Хизмат маданияти ва ахлоқ қоидалари - Экономика - Рефераты

Хизмат маданияти ва ахлоқ қоидалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

66 KB

Хизмат маданияти ва ахлоқ қоидалари Режа: 1. Хизмат маданияти кўрсаткичлари 2. Одоб қоидалари

1. Хизмат маданияти кўрсаткичлари Умумий овқатланиш ташкилотларида мижозларга хиз-мат қилиш, тегишли ахлоқий тартиб қоидаларга риоя қилиш, зиммадаги вазифаларни бажариш — бу соҳанинг маданиятини белгилайди. Ғарб мамлакатларида қабул қилинганидек, ҳар бир корхона учун eng керакли нарсалар қуйидагилар: — ресторанга киришингиздан дид билан ясатилган эс-тетик манзаранинг кўзга ташланиши, хизматнинг олий даражадаги шароитларининг яратилиши; — хизмат қилиш жараёнида ходимларнинг ахлоқ-одоб меъёрларини билиши; — меҳмонларга хизмат қилишда ўрнатилган тартиб ва навбат қоидаларини билиш, уларга риоя қилиш; — турли таомларни, ичимликларни тавсия қилиш, олиб келиб бериш, шунингдек, кўникма техникаси ва таом тарқатиш усулларини билиш; — стол устига дастурхон ясатишнинг асосий қоидала- рини билиш; — хизмат қилиш жараёнида хавфсизлик ва экологик қоидаларга риоя қилиш; — ошхона идиш-товоқлари, анжомлар, сочиқ ва бош- қалар етарли миқдорда бўлиши. Умумий овқатланиш корхонасида маданий хизмат қилиш қуйидаги кўрсаткичлар ва баҳога эга: — хизмат қилувчи ходимларнинг мижозлар билан ўзаро муносабатлари, уларнинг хизмат қилиш техникаси; — хизмат қилувчи ходимларнинг ташқи кўриниши ва шахсий гигиенаси, кийим шакли,пойафзал белги- ланган талабга жавоб бериши, ҳар бир ходимнинг шахсий гигиена қоидаларига риоя қилиши;

умумий овқатланиш биносининг ичи, ошхона идиш-товоқлари, жиҳозлари, махсус кийимлар, сочиқ ва бошқаларнинг санитария ҳолати; — ресторан, кафе ошхонасининг идиш-товоқлар, ан-жомлар, инвентар, мебел билан тўла таъминланган-лиги; — таом, ичимликлар, овқат маҳсулотлари ассортимен-тига риоя қилиш; — мижозларга тез хизмат қилиш; — музика хизматининг сифати; — қўшимча хизматларнинг мавжудлиги. Хизмат қилиш маданиятининг баҳоси беш баллик шка- ла билан белгиланади. Назорат қилувчи органлар текши-рув натижалари ва мижозлар фикрлари ҳисобга олинади. Бу ҳақца республикага хос тартиб-қоидага риоя қили- нади. Умумий овқатланиш корхоналарида, жумладан, рес- торанларда хизмат даражаси қуйидагилар асосида белги-ланади. Рестораннинг ташқи безаги: — номи ёзилган лавҳалар, кўрсаткичлар; — қулай, манзарали кўринишлар. Рестораннинг олд томонини ёруғлик воситалари би-лан безаш. Меҳмонларни кутиб олиш: — хушмуомалалик билан меҳмонларни кутиб олиш ва тезлик билан тил топишиш; — доимий мижозларга алоҳида эътибор бериш; — мижозларга эътибор ва ён бериш; — хизмат қилувчиларда димоғдорлик бўлмаслиги керак. Ресторан залини жиҳозлаш: — табиий манзарали ўсимликлар ва янги гуллар мав-жудлиги; — ресторан мижозларига хос мусиқа; — ресторанга ярашадиган, мижозларнинг дилини шод қиладиган столларни безатиб қўйиш. Истеъмолчилар буюртмаларини бажариш:

