Sug‘urta kompaniyasining tashkiliy asoslari - Экономика - Рефераты

Sug‘urta kompaniyasining tashkiliy asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

81.5 KB

Sug‘urta kompaniyasining tashkiliy asoslariReja: 1. Sug‘urta tashkiloti haqida tushuncha, ularning turlari 2. Sug‘urta kompaniyasining tashkiliy tuzili sh i 3. Tayanch iboralar

1. Sug‘urta tashkiloti haqida tushuncha, ularning turlari. Sug‘urta tashkiloti – bu turli xildagi sug‘urta korxonalari, muassasalari. Sug‘urta kompaniyalari, aksionerlik sug‘urta kompaniyalari, regional va xalqaro moliyaviy guruhlar, qo‘shma sug‘urta va qayta sug‘urta birlashmalar (kompaniyalar), xususiy firmalar, davlat sug‘urta kompaniyalari va boshqalar. U davlatning umumiy iqtisodiy tizimida mustaqil xo‘jalik yurituvchi subyekt sifatida faoliyat yuritadi. O‘zbekiston Respublikasining “Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida»gi qonunining 6- moddasida sug‘urtalovchilarga quyidagicha ta’rif berilgan: «Sug‘urta shartnomasiga muvofiq sug‘urta tovoni (sug‘urta puli) to‘lovini amalga oshirish majburiyatini oluvchi yuridik shaxs sug‘urtalovchi deb hisoblanadi. Sug‘urtalovchi sug‘urta hodisasi yuzaga kelishini bartaraf etish va oldini olishga oid chora-tadbirlarni maxsus vakolatli davlat organi tomonidan belgilangan tartibda va shartlarda moliyalashtirishga haqli. Sug‘urtalovchilar sug‘urtani amalga oshirish bilan bevosita bog‘liq bo‘lmagan tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishlari mumkin emas. Quyidagilar bundan mustasnodir:  maxsus vakolatli davlat organi belgilaydigan tartib va shartlardagi investitsiya faoliyati;  sug‘urta sohasidagi mutaxassislarning malakasini oshirish bilan bog‘liq faoliyat;  sug‘urta agenti sifatidagi sug‘urta vositachiligi. Sug‘urtalovchilar ustav fondining eng kam miqdori O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi. Sug‘urtalovchi ustav fondining kamida to‘qson foizi muassislarning (ishtirokchilarning) pul mablag‘laridan shakllantiriladi. Sug‘urtalovchining ustav fondini shakllantirish uchun kreditga, garovga olingan mablag‘lardan va boshqa jalb qilingan mablag‘lardan foydalanishga yo‘l qo‘yilmaydi.

Sug‘urtalovchining ustav fondi litsenziya olinadigan paytga qadar sug‘urtalovchining muassislari tomonidan to‘langan bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007-yilning 10 aprelida qabul qilingan PQ-618-sonli «Sug‘urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qaroriga asosan sug‘urta tizimini rivojlantirishni rag‘batlantirish, sug‘urtalovchilarning moddiy-texnika bazasini va moliyaviy barqarorligini mustahkamlash, ularning mintaqaviy vakolatxonalarini kengaytirish va aholining sug‘urta tashkilotlariga bo‘lgan ishonchini oshirish maqsadida sug‘urta tashkilotlari ustav fondining eng kam miqdorlari quyidagicha belgilandi: - umumiy sug‘urta tarmog‘iga ixtisoslashayotgan sug‘urtalovchilar uchun – 500 ming AQSh dollariga ekvivalent summada; - hayotni sug‘urta qilish tarmog‘ida ixtisoslashayotgan sug‘urtalovchilar uchun – 750 ming AQSh dollarigi ekvivalent summada; - majburiy sug‘urta faoliyatini amalga oshiruvchi sug‘urtalovchilar uchun – 1 mln. AQSh dollariga ekvivalent miqdordagi summada. - qayta sug‘urta qilish faoliyatiga ixtisoslashayotgan sug‘urtalovchilar uchun (agar faoliyat mavzusi faqat qayta sug‘urta qilish bo‘lsa) – 3 mln. AQSh dollariga ekvivalent summada; O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 21 maydagi "Sug‘urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora- tadbirlar to‘g‘risida" gi PQ-872-sonli Qaroriga asosan sug‘urta faoliyatini yanada takomillashtirish, sug‘urtalovchilarning kapitallashuvi va moliyaviy barqarorligini oshirish, ularning hududiy tarmoqlarini kengaytirish va sug‘urta kompaniyalarining investitsion jarayonlardagi ishtirokini rag‘batlantirish, shuningdek, sug‘urta xizmatlari iste’molchilarining huquqlarini samarali himoya qilishni ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Iqtisodiyot vazirligining taklifiga binoan 2010-yilning 1 yanvaridan boshlab

