Меҳнат унумдорлигини ошириш омиллари ва манбаларини таҳлил этиш - Экономика - Рефераты

Меҳнат унумдорлигини ошириш омиллари ва манбаларини таҳлил этиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

134 KB

Меҳнат унумдорлигини ошириш омиллари ва манбаларини таҳлил этиш Режа: 1. Ме ҳ нат ун у мдорлигини ошириш омиллари ва имкониятларини аниқлаш тартиби 2. Моддий техникавий омилларни меҳнат унумдорлигига таъсирини ўрганиш Ме ҳ нат ун у мдорлигини ошириш манбалари ва уларни ҳисо б лаш тартиби. 3. Ишчи кучидан фойдаланиш самарадорлигини та ҳ лил қ илиш

1. Ме ҳ нат ун у мдорлигини ошириш омиллари ва имкониятларини аниқлаш тартиби Меҳнат унумдорлигининг ошиши унинг даражасига таъсир этадиган барча омилларни ва имкониятларни кўпайтиришни тақазо этади.Омил – бирон-бир жараён ва ҳодисага таъсир этувчи кучлар,сабаблар,ташқи таьсир этувчи вазиятлар тушунилади. Меқнат унумдорлиги омиллари - маҳсулот, иш ёки хизматлар ишлаб чиқаришда ёлланма меҳнат сарфи миқдорининг ўзгаришига таъсир этувчи сабаблар, ҳара к атлантирувчи кучлардир. Меҳнат унумдорлигини ошириш омиллари – жамиятдаги ишлаб чиқариш кучларининг сифат ва сон жиҳатдан янгиланиши тушинилади. Бу омиллар ўз навбатида моддий - техникавий, ташкилий, иқтисодий ва ижтимоий-руҳий омилларга ажратилади. (10.1-расм) Моддий-техникавий омилларга: илм фан ютуқларини жорий этиш, ускуналарни замонавийлаштириш, меҳнат предметлари ва қўролларини техник даражасини ошириш, прогрессив технологик жараёнларни, ишлаб чиқаришни автоматлаштириш ва механизациялаш каби чора ва тадбирлар киради. Ушбу тадбирлар ёрдамида қарииб 60 % меҳнат унумдорлиги кўрсаткичи ўсиши таьминланади. Ташкилий омиллар – ишлаб чиқаришнинг ихтисослашуви ва комбинациялаш борасида кенгайтириш, янгилаш асосида ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга, ишлаб чиқаришни ташкил этишни такомиллаштириш, меҳнатнинг илғор усуллари ва услубларидан фойдаланиш, иш жойларини ташкил этишни ва уларга хизмат кўрсатишни яхшилаш, иш жойларининг хавфсизлигини таьминлашга оид тадбирлар тушинилади. Иқтисодий омиллар – меҳнат натижаларига биноан моддий рағбатлантиришни, бизнес-режалаштириш усулларини, меҳнат

унумдорлигини ўлчаш усулларини такомиллаштириш, барқарор молиявий муҳитни таьминлаш каби чора тадбирлар мажмуаси киради. И жтимоий-руҳий омиллар – ходимларнинг сиёсий, маданий – техник, маънавий баркамоллигини таъминлаш, меҳнат жамоаларининг сифати,уларнинг ижтимоий демографик таркиби,ходимларнинг интизомлилиги,меҳнат борасидаги фаоллиги ва ижодий ташаббускорлиги, жамоанинг жисплашув даражаси, меҳнатни маънавий рағбатлантириш ролини янада ошириш каби тадбирлар.

