Инновация самарадорлигини баҳолаш - Экономика - Рефераты

Инновация самарадорлигини баҳолаш

Загружено в:

01.05.2023

Скачано:

0

Размер:

79.5 KB

Инновация самарадорлигини баҳолаш Режа: 1. Инновациядан фойдаланиш самарадорлиги 2. Инновацияни умумий иқтисодий самараси

Инновациядан фойдаланиш самарадорлиги Инновацион лойиҳа танлаб олингандан сўнг навбатдаги инновациядан фойдаланиш босқичи бошланади. Бозор иқтисодиёти шароитида ҳалқ хўжалигининг барча тармоқларини ривожлантириш ва модеринизация қилиш ҳаётий заруриятга айланиши натижасида инновациядан фойдаланиш самарадорлигини баҳолашнинг роли янада ортади. Бу, айниқса, бозор иқтисодиётига ўтиш даврида янада яққолроқ намоён бўлади. Кўзланган натижалар ва ҳаражатларни ҳисобга олишнинг аҳамиятидан келиб чиқиб, самара қуйидаги турларга бўлинади: жадвал Инновациянинг амалга татбиқ этиш самараси турлари Самара тури Омиллар, кўрсаткичлар Иқтисодий Инновацияни татбиқ этишга доир барча турдаги натижа ва ҳаражатлар қиймат кўринишида ифода етилади. Илмий – техник Янгилик, соддалик, фойдалилик, компакт, естетик. Молиявий Кўрсаткичлар ҳисоб – китоби молиявий натижаларга асосланади. Манба жиҳатидан Кўрсаткичлар инновацияни у ёки бу турдаги маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми ва истеъмолчининг таъсирини ифода этади. Ижтимоий Инновацияни татбиқ этишининг ижтимоий натижаларини ҳисобга олувчи кўрсаткичлар

Екологик Шовқин, магнит майдони, ёритилганлик, силкиниш. Кўрсаткичлар инновацияни атроф – муҳит муҳофазасига таъсирини ифода этади. Қилинган ҳаражатлар ва олинган натижаларни ҳисобга олиниш даврига қараб, инновацияни амалиётга татбиқ етилиши самараси ажратиб олинган маълум бир давр самараси ва йиллик самарага бўлинади. Олинган вақт давомийлиги қуйидаги омилларга боғлиқ: • Инновацион давр давомийлиги. • Инновацион обйект хизмат муддати. • Бошланғич маълумотларни ишончлилик даражаси. • Инвесторлар талаби. Самарани баҳолашнинг умумий тамойили-бу олинган натижани қилинган ҳаражатга таққослаш ҳисобланади. Олинган натижа ва қилинган ҳаражат нисбати ҳам натура, ҳам қиймат шаклида ҳолатдан келиб чиқиб ифодаланиши ва бу ҳолда доимо бир хил бўлмаслиги мумкин, шуни унутмаслик керакки, ишлаб чиқариш самарадорлиги бу доимо нисбийдир. Умуман олганда, инновацияни иқтисодий самарадорлигини аниқлаш муаммоси ва инновацияни амалиётга татбиқ этишнинг енг қулай йўлларини танлаш, бир томондан инновацион фойдаланиш ҳисобига еришиладиган самарани ортишини, иккинчи томондан олинган натижаларни олдинги еришилган натижаларга таққослашни талаб этади. Бу, айниқса, жадаллашган амортизация ҳисоблаш усулидан фойдаланувчи фирмаларда муҳим аҳамият касб этади. Чунки бундай ҳолатда ишлаб турган машина ва механизмларни янгисига алмаштириш муддати кескин камаяди.

Инновацияни умумий иқтисодий самараси Инновацияни умумий иқтисодий самарадорлигини баҳолашда қуйидаги кўрсаткичлар тизимидан фойдаланилади: 1. Интеграл самара. 2. Рентабеллик индекси. 3. Рентабеллик нормаси. 4. Қоплаш муддати. 1. Интеграл самара бу, одатда, дисконт натижаларни ва ҳаражатларни ҳисобга олган ҳолда ҳисобот давридаги олинган натижани қилинган инновацион S int = е T t = p 0 (ҳаражатлардан P X t - t )* a t фарқини ифода этади. Бу йерда: С инт – интеграл самара; Т р - ҳисобот йили; П т - 1 - йилдаги натижа; Х т - 1-йилдаги инновацион ҳаражат; α т - дисконт ставкаси. Айрим манбаларда интеграл самара дисконтлашган даромад, соф келтирилган ёки соф ҳақиқий қиймат, соф келтирилган самара ҳам деб юритилади. 1. Инновациянинг рентабеллик индекси (Й Р ) Юқорида келтирилган дисконтланган самара усули инновацияга сарф қилинадиган маблағлар чегараланган ҳолларда самарали бўлиб, бу усул юқори ташкилотга бўйсинувчи ва юқори ташкилотдан молиявий ёрдам олувчи корхоналарда кенг қўлланилади. Рентабеллик кўрсаткичи сифатида рентабеллик индексидан фойдаланиш мумкин. У бошқа ном билан ҳам аталиши мумкин: даромадлилик индекси, фойдалилик индекси. Индекс рентабеллик келтирилган даромадларни келтирилган ҳаражатларга нисбати билан ифодаланади. У қуйидаги формула орқали аниқланади:

