Мусобақаларни ташкил этиш ва ўтказиш - Физическая культура - Рефераты

Мусобақаларни ташкил этиш ва ўтказиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

141.5 KB

Мусобақаларни ташкил этиш ва ўтказиш Режа: 1.Мусобақаларнинг аҳамияти 2.Мусобақа турлари 3.Мусобақаларни режалаштириш 4.Ўйин тизимлари Даврали тизим 5.Ўйинлар (мусобақа)да ўринларни аниқлаш 6. Мусобақа низоми

Футбол мусобақалари ўқув-машғулот ишларининг асосий қисмини ташкил этади. Улар машғулотларда қизиқишни оширади, мамлакатда футболнинг оммавий ривожланишига ёрдам беради. Футболчи ўйинларда мунтазам қатнашмай туриб юқори натижаларга эриша олмайди. Мусобақалар мусобақа қатнашчиларининг ва умуман команданинг жисмоний, техник, тактик ва ахлокий-иродавий тайёргарлиги даражасини аниқлайди, ўқув- машғулот жараёнининг аҳволи ва йўналишини аниқлаш имконини беради. Мусобақа натижалари ўқув-машғулот ишларини якунлаш воситаси бўлиб хизмат қилади. Мусобақалар қатъийликни, ғалабага эришиш йўлидаги ирода кучини, корхона жамоаси, шаҳар, республика, мамлакат олдидаги масъулият ҳиссини тарбиялайди. Ўйин - ларнинг эмоционал кескинлиги футболчиларнинг психоло - гик хусусиятларини аниқлашга имкон беради. Очиқ ҳавода ўтказиладиган мусобақалар қатнашчи-ларни соғломлаштириш жиҳатидан катта аҳамиятга эга бўлиб, жисмоний камолотнинг ҳаммабоп ва қимматли воситаларидан биридир. Мусобақалар кўп сонли томоша-бинларни жалб қилиш билан футболни тарғиб қилиш ва оммалаштиришнинг қудратли воситаси бўлиб хизмат қилади. Улар мусобақа қатнашчилари ва томошабинларга уюштирувчи таъсир кўрсатиб, томошабинларни жисмоний тарбия ва спорт билан фаол шу ғ улланишга жалб этади. Футбол ҳакамининг тарбиячи – педагог ва ўйин раҳбари сифатидаги аҳамияти жуда катта. Аниқ ҳакамлик қилиш, майдонда рўй берадиган қ ўполликларга ва айрим футбол-чиларнинг интизомсизлигига қарши қатъий курашиш, мусобақалашаётган команда ўйинчиларига ў з вақтида танбеҳ ва кўрсатмалар бериш мусобақани тактик ва техник жиҳатдан юқори даражада ўтказишга ёрдам беради. Мусобақа турлари Олдига қўйилган вазифаларга қараб мусобақаларни асосий ва ёрдамчи мусобақаларга бўлиш мумкин.

Ягона спорт таснифи талабларига мувофи қ ташкил этиладиган ва натижаларига к ў ра спорт таснифи белги-ланадиган ҳамда ғолиб ёки чемпион деган ном бериладиган мусобақалар асосий мусобақаларга киради. Мусобақаларнинг асосий тури – тақвим мусобақалар бўлиб, улар спорт тадбирларининг ягона тақвим режасида назарда тузилади ва тасдиқланган низомга мувофиқ равишда ўтказилади. Қўйидагилар мусобақаларнинг асосий турларига киради: – биринчилик ёки чемпионатлар; – кубок мусобақалари; – саралаш мусобақалари. Биринчилик ёки чемпионатлар – энг масъулиятли мусобақалар бўлиб, уларнинг натижалари бўйича ғолиб командага чемпионлик номи берилади. Мусобақаларни ташкил этишнинг бу тури командалар кучини оқилона баҳолашга, олиб борилаётган ўқув-тенировка ишининг сифатини та ққ ослашга имкон беради. Кубок мусобақалари жуда кўп командаларни жалб этиш ва ғолибни нисбатан қисқа муддатларда аниқлаш мақсадида ўтказилади. Кубок мусобақалари энг яхшиларни изчиллик билан олиш принципи бўйича ўтказилади. Саралаш мусобақалари мусобақаларнинг кейинги босқичида қатнашиш учун энг кучли командаларни аниқлаш мақсадида ўтказилади. Мусобақаларнинг ёрдамчи турларига қўйидагилар киради: – назорат учрашувлари; – ўрто қ лик уч р ашувлари; – намунали учрашувлар; – қис қ артирилган мусобақалар. Назорат учрашувлари командаларни бўлажак мусобақа-ларга тайёрлаш ва уларнинг тайёргарлигини текшириш мақсадида ўтказилади. Ў рто қ лик учрашувлари ўқув-машғулот мақсадларида ёки анъанавий мусобақалар планида ўтказилади.

