Хотин қизлар организмининг ўзига хос физиологик хусусиятлари - Физическая культура - Рефераты

Хотин қизлар организмининг ўзига хос физиологик хусусиятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

Хотин қизлар организмининг ў зига хос физиологик хусусиятлари Режа: 1. Аёллар ва эракакларда нафас олиш характеристкаси 2. Жисмоний машқ ва спорт билан шуғулланишнинг аёл организмига таъсири. 3. Хотин – қизлар иш қобилиятининг даврий (1 ой ичида) ўзгариши.

Хотин-қизлар организми бир қатор морфологик ва функционал хусусиятлари билан эркакларникидан фарқ қилади. Бу ҳолат улар амалга ошириладиган жисмоний фаолиятга таъсир қилмай қолмайди, шунинг учун ҳам хотин-қизларнинг жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланишида аёллар организмининг ўзига хос морфологик, физиоло гик ва биокимёвий хусусиятларини ҳисобга олиш зарур. Хотин-қизлар организими даставвал бола туғиш учун мослашган, унинг барча ўзига хос хусусиятлари айнан шу нуқтаи назардан шаклланган. Бажарилади ган меҳнат, шу функциясига салбий таъсир кўсатмаслиги, аксинча қўллаб-қувватлаш, ҳар томонлама ёрдам кўрсатиш керак. Хотин-қизлар бўй узунлиги, тана массаси, елка кенглиги, қўл ва оёқларнинг узунлиги эркакларникига қараганда бир мунча кам бўлиб чаноқ эса кенг бўлади. Хотин-қизлар танасидаги мускуллар умумий массасининг 35%, ёғ тўқимаси 28% ташкил қилади, эркакларда эса бу кўрсатгичлар тегишли ҳолда 45 ва 18 % тенг. Хотин-қизларда чаноқнинг кенглиги оёқларга таяниб мувозанатли ҳаракатлар бажаришда енгиллик туғдиради, лекин сакраш, чопиш каби ҳарактлардан қисман ноқулайликлар келтириб чиқаради. Эркак ва аёлнинг ёшлигиданоқ улардаги айрим фарқларни кўриш мумкин, масалан қиз ва ўгил болалар 7-8 ёшгача 1 хил бўйга эга бўлса 12 ёшдан бошлаб қизлар ўғил болаларга қараганда тез ўсади. Бунинг асосий сабаби қизларда жинсий уйғонишнинг эртачи бошланишдир (15 йил). Бу пайтда оғир жисмоиний юклама қиз бола организимида айрим салбий ҳолатлар келтириб чиқариши мумкин, айниқса юрак қон томир лар тизими бу борада анча мўрт бўлади. Хотин-қизларда умуртқа поғонасининг кўқрак қисми эркакларникидан бир оз қисқа ва бел қисмлари эса қисман узунроқ бўлади. Бу ҳолат уларда умуртқа поғонасини ҳаракатчанлироқ қилади. Ёзувчи мускулларнинг кучи хотин-қизларда ўртача 100 кг бўлса, эркакларда 160 кг-га тенг. Мускулларнинг умумий кучи хотин-қизларда эркакларга нисбатан 10-30% кам. Қуйидаги жадвалда турли малакадаги эркак ва массасига ҳисобланган ҳолда берилган.

Конькичиларда 1 кг тана массасига тўғри келадиган статик куч ҳақида маълумот. Мускуллар Спортч илар жинси Спортчилар квалификацияси. Спорт Устаси 1 разряд 2 раз - ряд 3 разряд Барча мускул лар Эрлар аёлллар 16,50 16,20 15,20 13,90 15,10 12,43 14,20 Ёзувчи мус - куллар Эрлар аёл лар 10,20 9,66 9,56 8,41 9,35 7,1 8,88 7,94 Йиғувчи мус - куллар Эрлар аёл лар 3,71 4,33 3,06 3,65 3,15 2,60 3,05 3,11 Аёл ва эркак орасидаги тафовут икки аъзоларнинг тузилиши ва функцияларида ҳам мавжуд, масалан аёлларда юракнинг массаси ўртача 230 г бўлса, эркакларда 366 г, юракнинг уриши эса бир оз тезроқ. Аёл юрагининг минутлик ва систолик ҳажми эркакларникидан бир мунча кам. Шунигдек ўпканинг тириклик сиғими ва нафас олиш нинг бошқа кўрсатгичлари ҳам эркакларникидан паст. Аёл ва эркак ларнинг ўпка функциялари орасидаги фарқ қуйидаги жадвалда келти рилган. Аёллар ва эракакларда нафас олиш характеристкаси (литрларда). Кўрсатгичлар Аёллар Эркаклар Нафас олиш резерви 2,42 3,79 Нафас чиқариш резерви 0,73 0,98 ¡пка тириклик сиғими 3,14 4,78 ¡пканинг умумий сиғими 4,24 5,97 Жисмоний машқ ва спорт билан шуғулланишнинг аёл организмига таъсири. Жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланишни аёллар орасида оқилона ҳолда ташкил қилиш улар организмининг барча физологик кўрсатгичларга, иш қилиш қоблиятига ва оналик билан боғлиқ функ - цияларига ижобий таъсир қилади. Аёл организми жисмоний юкламалар бажарилишига бир қатор ўзига хос хусусиятлари билан мослаша боради, масалан эркаклар бир хил ҳажмда ишлаш уларда юракнинг тез уришига, нафас олиш частота сининг ошишига

