Спорт машғулотини даврлари ва тузилиши - Физическая культура - Рефераты

Спорт машғулотини даврлари ва тузилиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

107.5 KB

Спорт машғулотини даврлари ва тузилиши Режа: 1. Спорт формаси тараққиётининг фазолилиги машғулотни даврлашнинг табиий асоси эканлиги 2. Спорт формаси 3. Спорт формасини ва қ тинча й ўқ отиш фазасида

Макроцикл давомидаги машғулот жараёнини маълум даврларга бўлиб тузилади. Бошқача қилиб айтганда, айрим спорт турларида дастур, мусобақа қоидалари, мусобақалар сони ва ҳалқаро мусобақаларни кўпайиши машғулот тузилиши ва мазмунининг барча элементларига - йўналишига, воситаларига, услубларига, умумий ва махсус тайёргарлик нисбатларига, юкламалар динамикасига ва ҳоказоларга қандай бўлмасин таъсир этадиган қонуний суратдаги даврий ўзгаришларга олиб келади. Мазкур даврий ўзгаришларнинг сабаблари ҳақида гапириш учун спорт формаси тушунчасига ҳамда унинг тараққиёт қонуниятларини кўздан кечириб чиқмоқ керак. Спорт формаси тараққиётининг фазолилиги машғулотни даврлашнинг табиий асоси эканлиги Спорт формаси. Спорт формаси кўп жиҳатлидир. Махсус маълумотларни умумлаштириб, унга хос бўлган белгилар комплексини кўрсатиш мумкин.

Физиологик нуқтаи назардан спорт формасига қуйидагилар хосдир: - спорт формасида бўлмаган пайтда мумкин бўлмаган юк-сак функционал даражада специфик мускул ишини бажара олиш қобилияти, яъни спорт формаси даврида организм энг юксак функционал даражага эга бўлади; - функцияларни тежаш, яъни ниҳоят даражасига етмаган стандарт ишларни бажаришда (жумладан, энергия сарфлашда) барча иш жараёнлари мукаммалроқ координация қилиниши ҳамда органи- змнинг функционал имкониятлари юксакроқ бўлиши туфайли қатор физиологик ўзгаришларни камайтириш; Юксак турғунлик ва шу билан бирга спорт ҳаракати малакалари динамик стериотипларининг варинативлиги (ўзгарув - чан шароитларга мослаша олиши); Юксак сафарбарлик, яъни организмнинг ҳаракат фаолияти жараёнига тезроқ киришиб кета олиши ва

бир ишдан иккинчи ишга тезроқ ўта оладиган қобилиятнинг мукаммалроқлиги, тикланиш жараёнларининг тезроқ ўтиши, спорт формаси даврида иш самаралироқ бажарилиши билан бир қаторда чарчаш ҳолатидан кейин иш қобилияти тезроқ тикланадиган бўлади. Спорт формаси ҳақида психологик тасаввурлар ҳозирча тўла ва етарли даражада конкрет эмас. Шундай бўлсада қуйидаги белгиларни кўрсатиш мумкин. Танланган спорт фаолияти шароитлари билан боғлиқ махсус идрок этиш қобилиятининг яхшиланиши сузувчиларда «сувни ҳис этиш» ва ҳоказо); Ҳаракатларни онгли равишда бошқариш (ҳаракат мала - каларини мақсадга мувофиқ равишда автоматлаштириш асосида) ва спорт тактика тафаккурининг ижодий намоён бўлиш имкони - ятларининг юксалиши;

Ирода кучи диапазонининг кенгайиши (ҳам узоқ вақт иложи борича ирода кучи сарфлаш имкониятларининг кенгайши, ҳам шу имкониятларнинг абсолют даражаси юксалиши); Мусобақалашишга ва ютуқларга эришишга қаратилган алоҳида эмоционал кайфият, спорт формаси - куч - қувватига қатъий ишонишга асосланиб, энг зўр жасорат кўрсатиш мумкин бўлган давр. Спорт формаси педагогик нуқтаи назардан қараганда спортчининг ютуққа эришишга оптимал тайёр экани ҳамма томонларининг - психик, жисмоний, спорт - техник ва тактик жиҳатдан тайёр эканининг - гармоник бирлигидан иборатдир. Ана шу компонентларнинг барчаси мавжуд бўлсагина спортчи формада ҳисобланади. Спортчининг жисмоний сифатлари қанчалик юксак тараққий этган бўлмасин, унинг техникаси ва тактикаси қанчалик такомиллашган бўлмасин, агар у жиддий мусобақага психик жиҳатдан тайёр

