Менежмент услуби ва маданияти - Экономика - Рефераты

Менежмент услуби ва маданияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

98.5 KB

Менежмент услуби ва маданияти Режа: 1. Маданият ва менеджмент. 2. Менежмент маданиятининг асосий унсурлари. 3. Рахбарлик услуби тушунчаси. 4. Менежментда кулланиладиган услублар.

Маданият ва менежмент. «Маданият» тушунчаси ривожланиши даражасининг умумлаштирувчи кўрсаткичи бўлиб, бир қанча маънони билдиради. Масалан, жамият маданияти, айрим шахс маданияти, ва нихоят, инсон фаолиятининг айрим тури маданияти хақида сўз юритиш мумкин. Инсон фаолияти моддий ва маънавий бойликлар яратувчи турларга бўлинади. Шу сабабли, моддий ва маънавий маданият фарқ қилинади. Моддий маданият инсон томонидан табиатни бўйсундириш даражаси кўрсаткичидир. Унга ишлаб чиқариш воситалари ва меҳнат предметлари киради. Маънавий маданиятга фан, ахоли маълумот даражаси, медицина хизмати даражаси, санъат даражаси, одамлар ахлоқий меёрлари, маънавий эхтиёжлар ва манфаатлар ривожланиши даражасини киритиш мумкин. Шундай қилиб, маданият инсоннинг ҳам маданий ишлаб чиқариш, ҳам маънавий хаёт соҳасида ривожланиши жараёнидаги ютуқларини қамраб олади. У инсоният билимлари, унинг меҳнати моҳиятидан иборат бўлиб, кишиларнинг аввалги авлодлари томонидан яратилади. Инсоният маданияти ўсувчан, ўзгарувчан, чунки хозирги авлод аввални авлодлар маданий қадриятларидан ижодий фойдаланиш асосидагина янада ривожланиши мумкин. Ўзбекистоннинг ноёб маданияти йиллар, асрлар давомида шаклланиб, уни сақлаш, ривожлантириш кўп миллатли республиканинг юқори маълумотли инсонлари -фан, адабиёт, санъат арбоблари вазифасидир. Инсон хаёти фаолиятининг муҳим таркибий қисми бутун инсоният томонидан жамланган маданий бойликка эга бўлиши, шу жумладан бошқарув маданиятини эгаллашдир. Менежмент маджанияти жуда муҳимдир. Инсоният ўз ривожланиш жараёнида жуда катта менежмент тажрибасини жамлаган. Бозор шароитида бу тажриба бошқарув самарадорлигини оширишга хизмат қилиши керак.

Менежментнинг вужудга келиши ва ривожланиши, аввало бошқарув маданияти даражаси юксалиши билан боғлиқдир. чунки, менежмент йўллари, усуллари, восита ва услубларига танқидий баҳо бериш йўли билан, уларнинг энг яхшилари жахон тажрибасида қўланиши учун ажратиб олинди. Менежмент маданияти инсон маданиятининг таркибий қисми бўлиш билан бирга қатор ўзига хос хусусиятларга ҳам эга. Маданиятга эга бўлиш менежер учун фақат зарур эмас, балки шартдир, чунки ҳар бир ташкилотнинг ҳар бир бўлинмаси самарали ишлаши учун унинг ходимлари юксак маданиятга эга бўлишлари керак. Менежмент маданияти даражаси ходимлар, айниқса, менежерлар маданиятини, менежментжараёни маданияти, бошқарув техникаси, меҳнат шароитини акс эттирувчи кўрсаткичлар бўйича баҳоланади. менежмент маданияти унсурларининг турли-туманлиги бошқарув жараёнида турли- туман меёрларга, жумладан, ахлоқий, хуқуқий, иқтисодий, ташкилий, техникавий, эстетик меёрларга риоя қилиш заруриятини келтириб чиқаради. Ахлоқий меёрлар инсоннинг ахлоқ ва одоб соҳасидаги хулқини тартибга солади. Улар жумласига ижтимоий бурчни тўғри тушуниш, киши ўртасида инсоний муносабат ва ўзаро хурмат, виждонлилик, хақиқатгўйлик, камтарлик ва х.к.лар киради. Бошқарув жаарёнида ахлоқий меёрларга риоя қилиш унинг маданияти юқори даражасидан далолат беради. Менежментда хуқуқий меёрлар давлат-хуқуқий ва ташкилий-хуқуқий меёрий хужжатларда акс этади. Унинг жумласига даслвт корхонаси тўғрисида қонун, тадбиркорлик хақида, мулк тўғрисида қонунлар киради. Лекин қонунлар хар бир корхонанинг ўзига хос хусусиятларини хисобга ололмайди. Шу сабабли, ҳар бир корхона, қонунга асосланган холда, корхонада ишлаб чиқаришнинг ўзига хос хусусиятларини хисобга олувчи меёрий қоидалар ўрнатилади. Иқтисодий меёрлар корхона фаолияти жараёнида эришилиши лозим бўлган иқтисодий кўрсаткичларни белгилайди. Улар жумласига молия- кредит меёрлари, ссудалар олиш тартиби, амортизация меёрлари,

