Strategik rejani amalga oshirish va nazorat qilish. - Экономика - Рефераты

Strategik rejani amalga oshirish va nazorat qilish.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

80 KB

Strategik rejani amalga oshirish va nazorat qilish. Reja: 1.Korxonada ish yuritish siyosati 2.Ish yuritish jarayonlari 3.Budjetlar 4.Boshqaruv samaradorligi

1.Korxonada ish yuritish siyosati Strategik rejani aniq amalga oshirishda o‘ziga yarasha muhimlikka ega bo‘lib menejment nazariyasidagi quyidagi tushunchalar bilan uzviy bog‘langandir: taktika va siyosat maqsadli boshqaruv mo‘ljali va qoidalari. Taktika «Strategiya» so‘zini o‘zi ikkinchi tushuncha. «Taktika» so‘zini borligini talqin qiladi. Agar birinchi uzoq muddatli rejalashtirish qoyasini aks ettira, ikkinchisi uzoq muddatli rejani amalga oshirishni uchun faoliyat reja ma’nosini bildiradi. qis-acha qilib taktikani qis-a muddatli strategiya desa ham bo‘ladi. Bu umumiy strategiya bilan muvofiqlashtirilgan aniq boshqaruv xarakatidir. qoidaga binoan taktikani ishlab chiqarish va kni amalga oshirishi menejment korposini o‘rta bo‘g‘in va zimmasiga yuklanadi. Taktika-reja qisqa vaqt uchun belgilansin, u aniq va tez natijada erishish mo‘ljallangan bo‘ladi. Masalan: Byugar Kingi strategiya so‘zining ishlab chiqarilgan maxsulotini tezroq sotilishi uchun qo‘lladi. U televizorda «Siz och emassizmi?» degan reklama bilan bifshtekslarini raqobatchilikiga qaraganda kattaroq va mazzaliroq tayyorlashga erishdi. Bu esa bifshteks sotuvini 10,8 %ga oshirdi. Tashkiliy tarkibiy takomillashtirish strategiyasi, deyarli barcha zamonaviy kompaniyalar tomonidan ishlab chiqariladi u o‘z ichiga qo‘shimcha eoiment sifatida yangi, qonuquvchi ishlab chiqarish va boshqaruv bo‘linmalarini tashkil etishni taqazo etadi. Masalan: «Jeneral Motors» katta kapitallarini «Saturn» loyihasi uchun sarfladi. Bu yangi, eng afzal dunyo tajribasi asosidagi Amerika ishlab chiqarish tizimini bunyod etish uchun qo‘yilgan qadam edi. Uning o‘ziga xos xususiyati shundan iborat ediki, u ko‘rinishi, jahatidan piramida shaklida emas, balki aylana shaklida tashkil qilingan. Bu tizim markazida 10-15 a’zoga ega yurigadalar

majmuasi, tashqi halqa strategiya nazorat qo‘mitasi (kompaniya va kasaba birlashmalar rahbariyati) turadi. «Siyosat» - Strategiya va taktika rejalarini muvaffaqiyatli amalga oshirish mumkin, qachonki tashkilotda uni yaxshi yo‘lga qo‘ygan tajribada sinalgan mo‘ljal tizimi mavjud bo‘lsa. Bu kabi mo‘ljal tizimi tashkilot siyosati nomini olgan. Strategiya kabi firma siyosati ham raxbariyati tomonidan tashkil etadi va amalga oshiriladi. Bu yerda siyosatni xarakat turini tanlashda va qaror qabul qilishdagi umumiy raxbarlik desa bo‘ladi. Siyosat menejmenti quyilgan maqsadlarga erishish uchun qanday yo‘nalishda xarakat qilinishi aniqlaydi. Mo‘ljalni va qo‘yilgan masalalar yechimini aniqlashda usullaridan foydalanadi. Firmadagi boshqaruvning eng yaxshi usuli – bu kadrlar siyosatini ishlab chiqarishdir. Kadrlar boshqaruvidagi psehologik muhitning ijobiy yechimini yirik Amerika firmalaridan bittasi: postlik tovarlar «Meri Key Kismetik» rahbariyatini olib borayotgan siyosatini ko‘rish mmkin. «Protseduralar» - Firmaning siyosati maqsadga qo‘shimcha qilib rahbariyat qo‘yilgan masalalarni yechishda yordamlashuvchi xarakatlar majmuasini ishlab chiqadi. Bu majmua protsedura deb ataladi. Mohiyati bo‘yicha protseduraning o‘zini dachtur bo‘yichaprotseduraning o‘zini dastur bo‘yicha bajarilgan qaror deyish mumkin. Protseduralar o‘tmish tajribasi uning muvoffaqiyati va mag‘lubiyati asosida ishlab chiqariladi. Protseduralar shunday sharoitlarda, ya’ni aniq vaziyat avvalgisiga o‘xshash bo‘lganda ishlabitiladi. Inson oldindan tayyorlangan qoida, ya’ni protseduralar bo‘yicha xarakat qilayotgan bo‘lsa, uning xarakati albatta natijaga ega bo‘ladi. shunday qilib protseduralar masalani yechish kafolati va bu qarorni yechimini aniq va to‘g‘riligini nazorat qiluvchi sifatida qo‘llaniladi.