расм Меҳнат унумдорлиги ўзгариши омиллари классификацияси Иш вақти тежалиши ва маҳсулот бирлиги қийматининг ўзгаришига таъсир қилувчи меҳнат унумдорлигининг ўсиши омиллари Ижтимоий ва ташкилий омиллар Ишлаб чиқаришдаги тузилмавий силжишлар Меҳнат кооперацияси ва тақсимоти Илғор хорижий тажрибаларни жорий қилиш Иш билан бандлик соҳасидаги демографик ва тузилмавий ўзгаришлар Маъмурият ва касаба уюшмалари ишловчиларининг ҳамкорлигиБошқарув меҳнатини автоматлаштириш Малака ва умумтаълим даражалар Ижоди ёт ва қайта ориентацияга қобилият Ақлий ва аҳлоқий даражаларидан фойдаланиш имконияти Меҳнат мотивациясини рағбатлантиришИшлаб чиқариш ва меҳнатни ташкил қилишни бошқариш омиллари Фанни и шлаб чиқариш билан интеграциялаш Ишлаб чиқариш ни ташкил қилиш, эгилувчан техноло- гияларни қўллаш Шахсий омиллар Меҳнатни ташкил қилиш, эгилувчан шаклларни қўллашТехника-технологик омиллар Ишлаб чиқаришнинг техник даражасини ошириш Ишлаб чиқаришнинг технологик таъминланагнлигини ошириш Ишлаб чиқариш механизацияси ва автоматизацияси Янги ускуналарни ишга тушириш

Бундан ташқари меҳнат унумдорлиги табиий ва ижтимоий меҳнат шароитларига ҳам боғлиқ бўлади. Масалан, тоғ-руда корхонасида руда таркибида темир камайса, рудани қазиб чиқариш ошишига қарамасдан меҳнат унумдорлиги пасаяди. Агар битта ишчининг руда қазиб чиқариши 8% га ошса, руда таркибидаги метал ўртача 5% га камайса табиий омиллар таъсирида якуний маҳсулот бўйича меҳнат унумдорлиги кўрсаткичи фақат 2,6% га кўпаяди (1,08 · 0,95 · 100 - 100). Айрим холларда табиий омиллар маҳсулот меҳнат сарфига тўғридан тўғри таъсир қилади. Ҳар бир омил меҳнатни тежаш бўйича баҳоланади ва иш вақтидан оқилона фойдаланиш билан таьминланади. Меҳнат унумдорлигининг омиллари бир-бири билан чамбарчас боғлиқ бўлиб, улар шароит ёки омиллардан фойдаланиш имконияти бўлиб юзага чиқиши мумкин. Келтирилган омилларнинг барчаси меҳнат унумдорлигининг динамикасига таъсир қилувчи асосий омиллар ҳисобланади. Меҳнат унумдорлигининг ўзгаришини айрим омиллар ва уларнинг йиғиндиси бўйича ишловчилар сонининг нисбий (ёки абсолют) тежалишини ҳисоблаш йўли билан аниқланади. Таҳлил қилинаётган даврда персонал сонини қисқариши ҳисобига меҳнат унумдорлигини ўсишини қуйидаги формула ёрдамида топилади: ΔВ ч = Э ч · 100 / Ч ўр - Э ч Бу ерда ΔВ ч – персонал сонини тежалиши ҳисобига ҳисобот даврида меҳнат унумдорлигининг ўсиши имконияти, %; Э ч - ташкилий техник чора-тадбирларни бажарилиши асосида персонал сонининг нисбий камайиши., киши.; Ч ўр – ҳақиқатдаги ишлаб чиқариш бўйича хақиқатдаги ишлар ҳажмига корхонадаги ҳақиқатдаги ўртача рўйҳатдаги ишловчилар сони, киши.

2. Моддий техникавий омилларни меҳнат унумдорлигига таъсирини ўрганиш Ишлаб чиқаришнинг техник даражасини ошиши натижасида меҳнат унумдорлигини ўсишини таҳлили янги ускуналарни жорий қилиш, ишлаб чиқаришни механизациялаш ва автоматлаштириш, қўл меҳнатини камайтириш, мавжуд ускуналардан самарали фойдаланиш натижасида ишчилар сонини камайтиришни аниқлаш имконини беради. Меҳнат унумдорлигини оширишнинг имкониятлари (резервлари) – ишлаб чиқариш корхоналарида самарадорликни янада ошириш учун мавжуд бўлган лекин турли сабабларга кўра фойдаланилмаётган салоҳиятли имкониятлар тушунилади. Меҳнат сарфларини тежашнинг (меҳнат сиғимини камайтириш ва иш унумини кўпайтиришнинг) фойдаланилмаган имкониятлар йиғиндисидан иборат бўлади. Бундай имкониятлар одатда фан- техника тараққиёти таъсирида ишлатилади ва яна юзага чиқади. Мазкур имкониятлар қўйидагича турларда бўлиши мумкин, миллий иқтисодиёт имкониятлари, тармоқ имкониятлари, тармоқлараро имкониятлар, ички (тармоқ) ишлаб чиқариш имкониятларига ажратилади. Миллий иқтисодиёт имкониятлари умумдавлат миқёсидаги имкониятлар, яъни илм-фан ютуқларини ишлаб чиқаришга жорий этиш, ишлаб чиқариш кучларини оптимал жойлаштириш, ишлаб чиқариш технологияларини модернизация қилиш, саноатнинг тармоқ таркибини такомилаштириш, бошқарувни янада такомилаштириш каби имкониятларни ўз ичига олади. Тармоқ имкониятларига эса хўжалик алоқаларини ривожлантириш, меҳнат тақсимотини яхшилаш, ишлаб чиқариш технологияларини концентрация ва модернизациялаш, бошқарувни янада такомиллаштириш каби имкониятлардан ташкил топади.