махсулотнинг хисобланган баҳоси, фойда меёри, рентабеллик меёри, фондлар учун тўловлар, бюджетга тўловлар, иқтисодий рағбатлантириш меёрлари киради. Ташкилий меёрлар ташкилот таркибини, алоҳида бўлинма ва шахслар фаолияти таркиби ва тартибини ички тартиб фаолият турларини, ходимлар вазифаларини, ахборотни қайта ишлаш ва фойдаланиш жараёнини белгилайди. Техникавий меёрлар корхонанинг ва унинг бўлинмаларининг бошқарув учун зарур ускуна, техника ва транспорт воситалари, асбоблар билан қуролланганлик даражасини билдиради. Эстетик талаблар ва меёрлар ҳам бошқарув жараёнида қўлланиладиган техника воситалари ва ускуналари, ҳам бошқарув ходимларини ўраб турувчи ташқи муҳит учун белгиланади. 2. Менежмент маданиятининг асосий унсурлари. Именежмент маданияти таркибига бошқарув ходимлари маданияти, бошқарув жараёнлари маданияти, меҳнат шароити маданияти ва хужжатлар юритиш маданияти киради. Менежмент маданиятининг барча унсурлари ўзаро боғлиқ ва ўзаро таъсир этувчидир. Шу билан бирга улар орасида бошқарув ходимлари маданияти етакчи ахамиятга эга. Менежер бошарув жараёни маданиятининг юқори даражасига эришиш ва ўз меҳнатини ташкил этишни такомиллаштириб бориши керак. Бошқарув ходимлари маданияти кўп омилларга боғлиқ, умумий маданият даражаси, ишбилармонлик сифатлари, бошқарув илмини чуқур ва ҳар томонлама билиш ва уни ўз фаолияти жараёнида қўллай олиш билан характерланади.

Ґар бир корхона ва ташкилот менежери ўз вазифасини бажариш жараёнида жамоанинг бошқа аъзолари билан муносабатда бўлар экан ишбилармонкишилар ўртасида мавжуд ахлоқий қоидаларга бўйсунади. Ґар бир жамоада хайриҳоҳлик, инсонга хурмат муҳити мавжуд бўлиши керак. Бошқарув маданияти сансалорлик, мансабпарастлик, шавқатсизлик, қўполликка зиддир. Бошқарув тизимида, шунингдек, давлат меёрларига риоя қилмаслик, ваъдабозлик, фаолиятга нотўғри баҳо бериш ва бошқа хусусиятларга йўл қўйиб бўлмайди. Амалий фаолиятда фандан фойдаланиш. Меҳнатга ижодий ёндашиш, тадбиркорлик, жавобгарлик, ташаббус ва мустақиллик, хўжасизликка, бюроктатизм, қонун бузувчиликка, муросасизлик, виждонийлик, камтарлик ва оддийлик бошқарув ходимлари маданиятини ифодалайди. Менежмент маданиятининг асосий унсурлари. Менежмент маданияти Бошљарув ходимлари маданияти Бошљарув жараёни маданияти Меµнат шароити маданияти Хужжатлар юритиш маданияти Ходим маданиятинин г умумий даражаси Бошљарув нинг замонавий технологияси Ишлаб чиљариш маданияти Хужжатлар ни расмийлашти риш Бошљарув илмини билиш Бошљарув меµнатини маљбул ташкил этиш Иш жойини ташкил этиш маданияти Хужжатлар нинг хизмат љилиш муддати Бошљарув санъатини эгаллаш Бошљарув жараёнини комплекс механизациял аш ва автомат лаштириш Жойлаш- тириш Хужжатлар дан фойдаланишн инг љулайлигиљуроллаш

