Neoliberalizm va ijtimoiy bozor xo`jaligi - Экономика - Рефераты

Neoliberalizm va ijtimoiy bozor xo`jaligi

Загружено в:

12.01.2024

Скачано:

0

Размер:

74.5 KB

Neoliberalizm va ijtimoiy bozor xo`jaligi Reja: 1. Neoliberalizm kontseptsiyasi 2. V.Oyken “iqtisodiy tizim” tiplari to`g`risida 3. Ijtimoiy bozor xo`jaligi kontseptsiyasi 4. L. Erxardning iqtisodiy islohotlari

Neoliberalizm XX asrning 30 yillari keynschilikdan farqli ravishda iqtisodiyotni davlat tartiblashiga bo`lgan muammolarga mustaqil qarash tizimi sifatida kelib chiqdi. Neoliberalizm erkin raqobat, shaxsiy manfaatlardan kelib chiqqan yakka faoliyat ustunligi g`oyasiga asoslangan nazariya. Yakka iqtisodiy faoliyatga bo`lgan davlat aralashuvi cheklangan bo`lishi kerak. Agar keynschilik davlatning iqtisodiyotga faol aralashuv chora-tadbirlarini qo`llab-quvvatlasa, neoliberalizm esa davlatning passiv tartiblashi tarafdori hisoblanadi. Neoliberalizm kontseptsiyasi Iqtisodiy fandagi zamonaviy oqimlarning biri sifatida neoliberalizmning kelib chiqishi A. Smit va D. Rikardo asarlarida shakllangan liberalizm iqtisodiy siyosatidan boshlanadi. Liberalizmning asosiy belgilari erkin raqobat davrida tovarli iqtisodiyot xususiyatlarini aks ettirgan. Liberalizm iqtisodiy siyosat sifatida erkin tadbirkorlik tizimini xo`jalikni tashkil etishning ancha qulay shakli deb qaragan. Erkin bozor mexanizmi iqtisodiy resurslarni optimal taqsimlash va foydalanishni ta’minlaydigan yagona regulyator hisoblangan, davlat esa, ba’zi ijtimoiy munosabatlarni tartibga solib turuvchi kuch sifatida amal qilgan (A. Smit bo`yicha “tungi qaraul”). XX asr 30-yillarining o`rtalariga kelib keyinschilikning rivojlanishi bilan iqtisodiy nazariya va amaliyotda liberal yo`nalish inqirozi namoyon bo`la boshladi. Uning natijasida: bir guruh iqtisodchilar o`zlarining qarashlaridan voz kechgan holda keyinschilikka qo`shilib ketdi va bu yangi ta’limotni ancha ratsional hisobladi; ikkinchi guruh iqtisodchilar bozor munosabatlarida davlatning xarakteri, o`rni va roli to`g`risidagi o`zlarining ko`z qarashlarini qayta o`zgartirgan holda neoliberalizmni tashkil etdi. Keyinchalik iqtisodiy fanda neoliberal kontseptsiyasining asosiy printsiplari ishlab chiqildi va ularning amaliyotda amal qilishi ko`rsatib berildi, neoliberalizm oqimi va maktabi shakllantirildi va