Тармоқлараро имкониятлар жумласига саноатнинг миллий иқтисодиётдаги бошқа тармоқ ва соҳалар ўртасидаги хўжалик алоқаларини мустаҳкамлаш, ялпи маҳсулот ишлаб чиқаришни оширишда комплекс тадбирларни амалга ошириш ва ташкил этишни оптималлаштиришдан иборат. Ишлаб чиқаришнинг ички имкониятларига эса, корхоналарда мавжуд, ишлаб чиқариш фондлари ва меҳнат салоҳиятидан янада самарали фойдаланиш, меҳнатни ташкил этишнинг янги услубларини қўллаш, иш вақти йўқотишларини камайтириш, моддий ресурслардан тежамкорлик асосида фойдаланиш каби тадбирлар киради. Фойдаланиш муддати бўйича резервлар – жорий ва истиқболли резервларга бўлинади. Жорий резервлардан ой, чорак, йил давомида корхоналарнинг ҳақиқий имкониятларига қараб фойдаланиш назарда тутилади; истиқболдаги резервлар корхонанинг уларни яқин вақт ичида ишга солиш учун етарлича ресурслари йўқ ва улардан келажакда бир йил ёки узоқ вақтдан сўнг фойдаланиш мўлжалланади. Ички имкониятлар ўз навбатида икки турга ажратилади: маҳсулот меҳнат сиғимини камайтириш ва иш вақтини тежашга ажратилади. Иш вақтини тежаш имкониятлари, бу иш вақтидан тежамли фойдаланиш бўйича салоҳиятли имкониятлардир. Буларга иш вақти йўқотишларни бартараф этиш, турли йўқотишларга барҳам бериш, бир бирлик маҳсулотга сарфланаётган меҳнат сиғимини камайтириш, иш вақтининг ноишлаб чиқариш сарфларини камайтириш киради. Барча таъкидланган меҳнат унумдорлигининг имкониятлари интессив ва экстенсив йўллар билан амалга оширилиши мумкин. Интенсив йўл – бу маҳсулотга сарфланаётган меҳнат сиғимини камайтириш орқали иш вақтини тежашни акс эттиради. Буни биз қўйидаги формула орқали ҳисоблаб чиқишимиз мумкин: ТЕ б – ТЕ отч

 МЎ ў = ------------------ * 100 ТЕ б бу ерда МЎ ў – меҳнат унумдорлигининг ўсиш суръати % да, ТЕ б ТЕ отч – бир бирлик маҳсулотга сарфланаган меҳнат сиғимининг базис ва ҳисобот йилидаги миқдори. Меҳнат унумдорлиги ўсишининг экстенсив йўлида иш вақтидан тўлиқ фойдаланишнинг салоҳиятли микониятлари аниқланади. Бунда иш вақтининг (соат, смена, кун) аниқ вақт оралиғидаги кўрсаткичлари таққосланиб иш вақти жамғармаси коэффициенти (К РВ ) орқали баҳоланади: Ф ҳақ К РВ = ------------------ : Ф ном (Ф ЭФ ) бу ерда Ф ҳақ - маълум вақт ичида бир ишчи томомнидан ҳақиқатда ишланган иш вақти, Ф ном (Ф ЭФ )- номинал ёки самарали иш вақти жамғармаси, киши-соат ўлчов бирлигида. Иш вақтининг резерви – бу ҳақиқий иш вақти билан номинал иш вақти ўртасидаги фарқ кўрсаткичидир. Ф РЕЗ қ Ф НОМ (Ф ЭФ ) – Ф хақ. Корхоналарда резервларни ишга солиш учун ташкилий-технакавий тадбирлар режалари ишлаб чиқилади, уларда меҳнат унумдорлиги ошиши резервларининг турлари, уларни амалга ошириш чора-тадбирлари, бунда режалаштирилаётган сарфлар ишларни бажариш муддатлари, масъул ижрочилар аниқ кўрсатилади.

