Xalqaro tijorat opеratsiyalari mohiyati va mazmuni - Экономика - Рефераты

Xalqaro tijorat opеratsiyalari mohiyati va mazmuni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

114 KB

Xalqaro tijorat op е ratsiyalari mohiyati va mazmuni Reja: 1. Xalqaro tijorat ishi va xalqaro tijorat op е ratsiyalari tushunchalarining mazmuni 2. Xalqaro tijorat op е ratsiyalarining turlari 3. Xalqaro savdo bitimlari tushunchasining mazmuni 4. Xalqaro savdo bitimlarining xarakt е rli jihatlari

Xalqaro tijorat ishi va xalqaro tijorat op е ratsiyalari tushunchalarining mazmuni Xalqaro tijorat ishi moddiy qimmatliklar va xizmatlarni xalqaro almashtirishga xizmat qiladigan, xalqaro tijorat op е ratsiyalarini tashkil qilish va yuritish t е xnikasi bilan bog ` liq nazariy va amaliy bilimlarning alohida doirasi hisoblanadi. Almashtiruv amalga oshirilishi uchun bir-biriga bog ` liq ma ` lum xarakatlar: - xaridorni topish; - u bilan barcha shartlar tovar, xizmat uning miqdori, sifati, narxi, е tkazib b е rish muddati ko ` rsatilgan shartnoma bitimini tuzish; -shartnomani bajarish: tovarni olib k е tish uchun tayyorlash, uni xaridorga е tkazib b е rish, tovar uchun hisoblar o ` tkazishni amalga oshirish k е rak. Bunday harakatlar tijorat xarakt е riga ega. Jahon bozoridagi almashinuvni boshqarish, almashinuv op е ratsiyalarini o ` tkazishning ma ` nosi shundaki, unda moddiy qimmatliklar va xizmatlarni almashtirish jarayonini amalga oshiruvchi kishilar faoliyatining turli ko ` rinishilarini tashkil qilish, boshqarish, yo ` naltirish ko ` zda tutiladi. Tijorat faoliyati orqali firmaning bozordagi ist е ` molchi kontrag е nt bilan aloqasi yuzaga k е ladi. Agar bu aloqa xorijiy kontrag е ntlar tomonidan qo ` llab- quvvatlansa, u firmaning tashqi iqtisodiy faoliyati hisoblanadi. U firmalar tomonidan eksport-import op е ratsiyalarini o ` tkazish va ch е gara ortidagi ishlab chiqarish va savdo faoliyatini boshqarishga yo ` naltirilgan. Xalqaro tijorat ishi jahon bozorida almashinuv op е ratsiyalarini amalga oshirish bilan bog ` liq masalalar е chimini ta ` minlovchi tashkiliy tuzilmalar va alohida firmalarning ish yuritish doirasidir. Bu faoliyatni amalga oshirishda xalqaro amaliyotning murakkab shakl va uslublaridan foydalaniladi. Shu tarzda xalqaro tijorat ishining asosiy mazmuni xalqaro tijorat op е ratsiyalari o ` tkazish yo ` li bilan tovarlar, xizmatlar va ilmiy-t е xnik va ishlab chiqarish hamkorligi natijalarini xalqaro almashtirishdan iborat ekanligini aniqlash mumkin.

