kontsentrlangan eritmasi bilan oksillar aralashmasidan iborat bulgan eritmani tuyintirib, ayrim oksillarni aloxida- aloxida chuktirish mumkin. Ogir metall (mis, simob, rux, kumish, kurgoshin va xpkazo) turli oksil eritmalariga butunlay ta‘sir etib, ularni kam kontsetrasiyada xam chuktiradi. Ular oksil molekulasidagi muxim gruppalar birinchi navbatda sulfigidrid gruppasi -SH

bilan kompleks xosil kilib, oksil molekulasini strukturasini uzgartiradi. Ogir metall tuzlari bilan chuktirish kupincha kaymaydigan jarayondir, ya‘ni chukan oksillni kaytadan eritma xolatiga keltirib bulmaydi. Oksillarni suvga aralashadigan spirt, atseton kabi organik erituvchilar bilan chuktirish oksil molekulasiga boglangan suvni tortib olishga boglik. Denaturatsiya. Oksillarning xarakterli xossalaridan biri ularning turli fizik va kimyoviy ta‘siri ostida nativ (tabiiy) xususiyatlarini yukotishlaridir. Bu xodisa denaturatsiya deb atalib, oksil eritmani kizdirish natijasida yakol namoyon buladi va avvalo, oksilning erish kobiliyatini uzgarishi bilan xarakterlanadi. Oksil eritmalari kizdirilganda uning ivib chukma xoliga kelishi denaturatsiyadir, ammo oksil ishkoriy metall tuzlari ammoniy sulfat bilan tuzlanganda chuksa xam denaturasiyalanmaydi, u kaytadan erib, nativ xolatiga utadi. Denaturatsiya xodisasi peptid boglarining gidrolitik parchalanishiga alokasi yukligi, ammo uziga xos spetsifik konfiguratsiyaning uzgarishi bilan boglikligi kupgina tekshirishlar asosida tasdiklangan. Denaturatsiya tufali yuz beradigan biologik uzgarishlardan muximlari oksil iabiatiga ega bulgan gormon va fermentlarning uz faoliyatini yukotishidir. Denaturatsiya juda murakkab bulib bu jarayonda oksil molekulasi dagi bir kator boglar: vodorod boglari, letsin, valin, felinanalin, tiptofan va prolinga tegishli gidrofob boglar buziladi. Ular bir-biriga yopishib suv bilan yashxi aralashmaydigan mitsellalar xosil kiladi: musbat va manfiy zaryadlangan grupalar orasisidagi tuz alokalari yoki ionli kupriklar va molekulala urtasidagi disulfid — S — S — grupalar orkali xosil bulgan kundalang boglar xam uzgaradi. Mana shu boglarning uzgarishi sababli nativ xolatda oksil molekulasining ayrim kismlari va molekulalari asosida urnatilgan mustaxkam struktura va ma‘lum tartib denaturatsiya jarayonida buziladi. Glabulyar fibrinlar va oqsillar. Polipeptid zanjirining turli joylashishi tufayli, oksil molekulalari globula (shar ) yoki uzun tola shaklida bulishi aniklangan. Ular globulyar (dumalok) va

febrillyar (tolasimok) oksilar deb ataladi. Bunday tartibga binoan, globulyar oksil molekulasi dumdumalok bulishi kutilmasa xam ular molekulasini uzun va kiska diametirlari ulchami unchalik kup fark kilfaydi. Aksincha fibrillyar oksilar uzun va kiska diametrlarining nisbati juda katta bir necha minga teng. G l o b u l l ya r o k s i l a r odatda suvda, tuzlarning kuchsiz eritmalarida yaxshi eriydi. Ular dumalok eleps shaklida bulib zaracha kichik ukining uzunligi 20-40 А 0 uzun ukning ulchami 40-200 А 0 ga teng. Globullyar oksilar xujayra membranasi buzilgandan sung suv bilan ekstraktsiya kilinadigan tuxum sut albumlari va glyabulyarlari kiradi.

Похожие

Oqsillarning fizik-kimyoviy xossalari

Aminokislotalarning tuzilishi va xossalari. Oqsillarning tuzilish darajalari

Oqsillarning tasnifi, nomlanishi va vazifalari

Organik birikmalarning kislotali va asosiy xususiyatlar

Oqsillarning hazm bo’lishi. Erkin aminokislotalar fondi