Ме ҳ нат ун у мдорлигини ошириш манбалари ва уларни ҳисо б лаш тартиби. Бизга маълумки, меҳнат унумдорлиги ва маҳсулот ишлаб чи қ ари ш кўрсаткичларининг ўзгаришига қайси омиллар ижобий, қайси омиллар салбий таъсир кўрсатиши чуқур таҳлил натижасида аниқланади. Таҳлил этилаётган корхонада мазкур кўрсаткичлар даражасини ошириш соҳасида фойдаланилмаган имкониятлар борлиги аниқланди. Булар иш вақтининг кун буйи, смена ичида унумсиз фойдаланиши билан боғлиқ бўлиб, келгусида ишлаб чи қ аришни ташкил этишда буни ҳ исобга олиш зарур. Таҳлил қилиш якунида меҳнат унумдорлигини ошириш юзасидан муайян чора ва тадбирлар ишлаб чиқ и лиши, ишчиларнинг ўртача соатлик, ўртача кунлик ва ўртача йиллик маҳсулот ишлаб чиқаришининг ошириш заҳираларини ани қ лаш лозим. Ун у мдорликни ошириш заҳираларини қондиришнинг асосий йуналишлари унумдорликни ҳисоблаш формуласидан келиб чиқади: СМ=МЧ/Т. Бу формулага мувофи қ ме ҳ нат унумдорлигини оширишга қуйидаги йўл билан эришиш мумкин: 1. К орхонада ишлаб чи қ ариш қувватидан т ўл а фойдаланиш ҳисобига маҳсулот ишлаб чиқаришни кўпайтириш, чунки ишлаб чиқариш ҳажми ошганда иш вақтининг ўзгарувчан қисми кўпаяди ва маҳсулот ишлаб чиқариш учун сарфланадиган вақт камаяди; 2. М а ҳ сулот ишлаб чиқаришни интенсивлаштириш, унинг сифатини ошириш, автоматлаштиришни жорий этиш, моддий техника таъминоти ва ташкилий – тех н икавий тадбирлар режасига мувофиқ бошқа ом и лларни яхшилаш ҳисобига иш вақтининг бекор сарф бўлишини қ ис қ артириш. Бунда ма ҳс улот ишлаб чиқариш ва меҳнат харажатлари ҳажмининг ўзгаришида қуйидаги нисбатлар бўлиши мумкин:

1. Ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришга меҳнат сарфлаш қис қар гани ҳолда маҳсулот ишлаб чиқаришнинг кўпайиши содир бўлади; 2. Меҳнат сарфига қараганда маҳсулот ҳажми тезроқ ошади; 3. Меҳнат сарфи ўзгармаган ҳолда маҳсулот ҳажми ортади ; 4. Меҳнат сарфлари камайгани ҳолда ма ҳ сулот ҳажми ўзгармай қолади; 5. Ма ҳ сулот ҳажми ме ҳ нат сарфларига нисбатан секинроқ суръатлар билан пасаяди. Стратегик сиёсатнинг танланган вариантидан қ атъи назар ў ртача соатлик ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришни купайтириш заҳиралари қ уйидагича ани қ ланади: Р ∆См=СМэ- СМх=МЧш+ Р∆МЧ/Тш+Т-МЧш/Тш Бу ерда Р∆ СМ – ў ртача соатлик ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришнинг к ў пайтириш заҳираси; См э, См х – тегишли равишда ишлаб чи қ аришнинг э ҳ тимолда тутилган ва ҳ а қ и қ ий даражас и ; Р∆МЧ - Фан ТехникаТараққиёти тадбирларини жорий э ти ш ҳ исобига ялпи ма ҳ сулотни купайтириш заҳираси; Тх - ма ҳ сулотнинг ҳ а қ и қ ий ҳажмини ишлаб чи қ аришга, иш ва қ тининг ҳ а қ и қ ий сарфи; Р∆- ишлаб чи қ ариш жараёнларини механизациялаш ва автоматлаштириш ҳ исобига иш ва қ тини қ ис қ артириш заҳираси; Тк – қў шимча ме ҳ нат сарфлари –ул а р ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришни к ў пайтириш билан бо ғ лиқ б ў либ, ма ҳ сулот ишлаб чи қ ариш заҳиралари манбаи б ў йича ани қ ланади. Бунда мазкур заҳирани ўзлаштириш учун зарур б ў лган ишларнинг қў шимча ҳажми, ма ҳ сулот ишлаб чи қ ариш нормалари ҳ исобга олинади. жадвал Ишлаб чиқариш корхонасида меҳнат унумдорлигини омиллар асосида таҳлил қилиш. Ом и ллар СМ минг сўм ЙМ млн.сўм ЙМ млн сўм МЧ млн

сўм 1. Персонал сони - - - 960 2. Битта ходимнинг ўртача йиллик ма ҳ сулот ишлаб чиқариши - - - 3840 Жами - - - 4800 2.1 Ишчилар салмо ғ и - - 10,08 2036 2.2 Битта ходим бир йилда ишлаган маҳсулот - -27,27 -22,27 -4498 2.3 Иш куни ни нг давом этиши - -10,81 -8,83 -1784 2.4 Ишчиларнинг ўртача соатлик ма ҳ сулот ишлаб чиқаришининг ў згариши - 48,90 40,03 8086 Жами - 10,91 19,01 3840 2.4.1 Ишлаб чиқаришни ташкил этиш 12,03 19,70 16,00 3520 2.4.2 Ишлаб чиқаришнинг техникавий даражасини ошириш 11,22 18,38 15,01 3032 2.4.3 Иш вақтининг унумсиз сарфи -1.85 -0,3 -2.46 -497 2.4.4 Ишлаб ч и қаришнинг тузилиши 8,51 1,40 11,30 2300 Жами 29,91 48,99 40,03 8086 Ў ртача соатлик ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришнинг ортиш заҳирасини иш кунининг режалаштирилган давом этишига к ў пайтириб, ў ртача к унлик ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришни ортиши заҳирасига эга б ў ламиз. Агар бу заҳирани битта ишчига режалаштирилган иш ва қ ти жамғармасига к ў пайтирсак, ишчиларнинг ў ртача йиллик ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришининг ў сиш заҳираларини билиб оламиз. Муайян тадбир ў тказиш ҳ исобига ме ҳ нат унумдорлигининг ортиш заҳирасини (Р^Птхи) ҳ ам қ уйидаги формула билан ҳ исоблаб чи қ иш мумкин:

Р^П ТХИ = Р^ИС%ХИ : 100Р^ИС% Х ), Бу ерда Р^ИС%х- муайян тадбир ў тказиш ҳ исобига ишчилар ёки бош қ арув персонали сонини нисбий қ ис қ артириш фоизи. 3. Ишчи кучидан фойдаланиш самарадорлигини та ҳ лил қ илиш Бозор и қ тисодиёти шароитида ме ҳ нат ресурсларидан фойдаланиш самарадрорлигига ба ҳ о беришда персоналнинг рентабеллиги к ў рсаткичи (фойданинг саноат ишлаб чи қ ариш - персонали ў ртача йиллик сонига нисбати) катта а ҳа миятга эгадир. Фойда ма ҳ сулотни сотиш рентабеллигига, капиталнинг айланиш коэффициентига ва ҳ аракатдаги капиталнинг суммасига бо ғ лиқ б ў лганлиги сабабли мазкур к ў расткичнинг омилли моделини куйидагича тасаввур этиш мумкин: Биринчи модел буйича сотиш рентаб е ллиги даражасининг капитал айлани ш коэффициенти ва ме ҳ нат капитал билан таъминлаганлигининг ў згариши ҳ и с обига битта х одимга т ўғ ри келадиган фойданинг қ анчалик ў згарганлигини ани қ лаш мумкин. Битта х одимга т ўғ ри келадиган фойда 4- жадвал маълумотида 6 млн.сўм к ў пдир: (0,193-0,1879)*1,95*244,225=+2,43 млн.с ў м Капиталнинг айланиши (2-1,95)*0,193*244,225=+2,30 млн. с ў м Капитал билан таъминланиш ; (247,525-244,225)*2*0,193 =+1,27 млн.с ў м жами + 6,00 млн.сўм Икки модел битта ходимга т ўғ ри келадиган фойда қ анчалик ў згарганлигини ани қ лаш имконини беради. Бу ў згариш ма ҳ сулотни сотиш