Бошқарув ходимлари маданиятини таъминлашнинг асосий йўллари - бошқарув илмини чуқур эгаллаш, умумий маданий даражаси ва малакасини мунтазам ошириб бориш, ўз фаолияти натижаларини тахлил этиш ва тушуниш, ижобий шахсий сифатларни ривожлантиришдан иборат. Бошқарув маданияти учун бошқарув жараёнини ташкил этиш маданияти даражаси муҳим аҳамиятга эга. Бошқарув жараёни маданиятига риоя қилиш корхонада замонавий бошқарув жараёни қўлланилишини билдиради. Бошқарув жараёни маданияти шунингдек, бошқарув меҳнатини (бошқарув меҳнатини мақбул тақсимлаш, кооперация қилиш ва чегаралаш, ишчилар сонини меёрлаш, кадрларни тўғри жойлаштириш ва улардан фойдаланиш) ва ишловчи иш жойини (иш жойи ва бинонинг қулайлиги, уларнинг санитария-тозалик талабларига жавоб бериши), мақбуллаштиришш, мажлисларни, сухбатларни, ташрифчиларни қабул қилиш, учрашув, телефон орқали сўраш, меҳнаткашлар хатлари билан танишишни тўғри ташкил этиш ва расмийлаштиришни ҳам қамраб олади. Бошқарув жараёнида турли-туман техника - оддий калькулятордан тортиб мураккаб ЭХМларгача қўлланилади. Менежерлар бу техника имкониятлари ва мақбул фойдаланиш соҳаларини билишлари лозим бўлиб, бу бошқарув маданияти даражасини билдиради. Бошқарув маданиятининг ажралмас унсури - хужжатлар юритиш маданиятидир. Хужжатларнинг бошқарув жараёнидаги аҳамияти жуда катта, чунки бошқарувнинг бирор-бир вазифасини хужжалар асосида етказилиб Ходимнинг шахсий ва ишилармонли к сифатлари Хизмат књрсатиш Хужжатлар билан хизмат књсатиш ишончлилигиТашрифчилар ни љабул љи- лиш, телефон орљали сњзла-шиш, маж-лислар њтка-зиш маданияти жихозлаш щовљинБошљарув услуби

берилувчи ахборотсиз амалга ошириб бўлмайди. Хужжатлардаги ахборот корхона ташқи ва ички фаолиятининг ҳамма томонини қамраб олади. Бошқарув жараёнининг барча операциялари амалда хужжатлардан бошланиб, хужатлар билан тугайди. Бошқарув маданиятини такомиллаштириш - унинг бара унсурларини такомиллаштириш демакдир. 3. Рахбарлик услуби тушунчаси. Бошқарув услуби - бу маълум бир рахбарнинг бошқарув жараёнида қўлловчи ўзига хос ва ўзгармас усул ва харакатлари йиғиндисидир. Мутлақо ўхшаш кишилар бўлмагани каби вазифалар кўплиги сабабли мутлақо бир хил бошқарув услуби ҳам бўлмайди. Рахбар фақат ўзига хос хусусият ва сифатлар воситасида фақат ўзига хос, мансуб услубда иш юритади. Бу маънода услуб рахбарни шахс сифатидаги хусусиятларини, балки фаолияти хусусиятларини ифодалайди. Кишиларни бошқарар экан, рахбар жамоанинг натижавий мақсадин кўра билади ва уни шу мақсад сари йўналтиради. Рахбар ишнинг мохиятига тушунган ва уни чуқур ўрганган холда мутахассислар фаолиятини мохирона бирлаштириш ва йўналтириши керак. Тшлаб чиқаришни бошқариш услуби бошқарув аппарати, барча рахбар ва мутахассисларнинг катта ва мураккаб фаолиятини акс эттиради. Бошқарувнинг ҳар бир вазифаси ўзига хос хусусиятларга эга ва шу сабабли унга сом усулларни талаб этади. Назарий жихатдан бошқарув аппаратининг умумий услуби алоҳида бошқарув ташкилотлари услублари йиғиндисидан иборат бўлиши керак. Лекин амалда алоҳида ташкилотларнинг турли услублари ўзаро бирлашиб, бир-бирини бойитади ва натижада, бутун бошқарув аппаратига хос бўлган ўзига хос бошқарув услуби вужудга келади.