shuningdek mazkur kontseptsiyaning mohiyati va mazmuni to`g`risida bir butun tushunchalar yaratildi. Shunday qilib, neoliberalizm – bu erkin raqobat mexanizmi bilan davlatning iqtisodiyotni tartiblab turishini birga qo`shib olib borish zarurligini asoslab berishga qaratilgan iqtisodiy nazariya va xo`jalik amaliyotidagi zamonaviy yo`nalishlardan biri hisoblanadi. Neoliberalizm: xususiyati va asosiy belgilari Neoliberalizm, bozor munosabatlari tizimi xo`jalik yuritishning ancha samarali shakli ekanligi, u iqtisodiy rivojlanish va o`sish uchun eng qulay shart- sharoit yaratib berishi to`g`risidagi qoidaga asoslanadi. Neoliberallar iqtisodiyotni erkinlashtirish, bahoning erkin shakllanish printsiplaridan, iqtisodiyotda xususiy mulkning va nodavlat xo`jalik tuzilmalarining etakchilik rolidan foydalanish tarafdori hisoblanadi. Bunda ular davlatning iqtisodiyotni tartiblashdagi rolini futbolni boshqarib turadigan, lekin o`yinda ishtirok etishga haqi bo`lmagan hakamga o`xshatadi. Iqtisodiyotni davlat tartiblashining neoliberal kontseptsiyasi vakillari L. Erxardning – “mumkin bo`lgan barcha joyda – raqobat, qayerda zarur bo`lsa o`sha yerda - tartiblash” qoidasiga amal qilgan holda, iqtisodiy jarayonlarda davlat ishtirokini kamaytirish va iqtisodiyotdagi nomuvozanatlikni bartaraf etish sharti sifatida tadbirkorlarning erkin va barqaror amal qilishga ko`maklash zarurligini isbotlab berdi. Neoliberalizmning asosiy belgilari: · bozor mexanizmi va erkin raqobat ustunligini e’tirof etgach, neoliberallar raqobat muhitini shakllantirish va unga amal qilishni nazorat qilish bo`yicha davlatning iqtisodiyotga aralashuvini mumkin deb hisoblaydi; · zamonaviy iqtisodiyotning samaradorligini ta’minlashda iqtisodiy faoliyat ishtirokchilarining erkin amal qilishini qo`llab-quvvatlaydi; · monopoliyani milliy xo`jalikning har tomonlama rivojlanish yo`lidagi to`siq deb e’lon qiladi va iqtisodiyotdagi monopol moyillik bilan kurashning zarurligini asoslab beradi;

· o`zini keyinschilik va xo`jalik xayotiga faol aralashuv printsipiga asoslangan totalitarizmga qarshi raqib deb hisoblaydi. XX asrning 30-yillardayoq erkin raqobat tizimini cheklovchi iqtisodiyotni davlat tartiblashining keynschilik g`oyalariga qarshi, davlatning iqtisodiyotga aralashuvining muqobil neoliberal chora-tadbrlari turli mamlakatlarda ishlab chiqarila boshladi. Hozirgi zamon sharoitida “neoliberallar” nomi bilan atiluvchi bir qancha maktablar amal qiladi. Unga Chikago (M. Fridman), London (F. Xayek), Frayburg (V. Oyken, L. Erxard) maktablarini kiritish mumkin. “Ordoliberalizm” nima? Ikkinchi jahon urishidan keyin neoliberalizm g`oyalari eng avval g`arbiy Germaniya amaliyotida muvoffaqiyatli qo`llanila boshladi. Bu yerda 1948 yildan neoliberalizm Bonning rasmiy doktrinasiga aylandi. O`sha yili Oykenning muharrirligi ositida xo`jalik va ijtimoiy tuzum to`g`risidagi neoliberallarning yillik jurnalining birinchi soni “Ordo” nomi bilan chop etildi. V.Oyken ishlatgan “Ordo” so`zi “Tabiiy tuzum ... erkin bozor xo`jaligi” tushunchasini bildiradi. Germaniyada neoliberalizm doktrinasi “Oyken maktabi” ta’sirida xatto “ordoliberalizm” deb atali boshladi. Ordoliberal kontseptsiyasi asosida “ijtimoiy bozor xo`jaligi” kontseptsiyasi ishlab chiqildi. Uni ishlab chiqqan iqtisodchi professorlar Alfred Myuller-Armak, Aleksandr Ryustov, Velgelm Repke va Lyudvig Erxardlar hisoblanadi. V.Oyken “iqtisodiy tizim” tiplari to`g`risida Valter Oyken (1891-1950) o`zining “Milliy iqtisodiyot asoslari” (1947) kitobida iqtisodiyotni bozorga asoslanib tashkil etish shakllarining asosiy tiplarini (turlarini) ko`rsatib beradi. Mazkur kitobning “Iqtisodiy tizimlar” bobida “xo`jalikning ideal tiplari” to`g`risidagi g`oya ilgari suriladi. Unda Oyken xo`jalik shakllarining barcha turlarini faqat ikkita iqtisodiy tizimga – erkin bozor xo`jaligi va markaziy boshqaruv xo`jaligiga ajratib ko`rsatadi. Bu shakllar ideal yoki sof xo`jalik tiplari hisoblanadi va boshqaruv uslublari bo`yicha bir biridan farq qiladi.

