Бошланғич синф ўқувчиларнинг гармоник ривожланишида жисмоний тарбиянинг роли - Физическая культура - Рефераты

Бошланғич синф ўқувчиларнинг гармоник ривожланишида жисмоний тарбиянинг роли

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57 KB

Бошланғич синф ўқувчиларнинг гармоник ривожланишида жисмоний тарбиянинг роли Режа: 1- Респупликамизда Жисмоний маданиятнинг ривожланиши. 2- Уйинларнинг болалар организмига таъсири. 3- Жисмоний тарбия тизимидаги ислохотлар.

Республикамизда ижтимоий-иқтисодий, сиёсий, маънавий ва маданий соҳаларда амалга оширилаётган ислохатлар таълимини ва кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан янгилаш ва ривожлантиришни талаб этади. Шу боисдан таълим тизимини замон талаблари даражасида ва эришилган тажрибалар асосида ривожлантириш орқали ўсиб келаётган ёш авлодни жамият хаётида фаол иштириок этадиган, ҳар томонлама етук ва юксак маънавиятли, комил инсонлар этиб тарбиялаш давлатимизнинг устивор йўналишларидан хисобланади. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурига мувофиқ ҳамда ўсиб келаётган ёш авлоднинг жисмоний ва маънавий саломатлигини шакллантиришнинг, соғлом турмуш тарзига интилиш ва спортга меҳир-мухаббатни сингдиришнинг ғоят мухим шарти сифатида болалар оммавий спортни ривожлантиришни таъминлаш мақсадида Ўзбекистон болалар спортини риожлантириш жамғармаси ташкил этилиши давлатимиз томонидан республика ахолининг саломатлиги тўғрисида ғамхўрлик қилишдир. Шу борадан мамлакатимизда таълим тизимини таъминлайдиган ёш авлодни тарбиялаб вояга етказиш учун турли тадбирларни ўтказиш кўзда тутилиши лозим. Ўқувчиларни жисмоний жихатдан назарий билимлар билан қуроллантириш, уларни бу борадаги жисмоний ҳаракат кўникма ва малакалар билан ошно қилиш, мазкур фаннинг асосий вазифаларидир. Ўқувчилар соғлиғини яхшилаш, уларни жисмоний ривожлантириш, болаларга жисмоний чиниқиш ва спорт бўйича билим бериш мактабдаги жисмоний тарбия дарсларида, синфдан ва мактабдан ташқари машғулотларда амалга оширилади. Бу вазифаларни бажариш, болалар соғлиғини асраш, уларни ҳартомонлама гармоник ривожлантириш, баркамол авлодни тарбиялашни энг кичик ёшдан, бошлаб узлуксиз таълим тизими асосида бошланғич синфлараро давом этилиши лозим. Олимларнинг кўрсатишича бола мактабга келгунча 80 % ҳаракатда бўлар экан. Лекин мактабга келганда унинг ҳаракатлари кескин камаяди. 3-4 соат, балки 5-6 соатлаб дарсда ўтириши, мактабда олган ўқув вазифаларини

