Спорт мусобақаларини байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш қонун-қоидалари - Физическая культура - Рефераты

Спорт мусобақаларини байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш қонун-қоидалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

84.5 KB

Спорт мусобақаларини байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш қонун-қоидалари Режа: 1- Ташкил қилиш қонун-қоидалари. 2- Спорт байрамлар сценариясини тузиш методикаси. 3- Жисмоний тарбия воситаларига умумий характеристика .

Жисмоний тарбия жамият тарихининг барча босқичларида халқ маданиятининг таркибий ва муҳим қисми бўлиб келган. Хусусан, унга Ўзбекистон ҳудудида яшаётган халқлар маънавий ва жисмоний баркамоллик мезони сифатида қарашган. Жисмоний тарбия ва ҳарбий санъат XIV - XV асрларда ҳам анча ривож топган. Амир Темур олиб борган сиёсат жамиятнинг ҳамма соҳаларида бўлгани каби жисмоний тарбиянинг моҳиятининг юқори босқичга кўтарган. Темурийлар даврида ҳарбийларни жисмоний тарбиялашга алоҳида эътибор берилган. Кураш, камондан отиш, от спорти ўйинлари бўйича мусобақалар ўтказилган. Собиқ иттифоқ даврида жисмоний даврида Ўзбекистон Республикасида катта йўқотишларга учради. Куч, тезкорлик, чиниқиш мактаби бўлган миллий ўйинларга эътибор сусайди. Бу маҳаллий аҳолининг жисмоний тарбиядан узоқлашишга олиб келди. Бу эса маҳаллий аҳолининг жисмоний ривожланишига ва жисмоний тайёргарлигига, ҳамда саломатлигига птур етказди. Айниқса ёш болаларга. Болаларнинг жисмоний тайёргарлиги анча пасайди, ўғил ва қиз болаларда ҳам. Биз олиб борган илмий тадқиқот ишлари буни исботлади. Мустақил Ўзбекистон даврида бу масалага катта эътибор берилмоқда. Масалан, жисмоний тарбия ва спорт тўғрисидаги Президент қарорлари, фармонлари исбот бўла олади. “Ўзбекистон Республикасида болалар спортини ривожлантириш” тўғрисидаги қарори, ҳамда “Бошланғич таълим ва спорт тарбиявий иш” ҳамда “Мактабгача тарбия ва болалар спорти” факультетларида қўшимча иккинчи мутахассисликни киритилиши (бошланғич синф ўқитувчиси ва жисмоний тарбия ўкитувчиси), – болалар спорти. Бу албатта анча юқорига спортни кўтарилишига олиб келади. Лекин, бу жисмоний тайёргарлик, мусобақаларда қатнашиш кўникма ва малакаларни шакллантиришни энг кичик боғча ёшидан бошлаш керак. Афсуски, боғчаларда бунга етарлича эътибор берилмайди.

Боғчаларда қандай спорт мусобақаларини ўтказиш мумкин ва қандай унга тайёргарлик кўриш керак? Нималарни эътиборга ва ҳисобга олиш лозим? Туман ва шаҳар биринчилигида: футбол, 10-20 м. га тез югариш, эстафеталар, велосипедда юриш, спорт конкурслари, қувноқ стартлар, 4х10 м. моккисимон югуриш ва турли мусобақалар дастурига киритилган. Шу мусобақалар юқоридан (тумаш, шахар, республика) келган мусобақалар календарига асосан ёки ўқитувчилар тарбиячилар ўз тайёргарлигини бошлайдилар. Бундай тайёргарликлар жисмоний тарбия машғулотларида, кун тартибида ўтказиладиган жисмоний тарбия жараёнида олиб борилади, ҳамда ўйинлар орқали мусобақага оид ҳаракатлар ҳисобида ўтказилади. Масалан эстафета ўйини, ёки “Ким узоққа сакрайди?”, “Энг мерган”, “Мокки-симон югуриш” ва бошқалар. 3-4 ёшдаги болалар уч ғилдиракли велосипедда учишни жуда ёқтирадилар, 5 ёшдан юқори икки ғилдиракли велосипедда учишни ўргатиш мумкин. Велосипедда учишнинг қиймати шундаки, бола кўп вақт ҳавода бўлади, ҳамда мускулларни мустаҳкамлайди, айниқса оёқ мускулларини. Булардан ташқари, мувозанат сақлаш қобилиятини ривожлантиради, координацион қобилиятларини, жасурлик ва довюраклик фазилатларини тарбиялайди. Боғча болаларига ва бошланғич синф ўқувчиларига сайр қилиш ҳам ёқади. Сайрда болаларда табиатга, атроф-муҳитга қизиқиш ошиб боради, организм чиниқтирилади, қизиқувчанлиги ривожланади. Бундай сайрлар 3-4 ёшли болаларда 15-20 дақиқа давом этади, 5-6 ёшли болалар каттароқ масофани чарчамай босиб ўтадилар ва 30-40 дақиқагача давом этади шу жумладан бошланғич синф ўкувчиларини 60-90 дақиқагача. Халқ таълим тизимини такомиллаштириш масалалари, педагог кадрларни тайёрлаш, тарбиялаш ва ўқитиш-ўргатиш методлари давлат аҳамиятидаги масаласи бўлиб келган ва шундай бўлиб қолади, чунки у

