Меҳмонларни қабул қилиш ва жойлаштирув хизмати кўрсатилишини ташкил этиш - Экономика - Рефераты

Меҳмонларни қабул қилиш ва жойлаштирув хизмати кўрсатилишини ташкил этиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

222 KB

Меҳмонларни қабул қилиш ва жойлаштирув хизмати кўрсатилишини ташкил этиш Режа: 1. Қабул қилиш ва жойлаширув хизмати 2. Меҳмонхонада жой ва номерларни бронлаштириш тартиби 3. Келган меҳмонларни рўйхатга олиш ва жойлаштириш 4. Яшаб турганлар билан ҳисоб - китоб турлари ва уларни рўйхатдан чиқариш

1. Қабул қилиш ва жойлаширув хизмати Жаҳон амалиётида анча кенг тарқалган «Front office хизмати» ўзбек тилига, (олд офис) ёки Қабул қилиш ва жойлаштириш хизмати деб таржима қилиниши, бизнингча, унчалик ҳам муваффақиятли чиқмаган, негаки Қабул ва жойлаштирув хизмати инглиз тилида «Reсeption» деб аталади ва бўлинма сифатида Front office га киради, унга консъерж хизмати, швейцарлар, багаж ҳаммоллари, пажлар (uniformed serviсe), телефон операторлари, меҳмонлар билан ишлаш бўйича менежер (guest relations manager) ва кўпинча бронлаштириш хизмати киради. Отелнинг ана шу бўлинмасига эса санаб ўтилган барча хизматлар бўйсунадиган Жойлаштирув бўйича директор (Front office manager) раҳбарлик қилади. Front office — меҳмонхонанинг қўмондонлик пункти, унинг асаб маркази, меҳмон меҳмонхона билан учрашадиган ва хайрлашадиган жой. Меҳмон учун Front office — бу меҳмонхонанинг юзи ва боз устига, кўпгина ҳолларда меҳмоннинг отел билан бутун муомаласи қабул қилиш хизмати стойкасида турган персонал билан муомала ва мулоқот қилиш билан чекланган бўлади. Шунинг учун ҳам ниҳоятда турли-туман одамлар билан муомала қилиб билиш маҳорати — ана шу хизмат ходимларнинг энг муҳим фазилатидир. Бу хизмат ходимлари товар — отелни сотишни билишлари, меҳмонхонанинг дуруст имижини яратиши, меҳмонхона менежментининг меҳмоннинг ҳар қандай муаммосини ҳал қилиб беришга, унга хавфсизликни таъминлаб беришга қодир вакили бўлишлари ва, умуман, саёҳатчиларнинг энг аъло дўстлари бўлишлари лозим. Қабул қилиш хизмати маъмури дурустгина психолог бўлиши ва ҳар қандай мижоз билан муомала қилишга тўғри йўлни топа билиши, меҳмонхона меҳмони нимани қадрлашини бир лаҳзадаёқ баҳолай олиши лозим (масалан, сокинликни ёки кўнгилочар эрмакларга яқинликни). Қабул қилиш хизмати ходимлари меҳмонхона тўғрисидаги (ҳар бир номер лаёқати ва камчиликлари, нарх, меҳмонхона барча хизматлари жойлашуви ва