уйида бажариши, телевизор кўриши ва бошқалар болалар ҳаракатсизлигини борган сари ошириб бормоқда. Таълим муассасаларида ўтказилаётган доимий хафтада 2 соатли жисмоний тарбия дарслари ўқувчиларнинг хафтали ҳаракатга бўлган эхтиёжларига ҳамда уларнинг жисмоний тайёргарлигини таъминлашга жавоб бераолмайди. Бу вазифаларни амалга ошириш учун синфдан ташқари олиб бориладиган жисмоний тарбия ишларини, спорт тўгарак ишларини, тарғибот ишларини ҳамда жисмоний тарбия ва спорт бўйича билим беришни яхшилаш ва жонлаштириш лозим. Айниқса жисмоний машқлар билан мустақил шуғулланиш малакаларини ошириш, унинг зарурияти ва қийматини тўғри тушунтириш ҳамда зарур, керакли машқларни танлаб мажмуа тузиш қобилиятини шакллантириш керак. Болаларнинг ҳаракат фаолигини оширишда кун тартибида утказиладиган соғломлаштириш тадбирлари, айниқса оммовий спорт бойрамлари, мусобақалари етакчи ролни ўйнайди. Замон талабини хисобга олган ҳолда ҳамма фанлар бўйича мактаб дастурлари ўзгарди, шу жумладан жисмоний тарбия бўйича ҳам, ўқувчилар олдида юқори даражали талаблар қуйилган. Бу дастур талабларга жавоб бериш мақсадида ўқувчилар билмга эга бўлиш учун мактабда ва уйда ўқув ишлари билан шуғуланадилар. Албатта, бундай катта ақлий юклама ишини бажариш учун бақувват ва жисмонан соғлом бўлиш керак. Бу сир эмас, соғлом бола ҳамма вазифаларни юқори даражада сифатли бажаради, у ирода, интилувчан, қизиқишга эга бўлади. Бахосиз дори-дармонларидан бири-бу жисмоний машқлардир. Бунинг тўгрисида Абу Али Ибн Сино биринчи бўлиб илмий асослаб “Бадан тарбия билан мунтазам шуғулланиб борган одамга, дори-дармонга зарурият қолмайди” деган. Юқорида қайд этилган талаб ва вазифаларни амалга ошириш ўқитувчилар зиммасига тушади. Агарда бошланғич синфларда 1-синфдан бошлаб жисмоний тарбия дарсларини мутахассис ўтказаётган бўлса болалар жисмоний тайёргарлик ҳолати яхши бўлади. Аксинча, жисмоний тарбия

мутахассислигига эга бўлмаган бошланғич синф ўқувчилари жисмоний тарбия машғулотларини олиб борсалар амалиёт кўрсатишича ўқувчилар жисмоний тайёргарлиги жуда паст бўлади. Ўқитувчиларимиз етишмайди. Бошланғич синф жисмоний тарбия ўқитувчиларини хеч қайси Университет ёки педагогика институтлар тайёрламайди. Коллежни битирган бошланғич синф ўқитувчилари етарли даражада бу фан бўйича билимга эга бўлаолмайди. Шу борадан, улар ўтказаётган жисмоний тарбия дарсларининг сифати замон талабига жавоб бера олмайди. Демак, ўқувчилар жисмоний тайёргарлиги ҳам паст. Бу ёшдаги ўкувчиларни-олтин ёш дейилади. Чунки улар мураккаб ҳаракатларни енгил ўзлаштираоладиган ёш даври бўлади. Шунинг учун кўп спорт турлари бўйича болаларни 5-7 ёшдан спорт мактабларига қабул қилади. Шу сабабдан, энг аввало болаларнинг “Саломатлик” пойдеворини энг кичик ёшдан кўришни бошлаш керак. “Саломатлик”нинг омилларидан бири жисмоний тайёргарлигини ва ривожланиш кўрсаткичларини ҳамда организимнинг функционал ўзлаштиришларини аниқлашдир. Ахолининг “Саломат”лиги кўп омиллардан иборот. Ўзбекистон Республикасининг иқтисодий сиёсат даврида энг аввало республиканинг иқлим шароит ва этник шароитларини хисобга олган ҳолда жисмоний тарбия тизимининг таркибини илмий асослаш лозим. Иккинчи томондан “Саломатлик”нинг асосий омили жисмоний тайёргарликдир. Бу масала бўйича амалиёт катта тажрибага эга. Улар турли машқларни бажариш натижаларини яхшилаш, ҳаракат кўникма ва малакаларини шакллантириш, ҳаракат фаолигини ошириш, ҳаракат техникасини ўргатиш сифатини кўтариш ва жисмоний харакат сифатларини тарбиялашга йўналтирилган. Афсуски, хозирги даврдаги жисмоний тарбия мутахассисларига етишмовчилик, бошланғич мактабларда моддий базаларининг тула жавоб берадиган даражада эмаслиги болаларнинг жисмоний тайёргарлиги, жисмоний сифатларининг ривожланишига катта тўсқинлик қилмоқда.

