Soliqqa tortiladigan baza va uning elementlari tahlili - Экономика - Рефераты

Soliqqa tortiladigan baza va uning elementlari tahlili

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

79.5 KB

Soliqqa tortiladigan baza va uning elementlari tahlili Reja: 1. Soliqqa tortiladigan baza va uni aniqlash usullari. Soliqqa tortish bazasi elementlariga ta ’sir etuvchi omillar. 2. Tadbirkorlik bilan shug ’ullanuvchi jismoniy shaxslar to’laydigan soliqlar bazasini aniqlashning o’ziga xosligi. 3. Qo ’shilgan qiymat solig’i. 4. Daromad (foyda) solig ’i. 5. Jismoniy shaxslardan undiriladigan soliqlarning soliqqa tortish bazalarini yo ’riqnomalar orqali aniqlash va tahlil etish.

Soliqqa tortiladigan baza va uni aniqlash usullari. Soliq asosi (bazasi) - umumiy holda belgilangan soliqqa tortish davri mobaynida ma ’lum hududdagi soliq to’lovchilar va soliqqa tortish ob’ektlarining yig’indisi. Yuridik shaxslar tulaydigan soliklar ichida ularning daromadi(foydasi)ga solik muxim urinni egallaydi. Shuning uchun xam ushbu solik turi buyicha solikka tortish soliklarning iktisodiy kategoriya sifatida tan olingan konunlari ya ’ni solikka tortishning zamonaviy tamoyillariga mos kelishi lozim.Eng avvalo,bu solik turida solik olinadigan ob’ekt masalasini solikka tortish tamoyillariga mos ravishda,solik tulovchilar xamda davlat manfaatlaridan kelib chikkan xolda adolatli xal kilish lozim buladi.Uzbekiston bu masalada rivojlangan mamlakatlar tajribasini urgangan xolda xamda kiska vakt ichida orttirilgan solikka tortish tizimi tajribalarini kullagan xolda uziga xos yulni tutdi.Respublikamizda ushbu solik turini solikka tortish mexanizmining uziga xosligi ya’ni boshka mamlakatlardan tubdan fark kiladigan tomoni solik bazasini shakllantirilishining uziga xosligidir. Yuridik shaxslarning daromadi(foydasi) ga solinadigan solik – korxonalar, birlashmalar va tashkilotlar daromadi(foydasi) bir kismining byudjetga majburiy tulovidir. Bu daromad(foyda) “Maxsulot (ishlar, xizmatlar) ni ishlab chikarish va sotish xarajatlarining tarkibi xamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi tugrisida” gi Nizom bilan aniklanadi. Kayta ishlangan bu Nizom Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 1999 yil 5 fevraldagi 54-sonli karori bilan tasdiklangan. Mazkur Nizom asosida xujalik yurituvchi sub ’ektning daromad (foyda) soligi buyicha solik solinadigan baza kuyidagicha xisoblab chikariladi: Daromad (foyda) soligi tulangungacha bulgan daromad (foyda) eki zarar. (Nizomning A.G bulimlariga muvofik) plyus 1-ilovada keltirilgan solik solinadigan bazaga kiritiladigan xarajatlar moddalari (chegirilmaydigan xarajatlar eki doimiy tafovutlar).