рентаб е ллиги дараж а си ишлаб чи қ арилган ма ҳ сулот умумий ҳажмида тушумнинг салмоғи ме ҳ нат ун у мдорлиги ҳ исобига р ў й беради: Сотиш рентабеллиги: (0,193-0,1879)*0,9922*480=+2,43 млн. с ў м Товар ма ҳ сулотида қийматдаги тушум улуши: (0,9581-0,9922)80,193*480=-3,15 млн. сўм ме ҳ нат унумдорлиги : (516,33-480)80,193*0,9581=+6,72 млн. сўм жами + 6,0 млн. сўм жадвал Ишлаб чиқариш корхонаси персонал рентабеллигини омиллар бўйича та ҳ лил қ илиш учун маълумотлар. К ў рсаткич Режа Ҳ а қ и қ а тда Четга чи қ иш Ма ҳ сулотни сотишдан олинган фойда млн. с ў м 17900 19296 1396 Персоналнинг ў ртача р у йхат сони, киши 200 202 202 Ма ҳ сулотни сотишдан келган тушум млн. сўм 95250 99935 4685 Товар-ма ҳ сулот амалдаги нархларда млн. сўм 96000 104300 8300 Товар-ма ҳ сулот қ ийматида тушумнинг салмо ғ и % 99,22 95,81 -3,41 Капиталнинг ў ртача йиллик суммаси млн. сўм 48845 50000 1155 Битта ходимга т ўғ ри келадигин фойда млн. сўм 89.5 95,5 6,0 Ма ҳ сулот р ен таб е ллиги % 18,64 18,5 -0,14 Сотиш рентаб е ллиги % 18,79 19,3 0,51 Капитал айланиш рентаб е ллиги 1,95 2,0 0,05 Битта ходимга т ўғ ри келадиган капитал ми қ дори млн. сўм 244,225 247,525 3,3 Ҳ исобот давридаги ма ҳ сулот млн.сўм 480 516,33 36,35 Иккинчи моделнинг қ улай томони шундаки, у меҳнат унумдорлигининг ў сиш омилини персоналини рентабеллигининг ошиш суръатлари билан бо ғ лаш имконини беради. Бунинг учун ва қ т омили ҳ исобига ма ҳ сулот ишлаб

чи қ ариш ў ртача йиллик ми қ дори ў згаришини тов а р ма ҳ сулотининг бир сўми ҳ исобига фойданинг ҳ а қ и қ ий даражасига к ў пайтириш керак. 3 –жадвалдан саноат ишлаб чи қ ариш персонали ў ртача йиллик ма ҳ сулот ишлаб чи қ ариш даражасини шакллантирувчи омиллар ҳ исобига битта х одимга т ўғ ри келадиган фойда қ анчалик ў згарганлиги кўриниб турибди. Айрим омиллар таъсирининг салбий натижаларини корхонада ме ҳ нат ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш заҳираларидан фойдаланминганлиги сифатида ба ҳ олаш мумкин. жадвал Ишлаб чиқариш корхонасида бир ходимга т ўғ ри келадиган фойданинг ў згариш омиллари. Омиллар ЙМ, млн. сўм Битта ходимга т ўғ ри келадиган фойданинг ў згариши, млн. сўм 1. Ишчилар салмо ғ и 10,08 10,08*0,185=+1,86 2. Битта ходим бир йилда ишлаган кунлар сони -22,27 -22,27*0,185қ-4,12 3. Иш кунининг давом этиши -8,83 -8,8380,185=-1,63 4.Ишчилар ў ртача соатлик ма ҳ сулот ишлаб чи қ аришининг ў згариши 40,03 40,03*0,185=+7,41 5.Корхонада белгиланадиган ба ҳ оларнинг ў згариши 17,32 17,32*0,185=+3,20 Жами 36,33 36,33*0,185=+6,72 4.1 Ишлаб чи қ аришни ташкил этиш 16,09 16.09*0,185=+2.98 4.2 Ишлаб чи қ аришнинг техникавий даражасини ошириш 15,01 15,01*0,185=+2.78 4.3 Иш ва қ тининг унумсиз сарф б ў лиши -2,46 2,46*0,185=-0,46 4.4 Ишлаб чи қ аришнинг тузилиши 11,39 11,39*0,185=+2,11 Жами 40,03 40,03*0,185=+7.41