миллий давлат дастурининг вазифаларини бажаришга йўналтирилган, ҳамда шахсни ҳартомонлама гармоник ривожлантиришга қаратилган. Ҳозирги техниканинг ривожланиши ислоҳатлар ўзгариши, замон талабига биноан ҳар бир одам ўз билимларини мустақил бой этишга эга бўлишлари керак. Бундай кўникма, малакаларни энг кичик ёшдан бошлаш лозим. Шу боисдан кичкинтой болаларнинг саломатлиги, жисмонан тайёргарлиги, ўқишга бўлган эҳтиёжи, унинг дунёқараши ва бошқалар боғча тарбиячиларнинг иш маҳоратига боғлиқдир. Шулардан бири болалар кун тартибини ҳар хил ҳаракатлар билан бойитиш. Масалан, мактабгача таълим ва бошланғич таълим муассасаларида спорт байрамларини ўтказиш болаларда жисмоний машқлар билан мустақил шуғулланиш, спорт билан ошно бўлиш, дўстлашиш ва бошқа кўникма, малакаларни шакллантириш, ҳаракат фаолиятини оширади. Мақсад ҳам шулардан иборат. Лекин бу мақсадни амалга ошириш учун спорт байрамларини ташкил қилиш, уни самарадорлигини ошириш ва ўтказишга катта тайёргарлик керак. Мисол тариқасида (боғчада) мактабда спорт байрамини ташкил қилиш ва ўтказиш тўғрисида тажриба асосида баён этилади. Энг аввало ҳар бир ўтказиладиган спорт тадбирлари режага киритилган бўлиши керак, реже педагогик кенгашда тасдиқланади, сўнг олиб бориладиган спорт байрамига сценария ёзилади. Сценария ҳам педагогик кенгашида муҳокама қилинади ва тасдиқланади. Бу байрамга тайёргарлик кўриш ишчи гуруҳ тузилади. Чунки ўтказилаётган спорт байрамининг самарадор таъсирини ошириш мақсадида болаларнинг сафда юриш турлари (чизиқлар бўйлаб юриш, ўртадан 2-3-4 тадан бўлиб юриш, диогонал бўйлаб юриш, 2 томондан диогонал бўйлаб қарама-қарши юриш, ҳосил қилиб юриш ва ҳ.к.), юриш турларини кўрсатиш (оёқ учларида, товонларда, кафтни ички ва ташқи томонларда юриш, аскарча юриш, катта қадам ташлаб юриш, оёқларни чалкаштириб юриш, тиззаларни баланд кўтариб юриш ва ҳ.қ.). Болаларнинг жисмоний тайёргарлигини, ҳамда машғулотларда ўтилган материалларни ўзлаштирилган ҳолатини аниқлаш ва назорат қилиш