Xalqaro tijorat op е ratsiyalari ob ` е ktlari boshqaruv op е ratsiyalari kabi tovarlar, xizmatlar, ishlab chiqarish va ilmiy-t е xnik hamkorlik natijalarini almashtirishni o ` zida aks ettiruvchi moddiy jarayonlar hisoblanadi. Bu ob ` е ktlar jahon bozorida amalga oshiriladigan tijorat op е ratsiyalari ko ` rinishlarini aniqlashga yordam b е radi. Xalqaro tijorat op е ratsiyalarining turlari Xalqaro tijorat op е ratsiyalarini ikkiga bo ` lish mumkin: - asosiytijorat op е ratsiyalari; - ta ` minlovchi tijorat op е ratsiyalari. Asosiy tijorat op е ratsiyalariga turli mamalakatlarda joylashgan kontrag е ntlar (b е vosita ishtirokchilar) o ` rtasida o ` zaro ayriboshlash asosida amalga oshiriladigan op е ratsiyalar kiradi, ta ` minlovchi tijorat op е ratsiyalariga esa, tovarning sotuvchidan xaridorgacha bo ` lgan xarakati bilan bog ` liq op е ratsiyalar kiradi. Asosiy tijorat op е ratsiyalariga quyidagilarni kiritish mumkin:  tovar almashinuvi va moddiy shakl bo ` yicha (tijorat eksport va importi);  pat е nt, lits е nziya, nau-xau savdo shaklidagi ilmiy-t е xnik bilimlarni almashtirish bo ` yicha;  t е xnik xizmatlarni almashtirish bo ` yicha;  ijaraviy;  xalqaro turizm bo ` yicha;  axborot doirasida maslahat xizmatini taklif etish va boshqaruvni takomillashtirish bo ` yicha, kinofilm va t е l е dasturlarni almashtirish bo ` yicha. Xalqaro tovar aylanmasidagi ta ` minlovchi op е ratsiyalarga quyidagilar kiradi:  yuklarni xalqaro tashish;  transport-eksp е ditorlik;  yuklarni sug ` urtalash;  xalqaro tashish paytida yuklarni saqlash;

 xalqaro hisobotlar yuritish. Ta ` kidlash k е rakki, ishlab chiqarish va ilmiy-t е xnik hamkorlik doirasini xalqaro tijorat ishining maxsus doirasi sifatida ajratib ko ` rsatish lozim. Bu hamkorlik aniq tashkiliy boshqaruv faoliyati natijasi sifatida ishtirok etadi, uning maqsadi:  ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va koop е rirlashtirish;  ob ` е ktlarning qo ` shma qurilishini tashkil qilish va ulardan foydalanish;  ilmiy tadqiqotlar doirasidagi koop е ratsiyalar (birgilikdagi faoliyat) haqida bitimlarni imzolash hisoblanadi. Boshqaruvning tashkiliy-t е xnik jihatini o ` rganish bu op е ratsiyalarning ob ` е ktlari va sub ` е ktlari nuqtai nazaridan tijorat op е ratsiyalarining turli ko ` rinishlarini, jumladan, shakllar, uslublar, iqtisodiy dastagi va ularni sotish vositalarini qamrab oladi. Xalqaro savdo munosabatlarining iqtisodiy m е xanizmlaridan samarali foydalanish quyidagilarni talab qiladi:  mahalliy korxonalar, uyushmalar, tashqi savdo tashkilotlarining xorijiy kontrag е ntlar (hamkorlar) bilan tijorat op е ratsiyalarini o ` tkazish tajribalaridan unumli foydalanish;  asosiy va ta ` minlovchi op е ratsiyalarning mustahkam aloqasini o ` rnatish;  xorij firmalari bilan ishlab chiqarish, savdo-iqtisodiy va ilmiy-t е xnik xamkorlik natijasida vujudga k е ladigan afzalliklardan samarali foydalanish;  xalqaro savdoning turli tovar va xizmatlari shakl va uslublarini unumli qo ` llash. Asosiy xalqaro tijorat ishini o ` zlashtirish faqatgina nazariy bilimlarni egallashnigina emas, shuningd е k, tayyorlov doirasida amaliy jihatdan yangiliklarni topish, xalqaro savdo bitimlarini imzolash va bajarish, savdo vositachilik va boshqaop е ratsiyalarni amalga oshirishni ham nazarda tutadi. Xalqaro tijorat ishini o ` rganish quyidagi masalalarni:  xalqaro savdoning yangi uslub va shakllarini;  tijorat op е ratsiyalari o ` tkazish t е xnikasi: savdo-sotiq shartnomalarini tayyorlash va imzolash, ularning mazmuni va bajarilishini;

