Туризм ва меҳмонхона корхоналари молиявий барқарорлиги - Экономика - Рефераты

Туризм ва меҳмонхона корхоналари молиявий барқарорлиги

Загружено в:

03.10.2022

Скачано:

0

Размер:

49.2724609375 KB

Туризм ва меҳмонхона корхоналари молиявий барқарорлиги Режа: 1.Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналарида молиявий муносабатлар. 2.Молиявий мустаҳкамлик захираси ва тижорат сиёсати. 3.Туризм ва меҳмонхона корхоналари молиявий барқарор лиги таҳлили.

1.Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналарида молиявий муносабатлар Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналари молияси – бу пул фондларининг шаклланиши, фойдаланиши ва айланишида вужудга келадиган пул муносабатларининг йиғиндисидир. Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхонанинг вазифаси бўлиб, пул маблағларини самарали бошқариш асосида молиявий барқарорликка эришиш ҳисобланади. Молиявий муносабатлар ‒ бу пул оқими, пулларнинг айланиши ва вақт бўйича тўхтовсиз равишда вужудга келадиган муносабат лардир. Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналарининг хизмат кўрсатиш (ишлаб чиқариш) жараёнида қуйидаги молиявий муносабатлар вужудга келади: 1. Турагент ва туроператор ўртасида олинган путёвкалар бўйича ҳисоб китоблар ва бошқа тўловлар бўйича. 2. Туристик корхонанинг: • ижара ва коммунал хизматларга ҳақ тўлаш бўйича турар жой коммунал органлари билан; • ер участкалари учун ижара ҳақини тўлаш учун ўз ўзини бошқариш органлари билан; • иш ҳақи, мукофотлар ва бошқалар бўйича ўз ходимлари билан; • банк кредитларини олиш ва уларни ёпишда ҳамда бошқа банк операциялари бўйича банк тизими билан; • солиқ ва бошқа тўловларда бюджет ва солиқ хизматлари билан. Молиявий муносабатлар натижасида корхонанинг молиявий ресурслари шаклланади. Молиявий ресурсларни шакллантиришнинг муҳим манбалари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: • хўжалик фаолиятининг барча турларидан фойда; • кераксиз мулкни сотишдан олинадиган даромадлар;

• туристик корхонага тегишли акциялар ва бошқа қимматбаҳо қоғозлар бўйича даромадлар (дивидендлар); • таъсисчиларнинг устав фондига маблағ киритишлари; • қисқа ва узоқ муддатли кредитлар ва заёмлар; • молиявий операциялардан ва бошқа тушумлардан даро мадлар. Фойдаланиш режим бўйича молиявий ресурсларнинг барча манбалари қуйидагиларга бўлинади: • хусусий ва унга тенглаштирилган маблағлар; • қарзга олинган маблағлар; • жалб қилинган маблағлар. Хусусий молиявий ресурслар – бу корхона барча молиявий ресурсларининг базали ва асосий қисмидир, у шаклланади ва унинг ихтиёрида бўлади. Ушбу қисм устав капитали деб номланади. Уни тўлдиришнинг асосий манбаси бўлиб фойда ҳисобланади, шунингдек пай ва бошқа бадаллар, акцияларни чиқариш ва сотиш ҳисобланади. Ҳаракатдаги қонунчилик томонидан устав капитали нинг минимал миқдори белгиланган. Хусусий маблағларга барқарор пассивлар тенглаштирилади. Уларга корхона ишловчиларининг иш ҳақи ва махсус солиқ фондларига ажратмалар, олинган аванслар бўйича шериклар ва истеъмолчиларга қарзлар, кредиторлик қарзлари ва бошқалар киради. Қарзга олинган молиявий маблағлар – бу бошқа корхона ларнинг мавжуд ҳисоб китоблар тизимига тааллуқли равишда вақтинчалик айланишда бўлган маблағлари (кредиторларга қарзлар, келгуси давр харажатлари ва бошқалар). 2.Молиявий мустаҳкамлик захираси ва тижорат сиёсати Молиявий мустаҳкамлик захираси тушунчаси рентабеллик бўсағаси тушунчасига қадалади. У режали сотиш ҳажмига нисбатан ҳисобланади ва рентабеллик бўсағаси ўртасидаги фарқ тарзида аниқланади.