мақсадида яккама-якка беллашув тарзда югуришлар, эстафеталар, сакрашлар, тўплар билан машқлар бажариш, турли ўйинларни ўрганиш ва бажариш. Шулар қаторида аралаш машқларни ҳам мусобақа тарзда бажариш. Бундай тайёргарликлар албатта тузилган сценария-режаси асосида олиб борилади. Ушбу байрамларни ўтказишда ҳакамлар хизматини ҳам ёддан чиқармаслик керак ва уларни тайёрлаш лозим. Ҳакамлар сифатида тарбиячилар, ўқувчилар ва ота-оналарни жалб қилиш мумкин. Спорт байрамлари мусиқасиз ўтмайди. Шунинг учун энг кичик болаларга таниш ва ёқимли мусиқаларни танлаш керак. Булардан кейин спорт байрамларида қўлланиладиган спорт ускуналари, иншоатларни тайёрлаш лозим. Улар рангба-ранг бўлиши болалар кайфиятини, қизиқишини, эмоционал ҳолатини оширади. Сўнг спорт байрамини ўтиш жойини безатиш ва улар санитария-гигиена талабаларига жавоб бериши керак. Спорт байрамларига ота-оналарни таклиф қилиш лозим. Юқорида қайд этилган тайёргарликлар кўп вақт талаб қилади. Ташкил қилиш қонун-қоидалари. Ҳар хил байрамлар, шу жумладан спорт байрамлари ҳам болалар хаётида мустахкам ўрин эгаллаган. Бу байрамни болалар юқори даражали кайфият билан кутадилар ва унда иштирок этадилар. Маълумки, ҳар бир байрам жисмоний машқлар ва спорт мусобақаларисиз ёки спортчиларсиз ўтмайди. Албатта спортчилар ҳам иштирок этадилар. Оммавий спорт чиқишлари байрам саналарига тўғри келади. Масалан, хотин- қизлар байрами, аскарлар куни, Наврўз байрами, Ўзбекистон Республикасининг мустақиллик куни ва шу кабилар. Уш бу байрамларда гимнастика чикишлар анъанага айланган. Жисмоний тарбия ва спорт байрамларини мактабгача тарбия муассасаларидан бошлаб, бошланғич синфларда ўтказилиш катта аҳамиятга эга: тарғибот қилиш ҳамда спорт байрамлари орқали болаларни оммавий жисмоний машқлар билан шуғулланишга жалб қилиш ва уларда қизиқиш уйғотиш масалаларини хал қилади.

Спорт байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш мураккаб масалаларидан бири. Уни ташкил қилиш боғча мудирининг қарори асосида ташкилий кўмита тузилади. Унга мудира муовуни, методи ёки катта педагог (раис), жисмоний тарбия бўйича мутахассис-тарбиячиси, бошқа тарбиячилар, ота- оналар кўмита аъзолалари ва бошқалар. Ташкилий кўмита иш режасини тузади, мақсад ва вазифаларини аниқлайди, ўтказиш жойини ва вақтини белгилайди. Тайёргарлик қуриш иши жараёнида ота-оналарни, спонсор ташкилотларидан ёки спорт мактабларидан ёрдамчиларни сўраш мумкин. Бажариладиган ҳар бир ишда маъсулият билан қараш керак. Энг асосий вазифаларидан бири-бу байрамли чиқишлар дастури, жисмоний машқлар мажмуасини тузиш, ҳар битта гуруҳ билан чиқиш машқларини ўрганиш, айрим спорт элементларини ўрганиш, рақс машқларини танлаш ва ўрганиш, репитиция ўтказиш чиқишларни мусиқавий безатиш, спорт анжомлари, ускуналар (тўплар, гардишлар, гимнастик таёқчалар, шарлар, арқончалар) ва спорт формаларини таъминлаш ҳамда эмблемалар танлаш. Булардан ташқари спорт байрамини ўтказиш жойини празднично безатиш, ҳар хил кўргазмалар билан бойитиш, фотомантажлар ва хакозо. Ташкилийкўмита ўз ишини спорт байрамини ўтиш тўгрисида мухокама билан якунлайди. Спорт байрамини муваффақиятли ўтиши дастурни аниқ тушунарли ва тайёрланишига боғлиқ. Дастурни ишлаб чиқилиши байрамнинг ғояси, мавзуси ва мазмунидан келиб чиқиши лозим. Шу жумладан боғчанинг моддий тамонларини, иштирок этувчиларнинг жисмоний ва спорт тайёргарлиги, спорт тадбирининг катта–кичиклиги, ўтказиш жойи ва вақтиларни хисобга олиш зарур. Спорт байрам дастурини шундай тузиш керакки, ҳамма чиқишлар бир- бири билан боғланган бўлиши керак, орада узилиш бўлмаслиги, такрор ҳамда зеркарли бўлмаслиги лозим, ҳар хил юришлар, саф машқлари, гимнастика,