Birinchi xo`jalik tipida buyruq berishga, o`z hukmini o`tkazishga hech kimning haqi yo`q. Ikkinchisida – barcha qarorlar yuqoridan qabul qilinadi, demak o`z- o`zidan yuzagi kelish holatlari bo`lmaydi. Oykenning keyinchalik qayd qilishicha, real voqelikda bunday ideal xo`jalik tiplar amal qilmaydi. Shuning uchun “xo`jalikning ideal tipi” tushunchasi bilan birga, u iqtisodiy hayotda doimo amal qiladigan “xo`jalikning real tipi” tushunchasini kiritadi. Lekin har xil iqtisodiy tizim xo`jalikning ideal tipiga intiladi. Bu yerda xo`jalik tiplari nima bilan aniqlanadi degan savol tug`iladi. Buning sababi, Oykennnig fikricha, mamlakatning milliy-mintaqaviy xususiyatlariga, ya’ni an’ana, urf-odat, ahloq, din, madaniyat darajasi, odamlar ongining shakllanishi va shu kabilardan kelib chiqadi. Boshqacha aytganda xo`jalik tiplari xalqning o`z tanloviga bog`liq. Oykenning fikriga ko`ra, ibtidoi jamoa, quldorlik, feodal yer egaligi, totalitar davlatlar, shu jumladan sotsialistik iqtisodiyot markazdan boshqariladigan xo`jalikka intiladi. Xalq qancha madaniyatlashgan bo`lsa, u shuncha markazlashtirilmagan iqtisodiyotni tanlaydi. Bunday vaziyatda davlat o`zini qanday tutishi kerak? Neoklassiklar nuqtai nazariga ko`ra, bozorni tanlash – tabiiy jarayon, chunki ular iqtisodiyotning faqat bir tipini, ya’ni erkin bozor xo`jaligini tan oladi. Oyken bo`yicha esa, insoniyat uchun iqtisodiyotning ikki tipi tabiiy; markaziy-boshqaruv xo`jaligi o`zining amal qilishida hatto ancha uzoq tarixiga ega. Shuning uchun, xalqning xo`jalik tipini tanlashida davlat uning istagiga quloq solishi, sotsial institutlarni tashkil etishda yordam berishi kerak. Masalan, agar bozor bo`lmasa, bozorni tashkil etish. Keyin davlat bir chetga chiqib turishi va bozor kuchlarining o`yin qoidalarini kuzatib borishi kerak. Bu yerda neoliberallar futbol komandasini misol tariqasida ko`rsatadi. Ularning nuqtai nazariga ko`ra, davlat – bu futbol hakami, neoklassiklar esa davlatni hakamsiz ko`cha futbol komandasiga o`xshatadi. Neoliberal yo`nalish keynschilik va neoklassik yo`nalish bilan o`xshashlik tomoni bo`lsada, ulardan farq qiladi. Neoliberalizm – iqtisodiyotni tartiblash