Намунали учрашувлар футболни оммалаштиришга ва спорт маҳоратини кўрсатишга хизмат қ илади. Қ ис қ артирилган му с обақалар бир неча соат мобайнида ўтказилади. Улар, одатда, байрам кунларига ва спорт мавсумининг очилиш ёки ёпилиш кунларига режалаш-тирилади. Бундай мусобақаларни ўтказишда ўйин вақти қисқар - тирилади. Қисқартирилган мусобақаларнинг дастури фақат ўйин ўтказишни эмас, балки ўйинчиларнинг техник ёки жисмоний таёргарлигига доир мусобақаларни ҳам ў з ичига олиши мумкин. Мусобақаларни режалаштириш Мамлакатимизда жисмоний тарбия ҳаракатининг ташкилий т у зилиш хусусиятларини ҳисобга олган холда республикалар, вилоятлар, шаҳарлар ва жисмоний тарбия жамоаларида ўтказиладиган футбол мусобақаларининг муайан тизими қарор топган. Бу тизим турли кўламдаги мусобақаларнинг минтақавий ва муассаса приципини ҳисобга олган ҳолда муттасил, изчил бўлишини ва алмашиниб туришини талаб этади. Бу мусобақаларнинг бир йўла икки жойда бўлиши, жамоаларнинг ҳаддан ташқари банд бўлиб қолиши, узоқ вақт йўлда бўлишнинг олдини олишга ҳамда жамоаларда т ў ла қимматли ўқув-машғулот ишлари учун шароит яратишга имкон беради. Мусобақанинг умумий йи ғ ма тақвим режаси фақат тадбирлар рўйхати эмас, балки спорт ташкилот-ларининг футболини янада ривожлантириш юзасидан биргаликда олиб борадиган ишларнинг чу қ ур ўйланган режасидир. У территориал ва идоралар бўйича уюштириладиган мусобақаларни ўтказиш билан алоқадор барча масалаларни ўз ичига олади. Республика, вилоят ўлка ва шаҳар мусобақаларининг йиғма тақвим режасини юқори ташки-лотлар томонидан режалаштириладиган мусобақаларни ҳисобга олган ҳолда, 4 йиллик қилиб тузиш мақсадга мувофиқдир. Зарур ўзгартиришлар киритилгандан кейин футбол бўйича умумий йиғма режа тегишли жисмоний