Молиявий мустаҳкамлик захираси қанча юқори бўлса, операцион дастак самараси шунчалик паст бўлади. Иқтисодий жиҳатдан бу тушунарли: доимий харажатлар қанчалик кам бўлса, уларни маҳсулотнинг режали сотиш ҳажми қоплаши мумкин: ММЗ = реж ёки ММЗ = С  РБ О Бу ерда, ММЗ – молиявий мустаҳкамлик захираси; С реж – сотишнинг режали ҳажми; ОД – операцион дастакнинг таъсир кучи; С – сотишдан тушум; РБ – рентабеллик бўсағаси. Агарда маҳсулот сотишдан тушган тушум миқдори рентабеллик бўсағасидан паст бўлса, унда корхонанинг молиявий ҳолати ёмонлашади ва ликвид маблағларга тақчиллик вужудга келади. Молиявий мустаҳкамлик коэффициенти (Км.м) – бу операцион дастакка таъсир кучининг тескари кўрсаткичидир. Операцион дастакнинг таъсир кучи ва унга боғлиқ кўрсаткичлар (рентабеллик бусағаси, молиявий мустаҳкамлик заҳираси) аниқ (эришилган ёки режалаштирилган) сотиш ҳажмлари ва унинг доимий харажатларини таъминловчилари бўйича ҳисобланади. Ҳисоб китоб учун бошқа сотиш ҳажми олинади операцион дастак таъсири кучи ўзгаради, чунки маҳсулот бирлигини сотиш учун (ҳиссали доимий харажатлар) доимий харажатлар ўзгаради. Операцион дастакнинг таъсир кучи доимий харажатларни қоплаш чоғида максимал ҳисобланади( яъни нолли операцион фойда нуқтасида). Сотишлар ҳажми ҳисоб китобли миқдорга нисбатан пасайган тақдирда операцион дастакнинг салбий самараси намоён бўлади – тушумнинг ҳар бир фоиз камайиши фойданинг катта фоиз камайишини таъминлайди. Ҳисоб китобларга қараганда сотув ошган тақдирда тушумнинг

ҳар бир фоиз қўшимча ўсиши фойданинг қўшимча ўсишининг кам фоизини таъминлайди. Ўзаро боғлиқ тушунчалар тизими сифатида доимий ва ўзгарувчан харажатлар, операцион дастак, рентабеллик бўсағаси эркин бозор шароитларида корхона тижорат сиёсатини категориал базасини ташкил этади ва улар туристик маҳсулотлар ва хизматлар бозорининг асоси ҳисобланади. Ушбу базисга суянган ҳолда туристик корхона асосий операцион, маркетинг ва инвестиция фаолиятини молиявий менежментлик умумий платформасига тизимли барқарор бўлмаган иқтисодий муҳитда қўйилган мақсадларга мос равишда боғлаш имконини беради. Айнан шундан тижорат сиёсатининг асосий мазмуни иборат бўлади. 3.Туризм ва меҳмонхона корхоналари молиявий барқарорлиги таҳлили Молиявий барқарорлик корхонанинг мулкий ҳолати билан тавсифланади ва унинг фаолият юритиш учун зарур бўлган хусусий ва қарзга олинган маблағларнинг оптимал нисбатига, асосий ва айланма маблағларга жалб қилинган харажатларни ўз вақтида қопланишини, номоддий активлар ва уларнинг мажбуриятлар бўйича тўлов имкониятларига боғлиқ бўлади. Аммо корхона тўлов қобилиятига эга бўлади, шундай ҳолатларда ҳам, яъни унда бўш молиявий маблағлар етарли даражада эмас ёки улар умуман йўқ бўлса ҳам, лекин корхона ўз активларини тез сотиш имконига эга бўлса ва кредиторлар билан тез ҳисоблашиш имконияти вужудга келса, бунда ликвидликнинг моҳияти номоён бўлади. Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналари ликвидлиги қарз бўйича ўз мажбуриятларини тўлов келиб тушган вақтда аниқ бажариш имкониятини англатади. Ликвидлик даражаси ўз активларини қисқа вақт мобайнида нақд пулга айлантириш ва шу тариқа ўз қисқа муддатли мажбуриятларини қоплаш мақсадида аниқланади. Ликвидлик кўрсаткичи корхона тўлов қобилиятининг индикатори сифатида намоён бўлади. Агарда ликвидлик кўрсаткичлари ёмонлашса, бу