variantlaridan biri, ammo keynschilikka nisbatan tabiiy bozor mexanizmini ko`proq qo`llab-quvvatlaydi. Neoliberallar fikriga ko`ra, ular iqtisodiy tizimni tanlash to`g`risidagi ta’limotni shakllantirdi. Agar neoklassiklar sotsialistik tizimni ko`zi bog`langan, ertami-kechmi o`raga qo`lab tushadigan tizim sifatida tarixning qisqa muddatli xatosi deb hisoblangan bo`lsalar, neoliberallar esa, markaziy-boshqaruv xo`jaligini iqtisodiyotning tabiiy varianti deb hisoblaydi. U (iqtisodiyot) istibod tartibodidan kelib chiqqan-ku (Rossiyada – podshoh, Sharq xalqlarida – xon v b.). Shuning uchun, neoliberallar fikriga ko`ra, markaziy-boshqaruv xo`jaligi tarixning xatosi hisoblanmaydi, balki uzoq tarixga ega, o`zida erkin tadbirkorlik unsurlarini, albatta, mujassamlashtiruvchi qonuniyatli jarayon hisoblanadi. Ijtimoiy bozor xo`jaligi kontseptsiyasi “Ijtimoiy bozor xo`jaligi” atamasini birinchi bor Kyoln universiteti qoshidagi iqtisodiy siyosat instituti direktori Alfred Myuller-Armak o`zining “Iqtisodiyotni tartiblash va bozor xo`jaligi” (1947 y.) asarida ishlatgan. Myuller-Armak “bozor erkinligi” printsipi va “ijtimoiy tenglik” printsipi bo`yicha adolatli taqsimlashni birga qo`shib olib borish g`oyasini ishlab chiqdi. Bu yo`nalish bo`yicha izlanishlar V. Repke, L. Erxard, V. Oyken va boshqalar tomonidan davom ettirildi. Ijtimoiy bozor xo`jaligi modelining keng tarqalishiga asosiy sabab, yuqori o`sish sur’atini ta’minlagan Erxardning samarali iqtisodiy siyosati hisoblanadi. Ikkinchi jahon urushidan keyin GFR da olib borilgan bu siyosat o`rtacha yo`l atalmish siyosat hisoblanardi. U ijtimoiy ziddiyatlarni yumshatishga, tadbirkorlikni xar tomonlama qo`llab-quvvatlashga, aholining o`rtacha qatlamining turmush sharoitini yaxshilash uchun sharoit yaratib berishga yo`naltirilgan. V.Repke tavsifiga ko`ra “ijtimoiy bozor xo`jaligi” – bu “iqtisodiy insonparvarlik” tomon qo`yilgan qadam. U o`zining “insonparvarlik jamiyati” kitobida yozishicha, xo`jalik yuritishning bu shakli kollektivizmga – personalizmni, hokimiyatning bir joyga

to`planuviga – erkinlikni, markazlashuvga – markazlashmagan tizimni, tashkil etishga – o`z-o`zidan sodir bo`lishni qarshi qo`yadi. V.Repkening fikriga ko`shilgan holda, L. Erxard xristian-demokratik ittifoqi (XDI) s’ezdida (1957 y.) GFR da “ijtimoiy bozor ho`jaligining” ikkinchi bosqichi boshlanganligi to`g`risida tasdiqlab o`tadi. Sal keyinroq 60-yillarning boshida o`z nashrlarining birida L. Erxard aynan “erkin musobaqa eng avvalo ijtimoiy bozor xo`jaligining asosiy unsuri hisoblanadi”, deb qayd qilib o`tadi. 1965 yili XDI ning navbatdagi s’ezdida esa, L. Erxard GFR da “ijtimoiy bozor xo`jaligini” yaratish dasturi tugallanganini, u mamlakatni “shakllangan jamiyatga” aylantirganini bildirib o`tadi. “Shakllangan jamiyat” doktrinasi L. Erxard va uning maslakdoshlarining fikriga ko`ra – bu “ijtimoiy bozor xo`jaligini” yaratish orqali erishish mumkin bo`lgan eng qulay “tabiiy iqtisodiy tartib”. Unda ijtimoiy tuzum va ishlab chiqarish munosabatlarining beshta formasi (tipi) va sinfiy antagonizm to`g`risidagi marksistik g`oyalar qat’iyan inkor etiladi. Mazkur doktrina V. Oykenning kishilik jamityaiga faqat “markaziy boshqaruv” va “erkin bozor xo`jaligi” tiplari xos degan qoidaga asoslanadi. Ijtimoiy bozor xo`jaligida davlatning roli va raqobat Ijtimoiy bozor xo`jaligida davlatning asosiy roli, eng avvalo, erkin raqobat “qoidalarini” o`rnatishga qaratilgan. Raqobat sharoitlari avtomatik tarzda yuzaga kelmaydi, balki muayyan shart-sharoitlarning bo`lishini taqozo etadi. Iqtisodiy tartib, Oykenning tasdiqlashicha, o`z-o`zidan o`rnatilmaydi, uni iqtisodiy faoliyat o`zi keltirib chiqarmaydi. Uni davlat o`rnatadi. Iqtisodiy siyosat printsiplarini asoslab bergach, Oyken, davlat amal qilish qoidalarini o`rnatishi va ularni hayotga tadbiq etishi, xo`jalik – ishlab chiqarish faoliyati bilan esa shug`ulllanmasligi kerak, deb ko`rsatib o`tadi. Davlat to`g`ridan- to`g`ri tartiblash yo`li bilan hal qilib bo`lmaydigan vazifalarini, iqtisodiyotga doimo aralashishni o`z zimmasiga olmasligi kerak. Bu yerda asosiy narsa, L. Erxard qayd qilib o`tganidek, davlatning iqtisodiy faoliyati bilan xususiy tadbirkorlik o`rtasida optimal nisbatni topishdir. Davlatning