тарбия ва спорт қўмиталарининг оммавий спорт тадбирлари режасига киритилади ҳамда барча спорт ташкилотчилари учун мажбурий ҳисобланади. Даврали тизим Мусобақанинг даврали тизимида ҳар бир команда, агар мусобақа бир даврали ўтказилса, бир-бири билан бир марта, агар мусобақа икки даврали ўтказилса, икки марта учрашиши керак. Унинг бундай тизим ёки адолатли мусобақалашувчилар кучлари нисбатини анча оқилона белгилашга ва кучли жамоани аниқлашга имкон беради, бунда мусобақанинг умумий якунидаги тасодифийлик элементи маълум даражада бартараф қилинади. Бу тизим бўйича мусобақаларни икки даврали қилиб ўтказиш энг тўғри ҳисобланади Даврали тизимда мусобақа иштирокчиларининг барча ўринлари тўпланган очколар сонига қараб аниқланади. Ўтказилган барча ўйинлар натижасида энг кўп очко олган жамоа (ёки жисмоний тарбия коллективи) ғолиб ҳисоб-ланади. Бир ёки бир неча жамоаларда очколар тенг бўлиб қолганда, ғолибни аниқлаш учун мусобақа тартибида қандайдир қўшимча кўрсаткичлар ёки тадбирлар (масалан, шу жамоалар ўртасида қўшимча ўйин ёки шу жамоалар ўртасидаги аввал ўйналган ўйин натижалари, ёки киритилган тўплар нисбати) назарда тутилган бўлиши керак. Даврали тизим бўйича ўйнаш тартибида қуръа ташлаш билан мусобақада қатнашувчи командаларнинг номерлари аниқланади. Жамоаларнинг аниқланган рақамлари асосида ўйинлар жадвали (календари) тузилади. Мусобақалар бир даврали қилиб ўтказилганда, ўйин бир-бири билан белла-шувчи икки жамоадан дастлабкисининг майдонида ўткази-лади Агар мусобақада икки давра назарда тутилган бўлса, иккинчи ўйин кейинги жамоа майдонида ўтказилиши керак. Даврали тизим бўйича ўтказиладиган ўйинлар календарини уч усул билан тузиш мумкин. Биринчи усул . Мусобақада иштирок этувчи коман-далар сонига қараб, жамоаларнинг умумий сонига яқин бўлган ток сон олинади ва унга мувофиқ равишда вертикал чизиқлар ўтказилади. Масалан, 6 та жамоа бўлганда, унга

(яъни 6 сонига) яқин бўлган тоқ сон 5 бўлади. Демак, беш вертикал чизиқ ўтказиш зарур. Жамоалар сони 10 та бўлганда, унга яқин тоқ сон – 9, демак, тўққизта вертикал чизиқ чизилган бўлиши керак ва хоказо. Вертикал чизиқларнинг остидан ва устидан, пастдан бошлаб чапдан ўнгга қаратиб жамоалар номери кетма–кет тартибда биринчидан мусобақада қатнашувчи жамоалар-нинг умумий сонига энг яқин бўлган тоқ сонгача, орада бир чизиқ қолдириб ёзиб чиқилади (10-жадвал). Бу рақамлар кейинги рақамларни график тарзида ёзиш учун дастлабки режа бўлиб ҳисобланади. Биринчи кун ўйинлар тақвимини тузиш учун биринчи рақамдан бошлаб вертикал чизиқ атрофида соат стрелкасига қарши йўналишда ошиб борувчи тартибда барча иштирок этувчи рақамлар ёзиб чиқилади. Қолган ўйин кунларининг тақвимини тузиш учун вертикал чизиқлар ўртасидаги барча рақамлар, аввал уларнинг остига ва устига қўйилган рақамларни ҳисобга олган ҳолда, илонизи қилиб қўйиб чиқилади. Шуни ҳам айтиш керакки, рақамлар бирин-кетин вертикал чизиқлар-нинг ўнг томонидан ортиб борувчи тартибда такрорланиб ёзилади. Шундан кейин иккинчи ва қолган тақвим кунларида беллашувчи жамоаларни аниқлаш учун ҳар бир вертикал чизиқнинг чап томонига аввалги тақвим кунидаги барча рақамлар ўзгаришсиз ўтказилиши керак. 1-жадвал 10 жамоа учун ўйинлар тақвимини тузиш(10 га энг яқин бўлган кичик тоқ сон – 9) 6 7 8 9 6 5 5 7 7 6 6 8 8 7 7 9 9 8 8 1 1 9 7 4 4 8 8 5 5 9 9 6 6 1 1 7 7 2 2 8 8 3 3 9 9 4 4 1 1 5 5 2 2 6 6 3 3 7 9 2 2 1 1 3 3 2 2 4 4 3 3 5 5 4 4 6 1 2 3 4 5 2-жадвал Турлар бўйича ўйинлар

