Mikrodarajada firma strategik rejalashtirishni tashkil etish

Mikrodarajada firma strategik rejalashtirishni tashkil etish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

69 KB

Mikrodarajada firma strategik rejalashtirishni tashkil etish Reja: 1. Firmaning ichki va tashqi muhitlari tahlili 2. Harakat yo‘nalishini aniqlash 3. Firmaning strategiyasi, missiyasi (asosiy vazifasi) maqsadlari

1. Firmaning ichki va tashqi muhitlari tahlili Tashkilot muhitining tahlili, bu – tashqi va ichki muhitning firmaning o‘z maqsadlariga erishish qobiliyatlariga (imkoniyatlariga) ta’sir etishi mumkin bo‘lgan nihoyatda muhim elementlarini aniqlash jarayonidir. Muhit tahlili firmaning faoliyatida bir qator muhim vazifa (funksiya)larni bajaradi: - strategik rejalashtirish nuqtai nazaridan, iqtisodiy tashkilot (iqtisodiy tashkilotchilik) va uning kelajagiga ta’sir etuvchi eng muhim omillarni hisobga olishni yaxshilaydi (yangilashtiradi); - firmaning siyosati nuqtai nazaridan unga o‘zi to‘g‘risida yanada (eng) ijobiy taassurot yaratish (qoldirish)ga yordam beradi; - joriy faoliyat nuqtai nazaridan, ishchi vazifalarning eng yaxshi bajarilishi uchun zarur bo‘lgan axborot bilan ta’minlaydi. Tashkiliy muhit tahlili, jarayoni firmaning ichki va tashqi makoni (muhit) asosiy elementlarining aniqlanishidan boshlanadi. Bu elementlar aniqlanganidan so‘ng firma ularning orasidan eng muhimlarini (belgilab) ajratib olishi shart: ularni «kritik nuqtalar» deb nomlashadi. Keyin firma kritik nuqtalar to‘g‘risidagi zaruriy axborotlarni to‘playdi. Har bir (istalgan) tashkilotning muhitini uch muhit: ichki muhit, ishchi muhit, umumiy muhitlarning yig‘indisi sifatida ta’riflash mumkin. Tashkilotlarning ichki muhiti o‘z ichiga quyidagi asosiy elementlarni oladi: ishlab chiqarish, moliya xodimlarini boshqarish, marketing, tashkiliy struktura (tuzilma). Ichki muhit tavsifi tashkilot faoliyatining kuchli va kuchsiz tomonlari, uning ichki imkoniyatlari to‘g‘risida tasavvur beradi. Boshqa ichki muhit (makon) firmaning tashqi muhitini tashkil etadi.