иш соатлари), шаҳарнинг диққатга сазовар жойлари ва у бўйлаб ҳаракатланиш усуллари, транспорт иш жадвали, театрлар, музейлар ва ҳоказолар тўғрисидаги барча ахборотларни муфассал эгаллашлари лозим. Қабул қилиш ва жойлаштирув хизматининг асосий функцияси келган меҳмонларни рўйхатга олиш, номерларни тақсимлаш, мижозларни жойлаштириш ва рўйхатдан чиқариш, шунингдек, уларга кўп сонли қўшимча хизматлар кўрсатишдир. Қабул қилиш хизмати меҳмонхона холлида жойлашган бўлиши лозим. Бунда қабул қилиш хизмати клерклари ўз жойидан туриб лифтларни кўра олиши мақсадга мувофиқдир. Бу нарса ташриф буюрувчи ва башаж устидан қўшимча назоратни амалга оширишга имкон беради. Front office кеча-кундуз, одатда уч сменада: 7 дан 15 гача, 15 дан 23 гача, 23 дан 7 гача фаолият кўрсатади. Табиийки, тунги смена қисқартирилган таркибда меҳнат қилади. Юқорида санаб ўтилган бўлинмалардан ташқари Front officeга шунингдек иккиёқлама бўйсунувда — қабул қилиш хизмати ва бухгалтерия бўйсунувида бўлган меҳмонхона кассаси ҳам киради. Бронлаштириш хизмати билан шунга айнан ўхшаш вазият юзага келади ва унинг ишини нафақат Front office manager, қолаверса маркетинг бўлими директлори ҳам назорат қилади. Front office мижозлар, уларнинг диди, нималарни афзал кўриши, туҚилган куни ҳақидаги ахборотларни тўлаш ва сақлашни амалга оширади. Меҳмонлар тўғрисидаги ахборот ва VIP-мижозлар билан бевосита муомалада бўлиш билан меҳмонлар билан ишлаш бўйича менежер (guest relation manager) шуғулланади, ўта муҳим меҳмонларни эса бош директорнинг ўзи кутиб олиши мумкин. Театрлар ва музейларга патталарни бронлаштириш, трансфер ташкиллаштирилиши (меҳмонларни аэропортдан меҳмонхонагача ва аксинча элтиб қўйиш), автомобилларга буюртма бериш ва бошқа шунга ўхшаш ишлар билан консьерж шуғулланади. Малакали консьерж Римда, Ватиканда Папа ҳузурида қабул маросими уюштириши, Парижда мижозни дунё айлана саёҳатга жўнатиши, Нью-Йоркда эса энг модабоп мзюклга патта олиб

бериши мумкин. Консьерж шунингдек бутун меҳмонхона лоббиси персонали ишини мувофиқлаштиради (uniformed servise), бу лоббига швейцарлар (doorman), багаж ҳаммоллари (porter), пажлар (belman) лифтёрлар киради. Бу хизмат иши мураккаб бўлмаса-да, муҳимдир. Швейцар меҳмонни қарши олади, эшикни очади, такси чақириб беради, парковкага раҳбарлик қилади, меҳмонга юкларни туширишда ёрдам беради, багажни қўриқлаб туради ва уни ҳаммолларга топширади, ҳаммоллар эса юкни меҳмонхонага кўтариб киради ва бундан буёҚига номерларга қараб ташийди. Швейцар шунингдек меҳмонга шаҳарда мўлжал олишига ёрдам бериши, шаҳарнинг диққатга сазовор жойларини билиши лозим ва ҳоказо. Паж (bellman) меҳмонни номерга кузатиб қўяди, унинг қўл багажини ташиб боради, номерни очади, унинг тайёрлигини текширади, меҳмонга номер асбоб-ускуналаридан фойдаланиш қоидаларини тушунтиради, шунингдек, хат-хабарларни элтиб беради ва хат ташувчининг бошқа функцияларини бажаради. Бундан ташқари, паж — директорнинг кўз- қулоқларидир, у ўзи шубҳа остига олган барча ҳодисалар «юқори»га билдирув бериши лозим. Кириш ва чиқиш телефон қўнғироқлари — телефон операторлари компетенциясига киради, айни маҳалда улар сўзлашувларга ҳақ тўланишини назорат қилишлари лозим. Телефон хизмати функцияларига меҳмонларни уйғотиб қўйиш, шунингдек, мижозларнинг саволларига жавоб бериш (ёуи уларни ахборот хизматига бериш) киради. Телефон хизмати операторлари ёқимли овозга эга бўлишлари лозим. Бундан ташқари, меҳмонхона администратори (портье) қуйидаги фазилатларга эга бўлиши керак. Админстратор қ уйидагиларни бажара олиши лозим: 1) ёрдам беришни; 2) ҳужжатларни расмийлаштиришни; 3) меҳмонхона комплекси объектларида мўлжал олишни; 4) «билмайман», «менга бу нарса маълум эмас» тарзидаги уюшган лаёқатсизликка йўл қўймасликни;

