Ресторанда этикетнинг асосий қоидалари - Экономика - Рефераты

Ресторанда этикетнинг асосий қоидалари

Загружено в:

27.04.2023

Скачано:

0

Размер:

86.5 KB

Ресторанда этикетнинг асосий қоидалари Режа: 1. Овқатланиш корхоналарида фаолиятнинг психологик жиҳатлари 2. Этика, этикет ва эстетикани хизмат кўрсатишдаги ўрни

Сервисда истеъмолчиларга хизмат кўрсатишни психологик хусусиятлари муҳим аҳамиятга эга. Бу йўналишда фирма ишчилари, раҳбарлари ўз ишларини қуйидаги талабларга эътибор қаратишлари керак: 1. Туристларлар билан алоқада бўлаётган ишчиларни конструктив шахсий-психологик сифатларини ўстириш; 2. хизмат кўрсатиш аҳволини позитив руҳий йўлга йўналтириш; 3. истеъмолчиларни позитив руҳий хусусиятларини намоён бўлиши учун шароит яратиш. Биринчи ҳолда, истеъмолчилар билан алоқада бўлувчи, алоқа зонаси чегарасида меҳнат қилувчи ишчиларни пухта танлашни амалга ошириш муҳим ҳисобланади. Ҳар бир ишчини руҳий хусусиятларини лавозим мажбуриятларига киритилган меҳнат тавсифи ва операцияларга мос келишига эришиш осон кечмайди. Бу ҳолларда ишчи руҳияти ва меҳнат тавсифи ўртасидаги мос келмасликни четлаб ўтиш керак бўлади. Масалан, суст руҳиятли ишчига тез реакцияни талаб қилувчи ишни топширмаслик лозим. Алоқа зонаси ишчиси истеъмолчи билан алоқага киришиш, уни талабларини мажбурламасдан аниқлаш ва керакли товар ёки хизматни таклиф эта олиш қобилиятига эга бўлиши муҳимдир. Масалан, нарса, буюм намунасини кўрсата туриб ёки ишлаб чиқариладиган хизматни устун томонларини тушунтира туриб, ишчи мижозни руҳий хафсаласини тушуниши лозим. Намунани намойиш қила туриб, диққатни уни устунлиги ва аниқ тавсифларига жамлаш керак. Бу ҳолда ўз баҳосини мажбурламаслик, мижоз уни маслаҳатини кутаётган бўлса маслаҳат беришдан бош тортмаслик муҳимдир. Ишчи мижоз билан алоқа даврида ҳайрихох ва вазмин бўлиши лозим. У ҳаттоки, товар ёки хизматни сотиб олишга иккиланиб турса, унга норозилигини билдириш у ёқда турсин, бетақатликни кўрсатиш мумкин эмас. Агар мижоз харид қилмаган бўлса ҳам, фирма ходими уни келгусида