Ichki muhit – firma bilan bo‘lgan bevosita aloqalar muhitidir. U o‘z ichiga bozorning firma bilan to‘g‘ridan - to‘g‘ri munosabatlari bo‘lgan yoki firmaga to‘g‘ridan - to‘g‘ri ta’sir etuvchi maydonlarini oladi. Bu, birinchidan, firmaga zarur bo‘lgan iqtisodiy resurslarni (xomashyo, moliyaviy kapital, ishlab chiqaruvchi kapital) yetkazib beruvchilardir. Mehnat ta’minotchilari - yollanma ishchilar alohida ajratiladi, so‘ng mijozlar - firma mahsuloti iste’molchilari, vositachilar – moliyaviy, savdo, marketing vositachilari, davlatning iqtisodiy tuzilmalari (masalan, soliq nazorati) alohida ajratiladi. Ikkinchidan, ishchi muhit elementlari qatoriga raqobatchi firmalar va aloqa auditoriyalari, firmaning ijobiy yoki salbiy qiyofasi shakllanishiga muhim ta’sir o‘tkazuvchi ommaviy axborot vositalari, imte’molchilar jamiyatlari va boshqalar kiritiladi. Tashkilotning ishchi muhitini boshqacha qilib firmaning mikro muhiti deb ham nomlashadi. Umumiy muhit firma bilan to‘g‘ridan - to‘g‘ri bog‘langan, biroq biznesning umumiy atmosferasi (muhiti) shakllanishiga ta’sir etuvchi elektrlardan iborat. Biznesning umumiy muhitini ba’zida «firma ekologiyasi» deb ham nomlashadi. Umumiy muhit – firmaning belvosita aloqalari muhitidir. Umumiy muhitni to‘rt asosiy elementga ajratishadi – iqtisodiy, texnologik, siyosiy va ijtimoiy omillar. Ularning har biri, o‘z navbatida, boshqa omillar bilan yaqindan bog‘langan bo‘ladi va ularga ta’sir etadi (8-rasm). prinsipial jihatdan yangicha va muomala uchun oddiy bo‘lgan, IVM tomonidan ishlab chiqarilayotgan yirik EHM lar chiqarish orqali egalladi. Shunday qilib, texnologiyadagi o‘zgarishlar raqobat kuchlarining yangicha tuzilishiga (joylashishlariga) olib kelishi mumkin. Mashhur AyBiEm (IVM) o‘z bozorining katta qismini kompyutorlarning. Jamiyatning ijtimoiy tuzilmasidagi o‘zgarishlar iqtisodiy konyunkturaning yomonlashishiga zamin yaratdi, ilg‘or

texnologiyalarga yangi investitsiyalar (qilish) imkoniyatini kamaytirdi. Umumiy ta’sir muhiti, shuningdek, firmaning makromuhiti deb ham nomashadi. Tashkilot muhitining umumiy tuzilishi bilan tanishib chiqib, firma uning elementlari yig‘indisidan, o‘zi uchun eng muhimlarini ajratib olishi, boshqacha aytganda, boshlang‘ich bosqichdanoq firma muhit tahlililning chegaralarini belgilab olishi shart. Bunday chegaralarning belgilanishiga quyidagi omillar ta’sir etadi: - kritik nuqtalarning, ya’ni muhitning eng muhim elementlari miqdori va tavsifi tashkilotdan tashkilotga o‘zgaradi (tashkilotlar uchun o‘zaro farq qiladi); - muhit tahlili vaqt o‘lchamlari (chegaralari) bilan (belgilangan) cheklangan: qisqa muddatda firma ko‘p hollarda uning joriy faoliyatiga kritik (nihoyatda) ta’sir etadigan elementlar, ya’ni ishchi muhit elementlariga o‘z diqqat - e’tiborini qaratishi mumkin; uzoq muddatda firmada tashqi muhitning umumiy tavsifi (holati) ni tadqiq etish imkniyati paydo bo‘ladi; - samarali tahlil faqatgina firma elementining o‘ziga xos tomonlari, takrorlanmas jihatlarini aniqlay ola bilganida o‘rinli bo‘ladi. 2. Harakat yo‘nalishini aniqlash Tashqi va ichki muhit tahlili tugatilganidan so‘ng, firma o‘z faoliyatining oldingi bosqichi natijalariga asoslangan asosiy mo‘ljallarini aniqlaydi (belgilaydi). Ba’zan strategik rejalashtirishda maqsadlarning aniqlanishi (belgilanishi) muhit tahlilidan oldin amalga oshiriladi. Bunday amaliyot o‘z ma’nosiga ega: iqtisodiyot mavjudligining o‘zi uning qandaydir (bir necha) maqsadlari va kun kechirish (faoliyat yurgizish) motivlari borligini anglatadi.