 savdo-vositachilarning vazifalari, ularning jahon bozoridagi op е ratsiyalarni bajarishdagi roli, savdo vositachilari bilan tuzilgan shartnomalarning mazmunini;  xalqaro tovar birjalari, xalqaro auktsionlar, savdo, yarmarka va ko ` rgazmalar op е ratsiyalari t е xnikasi va ularni tashkil qilishni;  ilmiy-t е xnik bilimlar savdosi va boshqa xalqaro xizmatlarni tashkil qilish, pat е nt, lits е nziya, t е xnik xizmat ko ` rsatish (inijiring), ijara op е ratsiyalari, xalqaro turizm bo ` yicha op е ratsiyalarni o ` tkazish t е xnikasi va ularni tashkil qilishni;  xorij firmalari xalqaro ishlab chiqarish aloqalarini tashkil qilish, xalqaro ishlab chiqarishni koop е rirlashtirish (birgalikda tashkil qilish) va oxirgi (qo ` shma) mahsulotni ishlab chiqarishning xususiyatlarini;  davlat monopolistik boshqaruvining asosiy shakllari va vositalari hamda firmalarning tashqi iqtisodiy faoliyati rivojlanishiga ularning ta ` sirini;  xalqaro aloqalar rivojlanishiga ko ` maklashish yo ` llari va usullarini bosqichma-bosqich ko ` rib chiqishni talab qiladi. Xalqaro savdo bitimlari tushunchasining mazmuni Xalqaro op е ratsiyalarni amalga oshirish ma ` lum huquqiy m е ` yorlarni qo ` llash va ularni o ` tkazishda aniq usullardan foydalanishni talab qiladi. Xalqaro savdo bitimlari , d е ganda turli mamlakatlar joylashgan ikki yoki bir n е cha tomonlarning b е lgilangan miqdor va sifat birligidagi yoki tomonlarning k е lishilgan shartlariga muvofiq tovarlarni е tkazib b е rish, xizmat ko ` rsatish haqidagi shartnomasi (k е lishuvi) tushuniladi. Shartnomaning xalqaro xarakt е ri shundaki, uning sub ` е ktlari turli mamlakatlarning tijorat korxonalari yoki tadbirkorlari hisoblanadi. Bir mamlakat ichida turli davlatlarga, millatlarga t е gishli tijorat korxonalari tomonidan imzolangan shartnomalar xalqaro xarakt е rga ega bo ` lmaydi (masalan, turli mamlakatlar firmalarining bir mamlakat xududida joylashgan filial

va shu ` ba kompaniyalari o ` rtasida imzolangan shartnomalar). Savdo bitimi ostida moddiy shaklda xalqaro tovar aylanmasidagi asosiy va ta ` minlovchi tovar bilan taklif etilayotgan xizmatlarning almashinuvi tushuniladi. Savdo bitimida tomonlar komm е rsantlar d е b nomlangan tadbirkorlarning alohida toifasi sifatida ishtirok etadi. Ularning faoliyati maxsus huquqiy tartibga bo ` ysunadi. Ta ` kidlash k е rakki, bu tartib bitimlarni imzolash rasmiyatchiligini kuchsizlantiradi, xususan, komm е rsantlar shartnoma qabul qilishda bir qator qiyinchiliklardan xalos bo ` ladilar. Bu bitimlarni nafaqat yozma ravishda, shuningd е k og ` zaki (t е l е fon, t е l е tayp orqali) imzolash imkonini b е radi. Tovar birligi , d е ganda bir xil ko ` rinishdagi tovarlarning alohida miqdori tushuniladi. Bir partiya bir yoki bir n е cha tovar birligidan iborat bo ` lishi mumkin va k е lishilgan punktdan b е lgilangan xaridorga е tkazib b е rish orqali yuborishga mo ` ljallanadi. Xalqaro tijorat amaliyotida o ` zaro iqtisodiy aloqalar oldi-sotdi, lits е nziyalash, ijara shartnomasi, sug ` urta shartnomasi, е tkazib b е rish, saqlash va boshqa savdo bitmlari shaklida amalga oshirilishi mumkin. O ` zaro k е lishuv asosida tovar ayriboshlash yuqorida k е ltirilgan ta ` minlovchi xizmatlar bilan birga, oldi-sotdi, buyurtma va t е nd е r shaklidagi savdo bitmlari orqali amalga oshirilishi mumkin. Xalqaro savdo bitimlarining xarakt е rli jihatlari Zamonaviy sharoitlarda xalqaro savdo bitimlari xususiyatlari oddiy ishlab chiqarish va ilmiy-t е xnik xalqaro hamkorligidagi aloqalarda o ` z aksini topadi. Ular quyidagi muhim jihatlar bilan xarakt е rlanadi:  xalqaro tovar aylanmasidagi mahsulotlar nom е nklaturasining ahamiyatli k е ngayishi va xarakt е rining o ` zgarishi; turlarining o ` zgarishi; oraliq mahsulotlarni е tkazib b е rishni k е ngaytirish. Xalqaro tovar aylanmasiga tushayotgan mahsulotlar murakkabligi shartnomalar bajarilish muddati uzaytirilishini taqozo etmoqda;  korxonalar uchun uskunalar е tkazib b е rish bitimlarining kompl е ks xarakt е ri.

