Савдо соҳасида маркетинг тадқиқотлари - Экономика - Рефераты

Савдо соҳасида маркетинг тадқиқотлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

94 KB

Савдо соҳасида маркетинг тадқиқотлари Режа: 1.Маркетингнинг ижтимоий-иқтисодий моҳияти ва мазмуни 2. Маркетингнинг асосий тамойиллари 3. Корхонада маркетингни ўрганиш 4. Истеъмолчиларни ўрганиш

1. Маркетингнинг ижтимоий-иқтисодий мо ҳ ияти ва мазмуни Бозор иқтисодиёти ривожланган мамлакатларда маркетингга истеъмол талабини яхши билишга асосланган ва корхонанинг бозор ва ишлаб чиқариш стратегиясини аниқловчи, бошқарувнинг етакчи функцияси сифатида қаралади. «М а ркетинг» ибораси инглизча -бозорни англатиб, бозорда маҳсулот сотиш соҳасидаги фаолиятни би л диради. Бироқ маркетинг - кенг тушунчадир. Бозорни ҳар томонлама чуқур ўрганиш, унга фаол таъсир кўрсатиш, истеъмолни шакллантириш, ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчини боғлаш, уларга бир-бирларини топишда ёрдам кўрсатиш маркетинг фаолиятининг асосий мақсадидир. Инсон эқтиёжлари чексиздир, лекин уларни қондириш ресурслари чеклангандир. Инсон, ўз молиявий имкониятлари чегарасида, ўзини иложи борича тўлароқ қондирадиган товарни танлайди. Товар қанчалик харидор эқтиёжини тўла қондирса, ишлаб чиқарувчи шунчалик муваффақият қозонади. Одамлар алмаштириш ёрдамида ўз эҳтиёжларини қондиришга қарор қилган ҳолларда маркетингга эҳтиёж туғилди. Маркетинг фаолиятида бозор икки турга бўлинади. Сотувчи бозори - бу одатда, тақчил бозор бўлиб, сотувчилар ҳукумрон бўлади ва харидорлар бозорнинг фаол иштирокчилари ҳисобланади. Харидар бозори - одатда, тўйинган бозордир, бу бозорда харидорлар ҳукумрон бўлиб, сотувчилар фаол ҳаракат қилишлари лозим бўлади. Ҳар қандай сотувчи маҳсулотини сотиш муаммосига дуч келади, яъни маҳсулотини истеъмолчига етказиб бериши шарт. Ҳар бир сотувчи ва харидорнинг мақсади тижорат якунидан қаноатланишдир.

Маҳсулотга мўлжалланган маркетинг корхона фаолияти янги хил товарни ишлаб чиқаришга ёки аввалдан чиқарилаётган товарни такомиллаштиришга қаратилганда қўлланилади. Бу ҳолда асосий вазифа, истеъмолчиларда янги ёки такомиллаштирилган товарни сотиб олишга қизиқиш уйғотишдан иборат. Истеъмолчига мўлжалланган маркетинг, корхона фаолияти бевосита бозордан келиб чиқаётган талабни қондиришга қаратилган ҳолларда қўлланилади. Бу борада маркетингни асосий вазифаси потенциал истеъмолчини ўрганишдир. Маркетингни бу тури тижорат фаолиятининг энг муҳим қисмидир, чунки, истеъмолчилар талабини ўрганмай туриб тадбиркор иш юрита олмайди. Маркетинг қуйидаги вазифаларни амалга оширади: - бозорни комплекс ўрганиш: - потенциал талабни ва қондирилмаган эҳтиёжни ўрганиш: - товар ассортиментини ва нархи режалаштириш: - мавжуд талабни тўла қондиришга тааллуқли чора-тадбирларни ишлаб чиқиш: - сотишни режалаштириш ва амалга ошириш: - ишлаб чиқаришни ташкил қилиш ва бошқарувни такомиллаштириш чораларйни кўриш. Ишлаб чиқариш тугатилаётган ерда маркетинг бошланмайди. Аксинча, ишлаб чиқариш характерини ва кўламини белгилайди. Ишлаб чиқариш қувватларидан самарали фойдаланиш, юқори унумдаги автоматик қурилмалар ва илқор технологиялардан фойдаланиш маркетинг томонидан аниқланади.