quyidagi sohalarda faoliyatni amalga oshiradigan sug‘urtalovchilar uchun ustav kapitalining eng kam miqdorlarini belgilandi. Unga ko‘ra:  umumiy sug‘urta sohasida - 750 ming yevroga ekvivalent summada;  hayotni sug‘urta qilish sohasida - 1000 ming yevroga ekvivalent summada;  majburiy sug‘urta bo‘yicha - 1500 ming yevroga ekvivalent summada;  faqat qayta sug‘urta qilish bo‘yicha - 4000 ming yevroga ekvivalent summada. Faoliyat ko‘rsatayotgan sug‘urta kompaniyalari (sug‘urtalovchilar) 2010- yilning 1 yanvarigacha bo‘lgan muddatda ustav kapitali miqdorlarini yuqorida ko‘rsatilgan talablarga muvofiqlashtirilishi talab etilgan . O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Adliya vazirligi ga Davlat soliq qo‘mitasi bilan birgalikda 2010-yilning 1 yanvaridan boshlab mazkur ustav kapitalining eng kam miqdorlarning yuqoridagi talablariga javob bermaydigan sug‘urtalovchilarning litsenziyalari amal qilishini belgilangan tartibda to‘xtatib turish va tugatish bo‘yicha choralar ko‘rsi sh yuklatilgan . Sug‘urtalovchilarning firma nomida ilgari tashkil etilgan sug‘urtalovchilarning nomi bilan bir xil yoki ular bilan chalkashtirib yuboriladigan darajada o‘xshash belgilar qo‘llanilishiga yo‘l qo‘yilmaydi, sug‘urtalovchilarning filiallari, shuningdek unitar korxona shaklida boshqa sug‘urtalovchilar tomonidan tashkil etilgan sug‘urtalovchilarning nomlari bundan mustasnodir. Huquqiy jihatdan sug‘urta tashkiloti O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida ko‘zda tutilgan, uning hududida sug‘urta faoliyatini (sug‘urta shartnomalarini tuzish; sug‘urta zahiralari va fondlarini shakllantirish; vaqtincha bo‘sh pul mablag‘larini daromadli obyektlarga, qimmatli qog‘ozlarga investitsiya qilish va boshqalar) amalga oshiruvchi har qanday tashkiliy-huquqiy shaklning asoslangan strukturasini tashkil qilishi mumkin. Sug‘urta tashkilotlarining resurslari va aylanma mablag‘lari to‘la mustaqil hisoblanadi. Sug‘urta tashkilotlari boshqa sug‘urta tashkilotlari bilan o‘zaro munosabatlarini qayta sug‘urtalash va birgalikda sug‘urtalash asosida qurishlari mumkin.

Rivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega davlatlarda sug‘urta ishini monopollashuvini oldini olish maqsadida quyidagicha tartib qo‘llaniladi: sug‘urtaning bir sohasida o‘n va o‘ndan ortiq raqobatchilar faoliyat ko‘rsatishi kerak, shu bilan birga ularni eng yirigining ko‘rsatilayotgan sug‘urta xizmatlari umumiy hajmidagi ulushi 31 % dan, ikkitasiniki – 44 % dan, uchtasiniki – 54 % dan va to‘rttasiniki – 64 % dan oshmasligi kerak. Agar bunday mutanosiblik buzulgidek bo‘lsa, u holda davlat tegishli sug‘urtalovchilarga iqtisodiy sanksiyalar qo‘llaydi va sug‘urta bozoridagi ishtirokini chegaralab qo‘yadi. Sug‘urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solishning maqsadi, bundan tashqari, sug‘urta tashkilotlarining sug‘urta xizmatlari bozorini bo‘lishib olish bo‘yicha til biriktiruvlari, kelishuvlari va boshqa harakatlarini, raqobatni chegaralash yoki boshqa tashkilotlarni sug‘urta bozoriga kirishiga qarshiliklarni oldini olish hisoblanadi. G‘irrom raqobat vosita va usullari (sug‘urta tariflarini sun’iy ravishda ko‘tarish yoki tushirish, sug‘urtalanuvchini sug‘urta turi shartlari yoki o‘z raqobatchilarining moliyaviy holati to‘g‘risida noto‘g‘ri ma’lumot berish orqali chalg‘itishga urinishlar)ni qo‘llashga yo‘l qo‘yilmaydi. 2. Sug‘urta kompaniyasining tashkiliy tuzili sh i Bozor iqtisodiyoti sharoitida har qanday mulkchilik shakllaridagi sug‘urta tashkilotlari o‘zining tashkiliy strukturasi, xodimlari mehnatiga haq to‘lash va rag‘batlantirish tartibini mustaqil belgilaydilar. Rivojlangan dunyoning barcha sug‘urta kompaniyalari boshqarish usuli va faoliyat sohalari bo‘yicha tashkiliy strukturalarga bo‘linadi. Jahonda «Hamkorlikka mos rahbarlik» deb nom olgan boshqarish (menejment) usuli keng tarqalgan. U quyidagi tamoyillarga tayanadi: 1. Sug‘urta kompaniyasining qarori bir tomonlama, ya’ni yuqoridan, sug‘urta tashkiloti rahbariyatining o‘zi tomonidan qabul qilinmaydi.

2. Sug‘urta kompaniyasining xodimlari faqatgina rahbariyatning topshiriqlarini bajaribgina qolmay, balki vakolat bilan o‘z harakat sohalari va rejalariga ham ega bo‘ladilar. 3. Mas’uliyat sug‘urta kompaniyasi boshqaruvining faqat yuqori pog‘onasigagina tegishli emas. U faoliyat sohalari bo‘yicha boshqa xodimlar kompetensiyasining ham bir qismidir. 4. Sug‘urta kompaniyasining rahbariyati faqatgina quyi instansiyalar qabul qilishi mumkin bo‘lmagan qarorlarnigina qabul qilish huquqiga ega. 5. Menejment (boshqarish) strukturasining bosh tamoyili vakolat va javobgarliklarni yuqoridan quyigacha taqsimlanishi hisoblanadi. Mazkur tamoyilning amalga oshirilishi quyidagilarni bildiradi: 1. Sug‘urta kompaniyasining xodimiga ma’lum faoliyat sohasi topshiriladi. U mazkur soha chegarasida harakat qilish va mustaqil qaror qabul qilishga majbur hisoblanadi hamda bu uchun to‘liq javobgarlikni oladi. 2. Tarkibiy bo‘linma (boshqarma, bo‘lim, sektor) rahbari jiddiy muammolar paydo bo‘lish holatidan boshqa hollarda o‘z qo‘l ostidagilar faoliyat sohasiga aralashish huquqiga ega emas. U asosan o‘z xodimlari ishi ustidan nazoratni amalga oshirishi zarur. Boshqarishning bunday tashkiliy tuzilishida har bir xodim, u qanday darajada ishlayotganligidan qat’iy nazar, u faqatgina o‘z vakolatlari doirasida qilgan va qilmagan ishlarigagina javob beradi. Xodimning xatosi uchun boshliq faqatgina o‘zining rahbarlik majburiyatlarini bajarmagan hollardagina javob beradi. Boshqacha so‘z bilan aytganda, agar rahbar, birinchidan, xodimlarni yetarlicha o‘rganib tanlamaganda, ikkinchidan, xodim bilan tegishli instruktaj o‘tkazmagan bo‘lsa, uchinchidan, o‘z xodimlari harakatini nazorat qilmagan bo‘lsa, to‘rtinchidan, xodimni o‘z vaqtida tartibga chaqirmagan bo‘lsa. Rahbarlik va harakat uchun mas’uliyatlarni aniq taqsimlanishi xatolik uchun kim javob berishini aniqlashda muhim omil hisoblanadi.