Хисобчининг юксак даражадаги аниқлиги, механикнинг эхтиёткорлиги, иқтисодчининг режалилиги ва х.к.билимларни бошқариш услубини белгиловчи мажмуанинг таркибий қисмларидан иборат бўлади жамоанинг ҳар бир аъзоси ўз услубини киритади, ва шу йўл билан ушбу жамоа бошқарув услуби вужудга келади. Кўпинча жамоадан бирор ходим кетиб, ўрнига янги киши кеалди. У, одатда жамоада ундан олдинги ходим эгаллаган жойни эгалламаслиги мумкин. У мавжуд услубга мослашиши, жамоа иш юритиш услубига тўғри келувчи услуб яратиши лозим. Албатта унинг ишлаш услуби меҳнат жамоаси услубига ҳам таъсир кўрсатади. Замонавий услуб жамоанинг ҳар бир аъзоси олдига катта талаб қўяди, ва шу билан бирга ўз-ўзидан мамнун бўлиш, маъмуриятчилик, расмиятчиликни инкор қилади. услуб ижтимоий ривожланиш қонунларини, ишлаб чиқаришни бошқариш тамойил ва усулларини билиши асосида шаклланади ва бошқарув малакаси йиғиндиси кишиларни ташкил этиш кўникмаси, шунингдек, шахсий тартиблилик билан характерланади. Ва, ниҳоят, услуб бошқарув ходимларининг рухий ва психологик хусусиятлари, кучли ирода, қатъийлик, ва қўрқмаслик, бошқа кишилар фаолияти ни йўналтира олиш кабиларни қамраб олади. Бундан ташқари рахбар тасаввур этиш, аниқ фикр юритиш, қайишқоқлик, илмий фикрни тушуна олиш ва етказа олиш қобилиятига эга бўлиши керак. Рахбар менежмент, иқтисодиёт ва молия, хуқуқ, сойиология ва педагогика асосларини билиши лозим. Бу фанлар бутун менежментга илмий қарашлар тизимини яратиш имконини беради. Бошқарув фақат илмий билимларига эга бўлишни эмас, балки бошқариш снъатини билишни ҳам талаб қилади. бошқарув ташкил этиш билан қуғулланувчи аввало ўз-ўзини тарбиялай олиши, ўзини бошқара олиши зарур. Бунинг учун у доимо ва мунтазам ўзини-ўзи тарбиялаши керак. Рахбар услуби эшитиш ва ўқиш, сўзлаш ва ёзиш, яъни ахборотни қабул қилиш ва уни бошқаларга узатиш малакасида ифодаланади. Рахбар учун зарур бўлган сифатлар жумласига

унинг ташкилотчилик қобилияти, иш қобилияти, кучи, хушмуомалалиги, иродалилиги киради. Бозор шароитида ишловчи рахбар ва мутахассислар олдига қатъий талаблар қўйилад. Улар юқори ишбилармонлик ва ахлоқий сифатларга, тадбиркор бўлши, ахил жамоа ташкил этиш ва меҳнат жамоаси билан давлат манфаатлари келишини таъминлай олишлари керак. Замонавий рахбарлар юқори малакага эга бўлиши, истиқболни кўра олиши ва самарали хўжалик юритишга имкон яратувчи иқтисодий фикр юритиш, шахсий интизомга эга бўлиш, топширилган вазифага жавобгарлик хисси билан ёндошиш, ғояларни тўплаш, чиқишимли ва ишбилармон бўлиши керак. Рахбар доимо хотиржам ва ўзига ишонган бўлиши, ташаббускорлик кўрсатиш, таваккалчи бўлиши керак. Жавобгарлик олдида қўрқиш - кучсизлик белгисидир. Жавобгарликдан қўрққан киши рахбар бўлолмайди. Рахбар қўл остидагилар билан шундай муносабатда бўлиши керакки, токи улар унинг олдига маслаҳат учун бемалол кирсинлар. Рахбар ўз қўл остидагиларини яхши билиши, улар билан сухбатлашиши, улар кобилияти, билими, малакаси эгаллаган лавозимига мослигини ва аксинча, улар билим, қабилият, малака ва ахлоқий сифатларидан фойдаланиш етарли эканлигини аниқлаш лозим. Обрўга эга бўлмай муваффақиятли рахбарлик қилиш мумкин эмас, лекин обрўга куч билан эмас, иш билан, қандай ишлашни ўз мисолида кўрсатиш билан, уни қандай бажариш хақида сўзлаш билан, фақат талабчанлик ва қатъийлик билан эмас, билим ва кўникма орқали эришиш мумкин. Бошқарув санъатига эга бўлмаган рахбар қабул қилинган қарорлар самарали бўлишини таъминлай олмайди. Лекин инсон рахбар бўлиб туғилмайди, балки иш жараёнида шаклланади. Рахбар иш услуби корхона фаолияти якуний натижаларига ишлаб чиқаришни бошқариш вазифалари воситасида таъсир кўрсатади. Уларнинг ҳар бири бошқа вазифалар билан узвий боғлиқ холда таъсир қилади ва услубнинг фойда ҳамда корхона фаолиятини умумлаштирувчи кўрсаткичларга таъсир этишнинг ягона механизми таркибига кирувчи