ташриф буюришга таклиф этиб, унга бўлғуси харидор сифатида қараши керак. Сервисни касбий ва руҳий жиҳатлари хизмат кўрсатишни этикаси билан боғланган. Сервис фаолиятини этик асослари сервис ишчиларини касбий ўзини тутишини ва истеъмолчилар билан муносабатини ростлайдиган бойликлари асосида шаклланади. Этик тамойиллар сервис корхонаси ишчисига жамиятимизда маъқулланадиган, замонавий сервис амалиёти томонидан рағбатлантириладиган мижозлар билан бўлган муносабатни амр қилади ва бу билан хизмат кўрсатиш жараёнини енгиллаштиради, уни иккала томон учун ёқимли ва самарали қилади. Фаолият учун қуйидаги этик тамойиллар ва аҳлоқий категориялар эътиборга сазовор ҳисобланади: • атрофдагиларга нисбатан инсофли ва андишали бўлиш; • истеъмолчиларга нисбатан виждонли ва очиқ юзли бўлиш; • уларни қадр-қимматини ҳурмат қилиш; • улар билан ўзаро таъсирда ўз касбий бурчини англаши. Бу тамойиллар шундай аҳлоқий асосни ташкил қиладики, уни қабул қилмасдан туриб сервис соҳасидаги ишга киришиш мумкин эмас. Сервис соҳасини кўпгина ишчилари ўз касбини этик асосларини чуқур фикрлаб кўриш қобилиятига эга бўлиб, улар ўзини ривожлантириш имконини беради, қониққанлик келтиради. Шу билан бирга сервис корхонаси фаолиятида ҳамма умумэтик тамойиллар ва меъёрлар эмас, фақат сервисни моҳиятига мос келувчилари жалб қилинади. Масалан, персонал мижоз билан оилавий ва дўстона муносабатларга хос тамойиллар (шахсий меҳар қўйиш, муҳаббат, тўлиқ ишониш) асосида ўзаро таъсир қилиши шарт эмас. Ишчи ва мижоз ўртасидаги муносабатларда уларни бозор алмашинуви доирасидаги ижтимоий функционал мавқелари келтириб чиқарган маълум масофа сақланиши керак. Касбий-хизмат этикаси дейилганда, сервис фирмаларини ишчиларига нисбатан қўйиладиган талаблар ва ахлоқий меъёрлар тўплами тушунилиб,

улар ишчилар томонидан ўз хизмат вазифаларини бажаришларида мажбурий тартибда реализация қилиниши керак. Касбий этика юқорида келтирилган умумий этик тамойилларини аниқлаштиришга имкон беради. Маслан, инсофлилик ва андишалик тамойилларини қабул қилиш истеъмолчиларни алдашга улар манфаатларини инобатга олмасликка йўл қўймайди; виждонлиликка асосланиш мижозларга зарар ёки нохушлик келтирадиган ҳаракатлардан огоҳ қилади; ўз касбий бурчини англаши эса ишчи томонидан ўз касбий мажбуриятини аниқ тасаввур қилишга, ҳар бир лаҳзада истеъмолчига касбий ёрдам кўрсата олишига тайёр бўлишига олиб келади. Агар ишчи хатоликка йўл қўйдими, у ўзида мижоз олдида кечирим сўрашга куч топиши керак. Ўз моҳирлиги ва қобилиятини мижозни тилакларига кенг ёйиб ҳар бир мижозга ёндашиши керак. Бунда бу сифатлар тескарисига ўтиб кетмаслигини ҳам кузатиб бориш керак. Маслан, мижозга ёрдам беришга таёрлик кўнгилни топишга, очиқ чеҳралилиги шилқимликка, сабрлилиги бефарқликка ўтиб кетмаслиги керак. Хизматлар соҳасида этик меъёрларни муҳимлиги, нафақат ишчиларни истеъмолчилар билан ўзаро таъсирида, шунингдек ишчиларни ўзаро таъсирида ҳам сезилади. Ишчи юқорида кўрсатилган ахлоқий тамойиллар ва этик меъёрларни ўз хамкасбларига нисбатан ҳам сақлаши керак. Сервис корхонасида зиддиятлар бўлмаган, камситилган, ғазабланган, бефарқлилар йўқ бўлган, барча бир-бирига ҳурмат ва тушуниш билан муносабатда бўлган ахлоқий климат катта аҳамиятга эга. Сервис жамоасида бир-бирига ёрдам, ишчиларни биргаликда махсус хизмат кўрсатиш гуруҳларида (командаларда) меҳнат қилиш кўникмасини яратиш ўта муҳимдир. Буларни ҳаммаси истеъмолчиларга самарали хизмат кўрсатиш умумий мақсадига ёрдамлашади. Бундай мулоқот ишлаб чиқарувчи ва истеъмолчи ўртасидаги муносабатни муваффақиятли ростлайди, меҳнат жараёни енгиллашади ва катта самара билан ишлаш имконини беради. Булар ишчи томонидан

