Туризм даврида кун тартиби ва овқатланиш қоидалари - Экономика - Рефераты

Туризм даврида кун тартиби ва овқатланиш қоидалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73 KB

Туризм даврида кун тартиби ва овқатланиш қоидалари. Режа 1. Саёҳат даврида кун тартибини режалаштириш. 2. Сафар маҳсулотларини тайёрлаш. 3. Сафарда овқатланиш тартиби ва қоидалари.

Саёҳатчилар сафар давомида дам олиб, овқатланиб, хатто тунаб ҳам кетаверадилар. Шунингдек, зарур бўлган пайтларда аҳоли яшайдиган жойларда мактаб, қишлоқ бўлимида, жойларда тўхташ, тунаш мумкин. Бундай ҳолларда махаллий кишилар билан алоқа боғлаш, ўзаро келишиш лозим. Чодирларни ўрнатишда махаллий шароит, яъни дарахтлар, тошлар ва ҳоказолардан унумли фойдаланиш керак. Чодирларни бир-бирига яқин ва қатор қилиб қуриш керак. Чодирларни жойлаштириш ва унинг атрофида ўтириш, овқатланиш, ўйин ташкил қилиш, гулхан ёқиш каби тадбирларни фақат гуруҳ раҳбарининг руҳсати ёки кўргазмаси билан бажариш керак. Туризм давомида дам олиш ва тунаш жойларида кўнгил очишлар, спорт тадбирлари, мусобақалар, байёрамлар, кечалар, суҳбатлар ва учрашувлар ташкил этиш мумкин. Баҳор ёки ёз вақтида тоғ саёҳатларида ёмғир ёғиш, қаттиқ шамол эсиши мумкин. Шу сабабли гулхан жойини танлаш катта аҳамиятга эга. Гулханни девор яқини ёки панароқ жойда чодирдан узоқроқда ташкил қилиш керак. Шунингдек, гулхан алангаси учқунлари қуруқ ҳашакларга тушмаслиги учун гулхан атрофини тозалаш керак. Эхтиёт шарти билан гулхан яқинида сув тўлдирилган челаклар, ҳўл ўтлар сақланиши керак. Қишки саёҳатларда тунаш учун аҳоли яшайдиган жойлар оромгоҳларни танлаш мақсадга мувофиқдир. Барча саёҳатларда, айниқса қишки тунашларда ёнғин ва совуқ уришидан сақланиши учун кечаси навбатчилик уюштириш лозим. Навбатчилар гулҳан ёқиш, овқат пишириш, барча туризм жиҳозларнинг ўз ўрнида туриши учун жавобгардирлар. Навбатчиларни ҳар 1-2 соатда алмаштириш лозим. Кун тартибида сайёх қандай овқатланиши кераклигини белгилаш мумкин. Сайёхлар қуруқ овқат емаслиги керак. Қуруқ овқатланиш ошқозон фаолиятини, хазм қилиши жараёнини бузади. Сайёх иссиқ овқат ейиши керак. Ярим тайёр махсулотлар сафар чоғида айниб қолади. Бу эса захарланишига олиб келади. Уч махал иссиқ овқатланиш, айниқса исиқ кунларда жуда фойдали овқатланиш колорияси кучли таомлар истеъмол