Хулоса Меҳнат унумдорлигининг ошиши унинг даражасига таъсир этадиган барча омилларни ва имкониятларни кўпайтиришни тақазо этади. Меҳнат унумдорлиги омиллари - маҳсулот, иш ёки хизматлар ишлаб чиқаришда ёлланма меҳнат сарфи миқдорининг ўзгаришига таъсир этувчи сабаблар, ҳараатлантирувчи кучлардир. Меҳнат уннумдорлигини ошириш омиллари – жамиятдаги ишлаб чиқариш кучларининг сифат ва сон жиҳатдан янгиланиши тушинилади. Бу омиллар ўз навбатида моддий - техникавий, ташкилий, иқтисодий ва ижтимоий-руҳий омилларга ажратилади. Меҳнат унумдорлигини оширишнинг имкониятлари (резервлари) – ишлаб чиқариш корхоналарида самарадорликни янада ошириш учун мавжуд бўлган лекин турли сабабларга кўра фойдаланилмаётган салоҳиятли имкониятлар тушунилади. Интенсив йўл – бу маҳсулотга сарфланаётган меҳнат сиғимини камайтириш орқали иш вақтини тежашни акс эттиради. Меҳнат унумдорлиги ўсишининг экстенсив йўлида иш вақтидан тўлиқ фойдаланишнинг салоҳиятли микониятлари аниқланади. Ишлаб чи қ ари ш кўрсаткичларининг ўзгаришига қайси омиллар ижобий, қайси омиллар салбий таъсир кўрсатиши чуқур таҳлил натижасида аниқланади.

Адабиётлар рўйхати 1. Абдураҳмонов Қ . Ҳ. ва бошқалар «Меҳнат иқтисодиёти ва социологияси». Дарслик. – Т.: Ўқитувчи, 2001. 2. Абдураҳмонов К.Х., Шарифулина Т.А. «Экономика и социология труда» Учебная пособие. М.: - 2002. 3. Абдураҳмонов Қ .Х. «Меҳнат иқтисодиёти (назария ва амалиёт)» Дарслик. – Т.: «Меҳнат» 2004. 4. Басовский Л.Е. Теория экономического анализа. Учебная пособие. – М.: «Инфра-М.» 2001 5. Зайцев Н.Л. Экономика организации. Учебник – М.: «Экзамен», 2004 6. Макконнелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс. 14-е издание – М.: «Инфра-М», 2002 7. Под обҳей ред. Волгина Н.А., Одегова Ю.Г. Экономика труда (социально- трудовые отношения) –М.: «Экзамен», 2002 8. Холмўминов Ш.Р. ва бошқалар «Меҳнат кўрсаткичлари таҳлили. Ўқув қўлланма. –Т.: Адабиёт жамғармаси нашриёти. 2004. 9. Ерохина Р.И. Самраилова Е.К. Анализ и моделирование трудовых показателей на предприятии М., «МИК» 2000.

Похожие

Меҳнат унумдорлигини таҳлил қилиш

Меҳнат кўрсаткичларини таҳлил этиш методлари

Меҳнат жамоаси аъзоларининг ижтимоий ҳимоя қилинишини таҳлил этиш

Бизнес фаолиятини таҳлил этиш ва режалаштириш

Иқтисодий таҳлил тизимида меҳнат кўрсаткичларининг ўрни ва роли