акробатика, турли беллашувлар, ашула ва рақс машқлари, савол жавоблар ваш у кабилар дастурга киритилган бўлиши лозим. Шулар қаторида машқларни ва чиқишларни жуда кўпайтириб юбориш яхши натижага олиб келмайди, болаларда қизиқиш, табассум пасаяди. ¤тказилган спорт байрамларидан бир шингил. Гимнастик чиқишларни, машқларни, комбинацияларни тўғри ёшига, тайёргарлигига нисбатан танлаш катта аҳамиятга эга. Спорт мусобақа ёки байрамларни ютуғи кўпинча мусиқани тўғри танлашда, машқ мазмунини очиб берадиган, уни характери ва шаклларига жавоб берадиган бўлиши керак. Мусиқа нафақат спорт байрамини тўлақонли ўтишига, балки ҳар хил чиқишларга, турли машқларни самарали бажаришда таъсир кўрсатади. Мусиқа ижро этувчиларга ва таклиф қилинган меҳмонларга ёқимли бўлиши учун болаларга ва катталарга таниш бўлган мусиқани, мелодияни танлаш мақсадга мувофиқ бўлади. Спорт байрамлар сценариясини тузиш методикаси. Жисмоний тарбиянинг аҳамияти, унинг қиймати, болалар саломатлиги Билан чамбарчас боғлиқ ҳамда бошланғич синф ўкувчиларининг ҳаракат фаолигини оширувчи восита сифатида кўрилади. Жисмоний тарбиянинг ривожланиши оммавий спорт тадбирларини ўтказиш билан боғлилиқ. Улар спорт мусобақалари, эстафеталар, ҳаракатли ўйинлар ва х.к. Шуни ҳам айтиш керак-ки бундай ўйинлар байрамлар қадим замондан ўтказилиб келинган. Масалан ҳар йили Форишда ўтказиладиган миллий спорт байрамлари. Айниқса бундай спорт байрамлари Ўзбекистон Республикаси мустақиллик даврида тиклана бошлади ва йилдан-йилга йнинг кенг оммавийлиги ошиб бормоқда Лекин бу спорт байрамлари вилоят миқиёсида ўтказилмоқда. Мактаблардача, бошланғич синф ўкувчилари билан-чи? Юқорида кўрсатилгандек жисмоний тарбия дарсларидан ташқари ўтказиладиганспорт тадбирлари ва байрамлар ўкувчиларнинг ҳаракат фаоллигини оширади,

болалар организимига ижобий таъсир кўрсатади ҳамда уларнинг фаол дам олишига имконият яратади. Бу мавзу: “спорт байрамлари сценариясини тузиш методикаси” - бугунги кунда жисмоний тарбиянинг энг долзарб масалаларидан биридир. Чунки, бу ўтказиладиган тадбирлар болаларда ҳаракат фаолигини оширишга имконият яратади, бошланғич синф ўкувчиларида жисмоний тарбия машғулотларига қизиқиш уйғотади, спорт тўгаракларига жалб қилинади ваш у кабилар. Оддийроқ гапирганда, турли спорт байрамлар сценариясини тузиш учун болалар жисмоний тарбиясини тўғри тассавур қилишимиз лозим. Ундан ташқари қайрда, қачон, имлар билан ўтказилишини ҳамда мавжуд шароитни, имкониятларни хисобга олган холда режалаштирилса ва ўтказилса яхши бўлади. Спорт байрамлари ўқув йил давомида тарихий саналарга (вақтларга) боғланган холда ўтказилиши мақсадга мувофиқдир. Масалан: “Хотин қизлар кунига”, “Наврўз байрамига”, “Болаларни химоя қилиш халқаро куни”га, “Конституция куни”га, “Жисмоний тарбия ва спорт куни”га, “Саломатлик куни”га ва х.к. бағишланган спорт байрамларини ўтказиш мумкин. Демак, ҳар бир чоракда бундай байрамларни режалаштириш мактабда жисмоний тарбия ва спорт масалаларини кўтариш ҳамда яхши йўлга қўйишга имконият яратади. Ушбу спорт байрамларини самарали ўтказиш учун биринчи навбатда ташкилий кўмита тузилади. У байрам дастурини ишлаб чиқади ҳамда режа сценариясини тузади ва шу мўлжалланган байрамга бутун тайёргарлик учун керак бўлган ишлар бўйича раҳбарлик қилади. Ишлаб чиқилган спорт байрами дастур асида хайъат гурухлари ўз ишларига жиддий тайёргарлик кўрадилар. Махсус тузилган иш гурухи байрам ўтказиш жойини безатишга катта эътибор билан қарайдилар. Айниқса майдончалар, спорт хонаси ва бошқалар. Керак спорт анжомлари, спорт буюмлари, касбий материаллар ва бошқалар олдиндан тайёрланган бўлиши зарур.