Masalan: ko‘plab savdo kompaniyalari o‘z xizmatchilarini komandirovkaga jo‘natadi, borib kelgandan so‘ng ketgan xarajatlar bo‘yicha to‘ldiriladi, u yerdagi protseduralar ham aniq bajariladi. Yana shunga o‘xshash «Mak donalds» kompaniyasini olsak texnik protseduralar ko‘rsatiladigan 1500 betli taom tayyorlash protseduralari mavjud bo‘lib unga amall qiladi. «qoidalar»: Insonni erkin harakatini yana ham jiddiy cheklovi, unga yozma ravishda beriladigan ahloq qoidasidir. Tashkilot rahbariyati qoidani shunday holatlar uchun yaatadiki, uni bajarilishi masalalarni aniq hal qilinishiga bog‘liq bo‘ladi. (reja bajarilishi, maqsadlar). Masalan: «Chekish man etiladi» deb yozib qo‘yiladi, kimyoviy laborotoriyalarda xavf bo‘ladi. xaridorlarga ko‘ngilchanlik bilan xizmat ko‘rsatish qoidasi savdo uchun eng muhim hisoblanadi, agar u bozorda o‘z o‘rnini topishini istasa, ishga aniq vaqtda kelish va ketish qoidasiga hamma ishlab chiqarish va jamiyat yo‘nalishidagi tashkilotlar bajarilishi shart qoidalar hisoblanadi. qoida bilan protseduraning farqi shundan iboratki, qoida bitta aniq masala uchun hisoblangan bo‘ladi. Protseduralar esa bir necha harakatlar majmuini o‘zida aks ettiradi. 2. Ish yuritish jarayonlari Biz ko‘rib chiqqan tushunchalar - siyosat, prseduralar, qoidalar o‘z mohiyatlari bilan o‘xshashdirlar. qodalar. qachonki rejalarning amalga oshirilishi topshiriqni aniq bajarilishiga bog‘liq bo‘lsa, rahbariyat har qanday tanlov ekanligi bo‘lmasligi kerak deb hisoblashi mumkin. Masalan, SRU ichki xavfsizlikni ta’minlash uchun ishga faqat loyal shaxslarni olish kerak. Shuning uchun u har qanday kishini ishga

