Туризмда инвестицион лойиҳаларнинг самарадорлигини баҳолаш - Экономика - Рефераты

Туризмда инвестицион лойиҳаларнинг самарадорлигини баҳолаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

81.5 KB

Туризмда инвестицион лойиҳаларнинг самарадорлигини ба ҳ олаш Режа: 1. Туризмда типик инвестицион лойиҳаларнинг гуруҳларга бўлиниши. 2.Инвестиция манбалари ва ресурс имкониятлари. 3. Инвестиция лойиҳаларининг тижорий қодирлиги.

1. Туризмда типик инвестицион лойиҳаларнинг гуруҳларга бўлиниши. Инвестиция лойиҳаси асосининг тушунчасидан келиб чиққан ҳолда туризм инвестицияси лойиҳаси қуйидаги шаклда изохланади. Мавжуд ва келгусидаги туризм талабининг бир қисмини қаршилаш учун, киришувчан ва жамият фойдасига, иқтисодий тамойилга мос қилиб тайёрланган ва формула қилинган иқтисодга туризм билан боғлиқ махсулот ва хизмат таклиф қилиш мақсадини ташиган лойиҳаларга «Туризм инвестицияси лойиҳаси» дейилади. Туризм инвестицияси лойиҳаси асосига, туризм соҳасининг хусусияти ичида қуйидаги изохлашни келтирамиз. Туризм инвестицияси лойиҳаси мавжуд туризм потенциалини бахолантириш, махаллий ва хорижий турист талабини қаршилаш, янги тайёргарлик имкониятларни яратиш, мамлакатга валюта киришини рўёбга чиқариб миллий ривожланишга ёрдамчи бўлиш, тижорий жойда фойда олиш каби мақсадлардан бир нечтасини рўёбга чиқариш юзасидан, товар ва хизматларни ишлаб чиқариб сотиш учун туризм бўлимларининг қурилиш ва ишлатилишига қаратилган лойиҳа ишларининг йиғиндисидир 1 . Туризм секторида инвестиция лойиҳалари, бевосита туризм муассасаси ва корхоналари, бошқа иқтисодий корхоналардан фарқли бўлган маълум хусусиятлар ташийдилар. Инвестиция берувчи шахс ёки корхоналар билан лойиҳа тузувчи ва бахолантирувчи мутахассислар секторнинг бош хусусиятларини яқиндан танишлари, инвестиция қарорларининг олинишидан рационал ҳаракат қилиб қолмасдан, энг мос қарорларга эришишда асосий унсурни ҳосил қилади. Туризм секторининг тузилишида мавжуд бўлган далилларнинг кўпчилиги юқори савияларда фойда олишликнинг рўёбга чиқишига монелик қилмоқдадир. Туризм инвестициялари ичида тунаш корхоналари барқорор сармоя миқдорининг бошқа индустрияларга қараганда жуда кўп ажратиладиган инвестициялардир. Туризм инвестицияларидаги бу барқарор сармоя қалинлиги, барқарор бахолар кўплиги, 1 Вопрос ў финансового обеспечения иностранного туризма, организация расчетов и бухгалтерского учета. М.Инс. туризма, 2003.

хусусан сармоянинг рентабеллиги жихатидан ва сармоя айланиш тезлиги жихатидан аҳамиятли бир омилдир. 2.Инвестиция манбалари ва ресурс имкониятлари. Туристик корхоналарда, хусусан инвестиция қилингандан кейин бошқариш жараёнида, барқарор харажатлар асосий харажатларнинг 70-80% нисбатигача кўтарилади. Бунинг асосий сабаби, энергия, таъмирлаш, персонал, амортизация, фоиз ва шунга ўхшаш харажатларнинг чизиқ тўлиқлигидан мустақил бўлиб давомийлик кўрсатиши керак. Барқарор харажатларнинг юқори бўлиши, рентабеллик жихатидан аҳамиятли бир рақамдир ва фойдага ўтиш нуқтасининг ижро ва ҳажми фойдаланиш миқдори муносабатини оғирлаштирмоқтадир. Туризм инвестицияси боқимидан энг аҳамиятли хусусият ва критик омил бу алоқадир. қуйи тузилиш муассасалари (йўл, сув, электр - энергия, канализация, телефон ва ҳ.к). бутунлай бўлмаган жойларда қилинган туризм инвестициясининг фойдали бўлиши имконсиздир. Туризм лойиҳаларини ривожлантириш, босқичларнинг барчасида бўлмоқтадир. Бу ерда энг маълум ва аҳамиятли муаммо қуйи тузилманинг қайси нисбатида туризм инвестицияси билан тўғридан боғланишда бўлганидир. Бирор туристик жой учун қилинган ҳаво майдонининг (аэропортнинг) кенгайтирилиши, янги бир қуруқлик йўлининг қурилиши айни вақтда барча минтақа транспортига ва бошқа секторларга фойдали бўлмоқтадир. Масалан: туристик муассасалар комплекси учун рўёбга чиқарилган сув ва канализация каналларидан, комплекснинг қурилгани жойлашиш нуқтасидан шахар, туман ёки қишлоқ аҳолиси ҳам фойдаланади. Туристик муассасалар барпо қилиш учун қилинган қуйи тузилма инвестицияси бошқа секторларда ва қўшни туманларда ҳам фойдаланилганидан туристик муассасалар қурилиши сабабли рўёбга чиққан қуйи тузилма инвестицияси таннархини фақат ўша муассасалар билан боғлиқ қуриш ва у муассасаларнинг таннархига қўшиш ва таннарх ҳисобларини бунга кўра юритиш, хусусан, нотўғридир. Бунинг аксинча, туристик муассасалар асосан шахар