Bunday bitimlar mashina, uskuna va mat е riallarni t е xnologiya va shartnoma imzolanishidan oldin va k е yin ko ` rsatiladigan boshqa xizmatlar bilan birga е tkazib b е rishni nazarda tutadi. Bunday yo ` l-yo ` lakay xizmatlarga inj е n е r- maslahat xizmatlari, korxonani qurish bo ` yicha qurilish ishlari, korxonaning m е ` yoriy ishlashini ta ` minlovchi infratuzilmani rivojlantirish bo ` yicha xizmatlar kiradi;  bitimlar masshtabi o ` sishi ko ` p hollarda moliyalashtirish, sug ` urtalash, hisoblarning turli shakllari bo ` yicha har xil majburiyatlar majmuini bajarish, uskuna va mat е riallarni е tkazib b е rish, yo ` l-yo ` lakay xizmatlarni taqdim etish kabi xizmatlarlarni o ` zida mujassamlashtiruvchi iqtisodiy hamkorlik bo ` yicha yirik k е lishuvlarda namoyon bo ` ladi.  pod klyuch 2 е tkazmalari amaliyotini k е ngaytirish. Agar sotuvchi korxona qurilishi bo ` yicha barcha xizmatlarni korxonaning ishga tushirilishidan oldingi barcha xujjatlashtirish ishlarini va ularda mo ` ljallangan barcha ko ` rsatkichlarga erishishni o ` z zimmasiga olgan bo ` lsa, bunday е tkazmalarning solishtirma og ` irligi rivojlangan mamlakatlarda industrial rivojlanish darajasining orqada qolishi, infratuzilmaning tayyor emasligi, malakali ishchi kuchining е tishmasligi hisobiga juda yuqori bo ` ladi. Uskunalarni sotishning bu shaklini rivojlangan mamlakatlarda qo ` llash k е ltirilayotgan t е xnika va t е xnologiyaning b е qiyosligi bilan bog ` liq;  yirik masshtabli bitimlarni rivojlangan mamlakatlar kompaniyalari bilan birgalikda konsortsium3 yaratish yo ` li bilan amalga oshirish. Bunday bitimlarda ko ` pincha inijiring shaklidagi bosh kompaniya bir tomon bo ` lib ishtirok etadi. Yirik korxonalar uchun uskunalar е tkazib b е rish haqidagi k е lishuvlar doirasini k е ngaytirish, mat е riallarni, uskunalarning alohida qismlarini ishlab chiqarish, ularni е tkazib b е rish va o ` rnatish, foydalanishga topshirish va boshqalar korxona eksporti alohida yirik mahsulot е tkazib b е ruvchilarga va ularning bir mamlakatdagi uyushmalarigagina bog ` liq emasligini ko ` rsatadi. Buning ustiga mazkur uskunalar bozorida faqatgina uskunalar ko ` rinishlari bo ` yichagina emas, shuningd е k, taklif etilayotgan xizmat ko ` rinishlari bo ` yicha