plyus eki minus 2-ilovada keltirilgan ushbu davrning solik solinadigan bazasidan chikarilmaydigan, birok keyingi davrlarning solik solinadigan bazasidan chikariladigan xarajatlar (vaktlar buyicha tafovutlar). minus. Konunchilikka muvofik soliklar buyicha imtiezlar teng buladi. Daromad (foyda) soligi buyicha solik solinadigan baza. SB = STF + 1-IL +- 2-IL - SIM Bunda, SB – solik solinadigan baza STF – solik tulangunga kadar bulgan foyda 1-IL – 1- ilovada keltirilgan solik solinadigan bazaga kushiladigan xarajatlar moddalari 2-IL – 2-ilovada keltirilgan ushbu davrning solik solinadigan bazasidan chikarilmaydigan, birok keyingi davrlarning solik solinadigan bazasidan chikariladigan xarajatlar SIM- soliklar buyicha imtiezlar Solik solinadigan bazani tugri aniklash maksadida Nizomda xujalik yurituvchi sub ’ekt faoliyatining moliyaviy natijalari foyda kursatkichlari va maxsulot (ishlar va xizmatlar) tannarxiga kiritiladigan xarajatlar xamda davr xarajatlari ruyxati aloxida tavsiflanadi. Xujalik yurituvchi sub ’ekt faoliyatining moliyaviy natijalari foydaning kuyidagi kursatkichlari bilan tavsiflanadi: 1 - maxsulot sotishdan olingan yalpi foyda, bu sotishdan olingan sof tushum bilan sotilgan maxsulotning ishlab chikarish tannarxi urtasidagi fark sifatida aniklanadi: YaF = SST – IT bunda, YaF – yalpi foyda SST – sotishdan olingan sof tushum. IT – sotilgan maxsulotning ishlab chikarish tannarxi

Sotishdan olinadigan sof tushum buxgalteriya xisobi tugrisidagi konunchilikka muvofik maxsulot (ishlar, xizmatlar) ni sotishdan olingan, undan kushilgan kiymat, aktsiz soligi va eksport boj poshlinasi chegirilgan tushum sifatida aniklanadi. Sotilgan maxsulotning ishlab chikarish tannarxiga kiritiladigan xarajatlar tarkibini kurib chikadigan bulsak, ular Nizomga kura bevosita maxsulot (ishlar, xizmatlar) ni ishlab chikarish bilan boglik bulgan, ishlab chikarish texnologiyasi va uni tashkil etish bilan shartlangan xarajatlardan iborat. Ya ’ni ular bevosita va bilvosita moddiy xarajatlar, bevosita va bilvosita maxnat xarajatlari, boshka bevosita va bilvosita xarajatlar, shu jumladan, ishlab chikarish xususiyatiga ega bulgan ustama xarajatlar. Maxsulot (ishlar, xizmatlar) ning ishlab chikarish tannarxini xosil kiluvchi xarajatlar ularning iktisodiy mazmuniga kura kuyidagi elementlar bilan guruxlarga ajratiladi: - ishlab chikarish moddiy xarajatlar (kaytariladigan chikitlar kiymati chikarib tashlangan xolda); - ishlab chikarish xususiyatiga ega bulgan mexnatga xak tulash xarajatlari; - ishlab chikarishga tegishli bulgan ijtimoiy sugurtaga ajratmalar; - asosiy fondlar va ishlab chikarish axamiyatiga ega bulgan nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi; - ishlab chikarish axamiyatiga ega bulgan boshka xarajatlar. 2 - asosiy faoliyatdan kurilgan foyda, bu maxsulotni sotishdan olingan yalpi foyda bilan davr xarajatlari urtasidagi tafovut va plyus asosiy faoliyatdan kurilgan boshka daromadlar eki minus boshka zararlar sifatida aniklanadi. AFF=YaF-DX+BD-BZ, Bunda, AFF- asosiy faoliyatdan olingan foyda; DX- davr xarajatlari; BD- asosiy faoliyatdan olingan boshka daromadlar; BZ- asosiy faoliyatdan kurilgan boshka zararlar;