қанчалик тиниқ кўрилса, уларда бундай мулоқот тарзини самарадорлигига ишончлари шунчалик мустаҳкамланиб боради. Этика, этикет ва эстетикани хизмат кўрсатишдаги ўрни Хизмат кўрсатишда маданиятининг профессионал ва психологик жиҳатлари хизмат кўрсатиш этикаси билан чамбарчас боғлиқдир. Сервис ходимларининг профессионал ўзларини тутишлари ва уларнинг истеъмолчилар билан муносабатларини тартибга солиб туришни аниқлайдиган дунёқараш тасаввурларидан, маънавий қадриятлардан шаклланади. Этик тамойиллар сервис корхонаси ходимига мижоз билан шундай муносабатларни ўзлаштиришни кўрсатма берадики, улар бизнинг жамиятимизда исталган, мақулланган, сервиснинг замонавий амалиёти томонидан рақобатлантириладиган бўлиши лозим. Бу ўз навбатида хизмат кўрсатиш жараёнини енгиллаштиради ва уни икки томон учун ҳам ёқимли ва самарали қилади. Қайси этик тамойиллар ва аҳлоқий категорияларни сервис фаолияти учун асосий деб олиш лозим? Улар ичида муҳимлари бўлиб қуйидагилар ҳисобланади: - атрофдагиларга нисбатан ҳалоллик ва инсофлилик; - истеъмолчилар билан муносабатларда виждонлилик ва очиқлилик; - уларнинг қадр - қимматини ҳурмат қилиш; - ўз профессионал бурчини (мажбуриятларини) англаш. Қайт қилинган тамойиллар шундай аҳлоқий тамойилларни қайт этадики, уларни қабул қилмасдан, сервис тизими соҳасида ишга уринишнинг маъноси бўлмайди. Сервис соҳаси ходимларининг кўпчилиги ўз мутахассисликларининг этик асосларини чуқурроқ ўйлашга қодирлар, яъни унда шундай томонларни кўришлари мумкинки, улар ўз ўзини ривожлантириш, уларга қониқиш ҳосил қилиш ва улар меҳнатини аҳлоқий потенциал билан таъминлаши мумкин.

Шу билан бирга умумэтик тамойиллар ва нормаларнинг барчасини сервис фаолиятига жалб қилиш шарт эмас, балки сервис соҳасининг моҳиятига боғлиқ бўлганларни. Жумладан ходимлар мижозлар билан шахсий боғланиб қолганликлари, севгиси, абсолют ишониши асосида ўзаро ҳаракат қилишлари шарт эмас. Ходим ва мижоз ўртасидаги муносабатларда бозор алмашинуви маконидаги асосланган уларнинг ижтимоий функционал ролларига кўра, улар ўртасида маълум масофа сақланиши лозим. Ўзларининг мижозлар билан муносабатлари жараёнларида этик тамойилларни танлашни, сервис ходимлари профессионал-хизмат этикаси қаттиқ талаблари асосида амалга оширадилар. Сервиснинг профессионал-хизмат этикаси деганда сервис шакллари, ходимларига нисбатан аҳлоқий талаблари ва нормалари йиғиндиси тушинилади. Улар мажбурий тартибда ўзларининг хизмат мажбуриятларини бажариш жараёнида қўлланилиши лозим. Профессионал этика юқорида қайт қилинган умумий этик тамойилларни конкретлаштириш имконини беради. Жумладан ҳалоллик ва виждонлилик тамойилларининг қабул қилиниши истеъмолчиларни алдаш, уларнинг манфаатларини писанд қилмасликка йўл қўймайди; ҳаққонийликка таяниш, мижозларга зарар ва ноқулайликлар етказилишининг олдини олади; ўз профессионал бурчини англаш шунга олиб келадики, ходим ўз хизмат мажбуриятларини аниқ тасаввур қилади ва ҳар қандай лаҳзада истеъмолчига профессионал ёрдам кўрсатишга тайёр туради. Ходимларининг барчасига, уларнинг иш жойлари қайерда бўлишларидан қатьий равишда тўғри келадиган хизмат этикасининг асосий нормалари кўйидагилардан иборат: - хушёрлик ва хушмомалалик; - вазминлик, чидамлилик ва ўзини тута олиш; - яхши одатлар ва сўз маданияти; - можороли ҳолатларни чеклаб ўтиш имкониятлари, агарда улар вужудга келса икки томоннинг манфаатларига риоя қилган холда, уларни мувоффақиятли ечиш.