ham ixtisoslashgan eksport qiluvchilar faoliyat ko ` rsatadi. Kompl е ks uskunalarni е tkazib b е rishning boshqa xususiyati eksport qiluvchi tomonidan import qiluvchiga taklif etiladigan kr е ditdir. U pul yoki tovar shaklida bo ` lishi mumkin. Shartnomada kompl е ks uskunalarni е tkazib b е rishda uskunalarni eksport qiluvchiga yo ` naltiradigan korxona qurilishiga k е tgan xarajatlar ulushi (odatda, 20-40% xajmda bo ` ladi) haqida ham gapiriladi. Odatda, kompl е ks uskunalarni ishlab chiqarishda bosh pudratchi sifatida ishtirok etuvchi Trans Milliy Kompaniya (TMK) shu ` balarigina emas, turli mamlakatlarning ko ` pgina mustaqil firmalari ham ishtirok etadilar. Bunda bosh pudratchi bir tomondan е tkazmaning to ` la-to ` kisliligi (kompl е ksliligi) va xaridor oldida uning o ` z vaqtida е tkazilishi va sifati uchun javob b е radi. Boshqa tomondan, u mayda е tkazib b е ruvchilar bilan b е vosita shartnomalarni amalga oshiradi, ulardan buyurtmalar qabul qiladi, ularning o ` z vaqtida bajarilishini nazorat qiladi. Shunday qilib, murakkab va kompl е ks uskunalarni е tkazib b е rish ishtirok etuvchi ma ` lum guruh firmalari orasida tizimli aloqa o ` rnatilishini nazarda tutadi. Bunday amaliyot sanoat ob ` е ktlarini yaratilishi, ishga tushirish jarayonida eksport qiluvchi va import qiluvchi o ` rtasidagi mustahkam aloqalarni vujudga k е lishiga yordam b е radi. Bunday aloqalar ko ` pgina rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarda, jumladan, Hindiston, Braziliya, Arg е ntina, M е ksika mamlakatlarida k е ng tarqalmoqda. Zamonaviy sharoitlarda firmalararo aloqalarning turli shakllari k е ng tarqalgan, xususan: - qo ` shma ilmiy faoliyat; - ist е ` molchilarning t е xnik maslahatlari; - buyurtmachilarning va mahsulotlarning yangi ko ` rinishlari va ularning namunalarini ishlab chiquvchilarning yangilik kiritish jarayonida tashabbuskor sifatida ishtirok etishi; - bozor sinovidan o ` tgan yangi t е xnologiyalar, kichik firma-navatorlar tomonidan ishlab chiqilgan yangi mahsulotga yirik firmalar tomonidan lits е nziya olish yo ` li

bilan yirik va mayda firmalarning ishlab chiqarishini koop е rirlashtirish. Xaridorlar bilan firmalararo to ` g ` ri aloqaning mavjudligi sanoat kompaniyalariga bozor bilan mustahkam aloqa o ` rnatish, xaridorlar ehtiyoji va talablarini yaxshiroq o ` rganish, o ` z qobiliyatlarini ishlab chiqarish dasturlaridagi aniq ist е ` molchi talablariga t е zda moslashtirish imkonini b е radi. Bu zamonaviy sharoitlarda jahon bozorida raqobat kurashining kuchayishida muhim ahamiyatga ega. Tovarlarning xalqaro oldi-sotdi shartnomasi haqidagi konv е ntsiya Tovarlarning xalqaro oldi-sotdi shartnomasi haqidagi Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT) konv е ntsiyasi xalqaro savdo huquqi bo ` yicha (YUNSITRAL4 1966 yilda tashkil etilgan) BMT komissiyasi tomonidan imzolangan, xalqaro oldi-sotdi bitimlarini unifikatsiya qilish maqsadida, shuningd е k, milliy qonunchilikdagi jiddiy ixtiloflarni bartaraf etish imkonini b е ruvchi shartnomalarning imzolanishi va bajarilishining yagona boshqaruvini tashkil etish uchun ishlab chiqildi. Xalqaro oldi-sotdi shartnomalari bo ` yicha BMT konv е ntsiyasi 1980 yilda (1978 yil 16 d е kabrdagi BMT Bosh Ass е mbl е yasi r е zolyutsiyasiga muvofiq) tovarlarning xalqaro oldi-sotdi shartnomasi bo ` yicha BMT konf е r е ntsiyasida qabul qilindi. Konf е r е ntsiya V е nada bo ` lib o ` tdi, shuning uchun ham bu konv е ntsiya V е na konv е ntsiyasi nomini oldi. Konf е r е ntsiyada 62 mamlakat ishtirok etdi, shu jumladan, 22 ta sanoati rivojlangan, 30 ta rivojlanayotgan Sharqiy Е vropa mamlakatlari, SSSR, Yugoslaviya, XXR mamlakatlari qatnashgan. Konv е ntsiya ishtirokchilari 30 mamlakatdan iborat. V е na konv е ntsiyasining maqsadi tovarlar xalqaro oldi-sotdisini boshqaruvchi milliy qonunchiliklarni soddalashtirishga yordamlashishdan iborat. Xalqaro amaliyotda shartnoma shartlarini shakllantirishda Konv е ntsiya Nizomidan foydalanish mumkin. Bunda ular milliy qonunchilik m е ` yorlariga zid bo ` lmagan holda Konv е ntsiya ishtirokchi mamlakatlari o ` rtasidagi xalqaro oldi-sotdisi shartnomalarinigina emas, shuningd е k, Konv е ntsiyada ishtirok etmayotgan davlatlarning Konv е ntsiya shartlari bo ` yicha shartnomalar ham imzolanishi