yollashdan oldin uning tarjimai holini bilishi salbiy natijalarga olib kelishi extimoil bo‘lsa, tanlov erkinligini qo‘llash lozim deb hisoblanadi. ko‘pgina tashkilotlarda, masalan, xidimlar muayyan vaqtda o‘zlarning ish joylarida bo‘lishlari talab qilinadi. Mayda, lekin muhim muammolarni yechishda va maqsadlarda erishishda bo‘yisunishning yuksak darajada talab qilinsa. Rahbariyat qoidalardan foydalaniladi. qachonkirahbariyat hodimlar xarakatini cheklashni hohlasa u qoidalarni ishlab chiqadi. qoidalar o‘ziga xos yakka tartibda nima qilish zarur ekanligini ko‘rsatadi. qoidalarning prseduralardan farqi, ular aniq va chegaralargan masalaga mo‘ljallangan bo‘ladi. protseduralar esa, bir nechta o‘zaro bog‘liq ketma-ket bajariladigan xarakatlarning mavjudligini taqazo etadi. qoida va protseduralar tashkilot maqsadlarga erishishga qanday ta’sir etishi ko‘rsatilgan. qoida va prseduralarning maqsadga erishishga ta’sir etishi. Ayrim paytda ishchilar qoida va protseduralarni o‘zlarining xarakatida to‘sqinlik qilayotgan yoki mazmunga ega emas narsalar deb hisoblanadi. Ishchilar qoidalarga qarshi chiqishlari mumkin, tashkilot va uning rahbariga norozilik ko‘rsatishi mumkin, qoidalarga bo‘ysunmasligi mumkin. Unda qoidalar asoslangan asoslanmaganligidan qat’iy nazar, zarar keltiradi. qoidalarni bu sharoitda yo‘q qilish eng oddiy qarordir. Lekin ularni yo‘q qilinishi ular yechish lozim bo‘lgan muammolarni yanada keskinlashtiradi. qoidalar foydadan zarar ko‘proq keltirilgandagi sharoitlni tahlili shuni ko‘rsatadiki, muammolarning manbai qoida va prseduralarning o‘zlari emas, balki rahbar xodimlarning ishchilarga yetkazishda bilim va savyasining pastligidir.

Zamonaviy ishchilar, hatto tashkilotlarning pastki pog‘onalaridagi rahbar hodimlarga nisbatan yaxshirog‘ bilimga egadir. Bundan tashqari, AqSH madainyatida shaxsiy erkinlik g‘oyasi juda ham kuchli. Ishchilar buyruq direktor shakilida berilgan qoidalarga bo‘ysunishini hohlamadi. Ular nima uchun ishni qoidalar va protseduralar talab qilingandek bajarilishi shartligini tushuntirib berishni talab qiladi. Shuning uchun faqat asoslangan yaxshi qoidalarni yaratmasak ishchilarga bu qoidalar maqsadi haqida ma’lumot berish kerakdir. Hodim nima uchun qoidalar tashkilot faolligini samaraliroq qilishga yordam berishini tushunsa, u qo‘shimcha o‘zi hamkorlikka intiladi. Rahbarlar tushuntirishga xarakat qilsa nafaqat majburan bo‘ysundirishga, faoliyati samaraliroq bo‘lishni yaqqol ko‘radilar. So‘z (halqaro) ko‘p millati tashkilotlar haqida borganda taktika, strategiya, prsedura va qoidalarni mazmuni va amaliga oshirilishi yanada murakkalashadi. Tabiiyki, tashkilot tizimida har hil madaniyatli vakillar bo‘lganda qoidalar va protseduralarni amal qilishda katta qiyinchiliklar vujudga kelishi mumkin. Yapon va AqSH firmalarini boshqarish usullari bir-biri bilan taqqoslanadi. Yaponiya va AqSH boshqarish tizimlarining tavsifnomasi Oldin biz strategik rejalashtirish va rejani amalga oshirish jarayonlarini o‘rgangan edik. Endi esa rejani moslashtirib, keltirish va nazorat qilishni o‘rganamiz. Biz jarayonlarning eng muhim instrumentlari (quroli) – bu budjetlar va maqsadlar bo‘yicha boshqarish. 3.Budjetlar