Юқорида қайт қилинган этик нормаларга қўшимча сифатида контакт зонаси ходимлари шунингдек қўйидагиларни намоён қилишлари лозим: - мулойимлик ва илтифотлилик; - самимийлик, ҳайрихохлик; - одоблилик, босиқлик, истеъмолчига ғамҳўрлик қилиш; - ўзига нисбатан танқидли бўлиш; - хизмат кўрсатиш жараёнида амалга оширилган турли операциялар ёки бир неча кишини эътибор зонасида ушлаб турган ҳолда тез таъсир кўрсатишга тайёр туриш; - инжиқ мижозга хизмат кўрсатишда ўзини ҳотиржам ва ҳайриҳоҳ ушлаш маҳорати; - мижозлар норозилиги ва можороларини четлаб ўтиш маҳорати. Ходимларга умуман тўғри келмайдиган нарсалар қўйидагилардан иборат: - қўполлик, беодоблик, диққатсизлик, бағритошлик; - нопоклик, тилёғламачилик; - ўғирлик, очкўзлик, ҳудбинлик; - кўп гаплилик, мижозлар тўғрисидаги ғайрирасмий маълумотларни ошкора қилиш, уларнинг камчиликлари ва заифликларини ҳар ким билин муҳокама қилиш; - гапга кўнмаслик, мижоздан устун туриш, уни ўз манфаатларига бўйсундиришни хохлаш. Мижозларга хизмат кўрсатиш жараёнида уларни ўзгартириш ёки қайта тарбиялашга ҳаракат қилишга интилмаслик лозим-улар қандай бўлса, шундайлигича қабул қилиш лозим. Ишни энди бошловчи сервис ходимларининг жиддий хатолари кўпчилик ҳолатларда ҳафачилик, мижозларга нисбатан юқори этик талаблар билан боғлиқ бўлади. Бундай камчиликлардан ҳолос бўлиш муҳим ҳисобланади. Агарда ходим хато қилса, у ўзида мижоз олдида кечирим сўраш учун куч топиши керак. Мақсадга мувофиқ бўлиб ҳар бир мижозга мослашиш, ўз

маҳорати ва тажрибасини унинг хохишларига пешвоз чиқиши лозим. Шу билан бирга хизмат кўрсатиш жараёнида қайт қилинган жиҳатлар ўзларининг қарама-қарши томонларига ўтиб кетмаслигини кузатиш муҳим ҳисобланади. Хизмат кўрсатиш амалиёти шундай ҳолатларни вужудга келтирадики, тажрибасиз ходимга этик муқобилларни тушиниш жуда қийин бўлади. Қандай қилиш керак, агарда мижоз сервис корхонаси ходимидан унинг мажбуриятларига кирмайдиган қўшимча хизматни кўрсатишни талаб қилса? Бундай ҳолатда ходимнинг жавоб реакцияси конкрет ҳолатдан келиб чиқиши лозим. Агарда илтимос мулойим шаклда бўлса, қўшимча хизмат кўп вақтни олмаса ва фирма мижознинг сақланишидан манфаатдор бўлса, унда илтимосни бажариш лозим. Лекин ходим мижознинг сабабсиз қўполлиги, асосланмаган инжиқликларига йўл қўёлмайди. Бу балки ходимнинг қадрқиммати пасайиши ва фирма имиджининг тушишига олиб келиши мумкин. Хизмат кўрсатиш соҳасида этик нормаларнинг муҳимлиги нафақат ишловчилар ва истеъмолчилар ўртасидаги ўзаро ҳаракатларда, балки ишловчиларнинг ўртасида ҳам сезилади. Юқорида қайт қилинган аҳлоқий тамойилларнинг ва этик нормаларнинг кўпчилигини ходим ўз ҳамкасбларига нисбатан риоя қилиши лозим. Сервис корхонасида алоҳида аҳамиятни аҳлоқий иқлим эгаллайди. Унда можоролар ва миш мишлар бўлмайди, камситилганлар, ғазабланганлар, бефарқлар йўқ, ҳамма бир бирига ҳурмат муносабатида бўлишадилар. Ўта муҳим бўлиб, сервис жамоасида ўзаро ёрдам бериш муҳитини яратиш, ишловчиларнинг биргаликда, шунингдек махсус хизмат кўрсатиш гуруҳларида (командада) меҳнат қилиш маҳоратини ташкил қилиш ҳисобланади. Буларнинг барчаси умумий мақсадга ёрдам беради: истеъмолчиларга самарали хизмат кўрсатишга эришишга. Сервис корхоналари ишловчиларининг ўз ўзларини тутишларининг юқорида қайт қилинган этик томонларига талаблар билан бир қаторда, уларнинг аҳлоқий ўз ўзларини такомиллаштиришлари ва ўзларини эмоционал жиҳатдан иш аҳиллигига ҳафсалаш масалаларига тўхталиш