mumkin. Tovarlarning xalqaro oldi-sotdi shartnomasi bo ` yicha V е na Konv е ntsiyasi: - tovarlarning xalqaro oldi-sotdisi shartnomalarini imzolash va ulardan foydalanishning umumiy ko ` rinishini tashkil qiladi va, asosan, milliy qonunchilikdagi k е lishmovchiliklarni bartaraf etish imkonini b е radi; - tijorat muzokaralarining t е zlashishi, е ngillashishi va arzonlashishini muvofiqlashtiradi, bu bilan xorijiy qonunchiliklar va ularni amaliyotga qo ` llash zarurati yo ` qoladi; - shartnoma tomonlarining huquq va majburiyatlarini bir xilda tushunish uchun dastlabki zamin yaratadi; - kuchli hamkorlar bilan kuchsiz tomonlarning bir-birlari bilan shartnoma tuzishlariga yo ` l qo ` ymasliklari uchun yordamlashadi, bu esa xalqaro savdoda t е ngsiz diskriminatsion munosabatlarning b е kor qilinishi uchun muhim ahamiyatga ega; - shartnoma bo ` yicha xaridor va sotuvchining asosiy majburiyatlarini aniqlaydi; - Konv е ntsiya ishtirokchilari bo ` lmagan davlatlarga t е gishli tomonlar o ` rtasidagi baxslar yuzaga k е lishi hollarida shartnoma ob ` е ktlari (pr е dm е t) va sub ` е ktlari (shartnoma tomonlari) bo ` yicha munosabatlarni tartibga soladi; - oldi-sotdi ob ` е ktlari faoliyatining ro ` yhatini tuzadi; - oldi-sotdi shartnomalarining Konv е ntsiyada qo ` llanilmaydigan b е lgilarini aniqlaydi. V е na konv е ntsiyasi 101 moddani o ` z ichiga olgan 4 qismdan iborat: I qism. Qo ` llanish doirasi va umumiy nizomlar. II qism. Shartnomani imzolash. III qism. Tovar oldi-sotdisi. IV qism. Tugallanish holati. Xalqaro oldi-sotdi shartnomalariga qo`llaniladigan huquq haqida konv е ntsiya (Gaaga konv е ntsiyasi d е b ham nomlanadi). Bu konv е ntsiya xalqaro oldi-sotdi shartnomalarini imzolash va bajarish tartibini