1- тур 2- тур 3- тур 4- тур 5- тур 6- тур 7- тур 8- тур 9- тур 1- 10 10– 6 2- 10 10- 7 3- 10 10- 8 4- 10 10- 9 5- 10 2-9 1-2 3-1 2-3 4-2 3-4 5-3 4-5 6-4 3-8 9-3 4-9 1-4 5-1 2-5 6-2 3-6 7-3 4-7 8-4 5-8 9-5 6-9 1-6 7-1 2-7 8-2 5-6 7-5 6-7 8-6 7-8 9-7 8-9 1-8 9-1 Ҳамма графалар тўлдирилиб чиқилганидан кейин , ўйинларнинг тақвим и т у зилади . Бунинг учун вертикал чизиқнинг икки томонида турувчи рақам лар жуфт-жуфт қилиб бирлаштирилади. Мусобақада иштирок этувчи жамоалар сони тоқ бўлса, ҳар бир вертикал чизиқниг остида ёки устида турувчи рақам лар мазкур тақвим куни (шу турда) ўйнамайдиган жамоа эканини кўрсатади. Жамоалар сони жуфт бўлганда ( масалан , жамоалар сони ўнта бўлганда ) кўрсатилган ( вертикал чизиқнинг остида ёки устида ) рақам лар ( жамоалар ) охирги рақам лар ( ўнинчи ) билан ўйнайдилар . Турлар бўйича ўйинлар жадвали б ў ш рақам ли жамо алар (вертикал чизиқ остида ёки устидаги рақам лар) билан сўнгги рақам ли жамоа ўйинини ҳисобга олган ҳолда т у зилади (юқоридаги мисолда 1- рақам билан, 10- рақам билан ва ҳоказо). Одатда, тур жадвалида биринчи бўлиб кўрсатилган жамоа майдон эгаси ҳисобланади. Шунинг учун қуръанинг охирги рақам и (масалан, мусобақада қатнашувчи жамоалар ў нта бўлганда 10- рақам ) ҳар бир турдан кейин ўрин алмашиб туради. Қолган беллашувчи жамоалар вертикал чизиқнинг ў нг томонида турувчи рақам дан бошлаб т у зилади. Шундай қилиб, бу усулда жамоаларнинг ҳар бир турда навбат билан майдон алмашишига қатъий риоя қилинади. Иккинчи усул («қаторасига»). Ўйинлар тақвим ини ўйинда иштирок этувчи ҳамма жамоаларни бир қаторга жуфт-жуфт қилиб ёзиш усули билан

т у зишда майдонлар алмашишининг аввалгидек шартлари, яъни учрашув «эгаси» ҳуқуқи са қ ланади. Мазк у р усулда жамоаларнинг жуфт сони олинади (масалан, агар мусобақада 7 жамоа қатнашса, ўйинлар тақвим и 8 жамоага тузилади; агар 9 та жамоа бўлса, 10 жамоага тузилади ва ҳоказо). 8 та жамоа бўлганда биринчи тақвим куни қуйидаги тартибда тузилади: бир қаторда биринчи рақам охирги 8- рақам билан, иккинчи рақам охирги рақам дан олдинги 7- рақам билан бирлаштирилади, яъни бир-бири билан ўйновчи жамоа аниқланади ва ҳоказо. Шунда қуйидаги жамоалар беллашадиган бўлиб чиқади: 1-8, 2-7, 3-6, 4-5. 3 -жадвал Жамоа учун ўйинлар тақвим ини «қаторасига» тузиш 1-кун 1-8 2-7 3-6 4-5 2-кун 5-1 6-4 7-3 8-2 3-кун 1-2 3-8 4-7 5-6 4-кун 6-1 7-5 8-4 2-3 5-кун 1-3 4-2 5-8 6-7 6-кун 7-1 8-6 2-5 3-4 7-кун 1-4 5-3 6-2 7-8 Назорат қатори 8-1 2-7 3-6 4-5 Кейинги тақвим кунларидаги ўйинлар жадвалини тузиш дастлабки жуфтликдаги 1- рақам ни аввалги тақвим кунидаги ўнг томондаги чекка рақам билан бирлашти - ришдан бошланади . Бунда майдонлар алмашиниши учун 1- рақам навбатма - навбат жуфтликнинг гоҳ ўнг, гоҳ чап томонига қўйилади. Қолган жуфтликлар (бир-бири билан ўйнайдиган жамоалар) қолган рақам ларни жуфт-жуфт қилиб бир қаторга ёзиш билан тузилади, бунда бирлаштириш ўнг томондан бошланади. Шундай қилиб, иккинчи тақвим куни қуйидаги жамоалар бир-бири билан беллашади: 5-1, 6-4, 7-3, 8-2. Иккинчи ва ундан кейинги тақвим кунларини тузиш учун биринчи жуфтликнинг 1- рақам даги ўрин бошқа рақам даги (мазк у р ҳолда 8- рақам ни)