олиб келади. Бир вақтнинг ўзида юракнинг минутлик ва систолик ҳажми эса унчалик қупаймайди. Агар эркакларда юрак нинг максимал минутлик ҳажми 35 – 40 л тенг бўлса, аёлларда 25 – 30 литрни ташкил қилади, холос. Аёлларда эркакларга нисбатан организмнинг аэроб ва анаэроб им - кониятлари чекланган бўлади. кислороднинг максимал ўзлаштириши спортчи аёлларда спортчи эркакларга нисбатан 25 % кам. Доимий ра вишда спорт билан шуғулланиб бориш спортчи эркакларда кислород нинг максимал ўзлаштирилишини кўпайтириб 1 минутига 5 – 6 литрга чиқарса, аёлларда бу кўрсатгич 3,5 – 4,0 литрдан ошмайди. Шу туфайли ҳам спортчи эркакларга қараганда спортчи аёлларда умумий иш қобилияти паст бўлади. Субмаксимал интенсивликдаги иш бажарилганида аёллар иш қобилиятининг миқдори эркакларникининг 2/3 қисмини ташкил қилади. Уларда иш қобилиятининг паст бўлиши яна куч ишлатиб бажа риладиган статик ишларда яққол кўринади. Шунинг учун бундай спорт турлари билан шуғғулланиш аёлларга унчалик тавсия қилинмайди (улар организмининг зарар кўрмаслиги учун). Ёш қизларнинг чаноқ суяклари ушлаб турадиган аъзолари (бача дон ва бошқалар) силтаниш каби ҳолатларга жуда сезгир бўлади. Шу нинг учун уларда айнан шу аъзолар фаоллиги билан боғлиқ мускуллар, бўғимларни ривожлантирадиган жисмоний машқлар бажариб бориш керак (сакрамачоқ ва бошқалар). Хотин – қизлар иш қобилиятининг даврий (1 ой ичида) ўзгариши. Жисмоний тарбия ва спорт билан шуғулланишда хотин-қизлар ор - ганизмининг жинсий хусусиятлари масалан, ойлик жинсий даврни ҳисобга олиш керак. Чунки бу давр мобайнида, аёллар организмнинг физиологик ҳолати ўзгриб туради ва бу ўзгаришлар бажариладиган жисмоний машқларнинг миқдори ва сифатига фаол даражада таъсир қилади. Ойлик жинсий циклнинг моҳияти шундан иборатки, маълум вақтда келиб тухумдонда фолликула ичида жойлашган тухум ҳужайраси пишиб етилади. Кейин фолликула ёрилиб тухум ҳужайраси ундан чиқади ва

бачадонга қараб ҳаракат қилади. Тухумдонда ёрилган пуфак ўрнида сариқ тана пайдо бўлади ва у ўзидан фаол модда прогестрон (гормон) ажрата бошлайди. Бу модда ўз навбатида бачадон ва бачадон йўлида бир қатор ўзгаришлар пайдо қилади (улар қизийди, қон айла ниш тезлашади ва ҳокозо). Агар тухум хужайраси отланмаса бачадон йўли қон томирларида босим ошганлиги учун ёрилиб қон оқа бош лайди, ҳамда бачадон шиллиқ қавати ажралиб туша бошлайди. Мана шу пайтда аёл организмида қон босими ва ҳароратнинг кўтарилиши, юрак тез уриши, асабийлашиш, бош оғриғи каби ҳолатлар кузатилади. Бу ҳолат қизлар 11 15 ёшга киргандан 45 – 50 ёшларгача давом этиб ҳайз кўриш даври дейилади ва у ҳар 21 – 28 кунда такроралниб турилади. Ҳозир болалар ривожланишида анча тезлашувбўлганлиги учун ҳайз кўриш анча олдин ҳам бошланиши мумкин. Кўпгина хотин – қизларда ҳайз кўриш пайтида иш қобилияти анча пасаяди. Иш қобиляити ҳайз кўриш даврининг 1 ва 13 – 14 кунлари кам бўлади. Бу даврнинг 6 – 12 кунлари ҳамда 15 – 25 кунлари иш қобилияти энг юқори бўлади (жадвалга қаранг). Спортчи аёлларнинг ой давомида ҳаракат қилиш кўрсатгичларининг динамикаси. Машқ турлари Ойнинг кунлари 1 -2 4 -5 7 -8 11- 12 13- 14 16- 17 24- 25 28- 30 Бир жойдан уч - лама сакраш (см) 5 68 7 00 7 11 718 702 720 717 71 1 Динаметрия (кг) 3 3 3 6 3 8 41 37 42 41 35 30 метрга югу - риш (секунд) 3 ,72 3 ,83 3 ,51 3,44 3.62 3,41 3,43 3,4 8 150 метрга югу риш (секунд) 2 0,8 2 0,6 2 0,3 20,1 20,4 20,2 19,9 20, 6 Кўп машқ қилиш ёки мусобақаларда кузатиладиган психоэмоцио нал ҳолат (ҳаяжон) ҳайз кўриш циклини бузиши, кечиктириши ҳам мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати: 1. Руководство по физиологии. Физиология мышечной деятельности, труда и спорта. Изд-во «Наука», Л. 1969. 2. В.С.Фарвель, Я.И.Коц. Физиология челвека (с основами биохимии). Изд-во «Физкультура и спорт». М.1970. 3. В.В.Васильева, Э.Б.Коссовская, Н.А.Степочкина. Физиология чело века. Изд-во «Физкультура и спорт». М.1973.

Похожие

Ўрта ёшли ва кекса кишилар организмининг баъзи бир физиологик хусусиятлари

Юқори малакали баскетболчиларни тайёрлашни ўзига хос хусусиятлари

Аёллар баскетболининг ҳозирги даврдаги ҳолати ва уни ривожлантиришни ўзига хос хусусиятлари

Чидамлиликнинг физиологик асослари

Жисмоний машкларни физиологик турлаш