— таомлар ҳақида мижозларга тўла ва ишонарли ахбо рот бериш; — таомлар тайёрланиши ноёб ва пазандаликнинг юқори савияда бўлиши; — маҳаллий маҳсулотлардан фойдаланиш; — таомнинг номи унинг мазмунига мос келсин; — маҳсулот арзон, сифати яхши бўлиши; — дастурхонга кўйилган таомларнинг мазаси ва муаттар ҳидлари мос бўлиши; — таомномага мос яхши вино танланиши. Хизмат даражаси: — официантлар буюртирилган таомга хос вино тавсия этишни билиши; — ходимларнинг мутахассислик даражаси юқори бўлиши; — официантларнинг овқат, вино ва ичимликлар соҳасида чуқур билимга эга бўлиши; — ҳамма ресторан ходимлари мижозларга ҳурмат билан муносабатда бўлиши; — официант ва вино сотувчиларнинг мижозларга яхши маҳсулот тавсия этишлари; — мижозлар билан низоли масалаларда тортишмасдан ён бери ш . Баҳо: — официант томонидан бериладиган таом счёти мижоз учун кутилмаган ҳол бўлмаслиги керак; — истеъмол қилинган овқат ва ичимликлар баҳоси таом, ичимлик ва хизмат сифати ва даражасига мос бўлиши лозим; — бир-бирига ўхшаш таомлар баҳолари орасида унча катта фарқ бўлмаслиги керак; — берилган счёт муфассал ва аниқ бўлиши шарт. Маданият даражасига баҳо берганда унинг кўрсаткичларидан бири — хизмат қилиш вақтидир. Ресторанда истеъмолчиларга хизмат қилиш вақти . Хизмат босқичи

Мижозларнинг норозилиги ўртача 10 дақиқа ўтгандан сўнг изҳор этилади. Иккинчи, учинчи таомлар кутилаёт-ганда бу 10 дақиқа эътиборсиздир. Овқат бериш олдидан ёки энг охирида ҳам бунинг унча аҳамияти йўқ. Маданий хизмат тушунчаси билан хизмат учун чой чақа бериш тушунчаси алоқадордир. Чой чақа бериш ресторан хизматида одат бўлиб қолган. Бу кўпгина муаммолар ке-либ чиқишига сабаб бўлади, бир-бирига икки хил зид қараш мавжуд. Бу бир томондан официантларга маълум миқдорда моддий манфаат базаси бўлиб хизмат қилади. Иккинчи томондан, официантларнинг кўпроқ чой чақа олишга бўлган иштаҳасини кучайтиради, аммо ресторан мижозларининг норозилигига сабаб бўлади. Бутун дунё ресторанларида мижозларга хизмат қилган официант овқатланиш охирида чой чақа ҳақида эслатса, бу ёмон иллат ҳисобланади. Бироқ ресторанларда мижоз-лардан официантлар хизмат чой чақаси сўраш ҳолатлари учраб туради. Баъзи ресторанларда официантлар хизмат ҳақи учун счётга 15% қўшимча қилади. Аммо официант ҳеч қачон мижозларга чой чақа ҳақида гап очмаслиги лозим. Ресто-раннинг донишманд мутахассислари фикрича, агар офи-циант «ҳасис меҳмонлар» ҳақида ўз доирасида гап юритар экан, демак, у бу соҳада ишлашга яроқсиздир. АҚШда чой чақа бериш қоидага айланган. Ҳатто баъ-зи америкаликлар чой чақа бериш процентини кўрсатув-чи жадвал олиб юрадилар, официантни овора қилмай, чой чақа суммасини ўзлари аниқлаб тўлаб кетаверади. Кўпчи- лик ресторанларда, кафеларда официант ойлигининг 95% ини мижозлардан олинадиган чой чақа ташкил қилади. Ресторан соҳиблари мижозларнинг чиройли ўтириш-ларини таъминлаш, ходимлар орасида чой чақа сабаб ни-золар чиқишига йўл қўймаслиги керак. Бошқа мамлакатлар ресторанларида чой чақа масала-сига турлича ёндашадилар. Баъзиларида чой чақа офици-антлар орасида баравар бўлинади.