бўлмаса, агар унда шу мақсадга қаратилган тиришқоқлик ёки бошқа ирода сифатлари бўлмаса, у ҳеч қачон юксак натижа кўрсата олмайди. Худди шу гаплар спорт формасининг бошқа барча томонларига ҳам таалуқлидир. Шу билан бирга жисмоний фазилатлар ва ҳаракат малакаларининг бирлиги, яъни бу фазилат ва малакаларнинг ўзаро ў йғунлиги шундай бўлиши керакки, унда спортчи танланган спорт турида ўз жисмоний фазилатларини айни техник ва тактик малакалар формасида максимал даражада намоён этишга қодир былсин. Юқорида айтилганларнинг ҳаммасини ҳар бир аниқ шароитнинг ўзига қараб тадбиқ этмоқ керак. Чунки оптимал тайёргарлик тушунчаси нисбийдир. У спорт формаси тараққиёти - нинг фақат конрект цикли учун тўғри бўлади. Спортда камолатга эриша борган сари оптимум (энг яхши) даража ўзгариб боради - спорт формаси спорт камолотининг ҳар

бир босқичида ҳам сифат жиҳатдан, ҳам миқдор кўрсаткичлари бўйича бошқача бўла боради. Спорт формасини баҳолаш учун хилма - хил услублардан фойланадилар. Шулардан асосийларини шартли равишда педагогик ва тиббий физиологик услубларга бўлиш мумкин. Педагогик услублар спортчининг сифатлари, малакалари ва маҳоратларини умумлаштириб баҳолаш асосида унинг тайёргарлик даражасини аниқлайди. Бунда спорт мусобақаларидаги, яъни спорт формасини баҳолашда ҳисобга олиниши керак бўлган реал спорт кураши шароитидаги спорт натижалари энг умумий мезон бўлади. Бундай натижада спортчи тайёргарлик даражасини барча томон - лари худди кўзгуда кўрилгандек равшан акс этади. Агар спортчи ўзининг аввалиги шахсий рекордидан юқори ёки ўша даражага яқин натижа кўрсатса, тахминан бўлса ҳам, у спортчини формада экан деб ҳисоблайдилар.

Бироқ спорт натижаси тайёр эканликнинг айрим томонларини танлаб назорат қилишга имкон бермайди. Бундан ташқари спортнинг айрим турларида ҳозирча спорт натижаларининг етарли даражада объектив миқдор ўлчовлари мавжуд эмас (гимнастика, яккама - якка олишув ва бошқалар). Булар бари қўшимча хусусий мезонлар бўлишини талаб этади. Шу мақсадда жисмоний, техник - тактик тайёргарлик бўйича назорат машқлардан фойдаланилади. Шунингдек, мусобақалар ва масъулиятли чамалашлар шароитида спортчининг техникасини, тактик ҳаракатларини ва умуман ўзини қандай тутишини кузатиш ҳам кенг қўлланилади. Танлаб баҳолаш яна ҳам аниқроқ бўлиши учун тугал ҳаракатларни ёки ҳатто уларнинг айрим элементларини махсус аппаратлар, видео тасма, циклография, динамометрия, спидография ва бошқалар) ёрдамида ҳам ҳисобга олинади.