5) форма саранжом-саришталигини сақлашни; 6) хорижий тилларни билиши; 7) меҳмондўстликка мойиллаштирувчи атамаларни ишлатишни; 8) рақобатбардошликни сақлаб туришни; 9) эртанги кун учун иш жойини тайёрлашни; 10) максимал даражада ташаббускорлик кўрсатган ҳолда субординацияга риоя этиши; 11) масъулиятни зиммага ола билиши. Front office да меҳмонга ҳавола этиладиган бошқа хизматлардан молиявий хизматлар кўрсатиш (валюта айирбошлаш ва ҳоказо), почта хизматлари, шаҳар тўғрисида ахборот бериш ва бошқаларни айтиб ўтиш мумкин. Бироқ, меҳмонхонанинг ана шу бўлинмасида энг муҳим операциялар номерни бронлаштириш, рўйхатга олиш, келганларни жойлаштириш ва мижозни рўйхатдан чиқариш саналади. Front officeда экскурсия бюролари, автомобиллар прокати бўйича фирмалар, туристик фирмалар ва ҳоказо сервич бўйича ҳамкорлар билан дуруст йўлга қўйилган бевосита алоқалар мавжуд бўлиши лозим. 2. Меҳмонхонада жой ва номерларни бронлаштириш тартиби Бронлаштириш — меҳмонхонадаги жойлар ва номерларга олдиндан буюртма беришдир. Ана шу жараёндан меҳмонларга хизмат кўрсатиш бошланади. Номерларни бронлаштириш билан бронлаштириш бўлими ёки қабул қилиш ва жойлаштирув хизмати менежерлари шуғулланади. Айнан ана шу бўлинмаларга мижозлардан бронлаштиришга талабномалар келиб тушади. Талабномаларни расмий равишда тўплашдан ташқари бронлаштириш бўлими меҳмонхона ўринларига талабни ўрганиши ҳам лозим. Меҳмонхонанинг кўп йиллик иш тажрибасини ўрганиб, айнан махкур минтақада бўлиб ўтадиган тадбирлар режасини (спорт мусобақалари, карнаваллар, съездлар, фестиваллар ва ҳоказо) инобатга олиб, жойларга

талабни прогнозлаштириб ва ўтган ва ҳозирги даврда номерлар иш юкланмасини таҳлил қилиб, бронлаштириш бўлими маркетинг хизмати билан биргаликда меҳмонхона фаолиятини режалаштиради. Оммавий тадбирлар ўтказиладиган вақтда меҳмонхона жойларига талаб бир неча марта ортиб кетади. Меҳмонхона учун иштирокчилар катта миқдори қатнашадиган тадбирлар учун жойларни бронлаштириш фойдалидир, негаки бу ҳолда олдиндан буюртма воқеадан анча аввал амалга оширилади ва унинг бекор қилиниши таваккали унча катта бўлмайди (яъни олдиндан буюртмаланган жойдан воз кечиш). Меҳмонхонанинг иш юкланмаси мавсумга, айнан мазкур тумандаги ишчанлик фаолллигига, иқтисодий ва сиёсий вазиятга боғлиқ бўлади. Сиёсий беқарорлик палласида бўлиб туриш хавфсизлигини таъминлаш иложи бўлмагани туфайли мазкур жойга нисбатан туристларнинг қизиқиши пасаяди. Мавсум авж палласида эса меҳмонхона иккиламчи бронлаштиришга йўл қўйиши мумкин. Иккиёқлама бронлаштириш — бу бир вақтнинг ўзида мижозларга битта ва айнан ўша санада меҳмонхонадаги жойларни келгусида ҳавола этишни тасдиқлашдир. Бундай йўлни танлар экан, меҳмонхона таваккалга йўл қўяди. Ҳ ар иккала мижоз ҳам келиб қолса, қандай иш тутиш керак? Албатта, эҳтимол, улардан кимдир етиб келишидан аввал маълум бир вақтга талабномани бекор қилади ёки шунчаки белгиланган кунда етиб келмайди. Ана шунда таваккал ўзини оқлайди. Мабодо ҳар иккала мижоз ҳам меҳмонхонага етиб келса, ким эртароқ келган бўлса, ўша жойни олади. Иккинчи мижозни қаноатлантириш учун эса меҳмонхона ихтиёрида бир неча йўллар бўладики, иккиёқлама бронлаштиришни амалга ошира туриб бўлим менежерларни уларни ёдда тутишлари лозим. Иккила мижоз бир вақтда етиб келган тақдирда ё ки турист олдиндан бронлаштирисиз етиб келган ҳолда, меҳмонхонада жой бўлмаганда, тураржойни ижарага берувчи фирмалар ва мижозни қайтадан жўнатиб юбориш мумкин бўлган яқин жойлашган меҳмонхоналар билан алоқа мавжуд бўлади ва иш беради. Баъзида