Бу кўпинча ўнтагача официант ишлайдиган ресторанларда бўлади. Баъзиларида эса, официант чой чақанинг ярмисини ўзига олиб қолади, ярмисини бош официант, вино сотувчи ва бошқаларга беради. Баъзи ҳолларда чой чақанинг бир қисмини зал мене-жерига, бош официантга, гарчи уларнинг маошлари усиз ҳам юқори бўлсада, берилади. Баъзи ресторанларда очиқ айтилмаса ҳам чой чақа қолдириш учун имо-ишора қили-нади. Чекларда қуйидагича ёзув бўлад и: «Хизмат ҳақи та- омлар баҳосига қўшилмаган». Аммо хизмат олий даражада маданиятли ресторанларда бундай ҳаракатларга йўл қўйил- майди. 2. Одоб қоидалари Ресторан, кафе, ошхоналарда хизмат қилиш мадания-ти мижозларнинг овқат истеъмол қилиш маданияти би-лан узвий боғлангандир. Таом ейиш маданияти — аввало мижоз ўз ўрнида яхши ўтира билиши, ўзини тўғри, чиройли тутиши, овқат ейиш маданиятига риоя қилиши лозим. Стол атрофида ўтирганда қуйидаги асосий қоидаларга риоя қилиш тавсия этилади. Стулда ўтириш. Тўғри ўтириш, безовта бўлмаслик, стул суянчиғига енгилгина суяниб ўтириш керак. Стулни столга жуда яқин суриш, шунингдек, анча нарига жилдириш ҳам мумкин эмас. Қўлларни овқат кутаётганда тизза қўзларига қўйиб ўти- риш мақсадга мувофиқдир. Қўллар билан сочларни рост-лаш, тузатиш, пешона, бош терларини артиш, қўлларни иякка тираб ўтириш, дастурхонни ўзича ростлаш, идиш-товокдарни қўзғатиш, сонини текшириш тавсия қилин-майди. Таом еяётган пайтда тирсакни стол устига тираб ўтириш ярамайди. Сочиқчани ёзиб тизза устига солиб ўтириш керак. У кийимни овқат сачрашидан ҳимоя қилади. Таом ейиш жараёнида лабларни ошкора артмаслик, салфеткани ен-гилгина лабларга босиш тавсия этилади, агар гигиеник қоғоз салфеткалар бўлса, яна ҳам яхши. Таом истеъмол қилиниб

бўлгач, сочиқларни тарелканинг ўнг томонига, агар тарелкалар олинган бўлса, унинг ўрнига такламасдан қўйиш керак. Нон тарелкаларда берилади, қўл билан олинади. Ке-силган ёки синдирилган бўлаклари олинади. Сомсалар синдирилмай, бутунича ейилади. Сарёғ — синдирилган, кесилган нон бўлаги ўнг қўл билан олинади, пичоқ билан ўнг қўлда сарёғ сурилади. Махсус пичоқ бўлиши мумкин ёки ишлатилаётган пичоқ-да сурилса ҳам бўлади, бироқ ундаги овқат юқи сарёғга ўтмаслиги керак. Қиём, жем, повидло — тарелкаларга олинади, сўнгра нон бўлагига сурилади. Бутерброд — қўл билан олинади, пичоқ ва вилка ёрда-мида ейилади. Ҳамма учун умумий овқат қўйилганда хўрандалар ўз олдидан кераклисини тарелкасига солиб олиб истеъмол қилаверади. Колбаса, ветчина — тарелкага солинади, пичоқ ва вилка ёрдамида ейилади. Балиқ, гўшт, сабзавот салатлари пичоқ ва вилка ёрда-мида истеъмол қилинади. Булъон ва пюре-шўрва — косаларда тортилади, қошиқ билан ичилади, совуган тақдирда косани кўтариб бир че-тидан ичаверса ҳам бўлади. Овқатни совутаман деб коса, қошиқларга пуфлаш тавсия этилмайди. Уни қошиқ билан аралаштириш ва совушини кутиш керак. Агар овқат ичи-да йирик маҳсулотлар бўлса, қошиқ билан бўлиб ейилади. Коса охирида қолган озгина суюқликни олиш учун коса қийшайтирилади ва қошиқ билан олинади. Гўштдан тайёрланган иссиқ таомларни пичоқ ва вилка билан ейилади. Овқатланиш жараёнида пичоқ ўнг қўлда, вилка чап қўлда ушланади. Пишган гўштни ҳар ким ўз хоҳишига қараб кесади. Гўштнинг ҳаммасини кесиб, сўнгра вилка билан ейиш тавсия этилмайди. Оз-оздан кесиб ис- теъмол қилинса, гўшт совумайди. Котлет, тефтели ва ҳока- золарни пичоқ билан кесиб ўтириш шарт эмас, вилка би-лан бўлса ҳам бўлаверади.