Спорт формасини баҳолашнинг тиббий - физиологик услуб - лари организмнинг ҳаракат фаолиятини амалга оширадиган ҳамда таъмин этадиган энг муҳим тизимлари иш қобилиятни аниқлашга қаратилган. Бунинг учун, жумладан, стандарт ва максимал специфик юкламалар билан функционал синовлардан фойдала - нилади (спорт медецинаси ва спорт физиологияси курсига қаранг). Ҳам педагогик, ҳам тиббий - физиологик маълумотлардан комплекс фойдаланилгандагина спорт формасига тўлиқ тавсиф бериш мумкин бўлади. Бунда айниқса, тиббий - физилогик маълумотлар ниҳоятда муҳимдир. Бироқ, спорт формасини аниқлашда ҳал қилувчи сўз шубҳасиз мураббийда қолади. Тадқиқотлар спорт формасининг тараққиёт жараёни фазали характерга эга эканини кўрсатади. Бу жараён уч фазадан - формага кириш, уни сақлаш ва спорт формасини вақтинча йўқотишдан иборат бўлади .

Спорт формасига кириш фазаси спорт формаси учун зарур шароит шаклланиши ва тараққий этишидан ҳамда спорт формаси бевосита ташкил топишдан иборат бўлади. Бунда гап аввало организмнинг функционал имкониятлари умумий даражасини анча юксалтириш, спортчининг жисмоний ва ирода фазилатларини ҳар томонлама ривожлантириш, хилма - хил ҳаракат маҳорати ва малакаларини, шу жумладан, танланган спорт турининг техника - тактикасининг янги элементларини шакл - лантириш ҳақида бормоқда. Булар бари қўшилиб спорт формасининг пойдеворини барпо этади. Спорт формасининг қай даражада бўлиши, бинобарин машғулотнинг мазкур циклидаги спорт натижаларининг даражаси ҳам ана шу пойдеворнинг сифатига боғлиқ бўлади. Бироқ, бу вақтда ҳали ютуқ учун ҳамма нарса тайёр бўлмайди, организмда энг муҳим функционал ўзгаришлар содир бўлиши давом этади.

Бунда айрим жисмоний фазилатлар ўртасида, шунингдек, ҳаракат малакалари ўртасида бир - бирига салбий таъсир этиш ҳам бўлиши мумкин. Бу спорт формасининг эле ментлари эндигина пайдо бўлаётган пайт, улар бир-бирига « жипслашиб », бир бутун бўлиб бирлашиб кетмаган бўлади. Бу фазанинг иккинчи ярми, яъни спорт формаси бевосита шаклланаётган вактда мослашиш жараёнлар кўпроқ, ихтисосланган характер касб этади ва кўча - ётгандек бўлади. Махсус машқ билан чиниққанликнинг ортиши ихтисосланиш учун танланган спорт турига жавоб берадиган сифатларининг ривожланиши ва тегишли спорт техникаси ва тактикасининг чуқур мукаммал лаштирилиши барча ўзгаришлар - нинг етакчи йўналиши бўлади. Спортда ютишга тайёр эканликни таъминлайдигдн айрим компонентлар бирлашиб, Ғ ОЯТ дара жада б е тартиб яхлит тизимни - спорт формасини яратади.

Спорт формасини фазаси спортда ютишга оптимал (мазкур цикл учун) тайёр эканликни сақлаб бориш билан характерланади. Бу вақтда спорт машғулоти билан боғлиқ, бўлган биологик ўз гаришларнинг давом этиш даражаси (жуда бўлмаганда катта ёшли спортчиларда) тушиб кетиши ўз-ўзидан ҳар қалай камая борса керак, чунки бу вақтда юксак даражадаги спорт кўрсат кичлари нисбатан турғунлаша боради. Спорт формаси даврида туб ўзгаришларга йўл қўйиб бўл майди, чунки улар спорт формасини йўқотишга олиб келган бўлар эди. Бироқ, бу бундан олдинги конструктив фазада қўлга киритилган имкониятлар ва бу ерда фақат эксплуатация қилинади, деган маънони билдирмайди. Спорт формасини сақ лаш фонида спорт ютуқларига эришиш бевосита боғлиқ бўлган ҳамма нарсаларнинг янада ривожланиши давом этади. Шунинг учун натижалар ўса боради, бироқ, бу ўсиш мазкур спорт форма си даражасидан чиқмайди.