шуни англатадики корхона раҳбарияти ўз активлари ва мажбуриятларини самарали бошқариш имкониятларига эга эмас. Бу ёки узоқ муддатли активларни (бинолар, қурилмалар, асбоб ускуналар, ер ва бошқалар) сотишга ёки тўлов қобилиятига эга бўлмасликка ва банкротликка олиб келиши мумкин. Ликвидликнинг пасайиши – бу корхона рентабеллигининг пасайиши, зарарларнинг ошиши, капитални бошқариш устидан назоратнинг йўқолишига олиб келади. Баланс ликвидлиги ва активлар ликвидлиги фарқланади. Фарқ шундан иборатки, баланс ликвидлигида активларнинг пулга айланиш муддати мажбуриятларни қоплаш муддатига мос келади, узоқ муддатли ва жорий активлар ликвидлиги активларни пулга айлантириш учун зарур бўлган вақт билан аниқланади. Тўлов қобилияти деганда, корхонанинг ўз қарз мажбурият ларини белгиланган вақтда қоплаш имкониятлари тушунилади. Корхона жорий тўлов қобилиятининг таҳлили унинг қисқа муддатли қарзларини қоплаш учун мобил маблағлар билан таъминланишини кўзда тутади. Корхонанинг тўлов қобилияти ва молиявий барқарорлигини тавсифловчи муҳим кўрсаткич бўлиб, ликвидлик коэффициентлари ҳисобланади. Ушбу коэффициентлар корхонанинг қисқа муддатли мажбуриятларини қоплаш имкониятларини баҳолаш имконини беради. Жорий ликвидлик коэффициенти (Кж.л) сон жиҳатидан жорий активлар (захиралар ва харажатлар, дебиторлик қарзлари, пул маблағлари, қисқа муддатли молиявий қўйилмалар ва бошқа жорий активлар) жорий пассивларга (қисқа муддатли кредитлар ва заёмлар, қисқа муддатли мажбуриятлар) нисбатини акс эттиради. Бу ерда, ЖА – жорий активлар, ЖП – жорий пассивлар. Жорий ликвидлик коэффициентининг аҳамияти 1,8 – 2,0 бўлса, корхона керакли даражада барқарор ҳисобланади.

Жорий ликвидлик коэффициентининг сон аҳамияти жорий активларнинг қиймат баҳоланиши, баҳолаш пайтида мавжуд бўлган қисқа муддатли молиявий мажбуриятлардан неча маротаба ошишини кўрсатади. Шу сабабли у қоплашнинг умумий коэффициенти деб ҳам номланади. Корхона тўлов қобилияти ва унинг ликвидлигини баҳолашда жорий ликвидлик кўрсаткичи бир қанча коэффициентлар билан тўлдирилади. Оралиқ ликвидлик коэффициенти (Ко.л) жорий активлар ликвидроқ қисмининг жорий пассивлар ҳажмига нисбатини кўрсатади. Сон жиҳатидан у захиралар (пул маблағлари) қийматини ҳисобга олмаган ҳолдаги жорий активлар қийматини жорий пасссивларга бўлиш орқали аниқланади. Бу ерда, ПМ – пул маблағлари; ҚМҚ – қисқа муддатли молиявий қуйилмалар; Қ – дебиторлик қарзи. Ўзининг амалий аҳамиятига кўра оралиқ ликвидлик коэффициенти жорий ликвидлик коэффициентидан қолишмайди. Коэффициентнинг таклиф этилаётган аҳамияти 0,5 1,0. Абсолют (тез) ликвидлик коэффициенти (К а.л ) юқоридаги иккисига қўшимча қилади жорий активлар структурасининг жорий пассивлар миқдори тўғрисида тўлиқ тасаввур беради. У жорий мобил қисмининг ликвидроқ шаклнинг (яъни пул шаклида) жорий пассивлар катталигига нисбатини кўрсатади. Пул маблағларидан ташқари ликвидлик активлар таркибига қисқа муддатли молиявий қўйилмалар қўшилади. Абсолют ликвидликнинг таклиф этилаётган аҳамияти – 0,05 0,2. Ушбу кўрсаткичнинг амалий аҳамияти шундан иборатки, кўпчилик ҳолатларда керакли пул маблағларига эга бўлмаган, жорий активларнинг