Спорт байрамларини ўтказиш учун тузилган кўмитага мактаб директории жисмоний тарбия ўкитувчилари, ота-оналар, жисмоний тарбия бўйича активистлар ва фаол спортчилар кирадилар. Улар айрим сценариясини ва дастурни ишлаб чиқадилар ҳамда хайъатлар гурухини тузудилар. Ндан ташқари ҳар бир кўмита аъзолари орасида қилинадиган ишларни ҳамда вазифаларни юклайди. Спорт байрамини юқори савияда ўтказиш учун махсус ваколатли шахслар гурухи (комиссия) тузилади: техник-моддий таъминлаш гурухи-улар байрамни очилиш жойи; мусобақа ўтказиш жойи; керакли буюмлар ва спорт анжомлари билан таъминлайди. Беллашувлар ўтказиш жойини безатиш учун махсус маданий гурухи тузилади – улар турли плакатлар, расмлар, альбом, атрибутлар, эмбелема, байроқчалар, ракеталар, коптоклар ва бошқаларни тайёрлайдилар; мусиқавий бадий раҳбар шеър, ашула, мусиқаларни танлайди ва керак бўлса тузатади, тикади ва шу кабилар; яна бир гурух – бу жисмоний тарбия ўкитувчилари – улар беллашув дастури, хаъат аъзоларига мусобақа баёни билан таъминлайди ва шу кабилар. Юқорида қайд этилган махсус ваколатли шухслар гурухи “Болаларни химоя қилиш халқаро куни”га бағишланган “Она Ватаним – гўзал юртим” мавзу бўймча спорт байрами сценариясини тузадилар, аниқ ўтказилиш вақти, машқлар, мусобақалар, ўйинлар кетма-кетлиги ҳамда ҳар бир жавобкар шахслар кўрсатилади. Юқорида қисман жисмоний тарбиянинг келиб чиқиши, айрим атамаларни ўзаро фарқланиши, жисмоний тарбиянинг ривожланиши, спорт мусобақаларини ва байрамларини қадим замондан олиб келиниши ҳамда хозирги кунларда бу оммавий спорт тадбирларини, байрамларни ташкил қилиниши ва ўтказилиши кўрсатиб ўтилган эди. Айниқса Ўзбекистон Республикаси мустақиллик даврида. Бунинг учун мамлакатимиз имкони борича шароитлар яратмоқда. “Спорт байрамлари сценариясини тузиш методикаси” ҳозирги пайтда актуал масалаларидан биридир. Чунки бу ўтказиладиган тадбирлар