Solik solinadigan bazani aniklashdagi uziga xos xususiyatini davr xarajatlariga kiritiladigan xarajatlarda kurish mumkin. Bu xarajatlar ishlab chikarish tannarxiga kiritilmaydi, birok asosiy faoliyatdan olinadigan foydada xisobga olinadi. Davr xarajatlariga xarajatlar elementlari buyicha kuyidagilar kiradi: - sotish xarajatlari; - ma ’muriy xarajatlar; - boshka operatsiya xarajatlari; - xisobot davrining kelgusida solik solinadigan bazadan chikariladigan xarajatlar. Asosiy ishlab chikarish faoliyatidan olinadigan boshka daromadlarga kuyidagilar kiradi: -undirilgan eki karzdor tomonidan e ’tirof etilgan jarimalar, penyalar, vaktida tulanmagan karzlar va xujalik shartnomalari shartlarini buzganlik uchun boshka xil jazo jarimalari, shuningdek, etkazilgan zararlarni undirish buyicha daromadlar; -xisobot yilida aniklangan utgan yillardagi foyda; -ishlab chikarish va maxsulotlar (ishlar, xizmatlar) ni sotish bilan bevosita boglik bulmagan operatsiyalardan renta daromadi, xujalik yurituvchi sub ’ektlar xuzuridagi oshxonalardan tushumlar, erdamchi xizmatlardan daromadlar sifatidagi boshka daromadlar; - xujalik yurituvchi sub ’ektning asosiy fondlari va boshka mol-mulklarini sotishdan olingan daromadlar; - da ’vo bildirish muddati utgan kreditorlik va deponent karzlarni xisobdan chikarishdan olingan daromadlar; - tovar moddiy boyliklarni puxta baxolash; - Davlat subsidiyalaridan daromadlar; - Xolisona moliyaviy erdam; - Boshka operatsion daromadlar. 3 – xujalik faoliyatidan olingan foyda (eki zarar), bu asosiy faoliyatdan olingan foyda summasi plyus moliyaviy faoliyatdan kurilgan daromadlar va minus zararlar sifatida xisoblab chikariladi:

UF=AFF+MD-MX, Bunda, UF- umumxujalik faoliyatidan olingan foyda; MD-moliyaviy faoliyatdan olingan daromadlar; MX-moliyaviy faoliyat xarajatlari. Moliyaviy faoliyatdan olinadigan daromadlarga kuydagilar kiradi: - olingan royaltilar va sarmoya transferi; - Uzbekiston Respublikasi xududida va uning tashkarisida boshka xujalik yurituvchi sub ’ektlar faoliyatida ulush kushgan xolda katnashishdan olingan daromad, aktsiyalar buyicha dividentlar va obligatsiyalar xamda xujalik yurituvchi sub’ektga tegishli kimmatli kogozlar buyicha daromadlar; - Mol-mulkni uzok muddatli ijaraga berishdan olingan daromadlar (lizing tulovini olish). - Valyuta schetlari, shuningdek, chet el valyutalaridagi operatsiyalar buyicha ijobiy kurs tafovutlari; - Sarflangan (kimmatli kogozlarga, shu’ba korxonalarga va xokozolarga) mablaglarni kayta baxolashdan olingan daromadlar; - Moliyaviy faoliyatdan olingan boshka daromadlar. Moliyaviy faoliyat xarajatlariga kuydagilar kiradi: - Uzbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan xisob stavkalari doirasida va ulardan yukori doirada kiska muddatli xamda uzok muddatli kreditlar buyicha, shu jumladan, tulov muddati utgan va uzaytirilgan ssudalar buyicha tulovlar; - Mol-mulni uzok muddatli ijaraga olish(lizing) buyicha foizlarni tulash xarajatlari; - Chet el valyutasi bilan operatsiyalar buyicha salbiy kurs tafovutlari va zararlar; - Sarflangan(kimmatli kogozlarga,shu ’ba korxonalarga va xokozolarga) mablaglarni kayta baxolashdan kurilgan zararlar; - Uz kimmatli kogozlarini chikarish va tarkatish bilan boglik xarajatlar;