Firma faoliyati mo‘ljallarining butun yig‘indisini quyidagi asosiy turlarga ajratish mumkin: - ideallar - biz mo‘ljallagan muddatda erishishni ko‘zlay olmayotgan, biroq ularga yaqinlashishga umid qiladigan mo‘ljallar; - maqsadlar - firma faoliyatining rejalashtirilayotgan davr ichida to‘liq yoki katta qismiga erishilishi ko‘zlanayotgan umumiyroq mo‘ljallar; - vazifalar – aniq, miqdoriy o‘lchanadigan mo‘ljallar, ishning bajarilish shakli va vaqtini belgilab beruvchi ishchi funksiyalar seriyasi tavsifi. - strategiyaning ishlab chiqilishi ideallar va maqsadlarni belgilab olishni nazarda tutadi. Operativ rejalashatrish o‘lchamlarida firma ishning har bir ishtirokchisi uchun aniq vazifalar belgilab beradi. Iqtisodiy tashkilotning ideallariga g‘oya mazmuniy tarjimasini kiritish mumkin. g’oya mazmuniy tarjimasi - biznesning hukmron falsafasi, firma mavjudligining asoslanishi, firmaning maqsadi emas, balki asosiy maqsadning anglashilishidir. YA’ni, g‘oya – bu, kelajakning ideal ko‘rinishi, eng qulay sharoitlarda erishilishi mumkin bo‘lgan holat. g’oyaga quyidagilar misol bo‘la oladi: a) shaxsiy kompyuterlar ishlab chig‘aruvchisi – «Apple» firmasining g‘oyasi: insoniyatni takomillashtiruvchi intellektual (aqliy) vositalarning dunyo bo‘yicha rivojlanishiga hissa qo‘shishi bo‘lgan; b) sog‘liqni saqlashga ixtisoslashgan «Merk» firmasining g‘oyasi: «Biz inson hayoti saqlab qolinishi va yaxshilanishi uchun biznes bilan shug‘ullanamiz. Bizning barcha xatti - harakatlarimiz ushbu maqsadga erishish nuqtai nazaridan baholanishi lozim»; v)«Disney» kompaniyasining g‘oyasi nihoyatda oddiy shakllantirilgan: «Insonlarni baxtli etish».

«g’oya» konsepsiyasi biznes dunyosida borgan sayin mashhurlashib boryapti. g’oyaning o‘sib borayotgan ahamiyati quyidagi omillar bilan belgilanadi. 1. g’oya - firmalar, ayniqsa, yirik va markazlashtirilmagan firma xodimlarini motivlashtrishning yaxshi vositasidir, u odamlarning faoliyatlarini yagona yo‘nalishga birlashtiradi. 2. g’oyada, odatda, odamlarning foyda olish shakllariga urg‘u berilmaydi. U barcha tashkilot ishtirokchilarining ideallarini qadriyatlarining yagona etaloniga birlashtiradi. g’oyaning asosiy elementi tashkilotning qadriyatlari tizimi bo‘lgan firma madaniyati bilan kesishib ketadi. 3. g’oya tashkilot faoliyatida istiqbol hissini yaratadi, firmaning birin - ketin kelayotgan maqsadlari bir - birlarini to‘ldirishlarini ta’minlaydi. Har bir maqsad firma harakatlari o‘lchamlarini chegaralab qo‘yadi, g‘oyada finish chizig‘i bo‘lmaydi, u doimiy taraqqiyot uchun turtki berib turadi. 3. Firmaning strategiyasi, missiyasi (asosiy vazifasi) maqsadlari Asosiy vazifa - g‘oyaga nisbatan aniqroq mo‘ljaldir. g’oyadan farqli ravishda asosiy vazifa o‘z finish chizig‘iga o‘tishi bilan asosiy vazifa bajarilishi lozim bo‘lgan vaqt muddatiga ega. Asosiy vazifa shunday shakllantirilishi kerakki, uning bajarilishi tashkilot kuchlarining faoliyatni qandaydir tavakkal bilan kuchlanishiga mos kelishi lozim. Asosiy vazifaning bajarilishi uzoq bo‘lmagan muddat mo‘ljallangan bo‘lishi kerakki, ishchi – xodimlarning shu avlodi o‘z mehnatlari natijalarini ko‘rishsin. g’oya singari asosiy vazifa ham tashkilot faoliyatiga umumiy yo‘nalish beradi. Asosiy vazifa – tashkilot amalga oshirishi lozim bo‘lgan maqsad bo‘lib, rejalashtirilgan davrda bajarilishi lozim. Asosiy vazifa –kompleks maqsad