Машғулот тузилиш хусусиятларига қараб, спорт форма сини сақлаб туришнинг турли усулларини ифодаловчи спорт натижалари бир йиллик динамикасининг типлари турлича бўла ди. Булар қуйидагилардан иборат: « чўққилар » орасида унча узоқ, давом этмайдиган 4 - б хафтага борадиган пасайишлар бор « бир чўққилик », « қўш чўққилик ». Булар кўп турли холларнинг барчасини қамраб олмайди ган фақат асосий, қанча кенг тарқалган вариантлар, холос. Бун дан ташқари спортнинг айрим турлари (масалан, оғир атлетика) учун оралиғи 3 ойдан орти қ пасайишга эга бўлган «қўш чўққи лик» динамика, типикдир. Спорт формасини сақлаб туриш муддатларини аниқ белгилаш анча қийин иш. Спортнинг айрим турларидаги спорт натижалари динамика сини статистик анализ қилиш асосида тахминан шуни айтиш мумкинки, юқори малакали спортчиларда бу муддат одатда «бир чўққилик» динамикада 2 - 3 ойга яқин, « қўш чўққилик » эса, жамлаб ҳ исобланса,

4-4,5 ойга боради. Чўққи - лар орасидаги нисбатан унча узоқ, давом этмайдиган пасайиш - лар, афтидан, алоҳида оралиқ моментлар сифати да спорт формасини сақлаб туриш даврига киритилиши тўғри бўлса керак. Бу пайтда спорт формасининг асосий таркибий қисмлари йўқолмаса керак; фақат специфик функционал кайфият бир оз пасайиши мумкин. К ў рсатилган муддатларни тиббий - физиоло - гик маълумотлари хам қисман тасдиқлайди (С.П.Летунов ва бошқалар). Спорт формасини сақлаб туришнинг қайси варианти яхши ро қ эканини айтиш ҳозирча қ ийин. К ў п нарса, шубхасиз, спорт турларининг хусусиятларига бо ғ ли қ . Яна шу нарса хам маълум ки, « қў ш ч ўққ илик» вариантларда маш ғ улотларнинг мусоба қ а даврини узайтириш имкони пайдо б ў лади. Мазкур вариантлар ҳам, аслини олганда, ана шундай зарурият ор қ асида пайдо б ў лган.

Спорт формасини ва қ тинча й ўқ отиш фазасида маш қ билан чини ққ анликни маълум томонлари реадаптацион пасаяди, спорт формасининг айрим элементларини бирлаштириб турган ало қ алар с ў на боради ва организм бош қ ача даражада ишлашга ў та боради. Спорт формасининг й ўқ отилиши организм хаётий функция - ларининг тушкунлиги эмас. Умумий режим ва маш ғ улотни рационал ташкил этилса, одатдаги хаёт фаолияти са қ ланади ва янада яхшиланади - бу махсус тад қ и қ отларда тасдиқланган (В.П.Филин, Л.П.Матвеев, Е.В.Куколевская, Е.Е.Немова). Бу вақтда организмда аввалги юкламалар хамда кундалик машғулотлар натижасида баъзи бир ижобий ў згаришларнинг содир бўлиши давом этади. Афтидан, бу вақтда аввалги юклама - лар туфайли энг узоқ, давом этадиган ўзгаришлар ни ҳ оясига етади, пластик алмашиниш жараёнларида баъзи бир ассимиля ция моментлари кучаяди.