мехмонхоналари, шахарнинг мавжуд барча қуйи тузилиш имконларидан фойдаланмоқдалар. Фақат бу фойдаланиш мавжуд бир давлат хизмати инвестициясидан фойдаланиш чегарасидан ўтмайди. 3. Инвестиция лойиҳаларининг тижорий қодирлиги. Туризм талабининг инвестицияга таъсири, ҳар қанча инвестиция лойиҳаларининг тайёрланиш босқичида бозор вазифаларининг ичкарисида ўрганилган бўлса ҳам кўпинча рационал бўлмаган омилларга боғлиқ бўлгани учун ўлчаниш ва бахолантирилиш ҳам қийиндир. Ички ва ташқи туризм талаби фақат даромад каби иқтисодий омилларнинг рол ўйнагани бир соҳа бўлмасдан мода, кўргазма, истеъмол ҳавоси, снобизм, ижтимоий-психологик омиллар каби бир нечта омил ҳам туризм талабининг таъсирчисидир. Туризм бозорини яхши ўрганиш, ҳавас анкеталарини қўллаш, давомли бозор назорати қилиш шартдир. Фақат, туризм секторидаги лойиҳаларнинг ҳеч бир вақт ҳар қайси бир сектор лойиҳаси каби оддий бир шаклда буюрилиб қўлга олинмаслигини билиш керакдир. Шу сабабли ҳам секторлар орасида алтернатив инвестиция лойиҳаси муҳокамасини қилиш жуда қийиндир. Туризм инвестицияси лойиҳаларининг миллий иқтисодга бўлган таъсирлари юқори, ҳосил қилганлари корхона фойдалигини бошқа секторларга қараганда жуда кам қаноатлантирувчи бўлгани учун бу лойиҳаларнинг бахоланишида алтернатив лойиҳалар асосий ўрин эгаллайди ва муносиб кўрилган ва лойиҳаларнинг рағбатлантириш тадбирларидан кераклича фойдаланишлари асос қилиб олинади. Ривожланаётган мамлакатлар учун жисмоний режалаштириш ишларининг бир бутунлик ичида юритилишида ҳисобланмайдиган фойдалар бўлмоқдадир. Туризмда инвестиция лойиҳаларини молиялаштириш манбалари туризм инвестиция лойиҳаларида бажарила олишнинг текширилиши учун, олдин инвестиция лойиҳасининг рўёбга чиқарилиши таҳлил қилинади. Ундан кейин, ривожлантириш ишларининг юзага чиқаргани натижалар, маълум критериялар жихатидан мезонлаштириш таҳлили тобе тутилади. Бундай қилиб, инвестиция