azaliy va bosh vazifasi fuqarolarga erkin amal qilish huququni beruvchi qoidalarni ishlab chiqish (futbol hakami vazifasini yana bir eslang). Ijtimoiy bozor xo`jaligida uyg`un iqtisodiy va ijtimoiy siyosat amal qiladi. Ijtimoiy siyosatni qolgan barcha iqtisodiy siyosatning oddiy ilovasi sifatida qarash kerak emas, deb yozadi Oyken. Bu siyosat, eng avvalo, iqtisodiy tartib siyosati bo`lishi kerak. O`z fikrini ifodalab, u ijtimoiy nuqtai nazardan kerakli bo`lmagan narsaning o`zi yo`q, deb ta’kidlab o`tadi. “Iqtisodiy siyosatning hech bir chora- tadbirlari yo`q-ki, ular birdaniga bevosita yoki bilvosita ijtimoiy oqibatlarni keltirib chiqarmagan va ijtimoiy ahamiyatga ega bo`lmagan bo`lsin”. Iqtisodiy siyosatning vazifalari yuksak darajada faol va ular boshqa omillar bilan bir qatorda iqtisodiy hayotda aniqlovchi omil bo`lishi kerak. Ishlab chiqarish inkoniyatlari o`sib borishi bilan birga ijtimoiy siyosat (bozor iqtisodiyotining shart-sharoitlari va xususiyatlariga muvofiq) ish bilan bandlikni ta’minlash, mintaqalarda daromadlar tengsizligini tugatish, ancha yuqori ijtimoiy ta’minot, ishchilarning korxonalarni boshqarishda qatnashish tartibini takomillashtirish va boshqa muammolarni ilgari surdi. Tartib tizimini takomillashtirish sifatida raqobat har tomonlama rivojlantirib boriladi. Raqobatni rivojlantirish muayyan institutsional shart-sharoitlarning bo`lishni taqozo etadi. Bu shartlar monopolizm bilan kurashish, mayda va o`rta tadbirkorlikka ko`maklashish, har bir kishiga o`z qobiliyatini, ijodiy imkoniyatlarini ro`yobga chiqarish uchun sharoitlarni yaratib berish orqali qo`llab- quvvatlab turiladi. Raqobat iqtisodiy o`sishga, mehnat unumdorligini oshirishga, texnika taraqqiyotiga olib keladi. Raqobat ijtimoiy funktsiyani ham bajaradi, chunki u mustaqil xo`jalik yuritish vositasi, turli sohalarda optimal echimlarini topishga rag`batlanturuvchi kuch, uy xo`jaligi va dam olishni tashkil etish shakli sifatida amal qiladi. Ijtimoiy bozor xo`jaligi uchun, Erxard fikriga ko`ra, “bozorda mutonosiblikni ushlab turishda nafaqat texnik, avtomatik mexanizmlar, balki ma’naviy, ahloqiy tushunchalar ham muayyan ahamiyatga ega. Faqat erkin shakllanadigan baho