Спортчи к ў п ва қ т ва куч сарф қ илиб, спорт формасига кириб олгандан кейин уни й ўқ отиш хато эмасми? Бу саволга тўғри жавоб бериш учун қ уйидагиларни х исобга олиш керак; 1. Спорт - маш ғ улоти узлуксиз суратда камолотга эришиб бо - ришга қ аратилган. Спорт такомилининг у ёки бу бос қ ичида қў лга киритиладиган спорт формаси эса худди ана шу босқич (ва фа қ ат шу босқич) учун оптимал ҳ олатдир. Бирок спорт маҳоратининг бир босқичи учун оптимал бўлган ҳ олат дан кейинги, яна ҳ ам юксакроқ бос қ ичи учун оптимал бўла олмайди. Шу сабабдан бир марта қў лга киритилган спорт формасини ҳ ар доим са қ лаб туришга интилиш - бир жойда қимирламай туриб қолиш истаги билан баравардир. Олдинга силжиш учун эски формани « ташлаб », янги формага кириш керак. Янги формага кириш учун, анчагина ўзгаришлар қ илиш, жисмоний сифатлар салмо қ ли ва ҳар томонлама ривожланишини таъминлаш, янги, яна ҳам

такомиллашган маҳорат ва малакаларни орттириш қ ис қ аси, спортча тайёр эканликнинг барча томонларини унинг асослари нисбатан стабиллаша диган форма са қ лаб туриш даврида мумкин бўлганига қ араганда анчагина кўп ўзгартириш ва яхшилаш керак. 2. Маш ғ улот - юкламалари фақат я қ индаёк эффект берибгина қ олмай, балки узо қ муддат қўлланилган юкламалар таъсири бир-бирига қў шилиб бориши билан бо ғ лиқ б ў лган кумуклятив эффект ҳам беради. Юкламадар эффектининг спорт формасига кира бориши ва уни са қ лаб туриш билан бо ғ ли қ кумуляцияси сабабли организмда эртами ёки кечми (бу юклмаларнинг абсолют миқдорига ва бошқа ҳолатларга боғлиқ) адаптациои механизмлар- нинг хаддан ташқари з ў ри қ иб кетишига қ арши қў ри қ ловчи реакция пайдо б ў лса керак. Агар юкламани олиб ташлаш, бош қ а ҳ олатга ў тиш, фаол дам олиш учун шароит яратилмаса, унда юклама-лар ў та маш қ билан чиниққан ликка олиб

келадиган стрессорлар хизматини ў тайдиган б ў либ қ олишлари мумкин 3. Спорт формасининг негизида ётган - турли биологик функция ва жа раёнлар ўртасидаги мураккаб динамик мувозанат сақлашнинг ўзи ҳам спортчи тизими учун жуда оғирдир. Бу вазифа яна шу билан мурак каблашадики, уни организмнинг тинмай ўзгариб турадиган ташқи ва ички муҳити фонида ва турли адаптациои жараёнлар ўртасидаги ниҳоятда нозик алоқалар шароитида хал этишга тўғри келади. Шундай қилиб, спорт формасини сақлаб туриш кўпгина ташки ҳамда ички қийинчиликлар билан борлик. Агар спорт формасини ҳаддан ташқари узоқ муддат сақлаб туришга ҳаракат қилинса, улар ортиқчалик қилиб кетиши ва унда кўнгилсиз оқибатларга олиб келиши мумкин. Бироқ, аслини олганда, бундай қилиш учун ҳеч қандай зарурат ҳам йўк. Аксинча, формага бир кириб олганча уни ўзгартирмаслик янги форма ривожланишига

тўсқинлик қилган яъни бундан кейинги жараён йўлида тормозлик қилган бўлур эди. Демак, спорт формасининг вақтинча й ўқ отилиши фазаси, спорт такомили жараёнидаги алоҳида фазадир. Шундай қилиб, спорт билай шуғулланиш жараёнида спортчи ҳамиша формада бўла олмайди. У вақт - вақти билан спорт фор масига кириб, уни озми-кўпми сақлаб туради ва сўнгра вақтинча йўқотади. Маълум шароитларда бу фазалар тобора юксак, асосда мунтазам суратда қайта - қайта алмашиниб туради. Мураббий билан спортчи агар улар ишнинг муваф - фақиятли бўлишини истасалар, юқорида санаб ўтилган фазаларни «бекор» қила олмайдилар. Бироқ, спорт формасини ривожлан - тиришнинг объек тив қонунларини билиб олгач, бу жараённи бошқариш мумкин. Спорт формасининг ташкил топиши, сақлаб турилиши ва вақтинча йўқотилиши ниҳоятда аниқ, машғулотлар таъсири натижасида рўй беради.