Қадим замондан ўйин одам хаётининг зарур қисми бўлиб хисобланган, чунки у ёқимли жисмоний юкламани, етарли даражада беради муносабатда бўлиш талабларини қониқтиради, тарбиялайди хамда ташқарида маълумот олиш имкониятини яратади, шу жумладан ҳам кўнгил очар дам олиш холатини ва кайфиятини яхшилайди. Хамма давр педагогларининг кўрсатиб ўтишича ўйин болаларда шодлик, қувонч, таббасумни таъминлайди, боланинг кўнглини шаклланишига, очилишига ижобий таъсир этади, болалар жисмоний кучини ва қобилиятларини ривожлантиради. Умуман ўйин ўғил ва қиз болаларни нима учун ўзига тортади. Энг аввало ўйин ҳолатини ҳар доим ўзгариб туриши ва ҳаракат жараёнинг ўзини қизиқлиги билан. тўсатдан келиб чиқадиган ҳолатдан мустақил чиқиб кетиш, ўз кучини ўз тезкорлигини, куч ва чидамлилигини кўрсатиш, ўртоқлари билан хамкорликда бўлишни мақсад қилиб қўйишни ва бошқалар. Хатто ўтказиладиган ҳаракатли ўйинни номини ўзи болаларда ижобий табассум, кайфият, ёқимли хаяжонланишни олиб келишга кўмаклашади. Ҳаракатли ўйинлар нафақат кичкинтой болаларга балки катталарга ҳам жуда ёқади. Улар ҳам севинч билан ўйнайдилар. Шунинг учун Ўзбекистон педагогикаси болалар ўйинини ривожлантиришга катта аҳамият берадилар. Ҳаракатли ўйинлар жисмоний тарбия дастурига киритилган, жисмоний тарбия машғулотларида ўрин эгаллайди, ўтказилади ҳамда болалар кун тартибига киритилади ва мустақил қилинади. Ҳаракатли ўйинлар бўйича мусобақалар ўтказилади “Қувноқ стартлар”. Буни биз телевизорда болалар спорт беллашувини кўриб хаёжонда бўламиз. Бу беллашувларда ҳаракатли ўйинлар асосий ўйинни эгаллайди. Бунда мусобақаларда боғча болалари, мактаб ўқувчилари, спортчи оилалар, махала жамоалари иштирок этадилар. Бу мусобақалар кичик бўлса ҳам томошабинлар хаёжонланиши, кайфияти, ижобий шовқинлик ҳамда спорт майдонида бўлаётган қизғин беллашувлар мутлоқ катта мусобақалардан қолишмайди. Шунинг учун Ўзбекистон педагогикаси ўсиб келаётган авлодни тарбиялаш учун ўйиндан янада

хартомонлама гармоник ривожланишига, ақлий ва жисмоний ривожланишига кўмаклашади. Қандай ўйинлар мактабда ўтказилиши лозим, қандай ўйинларни мусобақаларга киритиш мумкин. Кўп ўйинлар мураккаб тайёргарликни талаб этмайди ва болаларга таниш бўлади. Улар спорт иншоатларини ёки спорт буюмларини талаб ҳам этмайдилар. Шулар билан биргаликда иштирок этувчи болалар ҳам бир бирини, уларнинг куч-қувват, ирода, чаққонлик ва бошқа фазилатларини яхши биладилар. Албатта, ўғил болалар кўпинча куч, тезкорлик ва чаққонликни кўрсатаоладиган ўйинларни севадилар, қизлар эса арқончалар ва кичик копток билан ўйинларни ёқтирадилар. Лекин бу ўйинларда ҳам чаққонлик, тезкорлик, чидамлилик ва бошқа фазилатларини кўрсатиш мумкин. “Таълим тизимини ислох қилиш вазифалари муваффақиятли ҳал этилса, ижтимоий сиёсий иқлим кескин ўзгаради, одамлар онгида демократик қадриятлар қарор топади. Инсон жамиятдиги ўрнини онгли равишда ўзи белгилайди” - Ислом Каримов. Жисмоний тарбия дастурларида назарий билим асослари қисмида жисмоний тарбия ва спорт бўйича назарий билимларни шакллантириш масаласи жуда суст ёритилган, балки ёритилмаган деса ҳам бўлади, айниқса, мустақил ўрганиш, мустақил жисмоний сифатларни ривожлантириш, мустақил жисмоний машқларни ўтказиш, мустақил ҳаракатли ўйинларни ташкил қилиш, умуман жисмоний машкларни келиб чикиши, организмга жисмоний таъсири, олимпия уйинлари тугрисида спорт майдон улчамлари, жисмоний сифатларни тарбиялаш йуллари ва шу кабилар назарий ва амалий билимларга эга булишлари лозим. Умумтаълим мактаблар шароитида ўқувчилар ҳаракат тартибини тўғри ташкил қилиш асосида ўқувчиларни саломатлиги ва ишчанлигининг яхшиланиши ҳамда мустахкамланиши амалга оширилади, бу эса мактаб, академик лицей ва касб-ҳунар коллежларининг ўқувчиларни ҳар куни