қ олдирилади, кейинги жуфтликларни бирлаштириш принципи аввалгидек бўлади. Назорат қаторида ҳ осил бўладиган жуфтликларнинг (биринчидан ташқари) биринчи календарь кунидаги жуфт - ликлар билан т ўғ ри келиши барча кунлар бўйича тузилган ўйинлар тақвим ининг т ўғ рилигини тасдиқлайди. Ўйинлар тақвими икки даврали бўлганда, барча жуфтликлардаги рақам лар алмаштирилади. Ўйинлар тақвим ини тузиш ва уни назорат қилишнинг оддийлиги – бу усулнинг афзаллигидир. Учинчи усул . Бу усул аввалги икки усулдан ҳам оддий: у мусобақа ўтказиш жараёнида майдоннинг алмашиниши ҳеч қандай аҳамиятга эга бўлмаган та қ дирда (мусобақалар бир жойда ўтказилганда) қўлланилади. Учинчи усулга биноан ўйинлар тақвими бевосита турлар бўйича тузилади. Мусобақада қатнашувчи жамоалар сонига мос бўлган рақам лар (жамоалар сони жуфт бўлганда) биринчи рақам дан бошлаб икки устунча қилиб ёзилади (бу т унда 1- рақам чап устунчанинг тепасидан бошланади). Шундан кейин иккинчи рақам дан бошлаб (бу рақам , яъни 2- рақам иккинчи устунчага, биринчи рақам нинг қаршисига ёзилади), кетма-кет тартибда соат стрелкаси бўйлаб қолган рақам лар қўйиб чиқилади Кейинги тур ўйинларини тузиш учун рақам лар соат стрелкасига қарши ёзиб чиқилади, биринчи рақам ў з ў рнида қолади.

4-жадвал 8 команда учун турлар бўйича ўйинларнинг та қ симланиши 1- тур 2- тур 3- тур 4- тур 5- тур 6- тур 7- тур 1-2 1-3 1-4 1-5 1-6 1-7 1-0 0-3 2-4 3-5 4-6 5-7 6-0 7-2 7-4 0-5 2-6 3-7 4-0 5-2 6-3 6-5 7-6 0-7 2-0 3-2 4-3 5-4 Агар мусобақада қатнашувчи жамоалар сони то қ бўлса, кейинги жуфт сон ў рнига «ноль» ра қ ами қўйилади, қолганлари эса ў згаришсиз қолади. Тақвим бўйича «ноль» ра қ ами билан ўйнаши керак бўлганлар мазк у р турда ўйнамайди. 5-жадвал 7 команда бўлганда ўйинларни турлар бўйича та қ симлаш Даврали тизим бўйича бир даврали мусобақалар ўтказишда керак бўлган вақтни аниқлаш учун ўйинларнинг умумий сонини бўлиш керак. Бу қуйидаги формула бўйича аниқланади: 1- тур 2- тур 3- тур 4- тур 5- тур 6- тур 7- тур 1-2 1-3 1-4 1-5 1-6 1-7 1-0 0-3 2-4 3-5 4-6 5-7 6-0 7-2 7-4 0-5 2-6 3-7 4-0 5-2 6-3 6-5 7-6 0-7 2-0 3-2 4-3 5-4