Овқатланиш пайтида пичоқ ва вилкадан фойдаланган-да ҳар иккаласини қўлдан қўймаслик керак. Вилка билан таом олинганда пичоқ билан уни ростланади, тўғрилана- ди, аммо пичоқ билан овқат бўлаклари вилка устига қўйил- майди. Паррандалар гўштини ейишда пичоқ ва вилка билан гўшти суяқцан ажратилади, сўнгра қўл билан ейилиши мумкин. Таомдан сўнг қўл иссиқ сувда ювилади. Балиқли таомлар ейишда пичоқ ишлатилмайди. Вилка билан гўшти суякдан ажратилади ва бирданига иккита вилка билан истеъмол қилинади. Қуш ва балиқ гўштларидан ажратилган суяклар алоҳи- да тарелкаларга солинади. Юмшоқтаомлар, картошка, сабзавот ва бошқалар пи-чоқ билан кесилмайди, вилка билан бўлакларга бўлина-ди. Картошкани бўлганда аталага айлантириб юбориш ярамайди. Гуручли суюқ овқатлар қошиқ билан, қуюқла-ри вилка билан ейилади. Пиширилган тухумнинг пўсти чой қошиқ билан уриб синдирилади ва тозаланади, сўнгра пичоқ билан кесилиб, истеъмол қилинади. Қовурилган тухум вилка билан ейи-лади. Агар тухум ветчина билан қовурилган тақдирда пи-чоқца кесилиб, вилка билан ейилади. Омлет ва картошка оладъисини иккита вилка билан ейилади. Паштет одатда вилка билан ейилади, аммо уни нонга суриб еса ҳам бўла- веради. Таомни шошмасдан ейиш, овқат истеъмол қилиш жа-раёнида оғиздан товуш чиқмаслиги керак. Овқат ейишда гавдани имкони борича тўғри тутиш, тарелка устига ётиб олмаслик лозим. Агар овқат қайноқ бўлса, устидан совуқ сув ичиб юбориш тавсия этилади. Овқат еганда лунжни тўлдириб олиш шарт эмас. Овқат ейиш вақтида фужер ёки нон олиш зарур бўлиб қолса, пичоқ, вилкани бир-бирининг устига қилиб, вилканинг учли томони пастга, пичоқнинг ўткир томони чапга қара-

тиб тарелкага қўйилади. Пичоқ ва вилкаларнинг соп то- монини столга, уч томонини тарелка четига қўйса ҳам бўла- ди, аммо у ҳолда уч томонидаги суюқлик дастурхонга оқиши ёки сидирилиб тушиб кетиб, дастурхонни ёки ми-жоз кийимини ифлос қилиши мумкин. Мижоз қошиқ, вилка, пичоқларни ерга тушириб юбор-са, официант тезда уни тозасига алмаштириб бериши дар-кор. Атрофдагиларнинг диққатини жалб қилмаслик учун овқатланаётган мижоз энгашиб, тушиб кетган нарсани олмаслиги ва официантдан кечирим сўрамаслиги керак. Овқатланиб бўлгач, хўранда тарелкаларни ўз оддидан нарига суриб қўймасин, пичоқ, қошиқ, вилкани тарелка-га териб қўйсин. Уларни тартибли қилиб сопларини ўнг томонга параллел ҳолда, вилкаларнинг учли, букилган то-монлари юқорига қаратиб қўйилади. Олма, нокларнинг пўсти арчилади, ўртаси тозаланади, тарелкаларга терилади, уни қўл билан ейиш мумкин. Олхўри, ўрикларни пичоқ билан кесиб данагидан аж-ратиб ейиш ҳам мумкин, шундайича пичоқ ишлатмасдан еяверса ҳам бўлади. Гилос, олчаларнинг данакларини оғиздан қошиққа олинади ва тарелкага солинади. Тарвуз, қовунларни тилик, карч, коса қилиб ейиш ўзбек ҳалкдда азалдан мавжуд. Ресторанларда эса бошқачароқ. Тарвуз, қовунлар сўйилади, уруғи ажратилади, пўчоғи олиб ташланади, сўнгра карч қилиб тарелкаларда берилади, меҳмонлар вилкалар билан истеъмол қиладилар. Апельсиннинг пўсти пичоқ билан олиб ташланади, ти-ликларидан бўлакчаларга бўлинади, тарелкага терилади, сўнгра қўл ёки вилка билан ейилади. Мандариннинг пўстини қўл билан ажратилади, тилик-ларга бўлинади, ейилгач, уруғини чой қошиқда олинади ва тарелкага солинади. Бананнинг пўстини ярмигача арчиб, пастки томони-дан ушлаб ейиш мумкин. Бироқ уни бутунлай пўстини олиб пичоқ билан кесиб, вилкада ейилса мақсадга муво-фиқ иш бўлади.