- Moliyaviy faoliyat buyicha boshka xarajatlar, shu jumladan, salbiy diskont. Va nixoyat 4- solik tulangungacha olingan foyda, u umumxujalik faoliyatidan olingan foyda plyus favkulodda (kuzda tutilmagan) vaziyatlardan kurilgan foyda va minus zarar sifatida aniklanadi: STF=UF+FP-FZ Bunda, STF-solik tulangungacha olingan foyda; FP-favkulodda vaziyatlardan olingan foyda; FZ-favkulodda vaziyatlardan kurilgan zarar. Favkulodda foyda moddalari –bu kuzda tutilmagan, tasodifiy tusga ega bulgan, xodisa eki xujalik yurituvchi sub’ktning odatdagi faoliyati doirasidan chetga chikadigan tusdagi operatsiyalar natijasida paydo buladigan va olinishi kutilmagan foydadir. Favkulodda zararlar- bu xujalik yurituvchi sub ’ektlarning odatdagi faoliyatidan chetga chikuvchi xodisalar eki operatsiyalar natijasida vujudga keladigan va ruy berishi kutilmagan odatdan tashkari xarajatlar moddalaridir. Maxsulot (ishlar, xizmatlar) ni ishlab chikarish va sotish xarajatlarining tarkibi xamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi tugrisida Nizomga muvofik solik solinadigan bazaga kayta kushiladigan 1- ilova (Solik solinadigan bazaga kiritiladigan xarajatlar moddalari (chegirilmaydigan xarajatlar eki doimiy tafovutlar) kuyidagilardan iborat: - Ishlab chikarish tannarxi buyicha. - Xujalik yurituvchi sub ’ektning ishlab chikarish ishchilari va boshka xodimlari mexnatiga xarajatlar buyicha. - Ishchlab chikarishga tegishli bulgan ijtimoiy sugurta ajratmalari buyicha. - Asosiy vositalar va moddiy aktivlar amaortizatsiyasi buyicha. - Ishlab chikarish tusidagi boshka xarajatlar buyicha. - Davr jarajatlari buyicha. - Moliyaviy faoliyat buyicha xarajatlar. - Tovar-moddiy zaxiralarni kayta baxolash bilan boglik xarajatlar moddalari.

2.1. Ishlab chikarish xarajatlari buyicha: 2.2. Davr xarajatlari buyicha: Nizomning 2- ilovasi buyicha ushbu davrning solik solinadigan bazasidan chikarilmaydigan, birok keyingi davrlarning solik solinadigan bazasidan chikariladigan xarajatlar (vaktlar buyicha tafovutlar) ga kiradi. Tadbirkorlik bilan shug ’ullanuvchi jismoniy shaxslar to’laydigan soliqlar bazasini aniqlashning o’ziga xosligi. Jismoniy shaxslar to ’laydigan soliqlarning xususiyati shundan iboratki soliq jismoniy shaxsning to’g’ridan – to’g’ri o’z daromadidan olinadi, soliqlar va yig’imlar asosan naqd pul to’lash yo’li bilan byudjetga o’tkaziladi. Shunday ekan bu erda soliq to ’lovchi jismoniy shaxs bilan soliq undiruvchi o’rtasida to’g’ridan – to’g’ri pul munosabati mavjud. Yakka tartibdagi tadbirkorlik bilan shug ’ullanuvchi jismoniy shaxslar tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromadga solinadigan soliqni, tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi jismoniy shaxslarni ro’yxatga olganlik uchun yig’imni, davlat boji va bir qancha boshqa soliqlar va yig’imlarni to’laydilar. Yakka tartibdagi tadbirkorlik bilan shug ’ullanuvchi jismoniy shaxslar tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromadga solinadigan soliq jismoniy shaxslar daromadiga solinadigan soliqni tarkibiy qismi hisoblanadi. Jami yillik daromad bilan Solik kodeksiga muvofik belgilanadigan chegirmalar urtasidagi fark sifatida hisoblangan solik solinadigan daromad solik solish ob ’ektidir. Jismoniy shaxslarning jami yillik daromadiga solik tulovchi olishi lozim bulgan (olgan) yoki tekinga olgan pul yoxud boshka mablaglar, shu jumladan: - mexnatga xak tulash shaklida olinadigan daromadlar; - jismoniy shaxslarning mulkiy daromadi; -jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromad kiradi.