2 )1 (   К К Ибунда И – ўйинлар сони, К – мусобақада иштирок этувчи жамоалар сони. Масалан: К = 16 120 2 )1 16( 16    И Турлар ўртасидаги ўйинлар жадвалини тузишда жамоаларнинг ўқув- машғулот ишларини ўтказишга имкон берадиган даражада танаффус бўлишини назарда тутиш керак. Ўтказилган мусобақа натижасида ғолиб ва мусобақада иштирок этган жамоалар эгаллаган кейинги ўринлар аниқланади. Шу мусобақада жамоанинг ўтказган ҳар бир ўйини унинг натижасига қ араб, оч к олар бериш йўли билан баҳоланади. К оллективдан битта жамоа қатнашадиган давралар тизими бўйича ўтказиладиган мусобақаларда қуйидагича ҳисобга олиш шкаласи кенг тар қ алган бўлиб, унга биноан ғалаба учун – 2, дуранг учун – 1, мағлубият учун -0 очко берилади. Жамоаларнинг ўйинга келмаганлигини мағлубият билан тенглаштирмаслик учун бошқача ҳисоблаш шкаласи қ аб у л қилинади, масалан: ғалаба –3 очко, дуранг – 2 очко, мағлубият – 1 очко, ўйинга келмаслик – 0 очко. Клублар бўйича ҳисобга олишда, жисмоний тарбия жамоа лари мусобақаларда бир неча жамоалар билан қатнашганда (вилоят, шаҳар ва туман биринчиликлари ўйналаётган вақтда шундай бўлиши мумкин) ҳисобга олиш шкаласи ҳар бир жамоага ало ҳ ида - ало ҳ ида оч к олар ёзишни талаб қилади. Натижалар клублар бўйича ҳисобга олинадиган мусобақада олтита жамоа билан қатнашувчи жисмоний тарбия коллективи жамоаларига бериладиган баҳолаш оч к олари шкаласи мисол т ари қ асида келтирилган. 6-жадвал

Ало ҳ ида – ало ҳ ида баҳолашнинг тахминий шкаласи Натижа Жамоа лар бўйича баҳолаш оч ко лари 1 2 3 4 5 6 Ғалаба 18 15 12 9 6 3 Дуранг 12 10 8 6 4 2 Мағлубият 6 5 4 3 2 1 Ўйинга келмаганлик 0 0 0 0 0 0 Мусобақа ўтказишнинг муайян шароитлари ва олдинга қўйилган вазифаларга қараб оч к олар дифференциацияси турли жамоа лар учун бошқача бўлиши мумкин. Бироқ, одатда, мағлубият ғалаба учун бериладиган оч к оларнинг 1/3 ни, дуранг учун бериладиган оч к оларнинг 2/3 ни, келма- ганлик учун 0 қ исмини беришини назарда тутиш керак. Мусобақада ўринлар жамоа ларнинг ҳамма ўйинларда тўплаган оч к олари йи ғ индисига қ араб у зил-кесил аниқ-ланади. Энг кўп очко тўплаган жамоа ғолиб ҳисобланади. Агар дастлабки бир неча жамоаларнинг тўплаган оч к олари сони бир хил бўлса, ғолибни у зил-кесил аниқлаш учун улар ўртасида қўшимча ўйинлар ўтказилиши мумкин ёки ўринлар киритилган ва ўтказиб юборилган тўплар нисбати бўйича, ёки улар ўртасида мусобақа жараёнида ўтказилган ўйин натижалари бўйича аниқланади. Жисмоний тарбия к оллективининг барча жамоалари мусобақада иштирок этиш натижасида тўплаган оч к олар и йи ғ индисига қ араб клублар бўйича ғолиблар аниқланади. Қ у йида нисбатан қисқа муддатларда кўп команда иштиро к ида ўтказиладиган мусобақаларда қўлланиладиган даврали ўйин тизимининг хи л ларида бири келтирилади. Бу тизимда ҳамма жамоалар бир неча гуруҳга бўлинади. Ҳар бир кичи к гуруҳдаги ўйинлар даврали тизим бўйича оч к олар бериш йўли билан ўтказилади. Шундан сўнг кичи к гуруҳ ғолибларидан ёки