Спорт формасининг тараққиёт фазаси га қараб уларнинг характери ў згариб туради. Шунга мувофи қ маш ғ улот жараёни уч даврга б ў линади: 1) спорт формасига кира бориш учун зарур сабаб ва шаро итлар яратиладиган давр (фундаментал даври); 2) спорт формасини сақлаб туриладиган ва уни спорт ютуқ ларига айлантирадиган давр (шахсий мусобақалар даври); 3) зарурият туфайли спортчига фаол дам олишга имкон бериладиган давр. Бу давр машғулотнинг кумулятив эффекти ўта машқ билан чиниққанлик ўтиб кетиши олдини олади ва шу билан бирга спорт таком илининг икки босқичи ўртасидаги узвийликни таъминлайди (ўтиш даври). Бу даврлар фақат спортчи биологик сабаблар билан ҳамиша спорт формасида бўла олмаслиги учунгина эмас, балки машғулотл арнинг тузулиши ва мазмунини мунтазам ўзгар - тириб

туриш - спортда камолотга эришишнинг зарур объектив шарти бўлгани учун ҳам пайдо бўлади. Машғулот даврлари билан спорт формасининг ривож-ланиш фазалари ўртасидаги мустаҳкам алоқани таъкидлаш билан бирга, уларни асло бир- бирига тенглаштирмаслик керак. Спорт формасининг ривожланиш фазалари - бу б и о л о г и к асосда ги жараённинг бирин - кетин келадиган моментлари (стадиялар дир; улар спортчи организмида машғулотнинг ва б о ш қ а о м и л - ларнинг таъсири остида рўй берадиган физиологик, б и о х и мик ва морфологик ўзгаришларнинг босқичларидир. Машғулот даврлари эса, ўз моҳияти жихатидан п е д а г о г и к жараённинг бирин-кетин келадиган стадияларидир; улар спортчининг ўси шига мақсадга мувофиқ. таъсир кўрсатадиган маълум восита ва методлардан унумли фойдаланиш билан характерланади. Де мак , машғулот даврлари - спорт формасини

ривожлантиришни бошқариш жараёнининг бирин - кетин келадиган стадияла ридир. Машғулот циклидаги даврларнинг миқдори ва давомийлиги аслида спорт формасини ўстириш фазаларининг миқдори ва давомийлиги мос келиши керак. Бироқ ҳамиша шундай бўлавермайди. Бунга иккинчи даражали нарсалар сабаб бўлиши мумкин. Бошқа ходисалар бўлиши ҳам мумкин. Мисол учун спорт формаси ривожланиши иккита циклини ўз ичига олган бешта машғулот давридан иборат «иккиланган» машғулот циклини кўриб чиқамиз. Бунда даврлардан бирининг фонида спорт машғулотнинг таркибий қ исмларини, жумладан юкламалар ҳажмини ва интенсивлигини ўзгартириш йўли билан спорт формаси нинг ривожланиш фазасини қисқартиш ёки чўзиш мумкин. Бироқ бунда ў збошимчалик б ў лмаслиги керак. Бу фазаларни чексиз суратда узайтириш ҳам, бехад қисқартириш ҳам мумкин эмас, чунки уларнинг муддатлари к ў п жиҳатдан организм

ривожла ниши ички қ онуниятлари билан белгиланади ва бир қ атор конкрет шароитларга (спортчининг олдиндан тайёрлик дара жасига, спорт турларининт хусусиятларига ва ҳоказоларга) боғлиқ бўлади фундаментал даври аслида спорт формасига кириш учун мазкур конкрет шароитда зарур б ў лган вақтдан қис қ а б ў лиши мумкин эмас. Мусоба қ а даври спорт формасини кейинги прогреесга халал бермаган ҳолда са қ лаб туриш имкониятлари й ў л қў йганидан узун б ў лиши мумкин эмас. Ўтиш даврининг муддатлари биринчи галда аввалги юкламаларнинг жамланган миқдори ҳамда куч - қувватни тиклаб олиш жараёнининг қанча давом этишига боғлиқ. Машғулот циклининг умумий узунлигини кўпинча тақвим йили билан белгилайдилар. Тажриба ва махсус тадқиқот ларнинг к ў рсатишича, кўп ҳолларда спорт натижаларини ў сти ришни таъминлаш учун мазкур муддат т ў ла етарлидир.