Rejalashtirishning asosiy vazifalarining biri - bu resurslarni mumkin qadar samarali taqsimlashdir. Rejalar resurslarni foydalanishga tegishli xarakatlarni maqsadlarga erishish uchun yo‘naltirishga yordam beradi. Lekin rejalarda ayrim hollarda juda muhim masalalar yechimay qolishi mumkin: - qanday resurslar mavjud va ulardan qanday foydalanish kerak, mavjud bo‘lgan resurslarda foydalaniganda qanday maqsadlarga erishish mumkin va erishish mumkin emas? qanday resruslar mavjud ekanligini bilish uchun rahbarlar budjetlardan foydalanadi. Bu budjett instrumenti «maqsadlar, strategiya, qoidalar» tizimiga bevosita kirmasa ham u bilan yaqin bog‘langan. BUDJET: bu son jihatdan aniqlangan maqsadlarga erishish uchun, son jihatidan tavsiya etilgan resurslarni taqsimlash usulidir. Budjetlar rejalashtirishning eng keng foydalanadigan qurollarining biridir. Ko‘p tashkilotlar o‘zining maqsadlari va strategiyasini yozma ravishda rasmiylashtirmasa ham ular ko‘pgina budjetlarning maqsadi o‘zlarining chegaralangan yo‘llarini zarur buyumlarini xarid qilish uchun eng yaxshi taqsimlash usulini topishadi. Resurslarni, maqsadlarni son jihatdan aniqlash. Budjetni tuzishda birinchi qadam bu resurslarni va maqsadlarni son jihatda ko‘rsatish. O‘lcham birligi sifatida vaqt birligi, mehnat sarflash yoki natural ko‘rsatkichlar (tonna, metr, barli) lekin eng ko‘p foydalaniladigan o‘lcham birligi – puldir. Sonli ko‘rsatkichlardan foydalanish rahbarlarga tashkilot faoliyatida ishlayotgan hilma-hil elementlarni bilish, taqqoslash birlashtirish imkonini beradi. masalan: sizda oddiy maqsad mavjud: stipendiya fondiga «Piknik» o‘tkazish yo‘li bilan 3 ming dollar yig‘ish – bu uchun oziq-avqat, stollar, reklama chiptalari harid

qilish va biletlar zarur. Siz qancha biletni qanday bahoda sotishingizni aniqlashingiz kerak: Stollarni ijaraga olish uchun 200$ Reklama va biletlar uchun 10$ Oziq--ovqat va odam uchun 2$ Ko‘rinib turibdiki bilet bahosi 2$ kam bo‘lmasligi kerak. Siz biletni bahosini 5$ bo‘lishini ma’qul topsangiz qancha bilet sotib olish zarur ekanligini hisoblashingiz mumkin. 300$ q (Nx3$) - 300$ N odamlarni soni, 3$ bor, bir biletdan oziq-ovqatni ayirgandagi qolgan foyda. Demak, 1100$ bilet sotishingiz kerak. Endi sizda 1500$ bor deb hisoblaylik. Bu mablaqga siz 600 odamni taklif qilishingiz mumkin. Oladigan foydangiz - 1500$, 3000$ olishingiz uchun siz 2500$ sarflashingiz zarur. 2x600q300q1500$ xarajat 5x600-1500q1500$ foyda 2x1100q300q2500$ xarajat 5x1100-2500q3000$ foyda 4.Boshqaruv samaradorligi 1. Bosh rahbariyat firmaning umumiy maqsadlarini e’lon qilish. Bu bosqichda ko‘pincha oldindan bilish mumkin bo‘lgan ko‘rsatkich – bu sotish xajmi. 2. Bo‘limlar operativ smeta yoki budjetlarni tuzadi. Ular ma’lum vaqtga mo‘ljallangan bo‘lishi kerak (6 oy, 1 yil).

3. Bosh raxbariyat taklif qilingan budjet yoki smetalarni taxlil qiladi, tekshiradi. Bo‘limlar esa ularni qayta ishlab chiqadi. Bu bosqichda bosh raxbariyat resurslarni firma ichida qayta taqsimlash bilan shug‘ullanadi. 4.Pirovard budjetlar tayyorlanadi, unda resurs va mablag‘lar statyalar bo‘yicha xisob-kitob qilinadi. Bu hisob-kitoblar aniq ishi yoki bo‘lim unumdorligi bilan taqqoslanadi, nazorat ko‘rsatkichlariga erishish mumkinligi aniqlanadi. BUDJETLARNING STRATEGIYAGA MOSLASHTIRISH Strtageiyani amalga oshiruvchilar nafaqat kim qancha foyda olishini, balki har bir pul birligida maksimum foyda olishni, bilishi va budjetni to‘ldirish kerak. Ma’lumki tashkilot bo‘linmalari strategik rejalarni o‘ziga tegishli qismini bajarish uchun muayan resurslarga ega bo‘lishi lozim. Aniqrog‘i ularda ishni samarali bajarish uchun yetarli darajada joriy mablag‘lar va malakali hodimlar bo‘lishi shart. Bo‘linmalar detallashgan bosqichma – bosqishlab chiqarish harajat dasturlarini tayyorlashi, ma’lum topshiriqlarni bajarishning muddatlarini belgilashi va kim nima uchun javob berishi kerakligini aniqlashi lozim. Strategiya rejasini amalga oshiruvchilar strategik mablag‘larga mos budjetlarni taqsimlasa, unda reja muvaffaqiyatli amalga oshadi. Bo‘linmalar resurslarga yetarli darajada ega bo‘lmasa, strategik rejalarni o‘zlariga tegishli qismini bajara olmaydi. Agarda resusrlar reyoridan oshib ketsa, kompaniya resurslardan foydalanishda isrofgarchilikka yo‘l qo‘yishi mumkin. Yangi strategiya ko‘pincha budjetlarni qayta taqsimlashni talab qiladi. Strategik ijro etuvchilar yangi stratgeik tashabbuskorlarni va ustivor yo‘nalishlarni qo‘llab-quvvatlash uchun resurslarni bir bo‘limdan boshqa bo‘limga o‘tkazishga tayyor bo‘lishi kerak. Eski strategiyadagi muhim bo‘limlar yangi strategiyada haddan tashqari katta bo‘lib ketishi va katta mablag‘ ajratishni talab qilishi