боғловчи бўғин вазифасини бажаради. Услуб билан ишлаб чиқариш натижалари ўзаро алоқаси тизими рахбарлар билим ва кўникмалари, бошқарув жараёни технологияси, меҳнат интизоми воситасида амалга ошади ва рахбар томонидан қўлланилувчи бошқарув усули билан боғлиқ бўлади. 4. Менежментда қўлланиладиган услублар. Менежментда учта асосий услуб ажратиб кўрсатилади: авторитар (ёки буйруқ, автократ); демократик (ёки коллегиал), либерал. Авторитар рахбар ўз қўл остидагиларни мажбурлаш, тақдирлаш ёки анъаналарни рўкач қилиш йўли билан ўз иродасига бўйсундиради.Дуглас Марк Грегор (бошчилик соҳасида машхур америкалик олим) «Х» назарияси деб атаган автократ фаолияти ижрочилар қобилиятини хисобга олмайди. Мак Грегор унинг усулларини «У» назарияси деб атовчи демократик рахбар, ўз қўл остидагилар қарор қабул қилишда қатнашувга қўл қўяди, уларга ишонтириш йўли билан таъсир кўрсатади. Либерал рахбар ўз қўл остидагиларга тўлиқ эркинлик беради. Мичиган университети профессори Р. Лайкерт рахбарларни ишга йўналган, ҳамда инсонга йўналган турларга ажратади. Ишга йўналган рахбар максимал унумдорлик ва яхши меҳнатни рағбатлантириш тизими мавжуд бўлиши хақида ғамхўрлик қилади. инсонга йўналган рахбар инсоний муносабатларни яхшилаш йўли билан таъсир кўрсатишга интилади. Менежментнинг авторитар услубида ходимлар фақат уларга буюрилган вазифани бажаришлари лозим, бунда улар фақат энг кам зарру ахборотга эга бўлишлари керак. Рахбарликнинг авторитар усули армия ва флотда қўлланилади. У расмий тизим, низомда кўрсатилган харбийлар хуқуқ ва бурчларига таянади. Авторитар услубнинг афзал томони бўйсунувчиларга таъсир этишнинг марказлашган бўлишидир. Шу сабабли, авторитар услубда таъсирлар тезкор ва мақбул услубда таъсирлар тезкор ва мақбул бўлишга осон эришилади. Лекин бу услуб ходимлар ташаббускорлигини