кичи к гуруҳ ларда 1 - 2 - ўринлар ни олган жамоалардан янги гуруҳлар тузилади ва бу гуруҳлар ҳам даврали тизим бўйича ўйинлар ўтказади. Ғолибни аниқлаш учун бўладиган финал ўйин гуруҳ ғолиблари ўртасида ўтказилади. Қ олган ҳамма ўринлар кичик гуруҳларда тегишли ўринни эгаллаган жамоалар ўртасида ўйинлар ўтказиш билан аниқланади. Масалан: Г ерманияда бўлиб ўтган 16 жамоа ўртасидаги 1974 йилги жа ҳ он биринчилиги мусобақалари шундай тизим бўйича ўтказилган. Дастлабки босқичда ҳамма жамоалар т ў ртта гуруҳга бўлинган эди: I гуруҳ: 1, 2, 3, 4-номерлар III гуруҳ: 9, 10, 11, 12-номерлар II гуруҳ: 5, 6, 7, 8-номерлар IV гуруҳ: 13, 14, 15, 16-номерлар Жамоалар рақам лари қ у ръа ташлаш билан аниқла-нади. Айрим ҳ олларда, жа ҳ он биринчилигида бўлган и каби, ҳар бир гуруҳга аввалги жа ҳ он биринчилигида катта натижалар кўрсатган жамоалардан ажратилади. Кичи к гуруҳларда жамоалар даврали тизим бўйича ўйнайдилар. Кичи к гуруҳларда ўтказилган ўйин натижа-ларига қ араб , ҳар бири да 4 та дан жамоа бўлган иккита гуруҳ тузилади (мазк у р мусобақада 1 - босқичдан кейин 8 та команда ўйиндан чиқиб кетар ва уларнинг ў рни аниқланмас эди, гарчи буни худди ш у нга ў хшаш тизим бўйича аниқлаш мумкин бўлса ҳам):

«А» гуруҳ «Б» гуруҳ I гуруҳ 1- ўрин I гуруҳдаги 2- ўрин II гуруҳ 2 - ўрин II гуруҳдаги 1- ўрин III гуруҳ 1 –ўрин III гуруҳдаги 2- ўрин IV гуруҳ 2- ўрин IV гуруҳдаги 1- ўрин «А» ва «Б» гуруҳларда жамоалар даврали тизим бўйича бир давра ўйин ўтказадилар. Финалда биринчи ўрин ва чемпионлик унвонини олиш учун «А» ва «Б» гуруҳларнинг ғолиб жамоалари ўйнайдилар, 3-4 ўринлар учун эса гуруҳ-ларда иккинчи ўринни эгаллаган жамоалар куч синаша-дилар. Шундай схема бўйича 16 жамоа бўлганда, дастлабки тўрт ўринни аниқлаш учун 38 та ўйин ўтказилган бўлиши керак. Гуруҳларда тегишли ўринларни эгаллаган жамоалар ўртасида ўтказиладиган шундай ўйинлар ёрдамида барча саккиз ўринни аниқлаш мумкин. Мусобақа низоми Совринли ўринлар, шунингдек, мусобақада қатна-шувчи жамоалар ёки жисмоний тарбия жамоалари (натижалар клублар бўйича ҳисобга олинганда) эгаллай-диган барча кейинги ўринлар аниқланадиган бирон-бир расмий мусобақа ўтказишдан аввал мусобақа ҳақидаги низом тузилган бўлиши керак. Бу низом футбол Федерацияси ёки мусобақани ўтказувчи бошқа бирор ташкилот томонидан тасдиқланади. Мусобақа низом и катта юридик кучга эга бўлган ҳ ужжатдир. Унда асосий ташкилий ва техник шарт-шароитлар аниқ баён қилинган бўлади. Низом ўқув-машғулот ишларининг мазмунини белгилаб беради, чунки жамоаларнинг ташкилий - услубий тайёргарлиги бўлажак мусобақаларнинг хусусиятларини ҳисобга олган ҳ олда ўтказилади. Мусобақада қатнашувчи жамоаларнинг та й ёр-гарлик кўриш учун етарли вақтга эга бўлишлари назарда тутилиб, н изом олдиндан тасдиқланиши ва тар қ атилиши керак.