orqali talab va taklif o`rtasidagi muvozanatni ushlab turish, ijtimoiy tuzumni oqlash yoki uning g`oyaviy boyligini to`ldirish uchun kamlik qiladi”. Germaniya iqtisodiyoti rahbarlari o`zlari olib borayotgan ijtimoiy siyosatni asoslab berish uchun, shu jumladan neoliberallarning kontseptsiya va takliflariga umuman mos kelmaydigan chora-tadbirlarni realizatsiya qilish uchun ijtimoiy bozor xo`jaligining g`oya va shiorlaridan keng va mohirona foydalandilar. Hozirgi davrda Germaniyada ijtimoiy siyosatning quyidagi maqsadlari rasman shakllanmoqda: 1.ijtimoiy adolatni ta’minlash: yaratilgan boyliklarni jamiyat a’zolari o`rtasida adolatli taqsimlash; 2. ijtimoiy himoya, ya’ni aholini ishsizlik, kasallik, baxtsiz voqea kabi ijtimoiy xatarlardan saqlash; 3. barcha ijtimoiy guruhlarning amal qilib turgan (ijtimoiy) tartib bilan muvofiqligiga erishish. L. Erxardning iqtisodiy islohotlari G`arbda neoliberal yo`nalish tarafdorlari ichida Lyudvig Erxard (1897-1977) alohida ajralib turadi. Uning bevosita ishtirokida 1940 yillarning oxirida g`arbiy Germaniya krizis holatidan olib chiqildi va unda pul va iqtisodiy islohotlar amalga oshirildi. Erxard - iqtisodchi va yangi xo`jalik tartibi asoschisi hisoblanadi. 1945 yilning oxirida Bavariya iqtisodiyot vaziri etib tayinlangan Erxard Germaniya iqtisodiyoti «jiddiy tuzilmaviy qayta qurishga muhtoj» deb ko`rsatib beradi. Uning takidlashicha, bozor iqtisodiyotidan rejali iqtisodiyotga o`tish asosiy muammo hisoblanmaydi, chunki «balanslashuvga moyil iqtisodiyotdan qaytish oson», ammo «rejali iqtisodiyotni erkin bozor xo`jaligiga aylantirish juda kata qiyinchiliklar bilan bog`liq», chunki tabiiy muvozanat holatidan chetga chiqqan iqtisodiyotga birdan, o`tish davrisiz, erkin bozor imkoniyatlarini yaratib berish qiyin.

Urushdan keyingi Germaniya iqtisodiyoti qanday ahvolda bo`lganini eslatib o`tamiz. Ishlab chiqarish quvvatining uchdan – ikkisi ishlamasdi. Narxlar muttasil oshib borgan, mamlakatda «qora bozor» hukmronlik qilgan. Aholining qo`lidagi pul vositalari milliy mahsulot miqdoridan deyarli o`n barobar ortiq bo`lgan. Ko`p taqchil tovarlar, kiyim-kechak, yoqilg`i order bo`yicha taqsimlangan. Natural ayirboshlash kuchaygan, ancha ishonarli tovar sigareta hisoblangan. Birinchi chora-tadbir 1948 yili iyunda o`tkazilgan pul islohoti bo`ldi. U puxta tayyorlangan bo`lib, bir butun Germaniya iqtisodiyotini isloh qilishda qatta rol o`ynaydi. Yangi nemis markalarini eski, muomaladan chiqarilayotganlari bilan almashtirish birga (yangi marka) o`n (eski marka) nisbatda amalga oshirildi. Ish haqi, pensiya, kvartira haqi to`lash birga bir nisbatida amalga oshirildi. Har bir kishi qirq markadan oldi. Almashtirishdan keyin qolgan pulning bir qismi maxsus schyotlarda muzlatib qo`yildi. Bank tizimi isloh qilindi, qo`shimcha ko`rilgan chora-tadbirlar yangi inflyatsiya kelib chiqishning oldini oldi: dastlab eski valyutani yangi valyutaga almashtirish kursi amalda bir yangi marka o`n besh eski markani tashkil etdi. Pirovard natijada pul massasi (naqd mablag`lar va bank depozitlari) 14 martadan ko`proq kamaydi. Islohot puxta tayyorlangan bo`lib, u keskin va izchillik bilan o`tkazildi. Islohotni tayyorlash va o`tkazish ikki yilga yaqin davom etdi. Narx-navoning oshishi taxminan olti oy ichida to`xtatildi. 1950 yil boshiga kelib ishlab chiqarish urushdan oldingi darajadan oshib ketdi. Iqtisodiy islohotning muvoffaqiyatli chiqishiga sabab nima? Uning asosiy sababi saqlanib qolingan moddiy bazaning mavjudligi, nisbatan arzon ishchi kuchi, aholining qondirilmagan talabining ishlab chiqarishga faol ta’sir ko`rsatishi bo`ldi. Moliya va pul-kredit tizmining barqarorlashuvi muvoffaqiyatga erishishning zarur shart-sharoiti hisoblandi. Keyin AQSh va g`arbdagi boshqa rivojlangan mamlakatlarning moliyaviy va moddiy jihatdan qo`llab-quvvatlashi islohotning muvaffaqiyatli chiqishiga turtki bo`ldi. Iqtisodiy yordam Marshall plani bo`yicha amalga oshirildi, shuningdek oziq- ovqat, yoqilg`i, urug`lik, o`g`it boshqa yo`llar bilan ham etkazib turildi. Germaniya