рағбатлантирмайди. Рахбар ўз ходимлари меҳнати самарадорлигини оширишда қийинчиликка дуч келади. Бундай рахбарнинг энг катта камчилиги - ташаббусни бўғиш, қўл остидагилар ижодий кучларидан фойдаланмаслиги, иш бир тартибда бажарилишидир. Рахбар томонидан авторитар услуб қўлланилишини сақловчи ташқи омиллар - ёмон интизом, ташкилий иш яхши ташкил этилмаганлиги, бошқарув қарорларини тайёрлаш ва қабул қилишга вақт етишмасликдир. Баъзан жамоа мураккаб шароитга дуч келганда авторитар услуб зарур бўлади. Рахбарнинг шахсий сифатларидан келиб чиқувчи ички омиллар ҳам мавжуд. Бундай рахбар иш услубини ўзгартириши учун у ўз устида доимо ишлаши, шунингдек, юқори ташкилот томонидан таъсир этиш зарур. Рахбарлик қилишнинг демократик услуби қарорлар қабул қилиш ва ечишда жамоа аъзоларини кенг жалб этиш билан ажралиб туради. Бунда мухокама қилишнинг мувофиқлаштириш ва назорат қилишнинг жамоа шаклларидан кўпроқ фойдаланилади, рахбар ўз ваколатинингбир қисмини қўл остидагиларга топширади. Рахбарлик қилишнинг демократик услубида ходимлар ўз иши истиқболи хақида тушунчага эга бўлиш учун етарли ахборот оладилар. Демократик услубнинг афзаллиги - ходимлар ташаббускорлиги ва ўз ишидан мамнун бўлиши учун қулай шароит яратилишидир. Демократик услуб «пастдан пастга» мунозара қилиш ва танқид тамойилларига асосоланади. Энг муҳим қарорлар жамоа фаоллари томонидан раҳбар бошчилигида қабул қилинади. Кўп холларда қарорлар мажлис ва йиғилишларда қабул қилинади. Лекин бу услуб ҳам камчиликлардан ҳоли эмас. У манозара ва муҳокама учун вақт бўлмаган, бошқарув қарорини тез қабул қилиш зарур бўлган вазиятларда фойда бермайди. Демократик услубни қўлловчи рахбар ўз қўл остидагиларга шахсий ташаббускорлик, мустақилликни намоён қилишга имкон яратади, лекин улар измида бўлмайди. У одатда ўзига бўйсунувчилар иши тавсилотларини суриштирмайди, майда-чуйда ишларда йўл-йўриқ кўрсатмайди ва назорат

қилмайди, лекин доимо улар фаолияти натижаси билан қизиқади, зарру бўлган холларда маслаҳат беради. Бундай рахбарлик остидаги ходимлар ишдаги вазият хақида тўлиқ ахборотга эга бўладилар. Рахбар мутахассис фикрини хисобга олади, жамоада ҳамкорлик учун қулай вазият яратиш учун харакат қилади. Рахбарликнинг либерал услуби рахбарнинг жамоа фаолиятига минимал аралашуви билан характерланади. Рахбар бундай холда меҳнат жамоалариўртасида воситачи вазифасини бажаради, ходимларни иш учун зарур ахборот билан таъминлайди. Либерал услуб мақсад аниқ ва ходимлар иши индивидуал хусусиятга эга бўлган холдагина қўлланилиши мумкин. Бундай шароитда ходимлар ўз фаолиятини режалаштирадилар ва ташкил этадилар, рахбарга эса фақат зарур холлардагина мурожаат қиладилар. Либерал услуб кўпроқ илмий-тадқиқот ишларига рахбарлик қилишда қўлланилади, чунки бу ҳолда ижодий фаоллик ва мустақиллик талаб этилади. Ишлаб чиқариш шароитида либерал услубни қўллаб бўлмайди. Амалда аниқ бир услуб соф холда қўлланилмайди кўп холларда бир қанча услублар комбинациясидан фойдаланилади. Фаол рахбар онгли равишда у ёки бу услубнинг ижобий томонларидан фойдаланишга, салбий томонларини бартараф этишга харакат қилади. Лекин барча услублар бир хил кучга эга деб хисоблаш нотўғри бўлади. Доимо рахбарлик қилишнинг демократик усули афзал кўрилади. Худди мана шу услуб истиқболга эга, уни ривожлантириш ва такомиллаштириш зарур.

Асосий адабиётлар 1. Узбекистон Республикаси конституцияси. Т.: Узбекистон, 1992. 2. Каримов И.А. Узбекистон иктисодий ислохатларни чукурлаштириш йулида. Т.: Узбекистон, 1995. 3. Зайнутдинов Ш.Н., Муракаев И.У. Основў менеджмента. Т.: Укитувчи, 1996. 4. Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента. Пер.с англ. М.: Дело, 1995.

Похожие

Бошқарув маданияти ва услуби

Бошқарув маданияти ва услуби

Ташкилий режа ва менежмент

Бизнес этикаси ва менежмент

Менежмент қонунлари ва тамойиллари