бронлаштириш бўлими бронга талабномани бошқа меҳмонхонага жўнатади, у эса мижозга жой берилишини, аммо бошқа меҳмонхонада ҳавола этилишини тасдиқлайди. Бу ҳолда эса меҳмонхонани ўзгартиришга мижоз розилигини олиш зарур. Меҳмонхона учун ҳам, меҳмон учун ҳам номерлар қанчалик эрта бронелаштирилса, шунчалику соз бўлади. «Меҳмонхона хизматлари кўрсатиш тўғрисидаги қ оидалар»га кўра, «ижро этувчи иккала томон имзолаган ҳужжатни тузиш йўли билан, шунингдек, почта, телефон ва талабнома ташаббуси истеъмолчининг ўзидан чиқаётганини ишонарли аниқлашга имкон берувчи бошқа алоқа ваоситасида бронлаштиришга талабномалар қабул қилиш йўли билан меҳмонхонадаги жойларни бронлаштиришга оид шартнома тузишга ҳақлидир». Башарти, агар ташкилот меҳмонхона хизматларидан мунтазам фойдаланиб келса, унда маълум муддатга шартнома тузиш у учун фойдалидир. Бу ҳолда ташкилотга ўз тартиб рақами берилади ва шартнома шартлари бажарилган тақдирда меҳмонхона ана шу ташкилот томонидан жўнатилган туристларга яшаб туриш учун жой ҳавола этади. Ўозирги вақтда кўплаб туристик фирмалар маълум бир меҳмонхона билан шартномалар тузишга ҳаракат қилади. Мунтазам равишда мижозлар етказиб берувчи туристик фирмалар учун меҳмонхона яшаб туришга, овқатланиш ва айрим хизматларга тўловларда сийловлар белгилайди. Меҳмонхона ва туристик фирма ўртасидаги шартномада туристларни жойлаштиришга талабнома қайси муддатда муддатда берилиши, тўлов қачон ва қай тарзда амалга оширилиши кўрсатилган бўлиши лозим. Жуда кўп ҳолларда бронлаштириш ижарага олишни эслатади, негаки узоқ даврга мўлжаллаб амалга оширилади, эҳттимол, бир неча номерлар ва ҳатто қаватларга ҳам дахлдор бўлиши мумкин. Меҳмонхонада жой ёки номерни бронлаштиришнинг бир қанча усуллари бор: ёзма, о ғ заки ва компьютер орқали.

Почта орқали ёки факс ёрдамида мижоз меҳмонхонага хат-талабнома жўнатади. Бундай талабномани меҳмонхонанинг ўзида бронлаштириш бўлимида ҳам расмийлашириш мумкин. Талабнгомалар билан ишглаш катта эътиборни талаб қилади. Бронлаштиришга оид ҳар бир талабома ва буюртмани бекор қилиш рўйхатга олиниши лозим. Башарти, агар бронлашириш бўйича менежерлар буюртмани вақтида бекор қилишмаса, унда номер хато аниқламагунига қадар сотилмасдан қолиб кетиши мумкин. Фақатгина фирма бланкасига ёзилган талабнома буюртмаланган номерга тўлов ҳақидаги тасдиқлов ҳужжати бўлиб хизмат қилади. Номерни бронлаштираётган ташкилот талабномасида ана шу ташкилотнинг реквизитлари (номи, адрреси, телефон, факс, банкдаги ҳисобрақами) келитирилган бўлиши мажбурийдир. Ўар қандай ҳолда талабномада қуйидаги маълумотлар бўлмоҚи лозим: • номерлар сони ва тоифаси; • меҳмонхонада яшаб туриш муддати; • келувчилар фамилиялари; • тўлов шакли (нақдинасиз ёки нақ ҳисоб-китоб, ҳақ тўловчи ташкилотнинг реквизитлари). Талабнома қайд этилади (қайдлов рақами берилади) ва талабнома олинган усул билан тасдиқланади ёки рад этилади. Телефон орқали бронлаштираётганда мижозга нисбатан эътиборли муносабатда бўлиш жуда муҳимдир, негаки ана шу сўзлашувдан олинган таассурот унинг умумийлигича меҳмонхонага муносабатини белгилаб беради. Мижоз учун жавобни қанчалик узоқ кутиши муҳимдир, чунки меъёрга кўра телефон гўшагини максимум беш чақирмадан кейин кўтариш лозим.