iqtisodiyotiga Amerika transporti va Amerika armiyasining boshqa anjomlari keltirib berildi. Imtiyozli sharti bilan qayta tiklash Evropa dasturi fondidan kreditlar ajratildi. Hukumatning boshqaruv tizimini o`z qo`lida ushlab turishi, o`z vaqtida iqtisodiy kursni o`zgartira bilishi ham muhim ahamiyat kasb etdi. L.Erxard «sof» liberal bo`lgan emas, garchi o`zining iqtisodiy liberalizmga moyilligini yashirmagan bo`lsa ham. U tanlab olingan yo`ldan og`ib ketmaslik uchun davlat dastaklaridan keng foydalandi. Davlat qiyinchiliklarni boshidan kechirayotgan tarmoqlarni, ayniqsa tosh- ko`mir sanoatini, metallurgiya, elektroenergetikani qo`llab-quvvatladi. Investorlarga va tadbirkorlarga soliq imtiyozlari yaratilib berildi. L.Erxard va uning hamkasblari tomonidan olib borilgan islohot, Germaniya iqtisodiy taraqqiyoti uchun shart-sharoit yaratib berdi. U iqtisodiy qo`llanmalarga kiritildi va qarorlarni realizatsiya qilish, qayta tashkil etish vositalaridan va metodlaridan samarali foydalanish uchun qulay paytni topish namunasi sifatida qaraladi. Shu bilan birga, hech bir namuna real shart-sharoitlarni, maxsus xususiyatlarni hisobga olmagan holda universal echim yoki tayyor sxema vazifasini o`tashi mumkin emas.

Adabiyotlar: 1. Agapov I. Istoriya ekonomicheskix ucheniy. – M.: ViM, 1997. 2. Bartenev S.A. Ekonomicheskie teorii i shkoli. - M.: Bek, 1996. 3. Bartenev S.A. Istoriya ekonomicheskix ucheniy. V 6 t. - M.: «Ekonomist’», 2005. 4. Razaqov A. va b. Iqtisodiy ta’limotlar tarixi (o`quv qo`llanma) - T.: Moliya, 2002. 5. Konotopov M.V., Smetanin S.I. Ekonomicheskaya istoriya - M.: «Dashkov i K0», 2005. 6. Kostyuk V.N. Istoriya ekonomicheskix ucheniy. - M.: Tsentr, 1998. 7. Rijov I.V. Istoriya ekonomicheskix ucheniy. – M.: «Perspektiva», 2004. 8. Surin A.I. Istoriya ekonomicheskix ucheniy. – M.: «Finansi i statistika», 2002. 9. Xrestomatiya po ekonomicheskoy teorii. - M.: Yurist’. 2000. 10. Yusupov Yu.K. Stanovlenie i razvitie ekonomicheskoy nauki. - T.: A.O. Uchkun, 1999. 11. Yadgarov Ya.B. Istoriya Ekonomicheskix ucheniy. INFRA - M, 1999. 12. Erxard L. Blagosostoyaniya dlya vsex. – M.: 1991.

Похожие

Turizm va mehmonxona xo`jaligi marketingi

Qishloq xo`jaligi mehnat resurslari va ulardan foydalanish

Qishloq xo`jaligi yer fondi va undan foydalanish

“Qishloq xo`jaligi marketing” tushunchasi, uning mohiyati va rivojlanish xususiyatlari

Qishloq xo`jaligi - agrosanoat majmuasining asosiy bo`g`ini