Mexnatga xak tulash shaklida olinadigan daromadlarga jismoniy shaxslarning mexnat shartnomasi buyicha kilingan ishlardan va fukarolik xukukiy shartnomalar buyicha oladigan daromadlari kiradi. Mexnatga xak tulash shaklida olinadigan daromadlarga kuyidagilar xam kiradi: 1) xodimlarga sotiladigan tovarlar ( ishlar , xizmatlar ) qiymati bilan bunday tovarlarni ( ishlar , xizmatlar ) xarid kilish narxi yoki ularning tannarxi urtasidagi manfiy fark ; 2) ish beruvchi tomonidan xodimlarning chikimlarini koplash uchun kilingan, ularning faoliyati bilan boglik, bulmagan xarajatlar; 3) xodim ish beruvchiga tulashi kerak bulgan, ammo ish beruvchining karori bilan xisobdan chikarilgan karz summalari; 4) ish beruvchi uz xodimlarining xayoti va sogligini ixtiyoriy sugurtalash badallarini tulash uchun kilgan xarajatlar; 5) ish beruvchining jismoniy shaxsdan ushlab kolinishi kerak bulgan tulovlar yuzasidan tulagan summasi; 6) ish beruvchining uz xodimlarining bevosita yoki bilvosita daromadlarini tashkil etadigan boshka xarajatlari. Xodimlarga Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi belgilagan me ’yorlar doirasida beriladigan xizmat safari tulovlarining summalari jami yillik daromadga kiritilmaydi. Jismoniy shaxslarning mulkiy daromadiga foizlar, dividendlar buyicha olingan daromad, mol-mulkni ijaraga berishdan keladigan daromad kiradi. Jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromadga tovarlar (ishlar, xizmatlar) realizatsiyasidan, daromad olish maksadida tavakkal kilib, uz mulkiy javobgarligi ostida yakka tartibda amalga oshiradigan, konun xujjatlarida takiklanmagan boshka faoliyatdan keladigan barcha tushumlar kiradi. Jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromaddan solik solinadigan daromadlarni aniklash vaktida mazkur yalpi daromadni olish (topish) uchuch kilingan xarajatlar, majburiy tulovlar, chikimlar va ajratmalar chegi-rib tashlanadi. Jismoniy shaxslarning tadbirkorlik faoliyatidan keladigan

yalpi daromaddan chegirib tashlanishi lozim bulgan xarajatlar, majburiy tulovlar, chikimlar va ajratmalarni aniklash tartibi Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi tomonidan belgilanadi. Jismoniy shaxslarning shaxsiy iste ’mol bilan boglik bulgan xarajatlari tadbirkorlik faoliyatidan keladigan yalpi daromaddan chegirib tashlanmaydi. Solik, kodeksiga muvofik, moliyaviy jazo choralari va xisoblangai penyalar summalari jami daromaddan chegirib tashlanmaydi. Qo ’shilgan qiymat solig’i. QQS ob ’ekti bo’lib tovarlar (ishlar, xizmatlar) sotish va import tovarlar oboroti xisoblanadi, QQS dan ozod bo’lganlar va maxsulotlardan o’z ishlab chiqarish maqsadlari uchun foydalanishdan tashqari. Tovarlar (ishlar, xizmatlar) oboroti deb maxsulot, bajarilgan ishlar, ko’rsatilgan xizmatlarni yuklash (ortish) tushuniladi. Uch xil sotish turi mavjud: tovarlar, ishlar va xizmatlar. Maxsulot (ish, xizmatlarni) xaqiqiy tannarx baxosidan past sotuvchi korxonalarda soliqqa tortish maqsadida maxsulot sotilayotganda qaror topgan baxo qabul qilinadi, lekin shu tovarlar (ishlar, xizmatlar) ning ishlab chiqarish (sotib olish) xaqiqiy xarajatidan kam bo ’lmasligi shart. Tovarlarni natural xaq tarzida berilganda yoki kassa orqali o ’z xodimlariga tannarx baxosidan past qilib sotilganda soliqqa tortiladigan oborot tovarlarni (ishlar, xizmatlar) ni ishlab chiqarishning xaqiqiy xarajatidan kam bo’lmagan miqdorda belgilanadi. o’zi ishlab chiqqan tovarlar korxona ichida tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan maqsadlarga foydalanilsa soliqqa tortiladigan oborotni aniqlash uchun ularning xaqiqiy tannarxi olinadi. Xomashyo va materiallar egasining tovarini ishlab berganda soliqqa tortiladigan oborot bo ’lib ularning qayta ishlov qiymati (xarajatlar va foyda qo’shilib, aktsiz osti tovarlar bo’lsa aktsiz summasi xam qo’shilib) xisoblanadi. Uzoq ishlab chiqarish tsikliga ega bo’lgan korxonalar uchun (qurilish, qurilish- mantaj, ta’mirlash- qurilish, proekt-qidiruv va ilmiy- tekshirish) soliqqa tortiladigan