лойиҳаларининг молиялаштирилиши тугатилган лойиҳаларнинг тадбиқ қилиш соҳасига қўйилиш ёки қўйилмаслиги қарор қилинган, инвестиция алтернативларидан қайсисининг ёки қайсиларининг танланишида макро ва микро иқтисодий йўналишидан манфаатли бўлиши аниқланган бўлади. Лойиҳани молиялаштириш операциясининг объектив бир кўз билан ва маълум критерияларга асосланиб юритилиши, бериладиган қарорнинг тўғрилиги ва манба таъминланишида энг самарали соҳаларнинг белгиланиши мажбурийдир. Шундай экан лойиҳани тайёрлаган киши ёки гуруҳ мавзуга одатланганлиги сабабида қилинган хатоларни айнан қабул қилиш ва янгилаш ҳавасида бўлади. Шу сабабли, инвестиция лойиҳаларини молиялаштирадиган киши ёки гуруҳ билан тайёрлаган киши ёки гуруҳнинг фарқли бўлиш мавзуси устида талабчанлик билан ёритилиши керак ҳар қанча туризмда база яратиш, валюта киримини яратиш каби функцияларга сохиб бўлса ҳам бу хусусиятлар туризм соҳасида қилинадиган ҳар бир инвестициянинг муносиб бўлиш ёки бўлмаслигини қарор бера олиш учун етарли солиқлар эмасдир. Шу сабабли туризм инвестицияси лойиҳаларининг ҳосил қиладигани фойдалар билан келтирадигани таннархларининг қиёсланиш йўлига кетилиши керак. Хусусан, индустрия лойиҳаларининг молиялаштирилишида қўлланилган услублар, туризм инвестицияси лойиҳаларини молиялаштириш учун ҳам жорий қилинади. Туризмда инвестиция лойиҳаларининг молиялаштирилиши учун олдин бозор изланишлари аниқланган тўлиқлик нисбатлари билан лойиҳада қўлланиладиган нархларнинг соғлом ва ишончли солиқларга таяниб таянмаслиги назорат қилиниши керак. Туризмда инвестиция лойиҳалари, маълум бир товар ёки хизмат ишлаб чиқарилишга таъминланиши кўзланган манбаларнинг иқтисодий ва молиявий томондан авантажли бир таъминланиш бўлиш ёки бўлмаслигини кўрсатиши юзасидан рўёбга чиқарилмоқдадир. Хулоса: Инвестициялар ишлаб чиқарилган махсулот ва хизматларнинг хусусий давлат сектори томонидан тугалланмаган ва экспорт қилинмаган шакли бўлганлиги учун ҳам уни микроиқтисодий даражада ҳам кўриб чиқиш керак бўлади. Ҳозирги

пайтда Республикамиздаги туристик корхоналарга инвестициялар кенг жалб қилинмоқда. Булар асосан хорижий инвесторлар томонидан ажратилмоқда. Туризмад инвестицион лойиҳаларни такомиллаштиришда асосан туристик корхона ва хусусий туристик фирмаларнинг ҳам алоҳида ўрни бўлиши керак. Чунки мамлакатга инвестиция ажратмоқчи бўлган хорижий компаниялар энг аввало мамлакат туристик корхоналарнинг иқтисодий ривожланганлик даражасига ҳамда фаолиятнинг келгусида даромад олиб кела олиш режаларига алоҳида эътибор қаратадилар. Бу шуни кўрсатадики, ҳозирги кунда мамлакатимиздаги сиёсий барқарорлик алоҳида аҳамиятга эгадир.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 8-август 1998 йилдаги №346 « Туристик ташкилотлар фаолиятини такомиллаштириш ҳақидаги » қарори. 2 . В. Г. Гуляев. « Правовое регулирование туристической деятельности » . 2003. 3. Вопросў финансового обеспечения иностранного туризма, организация расчетов и бухгалтерского учета. М.Инс. туризма, 2003. 4. Большой Глосарий терминов международного туризма- Биржаков М.Б., Никифров В.И 2002 год. 5. География международного туризма: Страну СНГ и Балтики. Учеб пособе Гайдукевич Л.М Хомич С.А., Аношко Я.И. 2004. 6. Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансў и статистика, 2003 г. 7. Маркетинг в туризме Учебное пособие 3-е изд., стереотип, (ГРИФ) Дурович А.П. 2004 г. 8. Прикладной туроперейтинг. Учебное пособие Ушаков Д.С. 2004 г. 9 . Уокер Д.Р . Введиние в гостипремство . Уч. пос . 2002. 10. Интернет сайтлари. www.interunion.ru – туристские ассоциации www . world - tourism . org – Всемирная туристская организация www . tag - group . com – Консультативная группа по вопросам туризма ( TAG ) www . ziyonet . uz www . nur . uz

Похожие

Инновация самарадорлигини баҳолаш

Бизнес-режанинг самарадорлигини баҳолаш

Меҳмонхона ва ресторан хўжаликлари фаолияти самарадорлигини иқтисодий баҳолаш

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналарида инвестиция лойиҳаларининг самарадорлигини баҳолаш

Давлат иш билан бандлик хизмати фаолиятининг самарадорлигини баҳолаш усуллари