mumkin ayrim bo‘limlar yangi strtagiyada muhimroq rol o‘ynaydi va ularda hodimlarga yangi texnikaga boshqa resusrlarga muhtojlik ko‘proq bo‘lishi mumkin. Smetelarda ularning haradjatlari o‘rtacha darajadan yuqolriroq bo‘lishi kerak. Strategik ijro etuvchilar ayrim bo‘limlarning ulushni kamaytirish uchun resurslarni qayta taqsimlashi kerak. Malakali rahbarlar resurslarni qayta taqsimlash muammolarini yechadilar. Masalan: korporatsiya rahbariyati injener Karris guruxlarni davlat loyihalardan olib firmaning venchur bo‘limlarga yo‘naltiradi. Huddi shunday g‘oyalarni «Boying» kompaniyasi ham ishlatadi. Firma mavjud budjetlardan foydalanib yangi tovarlarni ishlab chiqish strategiyasini tanlab olsa resurslarni taqsimlash zaruriyati uncha sezilmaydi. Bu holda biznes reja pastdan kelayotgan g‘oyalarga asoslanib tuziladi.

Asosiy adabiyotlar 1. И.А.Каримов. «Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир». Ўзбекистон овози. 2005 й. 29 январ. 2. И.А.Каримов «Хавфсизлик ва тинчлик учун курашиш даркор» Т.: «Ўзбекистон», 2002. 3. И.А.Каримов «Тадбиркорлик – юксалиш гарови» Т.: «Ўзбекистон», 2000. 4. И.А.Каримов «Иқтисодиётни эркинлаштириш – фаровонлик пойдевори» Т.: «Ўзбекистон», 2001. 5. И.А.Каримов «Изланиш, ташаббускорлик ва тадбиркорлик – давр талаби» Т.: «Ўзбекистон», 2000. 6. Каримов И.А. «Эришилган марраларимизни мустаҳкамлаб, ислоҳотлар йўлларини излаб бориш асосий вазифа» Халқ сўзи 2004й. 10 феврал. 7. Кравченно Р.С. Кориоративное управление: обеспечение и и заҳита права акциинеров на информацию – М.: Спарк, 2002. 8. Гурков И.Б. Стратегический менеджмент организации. Учеб.прособ. 2-е изд., испр и дополи, М.: ТЕИС, 2004. 9. Ишмуҳамедов А.Э., Шибаршова Л.И. Экономическая интеграция в мировое хозяйство. Текст лекций. Тошкент 2000г. ТГЭУ Факультет «Экономика и статистика» 10. Якубов И.О., Абдусаттарова Х.М., Очилов К.Т. Ситдикова Л.А. Стратегик режалаштириш. Ўқув қўлланма. Т.: ЎзР Ёзувчилар уюшмаси адабиёт жамғармаси нашриёти., 2004.

Похожие

Rejani bajarish va uning natijalarini nazorat qilish jarayoni

Marketings strategik va taktik rejalashtirish va ularni amalga oshirish usullari, yo‘l-yo‘riqlari

Birja savdosini amalga oshirish

Budjetlashtirish va xarajatlarni nazorat qilish

Byudjetlashtirish va xarajatlarni nazorat qilish