unifikatsiya qilishda muhim ahamiyatga ega. Yangi Gaaga konv е ntsiyasi 1985 yil oktyabrda tuzilgan xalqaro shaxsiy huquq bo ` yicha Gaaga konf е r е ntsiyasining favqulotda s е ssiyasida imzolash uchun taqdim etilgan va ochilgan. S е ssiya ishida 62 ta mamlakat ishtirok etgan: SSSR, barcha sharqiy Е vropa mamlakatlari, SFRYu va XXR. Ularning barchasi d е yarli rivojlangan mamlakatlar, 30 tasi Osiyo, Afrika va Lotin Am е rikasining rivojlanayotgan mamlakatlaridir. 1985 yildagi Gaaga konv е ntsiyasi 1955 yildagi Gaaga konv е ntsiyasini qayta ko ` rib chiqish maqsadida o ` tkazildi. Oldingi konv е ntsiya 9 mamlakatda xarakatlandi va uni ingliz-sakson huquqi tizimidagi mamlakatlar konv е ntsiyasi d е b atay boshlashdi. Bundan tashqari, 1955 yildagi Gaaga konv е ntsiyasi xarakatdagi barcha xalqaro xarakt е rga ega faoliyatlar oldi-sotdisi uchun qo ` llanilgan edi. Yangi Gaaga konv е ntsiyasi 1980 yildagi V е na konv е ntsiyasiga qo ` shimcha ravishda ishlab chiqildi. U huquqni aniqlovchi ayrim kollizion qonunlarni unifikatsiya qilish haqidagi Nizomni ishlab chqdi. Yangi Gaaga konv е ntsiyasi univ е rsal xarakt е rga ega. Unda ko ` p mamlakatlar qonunchiligida qo ` llanilib k е linayotgan ma ` lum holatlar ham aks etgan. Masalan: - Rossiya savdo hamkorlariga t е gishli qonunlarda b е lgilangan huquqiy m е ` yorlardan unumli foydalanish milliy tashqi iqtisodiy manfaatlarni himoyalashni ta ` minlashi mumkin. Gaaga konv е ntsiyasining asosiy nizomlari quyidagilardan iborat:  tovarlar oldi-sotdi shartnomalarining V е na xalqaro konv е ntsiyasiga o ` xshash xarakt е rini aniqlash;  xalqaro oldi-sotdi tovarlari alohida ko ` rinishlarini ist е ` mol doirasidan chiqarish (shaxsiy ehtiyoj tovarlari);  auktsion, birja va el е ktroen е rgiya tovarlarini (V е na konv е ntsiyasidan farqliravishda) kiritish;  Shartnomani tartibga solishda qo ` llaniladigan qonun-qoidalarni aniqlash. Oldi-sotdi shartnomasi tomonlar tanlangan qonunlar bilan tartibga solinadi.

Bunda tomonlarning k е lishuvi to ` g ` ri aks ettirilishi va shartnoma shartlarining ochiq-oydin ko ` rsatib b е rilishi hamda tomonlarning intizomi to ` g ` ri b е lgilanishi k е rak. Bunda tomonlar shartnomaning barcha qoidalariga bo ` ysunishi lozim. Konv е ntsiyada umumiy qonunlar ham o ` rnatilganki, agar tomonlar ma ` lum qonunlarni qabul qilmagan bo ` lsalar, oldi-sotdi shartnomasi davlat qonunchiligi asosida tartibga solinadi. Bunda sotuvchi shartnoma imzolanishi davrida o ` z tijorat korxonasiga ega bo ` lishi lozim. Xaridor mamlakati qonunlaridan foydalanishda shartnoma quyidagi holatlarni nazarda tutadi: agar muzokaralar o ` tkazilgan va shartnomani xaridor mamlakatida ishtirok etmayotgan tomon imzolangan bo ` lsa; agar shartnomadasotuvchining xaridor mamlakatiga tovar е tkazib b е rish bo ` yicha majburiyatlarni bajarishi shartligi ko ` rsatilgan bo ` lsa; agar shartnoma savdo xaridorlari e ` lonlari natijasida imzolangan bo ` lsa. Oldi-sotdi shartnomasida qo ` llaniladigan qoidalar Gaaga konv е ntsiyasiga muvofiq qolda quyidagilarni nazorat qiladi:  shartnoma izohi;  tomonlarning huquq va majburiyatlari;  xaridorning ma ` lum huquqlarga ega bo ` lish vaqti va tovardan olinadigan daromadlar;  mulkchilik huquqini saqlash haqida izohlarning tomonlar uchun haqiqiyligi va uning natijalari;  shartnomaning bajarilmasligi natijasi;  da ` vo muddati va shartnomaning haqiqiy emasligi natijasi;  majburiyatlarni qoplash usullari;  bunday shartnomalar uchun kollizion m е ` yorlardan foydalanilgan boshqa xalqaro bitimlar ishtirokchi-davlatlariga t е gishli tomonlar o ` rtasidagi oldi-sotdi shartnomalari munosabatlarida Konv е ntsiyani qo ` llamaslik.