oborot bo’lib xisoblashish xujjatlarida to’lash uchun ko’rsatilgan bajarilgan va byurtmachilar tomonidan tasdiqlangan qiymat xisoblanadi. Bu erda ishlarni bajarish jarayonida baxolarning transport va boshqa xizmatlarning ta’rifini oshishi yoki kamayishini xisobga olib tuzilgan shartnoma baxosidan kelib chiqiladi. Soliqqa tortilmaydigan oborot xam mavjud. Bunday oborotga quyidagilar kiradi: 1.Korxonaning bir shoxobchalaridan ikkinchi shoxobchalariga sanoat ishlab chiqarish maqsadlari uchun yarim fabrikat, bajarilgan ishlar va xizmatlar oboroti sotilganda (zavod ichi oboroti). Bu shaxobchalar xisob schyotiga ega bo ’lmaydi va bosh korxonaning balansida turadi. 2.Kooperativ, xo ’jalik jamiyatlari va o’rtoqliklari, korxonaning boshqa ta’sischilari o’rtasida korxonani tugatilishi munosabati bilan ular o’rtasida mulklar taqsimlangandagi oborotlar. Bu xolat tugatilayotgan korxonaning mulki boshqa shaxslarga sotilganda ta’luqli bo’lmaydi. Xisoblashish xujjatlari to ’langandan so’ng tovarlar qaytarilsa QQS summasiga o’zgartirishlar kiritiladi shu shart bilanki bir yil ichida so’rov talabi muddatiga rioya qilingan bo’lsa. Daromad (foyda) solig ’i. Rivojlangan mamlakatlarning aksariyatida yuridik shaxslarning daromad soligi korporatsiya soligi eki korporativ solik deb ataladi. Ushbu solik turi nisbatan olganda boshka soliklarga nisbatan keyinrok ya ’ni bu mamlakatlarda turli formadagi tadbirkorlik(biznes)ni rivojlanishi bilan yuzaga keldi. Korporatsiya soligi- kompaniyalarning sof foydasidan olinadi. AKShda korporatsiyaning byudjetga tulaydigan barcha soliklari shtat soliklari va federal soliklarga bulinadi. Nyu-York shtatida franshiza maxalliy solik bulib xisoblanadi. U shtatda biznes ishlari bilan shugullanuvchi barcha korporatsiyalar tomonidan xar yili tulab kelinadi. Xisob-kitoblar korporatsiyaning xar bir solik yili