Ўз фаолиятини маркетинг принципи асосида олиб бораётган фирма, маркетинг изланиши натижасида ишлаб чиқаришни ва маҳсулот сотиш асосида товар бўйича дастурлар ишлаб чиқади. хорижий тажрибалардан маълум бўлишича, у ёки бу товарни со-тишда эришиладиган муваффақият нафақат фирманинг ишлаб чиқариши ва молиявий имкониятларига, балки тўлов қобилиятли талабга, яъни истеъмолчига мўлжалланган маркетингдан фойдаланишга боғлиқдир. Маркетинг бозорга киришга шароит яратади. 2. Маркетингнинг асосий тамойиллари Маркетингнинг асосий принциплари ишлаб чиқариш якунларини истеъмолчиларнинг ҳақиқий эқтиёжлари ва ҳоҳишларига боғлиқ бўлиб, бундан қуйидаги бир қатор принциплар келиб чиқади. 1. Бозорни билиш керак, мазкур товар (хизмат)га истеъмолчи талабини ҳар томонлама ўрганиш, олинган ахборотни ишлаб чиқариш ва хўжалик юритиш қарорларини қабул қилиш жараёнларидан фойдаланиш. 2. Ишлаб чиқаришни бозор талабларига иложи борича мослаштириш ва бу орқали корхонанинг самарали фаолият юритишини ошириш. Истеъмолчи кутаётган товарни ишлаб чиқариш, яъни сотиладиган маҳсулот чиқариш. 3. Корхона учун зарур бўлган йўналишларини шакллантириш мақсадида барча воситалар ёрдамида бозорга ва истеъллол талабига таъсир кўрсатиш. 4. Маркетинг изланиши натижасида юзага келган масалаларни ҳал этилишига ижодкорлик билан ёндошишни ривожлантириш ва рағбатлантириш. 5. Истеъмолчини тўла қондирадиган миқдорда товарни, зарур вақтда, зарур жойга етказиб бериш. 6. Илмий изланиш - ишлаб чиқариш - сотиш - сервис жараёнини мақсадли

бошҳарилишини таъминлаш. 7. Янги, айниқса юқори сифатли маҳсулотни бозорга чиқарили-шида кеч қолмаслик. Бозорни нисбатан бир жинсли истеъмолчилар бўйича гуруҳларга ажратиш (бозорни сигментлаштириш) ва корхонанинг имкониятига мос келувчи бозор сигментини мўлжаллаб иш юритиш. 9. Энг ишончли ва юқори сифатли товарлар билан бозорни эгаллаш. 10. Техник даражани ва маҳсулот сифатини ошириш йўли билан рақобатчилардан устун келиш. 11. Савдо воситачиларига ҳар томонлама ёрдам кўрсатиш. 12. Бозорни эгаллаш, маҳсулот сотиш ҳажмини ошириш борасида келажак учун маркетинг стратегиясини башорат қилиш. 3. Корхонада маркетингни ўрганиш Таъминотчилар рақобатлар ва атрофдаги шароитни ўрганиб бориш, фирма томонидан ўзининг маркетинг мақсадлари учун қандай ишларни амалга ошириш тозимлигини белгилайди. Ишлаб чиқаришни, молиявий аҳволни, қурилма ва жиқозларни, ходимларни ва бошқа ресурсларни тақлил қилиш фирманинг имкониятларини, қандай ресурсларга эга эканлигини, уларни қай миқдорда ва қандай нархларда сотиб олиши мумкинлигини, маҳсулотни зарур миқдорда ва сифатли ишлаб чиқара олишлигини аниқлайди. Корхона имкониятларини ўрганиш унинг потенциалини, кучли ва кучсиз томонларини аниқлашга қаратилади. Корхонанинг кучли ва кучсиз томонларини таҳлил этилиши орқали, корхонани муваффақият қозонган фаолият соҳаларини ва бозор кўрсаткичлари яхшиланиши лозим бўлган тармоқлари аниқланади. Корхона потенциалини аниқлашда асосий ўрин иқтисодий таҳлилга