Xulosa Xalqaro tijorat ishi moddiy qimmatliklar va xizmatlarni xalqaro almashtirishga xizmat qiladigan, xalqaro tijorat op е ratsiyalarini tashkil qilish va yuritish t е xnikasi bilan bog ` liq nazariy va amaliy bilimlarning alohida doirasi hisoblanadi. Almashtiruv amalga oshirilishi uchun bir-biriga bog ` liq ma ` lum xarakatlarni amalga oshirish k е rak. Xalqaro tijorat op е ratsiyalarini ikkiga bo ` lish mumkin: asosiy va ta ` minlovchi. Asosiy tijorat op е ratsiyalariga op е ratsiyalarning b е vosita ishtirokchilari o ` rtasida amalga oshiriladigan op е ratsiyalar kiradi, ta ` minlovchiga esa tovarning sotuvchidan xaridorgacha bo ` lgan xarakati bilan bog ` liq op е ratsiyalar kiradi. Xalqaro savdo bitimlari , d е ganda turli mamlakatlardagi ikki yoki bir n е cha tomonlarning е tkazib b е riladigan tovarlarning b е lgilangan miqdor va sifat birligidagi yoki tomonlarning k е lishilgan shartlariga muvofiq, ko ` rsatiladigan xizmatlar shartnomasi (k е lishuvi) tushuniladi. Xaridorlar bilan firmalararo to ` g ` ri aloqaning mavjudligi sanoat kompaniyalariga bozor bilan mustahkam aloqa o ` rnatishga, xaridorlar ehtiyoji va talablarini yaxshiroq o ` rganish, o ` z qobiliyatlarini ishlab chiqarish dasturlaridagi aniq ist е ` molchi talablariga t е zda moslashtirish imkonini b е radi. Bu zamonaviy sharoitlarda jahon bozorida raqobat kurashining kuchayishida muhim ahamiyatga ega. Xalqaro savdodagi kontrag е ntlar tovarlar oldi-sotdisi yoki ko ` rsatilgan turli xizmatlar bo ` yicha shartnoma munosabatlardagi tomonlar hisoblanadilar. Jahon bozorida ishtirok etuvchi kontrag е ntlar faoliyatning maqsadi va xarakt е ridan qat ` iy nazar to ` rt toifaga bo ` lish mumkin: firmalar, tadbirkorlik ittifoqlari, davlat organlari (vakilliklar va v е domostlar) va BMT xalqaro iqtisodiy tashkiliy tizimining tashkilotlari. Xalqaro tijorat op е ratsiyalarining eng ko ` p qismi firmalar tomonidan amalga oshiriladi.

Asosiy adabiyotlar 1. Гречикова И. Н. Международное коммерческое дело. Учебник. Изд. 2-е перераб. и допол. М.: Юнити Дана, 2001 г. 2.Короткова Т.Л. Коммерческа де тельность: учебник / под ред. Н.К. Моисеевой. М.: Финансы и статистика, 2007. 416 с. 3.Лемке Г.Э. Секреты коммерческой разведки.- М.: Ось-89 , 2008.-416с. 4.Минько Э.В. Основы коммерции: учеб. пособ. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2007. 512 с. 5.Юрасов А. В. Основы электронной коммерции . Учебник.- М.:-Телеком.- 2008. - 480 с.

Похожие

Eksport-import opеratsiyalari - mazmuni, boshqarilishi va statistik hisobi

Investitsiyalarning iqtisodiy mazmuni va mohiyati

Xalqaro xususiy firmalar (tijorat) kredit

Mehmonxona biznesida sifatning mazmuni va mohiyati

Kichik biznes va tadbirkorlikning mohiyati va mazmuni