uchun bulgan jami sof foydasi summasidan kelib chikkan xolda amalga oshiriladi. Korporatsiya ushbu maksadni amalga oshirishi uchun uzi olgan foydasi tugrisidagi yillik xisobotni takdim etishi shart. Korporatsiyalar foydasini oluvchilar uchun franshiza soligining mikdori Nyu-Yorkda ishlab topilgan foydaning 9 foizini tashkil kiladi. Birok foydadan ka ’iy nazar, korporatsiya xar yili 250 dollar mikdorida franshiza soligini tulashi shart. Agar korporativ foydalar aktsiyadorlar urtasida dividendlar sifatida taksimlansa eki oylik ish xaki sifatida tulanadigan bulsa, ular daromad soligiga tortiladi. Foydadan federal solik tabakalangan xolda tulanadi. Dastlabki 50 ming dollardan iborat foyda 15 foizlik solikka tortiladi; keyingi 25 ming dollar – 25 foizlik; 75 ming dollardan olingan foyda solikka stavka asosida tortiladi. Bundan tashkari, 100 ming dollardan 335 ming dollargacha bulgan foyda kushimcha ravishda 5 foizlik solik undiriladi. Ayrim kasbiy korporatsiyalar (tibbiet, yuridik xizmatlar, konsalting, muxandislik ishi, arxitektura, buxgalteriya xisobi va boshka soxalarda ishlovchi) tabakalanmagan 34 foizlik solikka tortiladilar. Yaponiyada korporatsiyalar daromadidan olinadigan solikda solik bazasini shakllantirishning uziga xos xususiyatlari mavjud.Solik bazasini anikiklashda jami tushum tarkibiga tovar materiallarini sotishdan,asosiy vositalarini ijaraga berishdan,moliyaviy bozordan tushgan summalar yigindisi kiritiladi.Ushbu yigindidan maxsulot ishlab chikarish uchun ketgan kuyidagi xarajatlar chegirib tashlanadi; ishlab chikrish tannarxi(sotib olish xarajati), ish xaklari,transport xarajatlari,ijtimoiy ta ’minot tulovlari,amortizatsiya ajratmalari(maxsus amortizatsiya va tezlashtirilgan amortizatsiya), rezerv ajratmalari(rezerv kapitali) va boshkalar.Shundan sung iktisodiy samara daromad ya’ni solik olinadigan baza xosil kilinadi va belgilangan stavkalar asosida solikka tortiladi. Daromad soligining stavkalari tabakalashtirilgan xola bulib, umumiy tipdagi yuridik shaxslar uchun; 100 mln yenalik ustav fondiga ega bulgan yuridik shaxslar,8 mln yenagacha 28 foiz va 8 mln yenadan yukorisi 37.5 foizlik stavkada solik undiriladi.

Kooperativlar uchun 27 foizlik stavka kullaniladi. Umumjamiyat axamiyatiga molik xizmatlar bilan band bulgan yuridik shaxslar xam 27 foizlik stavkada solik tulaydilar.

Adabiyotlar: 1. O ’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi T.: “Adolat” 1999. 2. O ’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksi T.: “Adolat” 1999. 3. I.A. Karimov O ’zbekiston Buyuk kelajak sari. T.: “O’zbekiston” 1998. 4. I.A. Karimov O ’zbekiston: Milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.: “O’zbekiston” 1996. 5. V.S. Beganov, M.Ya. Qurolov, D.I. Shaulov, U.T. Kan, Finansovaya politika, nalogi i nalogooblojenie. T.: “Mir ekonomiki i pravo” 1998. 6. M.Yo ’ldoshev, E. Tursunov. Soliq huquqi, T.: 2000. 7. D.I. Shaulov, U.T.Kan., “Soliq qonunchiligi asoslari”. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi” 2000. 8. L.B. Xvan. Soliq huquqi T.: “Konsauditinform” 2000. 9. Q.A. Yahyoev, Soliqqa tortish nazariyasi va amaliyoti T.: “§ofur §ulom” 2000. 10. Sergeev I, Shipilin A. «Operativnie finansovoe planirovanie na predpriyatii». M: finansi i statistika. 2002 g. 11. T. G. Morozova, A. V. Pikulkina. «Prognozirovanie i planirovanie v usloviyax rinka» Uchebnoe posobie. M: YuNITI-DANA. 2000 g. 12. Solovev. I. «Nalogovie prestupleniya: praktika raboti organov nalogovoy politsii i sudov» M: IDFBK-PRESS. 2002 g. 13. Kochetkov. A. «Analiz nalogovix oshibok». Uchebnoe posobie. M: «Delo i servis». 2000 g.

Похожие

Qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha soliqqa tortiladigan baza va o’rtacha soliq stavkasini aniqlash

Xususiy kapital tarkibi va uning tahlili

Soliq va soliqqa tortish

Yuridik shaxslarning daromad (foyda) solig’i bo’yicha o’rtacha stavkasini aniqlash

Xarajatlar tahlili maqsadi mazmuni va vazifalari