T p J  t  0 D j  R   Tt p Kt   t  0 Бу йерда: Д ж – давр даромади. К т – т-инновацион даврда қилинган инновация ҳажми. Суратида инновацияни амалиётга татбиқ этиш даври бошида келтирилган даромад миқдори ифода етилган. Махражида – инвестициялаш жараёни бошланган вақтига дисконтлашган инвестиция миқдори. Бошқача айтганда бу йерда тўловлар икки оқими даромадли ва инвестицион оқимлари таққосланади. Рентабеллик индекси интеграл самара билан узвий боғлиқ. Агар интеграл самара ижобий бўлса, рентабеллик индекси 1 дан катта бўлиб, инновацион лойиҳа иқтисодий жиҳатдан ҳисобланади. Агар интеграл самара салбий бўлса, рентабеллик индекси 1 дан кичик бўлиб, инновацион лойиҳа иқтисодий жиҳатдан самарасиз бўлади. Маблағлар тақчиллиги ёки йэтишмаслиги шароитида, рентабеллик индекси юқори бўлган лойиҳалардан фойдаланиш мақсадга мувофиқ. 3. Рентабеллик нормаси (Є п ) – бу шундай дисконт нормасини ифода этадики, маълум бир йиллардан сўнг дисконтлашган даромад миқдори инновация учун қўйилган маблағга тенг бўлади. Бу кўрсаткич инновацион лойиҳа даромади ва ҳаражатини маълум бир ҳисоб даврига келтириш орқали аниқланади. D   tT  1 (1  DE t p ) t K   tT  1 (1  KE t p ) t Бошқача қилиб айтганда ушбу кўрсаткич аниқ бир инновацион қарорни дисконт ставкада ҳисобланган ҳолдаги даромадлиликни ифода этади. Бу ҳолатда инновация ҳисобидаги пул оқимининг келгуси қиймати, инновацион маблағнинг ҳозирги қийматига айланади.

Рентабеллик нормаси кўрсаткичи ички даромадлилик нормаси, ички фойда нормаси, иннвестицияни қайтариш нормаси бошқа номлар билан ҳам аталиши мумкин. Хорижда рентабеллик нормасини ҳисоблашга инвестицияни дастлабки таҳлилида биринчи қадам сифатида қаралади. Келгуси таҳлилларда даромаднинг ички нормаси 15 – 20 фоиздан кам бўлмаган инновацион лойиҳалар танлаб олинади. Олинган рентабеллик нормаси инвестор талаб етган рентабеллик нормаси билан таққосланилади. Агар у инвестор талаби даражасидан паст бўлмаса, инновацион лойиҳани қабул қилиш бўйича қарор қабул қилинади. Агар инновацион лойиҳа тўлиғича банк кредити ҳисобига молиялаштириладиган бўлса, рентабеллик нормаси даромадидан, банк фоиз ставкасининг юқори чегараси даражасидан кам бўлмаслиги керак. Чунки банк ставкасининг рентабеллик даражасидан ортиб кэтиши инновацион лойиҳанинг иқтисодий самарасизлигини билдиради. Агар инновацион лойиҳа бошқа манбалар ҳисобига молиялаштирилган бўлса, рентабеллик даражасининг қуйи чегараси аванслашган капитал балансига мос келиши шарт. 4. Қоплаш муддати – бу инвестиция самарадорлигини баҳолашнинг енг кенг тарқалган муҳим кўрсаткичларидан биридир. Бунинг амалиётда “Капитал маблағларнинг қоплаш муддати” кўрсаткичидан фарқи шундаки бу кўрсаткични ҳисоблаш олинадиган фойдага эмас, балки инновация орқали киритиладиган маблағларни ҳақиқий қиймат бўйича ифодаланган пул оқими суммасига асосланади. Бозор шароитида инвестиция киритиш жараёни маълум даражада таваккалчилик билан боғлиқ бўлиб, бу йерда таваккалчилик қанча юқори бўлса, киритилган маблағларни қоплаш муддати узоқ бўлади. Киритилган инновацияни қоплаш муддати қуйидаги формула орқали аниқланади: K T 0  D

Бу йерда: К - инновация учун киритилган бошланғич инвестиция Д - йиллик пул даромадлари Бу кўрсаткичлардан амалиётда фойдаланилиши кутилган самарани бериши муқаррардир.

Адабиётлар : 1. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси томонидан тасдиқланган. 1995 - йил 21 - декабр № 163-1 ва 1996-йил 29-август №256-1 [кўчирма] –Т.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999- йил. 2. Ўзбекистон Республикаси «Ихтиролар моделлар ва саноат намуналари ҳақида»ги Қонуни 1994-йил 6- май, – Тошкент.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999 йил. 3. Ўзбекистон Республикасининг «Маъсулиятлар ва хизматларни сертификатлаш тўғрисида»ги Қонуни 1993-йил 28-декабр №1006- хи,Тошкент.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999-йил. 4. Ўзбекистон Республикасининг «Стандартлаштириш тўғрисида»ги Қонуни 1993-йил 28-декабр №1002-хи,-Тошкент.: «Иқтисодиѐт ва ҳуқуқ дунѐси» 1999-йил. 5. И.А.Каримов. Истиқлол имкониятлари ва ислоҳотлар самаралари. Халқ сўзи. 2009-йил. 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармойиши “Баркамол авлод йили” давлат дастурини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш бўйича ташкилий чора тадбирлар тўғрисида. Тошкент 2009йил 9-декабр. А.Абдуллаев, Қ.Муфтайдинов, Х.Айбешов “Кичик бизнесни бошқариш” дарслик. Тошкент Молия 2003й

Похожие

Бизнес-режанинг самарадорлигини баҳолаш

Туризмда инвестицион лойиҳаларнинг самарадорлигини баҳолаш

Инновация фаолиятини молиялаштириш

Меҳмонхона ва ресторан хўжаликлари фаолияти самарадорлигини иқтисодий баҳолаш

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналарида инвестиция лойиҳаларининг самарадорлигини баҳолаш