жисмоний машқлар билан шуғулланишини таъминлайди ва ислоҳ талабларига жавоб беради. Рационал кундалик тартиб ўз ичига барча жисмоний тарбия ва соғломлаштириш ишларини қамраб олади. Бундай соғломлаштириш тадбирлари ўқув машғулотлари билан боғланган ҳолда ўтказилиши ўқувчиларда ҳаракат фаолигини юқори даражада бўлишини таминлайди. Бу эса ўқувчиларда чарчаш холатини етарлича пасайтиради ва ўкув ишлари самарадорлигини оширади. Ушбу китобда маърузалар асосида оммавий спорт ва соғломлаштириш тадбирлари ҳамда спорт байрамларини ташкил қилиш масалалари кенг баён этилган. Мазкур ўкув қўлланмада дидактик қонуният асосида ўкувчилар ёши, жинси, тайёргарлиги ва ўкувчиларнинг педагогик, физиологик ва психологик хусусиятларини хисобга олган холда баён этилган. Бутун ўкув йилида айниқса мунтазам ўтказиладиган соғломлаштириш тадбирлари ва спорт байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш методикасига, уларнинг қонуниятларига асосий ўрин ажратилган. Болалар спортини ривожлантириш қарорига биноан педагогик университетлар ва институтларнинг бошланғич таълим ҳамда мактабгача тарбия факультетларида 2-чи мутахассисликни очиш тўғрисида қарор чиқди. Албатта бу кадрларни тайёрлаш ҳамда бошланғич синфларда жисмоний тарбия мутахассислари билан таъминлашга катта имконият яратади. Бу албатта юртбошимизнинг ва давлат раҳбарларининг келажак авлоднинг саломатлиги тўғрисида ғамхўрликдир. Шу борадан кадрларни тайёрлаб таъминлайдиган ОЎЮ профессор-ўқитувчилари янги дастурлар ишлаб чиқдилар ҳамда шу дастурларга ва давлат таълим стандартлигига суянган холда ўқув қўлланмалар, дарсликлар ишлаб чиқмоқдалар. Янги йўналиш бўйича ташкил қилинган фаннинг номи “Жисмоний соғломлаштириш ва спорт байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш” бўлиб ушбу мазкур ўқув қўлланма турли-туман соғломлаштириш ва спорт байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш қонун-қоидаларини, талабларини

баён этиш кўзда тутилган. Китобни ёзилишида ўқувчилар ёши, жинси, тайёргарлиги ва ўқувчиларнинг педагогик, физиологик ва психологик хусусиятларини хисобга олган. Булардан ташқари тажриба асосида фойдаланилган ва илмий асосланган машқлар, ўйинлар, махсус ҳаракатлар, спорт тадбирлари ҳамда турли тадбирлар жараёнида қўлланиладиган спорт анжомлари, ускуналар ва бошқа спорт буюмлари келтирилган. Бу ўқув қўлланмани булажак педагогик коллежлар укитувчиларига ҳам тавсия қилинади.

Похожие

Мактабда бошланғич синф ўқувчиларини спорт байрамларига психологик тайёрлашда педагогнинг роли

Жисмоний тарбиянинг келиб чиқиши

Жисмоний тарбиянинг гигиеник аҳамияти

Кун тартибида ўтказиладиган соғломлаштириш тадбирларини ташкил қилиш ва ўтказиш методикаси

Спорт мусобақаларини байрамларини ташкил қилиш ва ўтказиш қонун-қоидалари