Barcha darajalardagi xodimlar faoliyatining tahlili sug‘urta kompaniyasining intelektual potensial (salohiyat)ini aniqlab beradi. Sug‘urta kompaniyasining yuqori rahbariyati bajarishi lozim bo‘lgan funksiyalari quyidagilar hisoblanadi: 1. Sug‘urta kompaniyasining har bir bosqichdagi umumiy maqsadlarini belgilash. 2. Sug‘urta kompaniyasi faoliyatining tegishli strategiyasini ishlab chiqish va rejalashtirish. 3. Boshqarish (menejment) strukturasini ishlab chiqish. 4. Marketing kon s ep s iyasini ishlab chiqish. 5. Moliyaviy siyosatni belgilash. 6. Faoliyat sohalarini (shaxsiy sug‘urta, mulkiy sug‘urta. javobgarlik sug‘urtasi, qayta sug‘urtalash) shakllantirish. 7. Faoliyat sohalarini o‘zaro muvofiqlashtirish. 8. Kadrlar va ijtimoiy masalalarni xal etish. Sug‘urta kompaniyasini faoliyat sohalari bo‘yicha tashkiliy strukturasi shuni bildiradiki, sug‘urta kompaniyasining funksiyalari xodimlarning qobiliyatlaridan (malakalaridan) kelib chiqib emas, balki mazkur tashkiliy tuzilmaga mos ravishda shakllantiriladi. Sug‘urta faoliyatida uzoq va katta tajribaga ega bo‘lgan Rossiyaning aksioner sug‘urta jamiyatlari tashkiliy tuzilmasining tarixiy tajribasi e’tiborga molikdir (1827-1917). Har bir aksionerlik sug‘urta jamiyati ichki ishlar vaziri tomonidan tasdiqlangan Nizom asosida faoliyat yuritgan. Aksiyalar bo‘yicha dividend miqdori 7 % qilib chegaralangan. Sug‘urta jamiyatlarining aksiyalari fond birjalarida erkin muomalada bo‘lgan. Qoida bo‘yicha, aksiyadorlar sug‘urtalanuvchilar bo‘lganlar. Aksionerlik sug‘urta jamiyatining oliy organi aksionerlarning yillik yig‘ilishi bo‘lib, Boshqaruv xay’ati va direktorlar Kengashini 5-yil muddatga saylagan.