Телефон гўшагини меҳмонхона иш юкланмаси тўғрисидаги ахборотга эга бўлган ходим кўтариши лозим. Номерга телефон орқали талабномалар қабул қилувчи меҳмонхоналарда махсус бланкалар ишлаб чиқилган. Уларда талабномани тўлиқ ёзиб ўтирмасдан, балки керакли графаларга белгилар қўйиш керак. Худди шундай бланкалар бронлаштиириш бўлими компьютерининг махсус бўлимида бўлиши ҳам мумкин. Телефон орқали бронлаширилганда ёзма равишда тасдиқлаш талаб этилади. Бронлаштиришнинг компьтер усули меҳмонхоналар ва мижозлар учун кенг имкониятлар очиб беради. Жаҳон амалиётида бронлаштиришнинг компьбтер тизими маълум: бронлаштиришнинг корпоратив тармоҚи занжирга кирувчи отелларни бирлаштиради, бронлаштишнинг бошқа бир тармоҚи эса занжирга кирмайдиган мустақил меҳмонхоналарни бирлаштиради. Тармоқ орқали бронлаштирганда жойларга буюртма бериш бошқа бир шаҳарда ёки ҳатто бошқа бир мамлакатда жойлашгган меҳмонхонада амалга оширилиши ҳам мумкин. Автоматлаштирилган тармоқнинг афзаллиги шундаки, бронлаштириш ана шу занжирсининг ана шу шаҳарда бўлган исталган бошқа бир меҳмонхонасига қайтадан жўнатилиши мумкин. Компьютер тармо ғ и меҳмонхонадаги номерга буюртма беришни телефон орқали ҳам амалга ошириш мумкин. Компьютер тармоҚи бўйича диспетчер отел билан боҚлайди ва бронлаштириш имконияти аниқлаштиради. Бу усул унчалик ҳам қулай эмас, негаки бронлаштириш ва жойлаштириш шартларини аниқлаштириб олиш учун жуда кўп вақт талаб қилинади. Комьютер ёрдамида бронла ш тиришнинг янада икки усули мавжуд: отелнинг ўзи шахсий Интернет-саҳифасига эга ёки Интернет- бронлаштиришщ тизимларидан бирининг аъзоси санадади (orexca. com, WEB International, Nota bene ва бошқалар). Харажатлар унча кўп бўлмагани ҳолда ҳавола этилаётган имкониятлар кенглиги туфайли тизимлар тобора оммабоп