ликвидроқ бўлмаган бошқа захиралари кўп бўлган корхоналар тўлов қобилиятига эга бўлмаган ҳолатларга тушиб қоладилар. Хусусий айланма маблағларнинг манёвр коэффициенти (Км) хусусий айланма маблағларнинг қайси қисми жорий активларнинг мобил таркибий қисмига тўғри келишини кўрсатади. У хусусий айланма маблағлар ҳажмининг хусусий маблағларга нисбати сифатида аниқланади. Хусусий айланма маблағларнинг манёвр коэффициенти пул маблағларининг келиб тушиши ва уларнинг сарфланиши шароитларининг индикатори ҳисобланади. Ушбу коэффициентнинг пасайиши дебиторлик қарзларини қоплашнинг мумкин бўлган секинлашишини, ўсиши эса – жорий мажбуриятлар бўйича жавоб беришнинг ошиб бораётган имкониятларини кўрсатади. Хусусий маблағлар билан таъминланганлик коэффициенти (К т) хусусий айланма маблағларнинг умумий жорий активлардаги ҳиссасини тавсифлайди: Капитал ҳажмининг юқори ўсиш суръатларида ушбу кўрсаткичнинг ўсиши корхонанинг интенсив ривожланишидан далолат беради. Ушбу коэффициент ликвидлик кўрсаткичлари билан боғлиқ ҳолда, биринчи навбатда жорий ликвидлик коэффициенти билан боғланган ҳолда кўриб чиқилади. Жорий ликвидликнинг меъёрл даражасида унинг таклиф этилаётган аҳамияти 0,5 0,6. Бундай аҳамият шундан далолат берадики, корхонанинг жорий фаолияти катта ҳажмли хусусий айланма маблағлар орқали таъминланади. Унинг паст даражаси корхонанинг айланма активларни шакллантиришда тижорат кредити ва қисқа муддатли қарзларга катта боғлиқ бўлишини англатади. Захираларни қоплашда хусусий айланма маблағлар ҳиссаси хусусий айланма маблағлар ҳисобидан қопланадиган захиралар қийматининг

қисмини тавсифлайди. Бундай ҳисса анъанавий равишда корхонанинг молиявий ҳолатини таҳлил қилишда катта аҳамиятга эга. Ушбу коэффициентнинг аҳамияти 0,5 дан юқори бўлиши лозим.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР Ўзбекистон Республикасининг Қонуни: Хусусий корхоналар тўғрисида, 2003 йил 11 декабрь.  Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодекси, 2007 йил 25 декабрь.  Болтабаев М.Р., Тухлиев И.С., Сафаров Б.Ш., Абдухамидов С.А.  Turizm: nazariya va amaliyot. Darslik. O‗zbekiston Respublikasi Oliy va O‗rta Maxsus Ta‘lim Vazirligi.–Toshkent: Fan va texnologiya, 2018.  Budgets of National Tourism Organizations, 2008 – 2009. World Tourism Organization, Madrid, Spain, 2010.  Здоров А. Б. Экономика туризма. М., Финансы и статистика. 2007.  Макконнелл К.Р, БРЮ С.Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В 2 Т.: Пер. С анг. Т. 2. − Таллин, 1993.  Moliya: Korxonalar moliyasi. Darslik / J.R.Zaynalov, S.S.Aliyeva, Z.O.Axrorov va boshqalar. ‒T.: Iqtisod moliya‖, 2018.  Морозов М. А. Экономика и предпринимательство в социально культурном сервисе и туризме. – М.: Академия, 5 е изд., 2009.

Похожие

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналари фаолиятининг харажатлари

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналари даромади, фойдаси ва рентабеллиги

Туризм ва меҳмонхона корхоналари маҳсулот (хизмат)ларини стандартлаштириш ва сертификатлаштириш

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги маркетинги

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги корхоналарини бошқариш