Aksionerlik sug‘urta jamiyatlari tarkibida bir nechta bo‘limlar bo‘lgan: tashkiliy, nazorat-taftish, yong‘inga qarshi kurash, statistika va arxiv, ta’minot hamda markaziy buxgalteriya. Rossiyaning 1864-1917-yillardagi birgalikda sug‘urtalash jamiyatlarining tashkiliy tuzilmasi ham qiziqish uyg‘otadi. Barcha birgalikda sug‘urtalash jamiyatlari ichki ishlar vaziri tomonidan tasdiqlanadigan Nizomlar asosida faoliyat yuritganlar. Bunday nizomlarning xususiyati shundan iborat bo‘lganki, tashkiliy tuzulma va faoliyat masalalari bilan bir qatorda polis shartlari (sug‘urta shartnomasining asosiy moddalari) ham aks ettirilgan. Qayta sug‘urtalangan mulk uchun sug‘urtalanuvchilar oldida ular sug‘urta summasiga mos ravishda to‘liq javob berganlar. Birgalikda sug‘urtalash jamiyatlarining oliy organi uning a’zolarini (sug‘urtalanuvchilar) yilda bir marta chaqiriladigan umumiy yig‘ilishi hisoblanadi. Birgalikda sug‘urtalash jamiyatlari faoliyati joriy boshqaruvini kuzatuv qo‘mitasi va Boshqaruv xay’ati amalga oshirgan. Boshqaruv hay’ati Apparati odatda akvizitsiya, statistika, to‘lovlar, buxgalteriya va arxiv bo‘limlaridan tashkil topgan. Birgalikda sug‘urtalash jamiyatlari faoliyatining xususiyatlari shundan iborat bo‘lganki, ular sug‘urta shartnomalari tuzish uchun sug‘urta agentlari xizmatlariga murojaat qilmaganlar. Bu funksiyalarni akvizitsiya bo‘limining shtatli apparati bajarib, mulkdorlar yoki garovga oluvchilar u yerga murojaat qilganlar. Agarda favqulotda zararlarni qoplashga birgalikda sug‘urtalash jamiyati zahira fondi mablag‘lari yetmay qolsa, u holda uning a’zolari mazkur maqsad uchun qo‘shimcha summalar to‘lashi lozim edi. Rivojlangan sharoitlarda birgalikda sug‘urtalash jamiyatlari yig‘ilayotgan sug‘urta badallari hajmi va sug‘urtalanuvchilar soni bo‘yicha aksionerlik sug‘urta jamiyatlaridan keyingi ikkinchi o‘rinda hisoblanadilar. Davlat sug‘urta kompaniyalari – bu davlat mulki hisobidan davlat tomonidan ta’sis etiladigan tashkiliy shakl. Davlat sug‘urta kompaniyalarini tashkil qilinishi davlatning sug‘urta bozori faoliyatiga aralashuvining bir ko‘rinishidir.

O‘zbekiston Respublikasida hozirgi kunda davlat mulki ishtirokidagi bir nechta yirik sug‘urta kompaniyalari faoliyat yuritayotgan bo‘lib, ularga «O‘zbekinvest» EIMSK, «O‘zagrosug‘urta» DASK, «Kafolat» DASK, «Madad» sug‘urta agentligi, «O'zbekinvest Hayot» SK larni misol qilib ko‘rsatishimiz mumkin. Xususiy sug‘urta kompaniyalari bir mulkdor yoki uning oilasiga tegishli bo‘ladi. Xususiy sug‘urta kompaniyasi tuzilmasining namunali shakli sifatida Angliyaning «Lloyd» korporatsiyasi misol bo‘lishi mumkin. «Lloyd» amaliyotida anderrayter deb nomlanadigan har bir sug‘urtalovchi o‘zining shaxsiy moliyaviy imkoniyatlaridan kelib chiqib, «o‘z tavakkalchiligi»ga sug‘urtalaydi, «Lloyd» korporatsiyasi esa e’tirozlar bo‘yicha yuridik javobgarlikni olmaydi. Shuning uchun «Lloyd» korporatsiyasiga a’zolikka qabul qilish anderrayterlikka nomzodni qattiq tanlov o‘tkazish orqali amalga oshiriladi. «Lloyd» korporatsiyasining paydo bo‘lishi XVII asrga tegishli bo‘lib, kafe egasi Lloyd nomi bilan bog‘liqdir. 1871-yilgacha «Lloyd» xususiy tashkilot sifatida faoliyat ko‘rsatgan bo‘lib, 1871-yil Buyuk Britaniya parlamenti qonun qabul qilgan bo‘lib, unga asosan «Lloyd» kemasozlik, dengizda yuk tashish va fraxt sohasida sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirish huquqiga ega bo‘lgan korporatsiya sifatida rasman tan olingan. Parlament 1911-yili 1871-yilgi qonunga qo‘shimchada «Lloyd»ga barcha boshqa sug‘urta turlarini ham, jumladan kafolatlar berish bilan bog‘liq operatsiyalarni ham amalga oshirishga ruxsat berdi. Sug‘urta ishining yangi xo‘jalik-tashkiliy tuzilmalari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin. Konsernlar – korxonalar birlashmasi, jumladan sug‘urta tashkilotlari. Xo‘jalik assotsiatsiyalari – korxonalar va sug‘urta kompaniyalarining shartnomaviy birlashmalari (misol uchun, ma’muriy birlashmalar: harbiy-sug‘urta kompaniyasi, agrar-sanoat birlashmalari va boshqalar). Konsorsium – ishlab chiqarish korxonalari va sug‘urta kompaniyalarining konkret masalalarni xal qilish, yirik maqsadli dastur va loyixalarni amalga oshirish uchun tashkil qilinadigan vaqtincha shartnomaviy birlashmalar.