қилиш тетик ва кучли қилади. Овқатнинг нонушта 35 % тушлик 40 % кечки овқат эса 25 % рационал ташкил этади. Қишки саёхат кунлари қисқа бўлади. Вақт тез ўтиб кетади. Бу пайтда овқатланишга алоҳида вақт ажратиб тушлик қилиши зарур. Агар сув хавзаларидаги саёхат учун кўп овқат олиш, юкларни кўплиги юкларни жойлаш, озиқ-овқатни олиб юриш қийинроқ кечади. Ҳар доимги овқатланишда фарқ ҳам катта бўлади. Ҳаракат куни учун 50-70 грам шакар олиш мумкин. Йўл учун шакарни 70-80 грам кун бўйи уни камлик қилади, чунки уни калорияси кучга эмас, организмга заҳирага ўтади. Сувдаги саёхатга эрталаб гуручли овқат истеъмол қилинади. Тушлик вақтида эса шу овқатлардан оз-оздан ейиши мумкин. Чанғили саёхатда тушлик учун бутерброд, сарёғ, пишлоқ еса бўлади. Спиртли ичимликлар ичиш қатъий маън этилади. Бу вақтинчалик кўтаринкилик беради-ю, соғлик ва кучни йўқ қилади. Сизни кучли энергиянгизни, ички организмидаги соғлом, фаол ҳаракатни сусайтиради. Тана хароратини қиздиради, қон босимини ошириб модда алмашинуви, хаттоки ошғозон ичак фаолиятини бузади. Сафар учун махсулот. Сафарга кетаётиб ҳамма нарсани олиш ярамайди. Сафар манзилига қараб нарсалар, махсулотлар олинади. Сафарда ишлатиш муддати янги бўлган махсулот олинади. Сафарда топиш мушкул бўлган камёб махсулот бўлса олинади, акс ҳолда борадиган жойда ҳам бу махсулотлар бор албатта, мева-чевалар, қўзиқорин, балиқ, сут махсулотлари рационал озуқа беради. Махсулотлар оз-оздан олинади. Чунки йўл масофа узоқ бўлса юк ҳам оғирлик қилади. Саёҳатларнинг тури, муддати ва қатнашчиларнинг ёшига қараб, ҳар бир кишига сарфланадиган озиқ-овқатлар калорияси ва унинг миқдори аввалдан ҳисоблаб чиқилиши зарур. Бунинг учун қуйидаги жадвалдан фойдаланиш мумкин. Кўп кунлик саёҳатларда бир кунлик овқат миқдори (бир кишига грамм ҳисобида)

№ Озиқ-овқатлар номи Миқдори 1 Нон (оқ ва қора) қуритилган нон (сухари) 400-600 250-350 2 Ушоқ ёки лапшадан қилинган маҳсулот (гречка, гуруч, буғдой, нўхат ва б.) 200-220 3 Шўрва учун тайёрланган маҳсулотлар. қуруқ мевалар. 40-50 4 Консерваланган гўшт 100-130 5 Колбаса маҳсулотлари 50-80 6 Сариёғ (эритилган ёғ) 50-80 7 Сут (қуюлтирилган сут) 50-80 8 Пишлоқ 30-40 9 Шакар(қанд), нордон конфетлар 130-150 1 0 Туз, махсус ичимликлар (чой, кофе, кисель ва б.) 40-60 Ўрта Осиё шароитида баҳорги ва ёзги пайтларда сут, қатиқ, сариёғ, гўшт ва турли хўл мевалар ҳар бир қишлоқ ва яйловда учрайди. Бундан ташқари яна бутун сафарга 100 г картошка уни, 100-250 г томат, 10-20 г қора мурч, 5-10 г лавр баргларини олиш фойдадан холи бўлмайди. Агар ун олинса 5-10 г қуруқ ачитқи (дрожа) олиш зарур. Ёзги саёҳатда булар унчалик зарур эмас. Чунки хамма жойларда бу маҳсулот топилади. Охирги йилларда ярим тайёр калорияли озуқалар чиқарилмоқда. Уларни иситилган холда истеъмол қилиш зарур. Бундай махсулотлар тўйимли бўлиб, гўшли маҳсулот ўрнини бемалол тўлдиради. Ёғли консерваларни ейиш унчалик мақсадга тўғри бўлмайди, чунки ёғли бўлса мазаси иссиқда ўзгаради. Қуритилган ош кўкилар мазали там беради. Нон энг азиз маҳсулот хисобланиб уни сақлаш муддати 3-5 кун бўлади. Қишда эса бир оз узоқроқ сақланади. Чунки нон музлаб кейин эрийди ва ўз мазасини қайта тиклайди. Шунинг учун қишда нонни юпқа қилиб кесиб олиш зарур. Янги ёпилган нонни сафар чоғида ҳам сотиб олиши мумкин. Кун ора қаттиқ нон ҳам еб туриши керак. Гуруҳ аъзолари олган қаттиқ нонни 5 кун ейди, кейин эса ўзлари нон пишириб истеъмол қилади. Қаттиқ нон сотувда ҳам бўлади (сухари). Қаттиқ нон олаётиб яхшилаб ўраб жойлаш керак. Нон ушоқларидан Чой, шакар сарёғ ёки қаймоқ солиб истеъмол