Қулупнайсифат меваларни десерт қошиқлари билан ейилади. Қандни махсус қисқич билан ёки қўл билан оли-нади. Чой ёки кофеда қандни чой қошиқ билан аралашти-рилади, қанд эригач, қошиқ тарелкага қўйилади. Кофе қуйилганда идиш тарелкадан қўтарилмайди. Стаканга чой қуйилганда қошиқ стакандан олинмайди. Чой қуйиб бўлингач, қошиқ олинади. Чойда қанднинг эришини ку-тиш керак, куч билан қандни майдалаш тавсия этилмай-ди. Кесилган лимон бўлагини чой ёки кофега солиш учун махсус вилкадан фойдаланилади, қошиқ билан эзилиб, шарбати чиқарилади ва қолдиғи тарелкага солинади. Торт, пирожний ва бошқа қандолат маҳсулотлари учун махсус чой қошиқлари, вилкалар ишлатилади. Агар пи-рожнийлар кичкина қоғоз салфеткаларида бўлса, тарел-каларга солиб истеъмол қилинаверади. Пирожний ва кекслар қаттиқ бўлса, синдириб истеъ-мол қилинади. Данакли компот берилса, сездирмасдан данакни оғиз-дан олиб, тарелкага ташлаш керак. Балиқли таомларга лимон кесилмаси берилса, вилка-нинг орқа томони билан сиқиб шарбати чиқарилади.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати : 1. «Туризм тўғрисида» ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни. 2. «Ўзбекистон Республикасида 2006-2010 йилларда хизмат ва сервисни ривожлантиришни жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Президенти қарори. 2006 йил 17 апрел, Тошкент. 3. З. Романович Ж.А., Калачев С.Л. Сервисная деятельность. Учебник.- М.: Изд. Торг. Корпорация «Дашков и К», 2007.- 268с 4. Э. Мухамадиев. Рангшунослик: Ўқув қўлланма.-Самарқанд, 2002 й 5. В.С. Сенин. Организация международного туризма: Учебник, 2-е изд., перераб.и доп.-М.: Финансы и статистика, 2004 г. 6. Туризм, гостеприимство, сервис: Словарь-справочник/ Г.А.Аванесова, Л.П.Воронкова, В.И.Маслов, А.И.Фролов; Под ред. Л.П. Воронковой.-М.: Аспект Пресс,2002г. 7. И.Ю.Ляпина. Организация и технология гостиничного обслуживания: Учебное пособие.-М.: ACADEMA , 2002г. 8. Д.Нозилов. Ўрта Осиё дизайни тарихидан. Халқ амалий-бадий саньати: Қўлланма.-Т.: «Ўзбекистон», 1998 й. 9. Т.З.Соибов. Дизайн: Қўлланма.-Т.: 2003 й. 10. В.П.Скараманга. Фирменний стиль в гостеприимстве: Учебное пособие.-М.: Финансы и статистика, 2005 г.

Похожие

Тадбиркорлик этикаси ва маданияти

Бошқарув маданияти ва услуби

Менежмент услуби ва маданияти

Бошқарув маданияти ва услуби

Тадбиркорлар ахлоқий қоидалари