муҳим ҳисобланади. Сервис фаолиятининг этикасига юқорида қайт қилинган профессионал ва ижтимоий талаблар, шундай тасаввурни яратмаслиги лозимки, сервис хизмат кўрсатишда фақат аҳлоқий жиҳатдан такомиллашган шахслар ишлашлари мумкиндир. Маълумки бу ерда турли хил инсонлар ишлашадилар, шу жумладан профессионал ҳаракатлари ҳамма вақт ҳам этик талабларга мос келмайдиганлар ҳам. Бундай ҳолатда ишловчи ўзининг ички ривожланишига ҳаракат қилишини инобатга олиш лозим. Инсон ўзининг тавсифи қирралари ва ижтимоий жиҳатлари бўйича имкониятларга эга ва ҳақиқатдан сервис соҳасида ишлашни хохлайдиган бўлса, эртами кечми этик талаблар ва маданий нормаларнинг муҳимлигини тан олишга мажбур бўлади. Унда ўзида ўхшаш тавсиф жиҳатлари ва ўз ўзини тутишнинг таълуқли тамойилларига амал қилишни шакллантиришга ситқи дилдан хохиш пайдо бўлади. У ўзи учун ушбу тамойиллар чуқур ривожланган хизмат кўрсатиш усталаридан ўрганишни уят деб билмайди. Буларнинг барчаси шуни англатадики, сервиснинг профессионал этикаси тамойилларини эгаллаш, сервис соҳаси ходимларининг жуда кўп сонига ҳаммабоб бўлиб ҳисобланади. Лекин ушбу жараён мувоффақиятли бўлиши учун ходим ўзида таалуқли қимматли мўлжаллар, тавсиф жиҳатлари, одатларини шакллантириш учун катта ҳаракатлар қилиши лозим бўлади. Бу осон эмас ва инсон томонидан кўп сонли ҳаракатларни талаб қилади. Ушбу жараённи хизмат этикетига сўзсиз риоя қилиш қоидалари кўпчилик ҳолатларда енгиллаштиради. Сервис соҳаси ходимларининг хизмат этикети деганда ходим одатда қариб автоматик равишда риоя қиладиган, ўз хизмат қоидасига боғлиқ равишда қайт қилинган нормалар, муқобилсиз ўзини тутиш қоидалари мажмуи тушинилади. Масалан буюртмани қабул қилувчи ёки хизмат кўрсатишни амалга оширувчи уста ташриф буюрувчини илиқ кулги ёки бошқа бир ўзига жалб қиладиган белги билан кутиб олиши лозим; улар унга суҳбат чоғида юзига