қилинади. Ун олиб кетаётиб уни ҳам махсус идишларга солинади. Ундан турли ҳил пишириқлар тайёрласа бўлади. Ҳамир қориб нон ёпиш ҳам мумкин. Гўшт маҳсулотлари. Сафар чоғида гўшт маҳсулотини консерваланган ҳолда олиб юриш керак. Қўғирдоқ қилиб, тузли холда дудлаб олинади. Соф янги гўшт сотувдан олинади. Гўшт маҳсулоти яроқли ҳолатини тез йўқотади. Димланган гўштдан ташқари гўштли консервалар бўлаверади. Гўштли қиймалардан макаронли, гуручли овқат тайёрланади. Буйрак ва жигардан шўрва ёки бўтқа тайёрланади. Хасп қиймасидан сафар ўрталарида ажойиб қовурма таом тайёрланади. Консерваларни узоқ қайнатиб бўлмайди, чунки улар эзилиб, майдаланиб кетади, таъмини ҳам йўқотади. Таом пишгач устига солинса яхши бўлади. Балиқли консервалар тушлик учун тайёрланади. Сувдаги сафарда улар пиширилаётган макарон шўрвасига, қовурилган картошка ичига солинади. Томат соусида ажойиб қайла тайёрлаб балиқ гўшти билан истеъмол қилинади. Балиқни банкаларга беркитиб олиб ёпиш таъқиқланади. Сафарга чиқаётиб шиша идишли банкадаги консерваларни олиш тўғри бўлмайди, улар ортиқча хавф туғдиради. Атмосфера босимида ҳам улар синиш мумкин. Янги гўшт ўзидан бадбўй хид чиқармайди. Уни бир оз муддат сақлаш мумкин. Тузлаб, райхон, кўкатлар билан аралаштириб қўйиш лозим. Ёғли холда қовуриб сақлаш ҳам мумкин. Қуёшли кунда бу янги гўшт билан балиқни ёғда унга аралаштириб пиширса тушлик бўлади. Гўштни қовуришда узоқроқ вақт керак бўлади. Уни ички қисми ҳам пишиши шарт. Узоғи 10-15 минут қовурилса, яна гўштни қалин, юпқа қилиб кесилишига ҳам боғлиқ. Янги балиқ гўшти тез айнийди. Айниганини билиш учун балиқни ойқулоқларига қаранг у ўз рангини ўзгартириб олади. Балиқ дудланган ҳолда бўлса сафарга олинади. Дудланган иссиқ балиқ мазали бўлади. Лекин тез ачийди, совутилган дудлангани эса узоқроқ яроқли бўлади. Балиқ яхшилаб тозаланади, тузланади, сўнг унга қорилади, қизиб турган қозонга солиб ағдариб пиширилади. Турли салатлар билан безатилиб истеъмол қилинади.