ажратилади. Одатда, таҳлил корхона ҳисоботлари материаллари бўйича олиб борилиб, шу билан бир қаторда қўшимча ахборот манбалари, хусусан статистик маълумотлар, бизнес-маълумотномалар илмий-текшириш муассасаларининг ҳисоботлари, касбий, тижорат, давлат ахборотномалари ҳам жалб этилиши мумкин. Корхона потенциалини таҳлил этилишини қуйидаги бўлимлар бўйича қилиниши мақсадга мувофиқдир. /. Ишлаб чиқариш. - Ишлаб чиқариш ҳажми, суръати, таркиби. - Корхонанинг ассортимент номенк л атураси, янгиланиш даро-жаси, ассортиментининг кенглиги ва чуқурлиги. - Хом ашё ва материаллар билан таъминланганлиги. Захира миқдори, улардан фойдаланиш тезлиги. - қурилмаларнинг мавжудлик парки ва улардан фойдаланиш даражаси. қувват резерви. Технологик янгиликлар. - Ишлаб чиқариш жойлашган ер ва инфраструктура мавжудлиги. - Ишлаб чиқариш экологияси. //. Мақсулот тақсимоти ва сотилиши. - Махсулот транспортировкаси. Транспорт имкониятлари ва харажатларни бақолаш. - Товар захираларини сақланиши, захира миқдори, уларни жой-лашуви ва фойдаланиш тезлиги. Омбор биноларининг мав жудлиги. - Товарларга охирги ишловни бериш, ўраш, идишларга солиш имкониятлари. - Сотиш. ///. Ташкилий таркиб ва менеджмент.

- Бошқарув тизими. - Ишловчиларнинг миқдор ва малакавий таркиби. - Ишчи кучининг қиймати, ходимлар қўнимсизлиги, меҳнат унумдорлиги. - Менеджмент даражаси. - Фирма маданияти. IV . Маркетинг. - Бозорни, товарни, сотиш каналларини ўрганиш. - Сотишни м у вофиқлаштириш реклама нарх шаклланиши. - Янгиликларни жорий қилиниши. - Коммуникация алоқалари ва ахборот. - Маркетинг бюджети ва уни ишлатилиши - Маркетинг режаси ва дастури. V . Молия. - Молиявий барқарорлик ва тўлов қобилияти. - Фойда олиш ва рентабеллик (товарлар, ҳудудлар, сотиш каналлари воситачилар бўйича). - Шахсий ва қарзга олинган маблағлар. Корхона имкониятларини умумлаштирилган таҳлили. Бунда таҳлил конкрет йўналишлар бўйича таҳлиллар би л ан тўлдирилади. Маҳсулот бўйича — қандай буюмлар энг кўп ва энг кам оборот беради, қандай буюмларни сотилишидан энг кўп ва энг кам даромад қилинади. Бозорлар бўйича — қайси бозорлар фирма учун оборот ва даромад нуқтаи назаридан энг юқори ва энг паст мавқели ҳисобланади. Тармоқлар бўйича — фирманинг товарлари қайси тармоқларда сотилади тармоқ бозорининг қандай ҳиссаси фир м ага тегишли. Исгеъмолчилар бўйича — фирма маҳсул о тининг доимий харидорлари

кимлар; уларни фирма товарларига қизиқишларини сабаби нима; янги харидорларни жалб этиш учун қандай чоралар кўрилмоғи керак? Корхонанинг кучли ва заиф томонларини баҳолаш учун кўрсатшчларнинг намунавий рўйхати: фирманинг таниқлилиги даражаси (мавқеи), фирма стили: - таклифлар, рекламация фоизи: - маҳсулотни янгиланиши: - ишлаб чиқариш потенциали ва мосланувчанлиги: - технологик қурилмалар: - буюмни ясалиши муддатини давомийлиги ва сифат даражаси: - конструкторлик потенциали: - ноу-хау дан фойдаланиш: - сотишни ташкил этиш усуллари, сотиш бўйича шериклар малакаси: - сервис хизмати ва эҳтиёт қисмлар таъминоти: - оборот ҳажми ва даражаси: - ишлаб чиқариш ва сотиш дастури: - харидор потенциали: 4. Истеъмолчиларни ўрганиш Истеъмолчиларнинг ҳулқи ҳақида тўғри тасаввурга эга бўлишни шакллантирувчи асосий принциплар мавжуд бўлиб, қуйидагилар шулар жумласидандир: — истеъмолчи ҳеч кимга боғлиқ эмас (эркиндир); — истеъмолчининг ўзини тутиш ва хулқини билишга изланиш орқали эришилади:

— истеъмолчи хулқига таъсир кўрсатиш мумкин: — истеъмолчининг хулқи ижтимоий қонунийдир. Истеъмолчининг эрки, унинг ўз мақсадлари йўлида ўзини тутишида намоён бўлади. Истеъмолчининг талабига мос келишга қараб, товарлар истеъмолчи томонидан қабул қилинади ёки рад этилади. Истеъмолчига танлаш ва фойда кўришга имконият берар экан фирма муваффақият қозонади. Буни тушунган ҳолда ва истеъмолчининг хулқига мослашиб иш юритиш корхонанинг рақобатчилик шароитида яшовчанлигини сақлаб қолинишини энг муҳим шартларидан ҳисобланади. Истеъмолчининг хулқига таъсир кўрсатувчи бир нечта омиллар мавжуд. Бу омилларга мақсадли таъсир кўрсатилиши орқали истеъмолчилар хулқини ва фаолиятини ўзгаришига эришиш мумкин. Бу ерда сўз даставвал ташқи муҳит омиллари ҳақида боради. Уларга маданият даражаси, ижтимоий-иқтисодий аҳволлар анъаналар ва удумлар киради. Истеъмолчиларнинг шахсига тааллуқли омиллар, жумладан билим даражаси, шахсий ҳаёт тарзи, қизиқиши ва бошқалар ҳам муҳимдир. Истеъмолчиларнинг хулқини шаклланишида психологик жараёнлар ҳам алоҳида ўрин тутади. Шу билам бирга истеъмолчининг эрки унинг бир қатор ҳуқуқларига асосланади. Бу ҳуқуқларни бажарилиши нафақат бутун жамиятни, балки алоҳида олинган корхоналарнинг ҳам энг муҳим вазифаси ҳисобланади. Истеъмолчилар ҳуқуқларини қонун томонидан ижтимоий ҳимояланиши, уларнинг-талабларини ҳар томонлама қондирилишини кафолатлайди. Алдов, сифатсиз товарлар, қонуний эътирозларга жавоб бермаслик, ҳақорат қилиш ва бошқа ҳаракатлар-қонуний ҳуқуқларни бузилиши сифатида қабул қилиниб, уларга нисбатан чора кўрилади. Истеъмолчининг талаб ва сўровларига эътиборсиз бўлган корхона ҳеч қачон муваффақиятга эриша олмайди, шунинг учун, маркетинг функцияларидан

бири — истеъмолчилар хулқини ўрганиш эканлиги табиийдир кенг маънода истеъмолчилар хулқи деганда истеъмолчи томонидан товар ва хизматларни сотиб олиниши, истеъмол қилиниши ва бу фаолиятлар бўйича маълум қарорларга келиш жараёни тушунилади. Бозордаги истеъмолчи сифатида: истеъмолчи — ташкилотлар (корхоналар) ишлаб чиқариш корхоналари, улгуржи ва чакана савдо корхоналари, давлат ва бошқа муассасалар, шунингдек — шахслар (якка тартибли истеъмолчилар), оилалар (никоқ ва қариндош-уруғлиликка асосланган), уй хўжаликлари (бир ёки бир неча хўжаликни бирлашишига асосланган) намоён бўлади. Саноат корхоналари товар ва хизматларни бошқа маҳсулот ишлаб чиқариш ва бошқа истеъмолчиларга сотиш мақсадида сотиб олади. Шахслар, оилалар, хўжаликлар эса товар ва хизматлардан шахсий манфаатлари йўлида фойдаланадилар. Давлат корхоналари эса истеъмолчи сифатида сотиб олган товар ва хизматлардан давлат иқтисодиёти йўлида (ҳарбий, транспорт, алоқа, экология ва қ.к.), шунингдек вазирликлар ва тармоқларнинг, давлат ва маҳаллий ҳокимиятларнинг моддий-техник базасини яратишда фойдаланадилар. Охиргисига нотижорат муассасалар ҳам (маданият, таълим, жамоат ташкилотлари, сиёсий партиялар ва х.к.) киради.

Адабиётлар 1.С.Н.Усмонов, Ю.Т.Додобоев, А.Худойбердиев. “Тадбиркорлик асослари”. “Фарғона”, 2000 2.С.С.Ғуломов.“Тадбиркорлик ва кичик бизнес”. Т.:”Шарқ”, 2002. 3.Э.Эгамбердиев, Ж.Хўжақулов.”Кичик бизнес ва тадбиркорлик”. Т.:”Маънавият”, 2003. 4.В.В.Волгин. “Торгов ы е о перации ”. Москва, 2004 5.Н.В.Ласкина. “Международн ое торговое дело ”. М.:”Экзамен”, 2004 6. www.cer.ru 7. www.uz.bussines.unitech.uz www.torg.uz 9. www.edu.ru

Похожие

Маркетинг тадқиқотлари

Маркетинг тадқиқотлари ва маркетингда назорат

Ишлаб чиқариш менежментида маркетинг тадқиқотлари тизими

Туризм ва меҳмонхона хўжалиги иқтисодиётида маркетинг тадқиқотлари ҳамда хавф хатарларни бошқариш

Меҳмонхоналарда савдо, маркетинг ва бошқа қурилмалари ва ундаги жараёнлар ҳақида