Шу билан бирга спортнинг айрим турларида (о ғ ир атлетика, енгил атлети-канинг тезкор - кучлилик турларида, сузишдаги, спиринтер масофаларида ва афтидан, спортининг шу характердаги бош қ а турларида ҳам) спорт формасини фа қ ат бир йилда эмас, ҳ атто ярим йилда ҳам янгилаш мумкинлиги ани қ ланган. Спорт нинг бундай турлари учун бир йиллик ҳамда ярим йиллик (ёки «иккиланган») маш ғ улот циклларидан, уларни маълум тартибда бир - бири билан алмаштириб, фойдаланиш мақсадга мувофикдир. Ҳар жиҳатдан қ араганда, ярим йилликдан кам бўлган цикллар спорт формасини янгилаш учун доимий асос б ў ла олмайди. Бир йилликдан ортиқ; муддатли цикллар баъзи холарда маъ қ улроқ, б ў либ чиқиши хам мумкин. Малакали спортчилар учун даврларнинг таҳминан қ уйидаги муддатларини белгилаш мумкин: Фундаментал даври 3,5-4 ойдан (бу ярим йиллик ва «иккинланган» машғулот цикллари учун

характерлидир) 5-7 ойгача (бир йиллик циклларда); Мусобақалар даври - 1,5-2 ойдан (ярим йиллик ва «икки ланган » циклда) 4-5 ойгача (бир йиллик циклда); ў тиш даври 3-4 ҳафтадан (ярим йиллик циклда) 6 хафта гача (бир йиллик ва « иккиланган » циклларда). Афтидан, жуда кўп спорт турлари учун даврларнинг рационал муддатлари ана шу чегараларда бўлиши мумкин. Бунда спортнинг бир хил турлари учун кўрсатилган' муддатларнинг тўла диапазони, бошқа турлари учун эса фақат айрим муддатларгина тўғри келади. Маш ғ улот даврларининг узунлиги спорт билан кўп йиллар давомида шуғулланиш жараёнида ў згармас б ў либ қ олмайди. Шунинг учун ю қо рида келтирилган ра қ амлар барчага баравар т ўғ ри келавермайди. Улар асосан нисбатан яхши маш қ , к ў рган, шаклланиб б ў лган, ў са бораётган спортчиларга тааллу қ лидир . Маш қ билан

чиниққанлик қ анча кам ва маш ғ улотда қў лланила - диган - юкламалар даражаси қ анча паст бўлса, муддатлардаги фар қ ҳа м шунча к ў п 6 ў лади.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон: миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура.Т.1., Т, «Ўзбекистон», 1996 й. 2. И.А.Каримов. Кучли давлатдан кучли жамият сари. 1998 й. 3. Матвеев Л.П. Основы спортивной тренеровки. М.Фис, 1977. 4. Платонов В.П. Теория спорта. Киев, 1989. 5. Платонов В.П. Теория спортивных движений, Киев, 1989. 6. Юнусова Ю.М. Спорт фаолиятининг назорат асослари. Тошкент, 1994. 7. Туманян Г.С. Спортивная борьба. Отбор и планирование. -М., 1984. 8. Матвеев Л.П. Основы общей теории спорта и системы подготовки спортсменов. - М., 1999. 9. Rajko Petrov. Freestyle and greco-Roman wrestling. Lausanne, 1985.

Похожие

Спорт мактабларида ва умумтаълим мактабларида спорт ишларининг узига хослиги

Спорт машғулотида чарчаш ва тикланиш

Кўп йиллик тайёргарлик жараёнида спортчиларни танлаш

Спорт метрология фани ва унинг вазифалари

Спорт курашида саралаш