бўлиб бормоқда. Мижозларни жалб этишнинг ана шу усули самарадорлиги олинган буюртмага жавоб вақти қанча кам бўлса, шунча юқори бўлади. Тасдиқловни жўнатиш тезлиги келиб тушувчи талабномаларга ишлов бериш жараёнини автоматлаштириш даражасига ва меҳмонхона ва гаент ўзаро ҳамкорлиги аниқ-расолигига боғлиқ бўлади. Ана шу икки бў ғ ин ўртасида ахборот айирбошлашни тўғри ташкил этиш мижоз томонидан тасдиқловни олиш вақтини минимумгача қисқартиришга имкон беради (идеал маънода online кўпи билан 7 секунд вақтни банд қилиши лозим, бу нарса мамлакатимизда камдан-кам учрайди). Меҳмонхона Автоматик бошқарув тизими (АБТ) ва Интернет бронлаштиришни бирлаштириб, меҳмонхона ва агент бўш турган номер фонди тўғрисидаги, меҳмонхона томонидан ҳавола этилаётган номерлар ва хизматлар категориялари ҳақидаги, шунингдек, жорий тарифлар, сийловлар, меҳмонлар учун махсус дастурлар ва ҳоказолар хусусида ахборотларни тезкор айирбошлаш имкониятига эга бўлади. Тарифлар бунчалик фойдали тез-тез янгиланиб туриши имкониятига эга бўлган меҳмонхона ўз навбатида янада мослашувча нарх сиёсати олиб бориши ва талабга адекват жавоб қайтариши мумкин. Мазкур тизимда бронлаштириш қуйидаги тарзда кечади. Мижоз Интернет-бронлаштириш тизими WEB-сайтига киради ва бронлаштириш қоидалари билан танишади. Шундан кейин у меҳмонхонани танлайди. Бўш турган номерлар мавжудлигига ишонч ҳосил қилгач, е-mail орқали тизимга буюртма жўнатади. Тизим буюртмага автоматик тарзда ишлов беради (ностандарт ҳоллардан ташқари) ва олодиндан тўлов киритиш шартлари билан бирламчи тасдиқловнми жўнатади, мижоз эса кутиб туриш варақасига киритилади. Мижоздан тегишли кафолатлар олинганидан кейин (олдиндан тўлов, кафолат хати ваа ҳоказо) мижоз агентдан броннинг пировард тасдиқловини олади.

Пировард тасдиқловнома нусхаси меҳмонхонага жўнатилади. Бу ерда брон кейинчалик автоматик тарздаги ўзгаришлар билан бирга иш юкланмаси графигига киритилади. Башарти, меҳмонхона ўз хусусий саҳифасига эга бўлса, келиб тушгаётган талабномаларга жавоб қайтариш меҳмонхона резервашириш хизматининг функцияси саналади. Мижоздан тегишли кафолатлар олинганидан кейин (олдиндан тўлов, кафолат хати ва ҳоказо) мижоз меҳмонхонадан пировард тасдиқловнмани олади. Номер фонди статусини кейинчалик ўзгартириш билан брон иш юкланмаси графигига киритилади. Интернет уйдан чиқмасдан туриб, воситачиларсиз меҳмонхона тўғрисидаги зарур ахборотларни олишга, номерлар қандай расмийлаштирилганини кўриш имконини беради. Телефон ёки компьютер орқали бронлаштирилганда резервлаштириш тўсатдан тўхтаб қолиши жатари мавжуд бўлади ва тасдиқловнома олмаган мижоз рўйхатдан ўтиш учун етиб келиши ва номер олмаслиги мумкин, чунки бўш турган номерлар йўқлиги маъдум бўлиб қолади. Талабномалар бўйича бронлаштириш бўлими муайян муддатга (йил, ой, ҳафта) меҳмонхона иш юкланмаси истиқболли режасини ва жорий кунга иш юкланмаси режасини (5-расм) тузиши мумкин. Бронлаштириш бўлими жорий вақтда номерлар иш юкланмаси тўғрисида ахборотлар берувчи қабул қилиш ва жойлаштирув хизмати билан доимий ўзаро ҳамкорлик қилиши лозим. Башарти, агар иш юкланмаси тўғрисидаги ҳисобот нотўғри тузилган бўлса, унда менежерлар иш юкламасига тааллуқли бўлган нотўғри қарорлар чиқариши мумкин. Номер сотилмасдан қолиб кетганда эса бу нарса меҳмонхона даромадини тушириб юборади.