bo‘lib, o‘z ichiga tashkilotning ichki va tashqi mo‘ljallarini oladiki, bu bilan korxona erishishi lozim bo‘lgan muvaffaqiyatni aks ettiradi. 1. Asosiy vazifaning tashkilot faoliyatidagi o‘ziga xos ahamiyati nimadan iborat? 2. Birinchdan, asosiy vazifa – tashkilotning barcha rejali qarorlari uchun, uning kelgusi maqsad va vazifalarini belgilash uchun bazis, tayanch nuqtasidir. 3. Ikkinchidan, asosiy vazifa tashkilotning o‘zaro qarama-qarshi bo‘lmagan, o‘zaro solishtiriluvchi (muvofiq keluvchi) aniq maqsadlarni ko‘zlayotganiga ishonch yaratadi. 4. Uchinchidan, asosiy vazifa ishchi - xodimlarning g‘ayratlarini tanlagan yo‘nalishda markazlashtiradi, ularning harakatlarini birlashtiradi. 5. To‘rtinchidan, asosiy vazifa tashkilot, uning muvaffaqiyatidan manfaatdor bo‘lgan tashqi hamkor – ishtirokchilari o‘rtasida tushunish va qo‘llab-quvvatlash hissini uyg‘otadi. 6. Asosiy vazifaning mazmuni o‘z ichiga quyidagi asosiy punktlarini olshi lozim: 7. Tashkilot tomonidan taklif etiladigan mahsulot, bu mahsulot yoki xizmatlarning tavsifi. 8. Bozor tavsifi – tashkilot o‘zining asosiy iste’molchilari, mijozlari, foydalanuvchilarini aniqlaydi. 9. Tashkilotning «omon qolish», «o‘sish», «daromadlilik» atamalarida bayon etilgan maqsadlari. 10. Texnologiya: uskunalar, texnologik jarayonlar, texnologiya sohasidagi innovatsiyalari tavsifi. Falsafa: bunda tashkilotning motivlashtirish tizimi yaratilishi uchun asos bo‘lib xizmat qiladigan asosiy qarashlari aks ettirilishi kerak.

Ichki konsepsiya, unda tashkilot o‘zi to‘g‘risidagi o‘z taassurotlarini kuch manbalari, asosiy kamchilik va kuchsiz tomonlari, raqobatbardoshlik darajasi, omon qolish omilini sanab o‘tgan holda bayon etadi. Kompaniyaning tashqi timsoli – kompaniyaning hamkorlar, iste’molchilar, butun jamiyat oldidagi iqtisodiy va ijtimoiy ma’uliyatini ko‘z-ko‘z qiluvchi imiji. Bu qismda asosiy vazifa firma tashqi dunyoda qanday taassurot qoldirmoqchligini aks ettirishi kerak. Bu tarkibiy punktlar, odatda, asosiy vazifa to‘g‘risidagi nizomda aks ettiriladi, ularning ketma-ketligi va biriktirilishi aniq bir firmaning qarorlariga asosan turlicha bo‘lishi mumkin. Ba’zan, rejalar tuzishga o‘rgatayotib, ekspertlar asosiy vazifani juda qisqa, bitta gap bilan bayon etishni maslahat berishadi. Masalan, hammaga ma’lum bo‘lgan «Menatep» banki uchun: «Menatep» Rossiya va Yevropadagi xalqaro tashkilotlar va xususiy shaxslarga yuqori sifatli xizmatlar taklif etuvchi ishonchli xalqaro bankka aylanishi lozim; «Lukoyil» kompaniyasi o‘zining asosiy maqsadi deb jahon darajasidagi kompaniya bo‘lishni hisoblaydi. Shunday qilib, firma faoliyatining asosiy, eng muhim zanjiri aniqlab olinadi. Ushbu usul shuningdek, g‘arb biznesi uchun ham taalluqlidir. «Pepsi - kola» firmasi faoliyatining qirrasi, asosiy vazifasi – shiori: «Kokadan o‘zib ketishi»da namoyon bo‘ladi. Firma xatti - harakatlarining asosiy yo‘nalishini belgilab beruvchi qisqa shior va asosiy vazifa sanab o‘tilgan barcha punktlarni o‘z ichiga olgan, yaxshi ishlangan matn bilan birikmasigina afzal ko‘riladi. Maqsadlar asosiy vazifadan farqli ravishda, tashkilot faoliyatining alohida aniq yo‘nalishlarini aks ettiradi. Maqsadlar belgilab olinishining muhimligi shundaki, ular:

umuman olganda, menejment jarayoniga: rejalashtirish, tashkil etish, motivlashtirish, nazorat uchun asos bo‘lishadi; tashkil etish samaradorligini oshirish usullarini belgilab berishadi; har biri shu qarorning qabul qilinishi asosida yotishadi; aniq rejalashtirish ko‘rsatkichlarini shakllantirish uchun yo‘llanma bo‘lib xizmat qilishadi. Tashkilotning maqsadlari iqtisodiy va noiqtisodiylarga bo‘linadi. 1.Noiqtisodiy maqsadlarga ijtimoiy maqsadlarni, masalan, mehnat sharoitlarini yaxshilashni kiritish mumkin. Ba’zan noiqtisodiy maqsadlar tashkilotning ba’zi ichki yoki tashqi kuchlari kutganidan farq qilish mumkin. Masalan, hissadorlar tashkilot sexni qayta uskunalash xarajatlarini o‘stirishidan norozi bo‘lishlari mumkin, chunki bunday xarajatlar qisqa muddatli foydani yaratmaydi. Biroq korxona noiqtisodiy maqsadlarni shakllantirib turishni unutmasligi lozim. Chunki, har bir firma, bu – nafaqat, oddiygina qilib aytganda, foyda olishga mo‘ljallangan biznes tuzilmasi, balki insoniy ehtiyojlarga ega bo‘lgan odamlar jamiyati hamdir. Odamlar – tashkilot muvaffaqiyatining eng muhim omilidir. Shu bois ularning manfaatlari to‘g‘risida unutish mumkin emas. 2.Tashkilotning xo‘jalik faoliyati ko‘rsatkichlarida aks ettirilgan iqtisodiy maqsadlarini o‘z navbatida miqdoriy va sifatiy maqsadlarga bo‘lish mumkin. Miqdoriy maqsadga misol – 2010 yilga borib firmaning bozor hissasini 10 % gacha oshirish. Sifatiy maqsadga misol – firma tomonidan tarmoqdagi texnologik ustunlikka erishish. 3.Iqtisodiy maqsadlarni ham, noiqtisodiy maqsadlarni ham ularning erishilish davri nuqtai nazaridan qisqa, o‘rta va uzoq muddatli maqsadlarga bo‘lish mumkin. Uzoq muddatli maqsadlar, qoidaga binoan, aniq bayon etilgan miqdoriy tavsiflarga ega bo‘lmaydi, ular ko‘proq darajada korxonananing asosiy

vazifasi bilan bog‘langan bo‘ladi. qisqa muddatli maqsadlar, albatta, aniq mazmunga ega bo‘ladi (shart) va quyidagilarni uqtiradi: - nimaga erishilishi lozimligi; - maqsadga qachon erishilishi lozimligi; - aynan nima (tashkilotning qaysi bo‘linmasi, bo‘limi) maqsadga erishish vazifasini bajaradi.

Похожие

Strategik rejalashtirishning obyektlari va subyektlari

Kreditlashni tashkil etish asoslari

Mehnat faoliyatini tashkil etish

Rahbar mehnatini tashkil etish

Menejer faoliyatini tashkil etish