Мусобақани ўтказиш даврида тасдиқланган н изомдан четга чиқишга йўл қўйилмайди, акс ҳ олда мазк у р мусо-бақа ни ўтказаётган ташкилотнинг обрўйига пут у р етади ва кераксиз низоларни нг келиб чиқ ишига сабаб бўлади, холос. Мусобақа низомида қ у йидаги масалалар акс эттирилган бўлиши керак: 1. Ўтказилаётган мусобақанинг мақсади ва вазифалари. 2. Мусобақани ким ўтказиши (федерация, ташкилий комитет ва ҳ оказолар). 3. Мусобақа ўтказиш муддатлари ва шартлари. 4. Мусобақага қўйиладиган жамоалар сони ва номи, талабнома га киритиладиган қатнашчиларнинг максимал ми қ дори. 5. Мусобақа ўтказиладиган ўйин тизими (давр а лари – бир ёки икки даврали, мағлубиятдан кейин ўйиндан чиқиб кетиладиган, аралаш тизим). 6. Ҳисобга олиш тизими ва жамоа ларнинг ҳамда жисмоний тарбия жамоа лар и нинг (натижалар клублар бўйича ҳисобланганда) эгаллаган ўринлар и ни аниқлаш тартиби. 7. Мусобақаларнинг ало ҳ ида шартлари (қандай ҳ ол - ларда ўйинда қўшимча вақт белгиланиши ва унинг давомийлиги, ўйин дуранг билан тугалланганда ёки ўтка - зилган мусобақа натижасида оч к олар сони тенг бўлганда . ғолибни аниқлаш усуллари, ўйин қоидаларида кўрсатил-гандан ташқари нечта ўйинчи алмаштириш мумкинлиги ва ҳ оказолар). 8. Жамоаларни ва мусобақа қатнашчиларини расмий-лаштириш тартиби, шакли, ўйинчиларга талабнома лар бериш ва қайта талабнома бериш муддати. 9. Мусобақаларни олиб борадиган ҳакам лар жамоа- сининг номи. 10. Ўтказилган ўйинга норозилик билдириш ва уни кўриб чиқиш, шунингдек , ўйинчиларни майдондан чиқариб юбориш ёки уларни ого ҳ лантириш билан бо ғ ли қ бўлган интизом масалаларини қ араб чиқиш тартиби.

11. Ўйинчилар интизомни б у зганлиги учун жамоалар-нинг жавобгарлиги ҳамда стадион ва клублар маъмурия-тининг ўйин ўтказиш вақтида тартиб са қ ланиши учун жавобгар бўлиши. 12. Мусобақа ўтказиладиган жойлар ва уларга қўйи-ладиган талаблар. 13. Ғолибларни м ук оф о тлаш ҳамда охирги ўринларни эгаллаган жамоанинг ёки жамоаларнинг кейинги худди шундай мусобақада қатнашиш шартлари.

Асосий адаби ё тлар 1. Ў збекистон Республикасининг “Жисмоний тарбия ва спорттугрисида”ги Конуни, 1992 й 2. Узбекистон Республикаси “Таълим тугрисида”ги конуни, 1997 й. 3. “Кадрлар тайерлаш Миллий дастури” 1997 й. 4. Вазирлар Махкамасининг “Жисмоний тарбия ва спорт янада ривожлантириш чора – тадбирлари тугрисида”ги Карори 1999 й. 5. Козловский В.И. – Юный футболист ФиС 1974 г. 6. Бэтти Э. – Современная тактика футбола М.ФиС 1974 7. Хеддрготт К.Х. – Новая большая школа М.ФиС 1996 8. Гриндер К., Пальке Х. – Физическая подготовка футболистов М.ФиС 1976 9. Годик М.А., Нуримов Р.И. – “Контроль тренировочных и соревновательных нагрузок ” ФиС 1980 10. Нуримов Р.И. – “ Контроль специальной ловкости футболистов” ( метод. рекомендации) Т.1980 11. Лаптев А.П. – Режим футболиста М.ФиС 1981 12. Футбол – учебное пособие для института физической культуры. Под общей реакцией. Акрамов Р.А. Т. 1981

Похожие

Мактабгача тарбия ёшидаги болалар билан мусобақаларни ташкил қилиш ва ўтказиш методикси

Кураш бўйича мусобакаларни ташкил этиш ва ўтказиш

Енгил атлетика бўйича мусобакаларни ташкил этиш ва ўтказиш

Ўкув-тренировка йигинларини ташкил килиш ва ўтказиш

Мусобақани ташкил қилиш, мусобақани ўтказиш ва ҳакамлар хайъати