Дудланган колбаса ўртача ҳароратда бемалол сақланаверади. Хасп усти қотиб қолмаслиги учун ёғлаб қўйиш лозим. Пиширилган уй хаспини сафарга олиш мумкин эмас. Ун ва сут маҳсулотлари. Доғ бўлган ёғни металдан бўлган қопқоқли идишга қуйиш керак. Куйдирилган мол ёғи, қўй ёғи ҳам шундай сақланади. Алюмин идишларга солиб бўлмайди. Ўсимлик ёғи балиқ, гўшт пишириш учун керак бўлади. Уни махсус идишларга солиш ҳам маъқул. Қуритилган махсус сут маҳсулоти, ҳар хил қаймоқлар ва сарёғлар ҳам ҳалталарга қадоқланса бўлади. Уларни узоқ вақт сақлаб бўлмайди. Яроқли муддати қисқа. Макарон маҳсулоти жуда хилма-хилдир. Уни яхши навли ундан тайёрланганини олишлари керак. Чунки қайнаганда асл ҳолатини йўқотмаслиги лозим. Сафар чоғида уни тайёрлаш ҳам мумкин. Пишлоқ ҳам мазали маҳсулот хисобланади. Қишки саёҳатларда уни ейишга талаб катта бўлади. Шакар ва қанд маҳсулотлари. Шакар сув ўтмайдиган идишда сақланади. Унга сув тегса ҳолати ўзгаради, у ҳолда сутга қўшилади. Қанд олмоқчи бўлсангиз шимадиган, музчаларни олинг. Оққандни кўпроқ сувдаги саёҳатга олинади, сочилмай сувга тегмайди. Таблеткаларни ҳам глюкоза ва аскорбин кислоталарини олиш керак. Чой қаҳва, ва какаолар қаттиқ қутиларда бўлгани тузук. Бу маҳсулотларни эҳтиёт қилиш керак. Нам сув уларни таркибини бузади, хиди йўқолади. Туз энг керакли маҳсулотдир. Уни полиэтилен ҳолталарда сақлаш мумкин. Метал идишда, банкада у намланиб туради, пластмасса, ёғоч идишда яхши сақланади. Томат соуси ҳам полиэтилин идишлар бўлиши зарур. Тўлдирганда охиригача тўлдириши керак. Махсулотни сафарга тайёрлаш. Сафар олдидан маҳсулотни махсус қопчаларга солиш кўзда тутилади. Эрта кундан тўрваларга маҳсулотларни солманг. Сафарга чиқиб кетаётиб улгурасиз. Маҳсулотларни кетма-кет, аралаштириш ярамайди. Тез, эскириб кетса ҳам полиэтилен қопчаларга

солган яхши, бир сафарга етади. Сафарда маҳсулотлар айниқса нон ҳар бир сайёҳга бўлиб солинади. Барча керакли хом ашёлар баравар бўлиниб солинади, чунки саёҳатда хавфли вазиятларда шериклар йўқолиб, ёлғиз қолиши ҳам мумкин. Унли маҳсулотлар алоҳида, хидли маҳсулотлар алоҳида солинади. Энг яхши идиш, маҳсулотлар учун тўрвадир. Бу мослаштирилган тўрва сув ўтказмайди. Махсус саёҳатга мослаштирилган байдаркада сузаётиб тўрваларни яхшилаб ўрнатиб олинмаса маҳсулотлар қимирлаб ичидагилар тўкилиб кетади. Таом пишириш учун чўян қозонлар керак бўлади. Маҳсулотни сақлашда ҳам эмаль идишдан фойдаланманг. Овқат пиширишда, сув қайнатишда сирли идиш, кастрюлкалар бўлмайди, чунки иссиқ оловда қовурилганда сирли идиш эмаллари учади ва овқатга тушади. Яхшиси алюмин кастрюл, челакдан, чўмичдан фойдаланилади. Хамма идишни қопқоғи билан ишлатинг, кўп жой олмайди. Кўпинча концерва идишларини 0,5 л дан фойдаланадилар. Фақат оғир нарса солиш учун ундан фойдаланиш керак эмас, у ёрилиб кетиши мумкин. Тоғ алпинистлари махсус овқат пишириш учун ишлатадиган автоклавли кастрюлдан фойдаланадилар. Улар баланд оловда ҳам бир-хил қайнатади.

Адабиётлар 1. Абдумаликов Р. “Саёҳат саҳифалари”. Тошкент. 1987 й. 2. Абдумаликов Р. “Туризм”. Тошкент. 1987 й. 3. Мусаев П. “Сайёҳликка кириш”. Тошкент. 1993 й. 4. Бардин К.В. “Азбука туризма”. М., 1984 г. 5. Болдирев Р.Р. “Сложнўе туристические походи”. М., 1979 г. 6. Батиров Ф.Х. “Ўзбекистон тарихий обидалари сари”. Т. 1994 й. 7. Васильев П. “В помоҳь инструктору туризма”. М., 1990 г. 8. Власов А. “Турист” Киев. 1977 г. 9. Гранильшиков Т. “Горьний туризм”. М., 1988 г. 10. Кронф Ф. “Спасательние работи на горах”. М., 1991 г.

Похожие

Хизмат маданияти ва ахлоқ қоидалари

Туризм ва меҳмондорчилик бозори тузилмаси

Туризм ва сафарларни ташкил этиш

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги маркетинги

Овқатланиш корхоналарининг классификацияланиши