қараб «сиз» деб мурожат қилишадилар, кескин заруриятсиз бошқа ишларга чалғишмайдилар. Бундай ҳолатда хизмат этикети талабларига уларнинг ўзларини тутишнинг барча элементлари бўйсунади: сўзлашиши, муомаласи, одатлари, кайфияти, ишоралари ва юзининг акси. Аксинча ахмоқона қилиқлар, ёмон гаплар, мижозни писанд қилмаслик ва ҳокозоларга йўл қўйилмайди. Хизмат кўрсатиш маданияти эстетик компонентларсиз мумкин бўлмайди. Хизмат кўрсатиш эстетикаси хизматнинг бадиий жиҳатлари, ўраб турадиган предметларнинг ташқи шакли билан боғлиқ. Улар чиройли ва монанд деб баҳоланади. Яхши дид, қулайлик ва монандлик хизмат кўрсатиш жараёнини кузатиб борувчи барча предметларда сезилиши лозим: бинода ва унинг меъморчилигида, бинолар интерерида, декоратив-амалий санъати элементларида, иш жойларини ташкил этишда. Асосий эътибор ёритиш ва интерер колоритига қаратилади Сервис ходимининг эстетик маданияти унинг ташқи кўриниши билан боғлиқ (кийими, оёқ кийими, турмаки ва бошқа томонлари). Унинг ташқи кўриниши умумий ҳолда хизмат мақсадларига ва интерерга мос келиши лозим. Шу сабабли кўпчилик фирмаларда ходимларни махсус яратиладиган иш кийимига кийинтиришни авзал кўришадилар. Улар кўримсиз ёки стандарт бўлмаслиги лозим. Эстетика элементлари шунингдек фирманинг эмблемасида бўлиши, асбоб-ускуна дизайнида, товарнинг ўралишида акс эттирилиши лозим. Агарда хизмат кўрсатишнинг барча элементлари-профессионал-меҳнат, психологик, этик, эстетиклар-фирманинг барча ходимларига хос бўлиб, гармоник бирликда бўлишсалар, унда у хизмат кўрсатишнинг умумий конструктив стилини яратади. Бундай стил сервис корхонаси имиджининг ўта муҳим элементи бўлиб ҳисобланади, шу сабабли уни кўпинча фирмали стил деб номлашадилар.

Адабиётлар: 1. Dr. John R Walke. The Restaurant: From Concept to Operation. Wiley.2013 2. Д.Асланова, Т.Худойшукуров, М.Мўминов «Дунѐ халқларини овқатланишининг ўзига хос хусусиятлари» Ўқув қўлланма ―Зарафшон‖ 2007.-112 б. 3. Тюнков Б.К. Электронная техника предприятий торговли. – М.: КНОРУС, 2006. – 192 с. 4. Қурбонов Ж.М. Овқатланиш корхоналари жиҳозларининг эксплуатацияси. Дарслик. – Т.: «IQTISODIYOT-MOLIYA», 2011. – 376 б. 5. Н.И.Кабущкин, Г.А.Бодаренко «Менеджмент гостиниц и ресторанов». – Минск, ООО ―Новоезнание‖, 2001 г. 6. «Ресторанный сервис. Основы международной практики обслуживания для профессионалов и начинающих». Изд. Центрополиграф. - М.: ЗАО, 2003 г.-188 стр. 7. В.В.Усов. «Организация производство и обслуживания в общественном питании». – М., 2002 г. 8. Каталог контрольно-кассовых машин. – М.: СПб, 2002. 9. Арустамов Э.А. Оборудование предприятий (торговли). – М.: Дашков и К 0 . 2000. 10. Арустамов Э.А., Лефанов В.А., Митрафанова Т.П. Банковское таможенное и офисное оборудование. – М.: Маркетинг. 2000. 11. Применения контрольно-кассовой техники. Серия «Налоги года». Издательский центр «МЫСЛЬ», Новосибирск, 2003.

Похожие

Ресторанда иш хақини ташкил қилиш менежменти

Ресторанда ишлаб чиқариш инфраструктурасининг умумий тавсифи

Тадбиркорлар ахлоқий қоидалари

Ресторанда хизмат кўрсатувчи ходимлар ва уларга қўйиладиган талаблар

Хизмат маданияти ва ахлоқ қоидалари