Sug‘urta tashkilotlarida ikki xil toifadagi xodimlar mehnatidan foydalaniladi: 1. Boshqaruv, iqtisodiy, maslahat-uslubiy va boshqa faoliyatni amalga oshiruvchi malakali shtatli mutaxassislar; 2. Akvizitsion va inkassatorlik funksiyalarini bajaruvchi shtatsiz xodimlar. Shtatli xodimlarga sug‘urta kompaniyasining prezidenti, vitse-prezident (bosh iqtisodchi), bosh direktor, ijrochi direktor (menejer), bosh hisobchi, referentlar, ekspertlar, bo‘lim boshliqlari, inspektorlar, hisoblash markazining xodimlari, bo‘limlar xodimlari, xizmat ko‘rsatish personali (umumiy bo‘lim, kotib-referent va boshqalar). Shtatsiz xodimlarga sug‘urta agentlari, brokerlari (maklerlar), sug‘urta kompaniyasining vakillari (vositachilar), tibbiy ekspertlar va boshqalar. Shtatli xodimlarning asosiy funksional majburiyati sug‘urta kompaniyasini barqaror faoliyat ko‘rsatishini, yuqori rentabellikni, to‘lovga qobiliyatlilikni, raqobatbardoshlikni ta’minlash hisoblanadi. Shtatsiz xodimlarning asosiy funksional majburiyatlari tashkilotlar, korxona, firmalar va aholi o‘rtasida ularni sug‘urtaga jalb qilish bo‘yicha targ‘ibot-tashviqot ishlarini olib borish, shartnomalarni rasmiylashtirish hamda sug‘urtalanuvchilar tomonidan sug‘urta badallarini o‘z vaqtida to‘lanishini va sug‘urta hodisalari ro‘y berganda sug‘urtalovchilar tomonidan sug‘urtalanuvchilarga sug‘urta qoplamalarini amalga oshirilishini nazorat qilish hisoblanadi, ya’ni boshqacha so‘z bilan aytganda shtatsiz xodimlarning bosh vazifasi sug‘urta xizmatlarini sug‘urtalovchilardan sug‘urtalanuvchilarga harakatlantirish hisoblanadi. Sug‘urta kompaniyasi xodimlari mehnatiga ikki xil usulda haq to‘lanadi, ya’ni vaqtbay va ishbay. Vaqtbay haq to‘lash ikki xil shaklda amalga oshiriladi: 1. Oddiy vaqtbay haq to‘lash. 2. Vaqtbay-mukofotli haq to‘lash. Oddiy vaqtbay haq to‘lash kontrakt va haqiqatda ishlangan vaqtdan kelib chiqib amalga oshiriladi:

V ih ═ K  T, bu yerda V ih - vaqtbay ish haqi; K - kontrakt bo‘yicha tarif stavkasi; T - ishlangan vaqt (oy). Sug‘urta tashkilotining shtatli xodimlari ishdagi alohida yuqori ko‘rsatkichlari uchun (foydani ta’minlash, sug‘urta kompaniyasi rahbariyatining muhim topshiriqlarini bajarish, sug‘urta portfelini oshirish, oldini olish tadbirlarini sifatli amalga oshirish va boshqalar) chegaralanmagan miqdorlarda mukofotlanishlari (vaqtbay-mukofotli haq to‘lash) mumkin. Sug‘urta kompaniyasining shtatsiz xodimlariga ishbay uch shaklda haq to‘lanadi: 1. Oddiy ishbay. 2. Ishbay-mukofotli. 3. Ishbay komission. Oddiy ishbay haq to‘lash me’yoriy miqdorlar va bajarilgan ish hajmidan kelib chiqib amalga oshiriladi: I ih ═ M  B, bu yerda I ih - ishbay ish haqi; M - me’yoriy miqdor; B - bajarilgan ish hajmi. Mehnatga haq to‘lashning ishbay-mukofotli shakli sug‘urta portfelini oshirish bo‘yicha qilingan yaxshi akvizitsion ishlar uchun; sug‘urta hodisalari ro‘y bermasligini ta’minlovchi oldini olish tadbirlarini tashkil qilish ma’lum darajada

qo‘llash uchun; sug‘urta kompaniyasiga yangi vakillarni jalb qilish uchun; qayta yoki ko‘p marotaba shartnomalar tuzish va boshqalar uchun amalga oshiriladi. Ishbay-komission haq to‘lash har bir tuzilgan shartnoma uchun komission rag‘bat ko‘rinishida sug‘urta summasidan yoki kelib tushgan sug‘urta badallari summasidan foizlarda amalga oshiriladi. Mukofotlar singari komission rag‘batlar hajmi ham chegaralanmaydi. Sug‘urta kompaniyalarining shtatli xodimlari ishga kontrakt (mehnat shartnomasining bir turi) bo‘yicha, shtatsiz xodimlar esa, mehnat kelishuvi (shartnoma) yoki sinov muddatli kontrakt bo‘yicha ishga qabul qilinadilar. Sug‘urta xodimlari mehnatiga haq to‘lash fondi quyidagilarni o‘z tarkibiga oladi: 1. Tarif stavkalari bo‘yicha hisoblangan ish haqi; 2. Mukofotlar: resurslarni tejaganlik uchun; orig‘inal dasturlar, shartlar, nafaqalar ishlab chiqqanlik uchun; yangi samarali shartnomalarni jalb qilish uchun; bellashuvlar, ko‘riklar yakunlari bo‘yicha va boshqalar; 3. Bayram va dam olish kunlari ishlangan mehnat uchun, o‘qish va amaliyotga, yangi texnikani qo‘llashga rahbarlik uchun haq; 4. Ta’til, xizmat safarlari haqlari, ma’muriy xarajatlar; 5. Ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha davolanish, dam olish uchun nafaqalar, moddiy yordam; 6. Sanatoriylar, dam olish uylari, pansionatlar, kruizlar va boshqalar yo‘llanmalari qiymatining bir qismi uchun to‘lovlari.

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati 1. Asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar 1. Гвозденко А.А. Основы страхования: Учебник. – 2-е изд., перераб. и доп. – М.: Финансы и статистика, 2003. – 320 с. 2. Mahmudova L. Sug‘urta ishi-O‘quv qo‘llanma—T.-TAKI 2004 3. Основы страховой деятельности: Учебник./ Отв. ред. Проф. Т.А. Федорова. - М.: Издательство БЕК, 2002. -768 с. 4. Сплетухов Ю.А. Страхование ответственности. Учебное пособие - М.: Аудитор, 2004.-172с. 5. Страховое дело: Учебник. В 2 т. (пер. с нем. О.И. Крюгер и Т.А. Федоровой). - т.1: Основы страхования / под ред. О.И. Крюгер. - М.: Экономист, 2004. - 447 с. 6. Xo‘jaev Y. Tashqi iqtisodiy faoliyatda sug‘urta. O‘quv qo‘llanma.-T.: Soliq akademiyasi, 2005.

Похожие

Sug‘urta kompaniyasining moliyasi

Sug‘urta kompaniyasining investitsiya faoliyati

Savdo menejmentining tashkiliy asoslari

Auditorlik faoliyatining tashkiliy asoslari

Indikativ rejalashtirishning tashkiliy asoslari