расм. Жорий кунга иш юкланмаси режаси Бую ртм а тарт Мамл акат Фамилияси, исми, шарифи Қабул қилувчи ташкило т Кели ш Кетиш Хона рақами Изоҳла р 01/0 Ўзбек Имом Б. Ўзинт 01.01 06.01 541 02/0 0 Муста қил Белинский А. Евротур 01.01 10.00 02.01 12.00 142 03/0 0 Муста қил Сидоров И. Интероси ё 01.01 12.00 05.01 12.00 322 04/0 0 Бельг ия Хинкул В. Ўзинтур 01.01 18.00 10.01 12.00 201 Нонуш та 05/0 0 Амери ка Стивенсон Д. Виславту р 01.01 14.00 06.01 12.00 108 06/0 0 Ўзбек истон Каримов А. Жасмина 01.01 14.00 06.01 12.00 109 07/0 0 Ўзбек истон Раҳимов С. Жасмина 01.01 14.00 06.01 12.00 ПО 08/0 0 Щвец ия Родригес А. Жасмина 01.01 20.00 10.01 12.00 210 Меҳмонхона томонидавн мижозга жўнатиладиган махсус билдиришнома билан тасдиқланган бронлаштириш тасдиқловномса деб юритилади. Резервлаштииш тўҚқрисида тасдиқловнома олиш учун резервлаштириш тўғрисидаги билдиришнома мижозга почта ёки факс орқали етиб бориши учун маълум вақт талаб қилинади. Одатда тасдиқловномада талабнома қайдлов рақами, меҳмоннинг тахмин қилинаётган етиб келиш ва жўнаб кетиш санаси, буюртмаланган номер типи, меҳмонлар сони, талаб этиладиган кроватлар сони, шунингдек, меҳмоннинг ҳар қандай махсус қўшимча писанда қилинадиган талаблари кўрсатилади. Мижоз эса қандайдир кутилмаган вазиятлар учун ана шу тасдиқловномани меҳмонхона ўзи билан бирга олиб келади. Аммо бундай тасдиқловнома мижоз учун ҳар доим ҳам кафолат ҳисобланмайди, чунки шундай бир қоида мавжуд: башарти, агар меҳмон соат 18.00 гача қадар етиб келмаса, меҳмонхона учун зарурат бўлган тақдирда ана шу брон бекор қилинади.

Бронлаштириш тизимини ривождлантиришда бир қатор муаммолар бўлиши мумкин. Унга қуйидагилар киради: • лазерли оқма принтерлардан фойдаланган ҳолда қиммат турадиган электрон асбоб-ускуналарни сотиб олиш ва ўзлаштириш; • бундай асбоб-ускуналарни татбиқ этиш ва ишдаштишини тартибга солиб туришда савдохон мутахассислар танқислиги; • мазкур даражадаги техникавий объектларни жойлаштириш учун зарур бўлган майдонлар муаммоси. Бироқ, ривожланиб боаётган интеграция шароитида бронлаштириш тизимини татбиқ этишга эҳтиёж ортиб боради. Меҳмонхона хўжалиги самарадорлигина эришиш учун операциялар кенг ҳажмини танлаб олган ҳолда ресторан, туристик бизнес ривожлантиришда ҳажмий характердаги имкониятларни янада кенгайтиради. Ўозирги шароитда бронлаштиришнинг кафолатланган ва кафолатмаган типлари кенг қўлланилмоқда. Мазкур типлар музмун-мундарижасини бойитиш учун хизмат кўрсатувчи какдрларнинг профессионал компетенциясини модернизациялашдан фойдаланиш керак бўлади. Бунда хизматлар сифатли ассортименти топқирлиги иш кўрсатиши лозим. Меҳмонхоналар у ёки бу типдаги номерларни бронлаштириш ана шу ҳолатга боғлиқ бўлади. Кафолатланган бронлаштириш — бу, отелнинг миджозга буюртма қилинган номерни олиши тўғрисидаги махсус тасдиқловномаси билан бронлаштиришдир. Бундай тасдиқловнома, башарти, меҳмон отелга кечикиб келиши эҳтимоли мавжуд бўлса, зарурдир. Бронлаштираётганда меҳмон кредит карточкаси рақами ёзиладики, бу нарса, башарти, меҳмон кечикиб келган тақдирда ҳам номерга ҳақ тўланиши кафолати саналади. Бундай шароитда меҳмон етиб келгунига қадар номер бўш тураверади. Кафолатланган резервлаштиришнинг қулайлиги шундаки, меҳмон, башарти, ундан фойдалана олмаслигини кўрса, буюртмани бекор қилиши ҳам мумкин.