болаларда ҳаракат фаоллигини оширишга имконият яратади. Бундай сценарияни тузиш учун болаларда жисмоний тарбиясининг ахамиятини тўғри тасаввур қилишимиз лозим. Мактабгача тарбия муассасаларида. Ўқув режасидаги жисмоний машқларнинг махсус машғулотлари болаларни ҳаракатга ўргатиш учун асосий бўлиб хисобланади. Бу жисмоний тарбия машғулотларида дастур материаллари ўзлаштирилади, ўргатиш жараёнида соғломлаштириш, тарбиялаш ва таълимий вазифалари хал этилади. Машғулотлар ўз мазмунига кўра жисмоний тарбия дастурига мос равишда уч қисимдан иборат бўлиб-тайёрлов, асосий ва якуний қисмлар бўйича ташкил қилинади ва ўтказилади. Мактабгача ёшдаги болалар билан бу машғулотлар ёшига биноан 10 дақиқадан 35 дақиқагача давом этади. Хафтада 3 марта ўтказиладиган бундай машғулотлар болаларнинг юқори жисмоний тайёргарлик даражасини, жисмонан бақувват, соғлом баркамол авлодни тарбиялашни таъминлаб бераолмайди. Болаларнинг ҳаракатга бўлган талабларини қониқтириш мақсадида жисмоний тарбия шаклларини комплекс холда олиб бориш лозим. Айниқса оммавий спорт тадбирлари ва байрамларини мунтазам олиб боришга катта эътибор билан қараш керак. Жисмоний тарбия воситаларига умумий характеристика. XX асирнинг техника тараққиёти даврида жисмоний тарбия ва спортга катта ўрин ажратилмоқда. Айниқса, охирги йилларда (17 январ 1996 й). “Футбол” турини ривожлантиришга қаратилган Ўзбекистон президент фармони ҳаммани қувонтиради. Инсон саломатлиги жисмоний тарбия ва спортнинг ривожланишидан ажаралмаган ҳол бўлиб қолди. Чунки, техник тараққиёт даврида инсоният жисмоний меҳнатдан озод бўлиб, энг хавфли касалликка “Гиподинамия”га учрамоқда, яъни ҳаракатсизлик, бу эса ХХ асирнинг жуда хавфли қон-томир тизимининг касаллигига олиб келади. Шунинг учун, айниқса, охирги йилларда севимли мустақил жумҳурия- тимизда давлатимиз раҳбарлари томонидан “Жисмоний тарбия ва спорт”

бўйича чиқарилган қонун ва “Соғлом авлод учун” фармон болаларнинг маънавий ва жисмоний ривожланиши, уларнинг соғлом, меҳнатсевар, бахтли бўлишлари тўғрисидаги хамкорликни кўрсатади. Шундай бўлар экан, аҳолининг, айниқса болаларни жисмоний, ҳар томонлама гармоник ривожланиши учун қандай жисмоний тарбия воситаларидан фойдаланишимиз мумкин. Маълумки, жисмоний тарбия қадимдан мавжуд бўлиб инсон хаёти билан ривожланиб келган. Инсон жисмоний тарбия учун воситаларни аста секин танлаб бориб, хаётида жисмоний тарбия воситаларини вужудга келтирган-бу гигиеник омиллар, тарбиянинг соғломлаштириш кучлари, жисмоний машқлардир (1-жадвал). Инсонинг жисмоний ривожланишига турли ҳаракатлар ҳам таъсир этади /меҳнат, расм солиш, кийиниш ва бошқалар/, шартсиз рефлекс, массаж ва бошқалар. Улар соғлиқни мустахкамлаш, организимни ҳар томонлама ва гормоник ривожлантириш, хаётга зарур бўлган ҳаракат, кўникма ва малакаларни ошириш, жисмоний такомиллаштиришувини юқори поғонага кўтариш мақсадида фойдаланилади. Лекин, фақат комплекс ҳолда ҳамма жисмоний тарбия воситалари қўлланилса, шундагина, юқорида кўрсатилган вазифаларга тўла жавоб бериш мумкин, чунки ҳар бир восита организмга ҳар хил таъсир этади. Бу воситалар, шунингдек, даволаш ва прафилактика мақсадларда ҳам кенг қўлланилади. Спорт байрамларини утказиш жараёнида турли-туман эстафета уйинлари, спорт уйинлари элементларини ва хар хил мусобакалар беллашувлар, конкурслардан фойдаланиш максадга мувофикдир. Шу боисдан бир катор намуналар келтирилган.

Похожие

Жисмоний тарбия байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш хусусиятлари

Мусобақани ташкил қилиш, мусобақани ўтказиш ва ҳакамлар хайъати

Жисмоний тарбия байрамини ташкил қилиш ва ўтказиш методикаси

Мусобақаларни ташкил этиш ва ўтказиш

Кун тартибида ўтказиладиган соғломлаштириш тадбирларини ташкил қилиш ва ўтказиш методикаси