Бундай тасдиқнома бўлганда меҳмонхона бўш турган номерлар мавжудлиги аниқ-расо манзарасига эга бўлади. Депозитли (авансли) тўлов кафолатланган бронлаштиришнинг бошқа бир шакли бўлиши мумкин. Айрим вазиятларда (масалан, таътиллар мавсуми қизҚин паллада) кутилаётган мекҳмон етиб келмаслиги туфайли хоналар бўш туриб қолмаслигидан сақланиш учун отел бир кун давомида ёки ҳатто бутун муддат мобайнида яшаб туриш қийматини аванс тариқасида ўтказилишини илтимос қилиши мумкин. Олдин тўлов туристик гуруҳларни жойлаштираётганлда ҳам талаб этилади. Бу айни маҳалда «келмасликлар» билан кураш усулидир. Кафолатланган бронлаштириш ўзз жозибадлорлиги ва ениллаштирилгшанига қарамасдан муайян муаммолардан холи эмас. Банк ўтказмаларини расмийлаштириш ушланиб қолиши, меҳмонхоналарда бронлаштирилган жойларга нархларнинг тебраниб туриши, арзимас сусткашлик учун жарималар, кафолатларга риоя этишда ташкилиш тизимнинг заифлиги, тескари алоқанинг сустлигини ана шу шундлай муаммолар сирасига киритиш мумкин.ю Бронлаштиришда саноат комплексида банд бўлган компаниялар, акциялдорлик жамиятларига кўпроқ эътибор қарпатиладли, хусусий шахслар учун бронлаштириш тизими заиф бўлиб қолаверади. Бундай ҳолат ҳувиллаб бўш турган хоналар мавжуд бўлган ҳолда реал талаб устун келувчи вазиятни юзага келтириши мумкин. Жарима санкциялари фақат Меҳмонхона хизматларини ҳавола этиш айланмасини заифлаштирган ҳолда хусусимй истеъмолчилар зарарига низоли вазиятларни кўпайтиради, аксинча, яхшиламайди. Кафолатламаган бронлаштириш ўз характерига кўра меҳмонхоналар имкониятини янада кенгайтиради. Маълумки, бинобарин, башарти, меҳмон маълум бир соатга қадлар етиб келмаса, меҳмонхонадаги номер бошқа ташриф буюрувчиларгша ҳавола эжтилиши ёки бўш турган деб ҳисобланиши мумкин.

Гуруҳ тарзида бронлаштириш (10 дан ортиқ номерлар блокини бронлаштириш) якка тартибда бронлаштиришдан энг аввало бронлаштириш хизмати менежери музокара ўтказиш ва гуруҳга хизмат кўрсатишнинг барча шартлари писанда қилинеадлиган контрактни тузиш учун контактли шахс билан махсус учрашиши билан якка тартибдаги бронлаштиришдан фарқ қилади. Навбатчиликдаги ўрнини эгаллаётганда эрта қабул қилиш хизмати клерки бўш турган номерларни меҳмонлар чиқиб кетган номерлар билан солиштириб кўради, олинган муммадан бронлаштирилган номерлани чегириб ташлайди ва натижада четдан келган меҳмонларга таклиф қилиш мумкин бўлган миқдори пайдо бўлади. Бунда қабул қилиш хизмати маълумотлари хўжалик хизматидан (housekeeping) олинган ахборот билан албатта таққосланиши лозим, чунки кўп ҳолларда мос келмаслик пайдо бўлиб қолиши мсумкин. Масалан, хўжалик хизмати номер бўш турибди деб кўрсатади, бронлаштириш хизмати маълумотларига қапраганда эса кафолатганган тўлов билан номер буюртмаланеган, шунинг учун ҳам номерни мижоз банд қилмасдан турган ҳол ҳам учрайди. Бошқа бир мисол — қабул қилиш хизматида номер банд қилинган дебю рўйхатга туширилган, хўжалик хизмати эса номерга багажлар йўқ ва мижоз тунамаган деб билдиришнома беради. Унча катта бўлмаган меҳмонхоналарда таблицалар ёрдамида амалга ошириладиган қўлда бронлаштириш техникаси ҳанузгача қўлланади. Қуйида келтирилган шакл энг оддий таблица ҳисобланади (таблица). Таблица Хоналар рақами Ой куни 1 2 3 4 5 31 1 2 3 Янада йирик отелларда 5-таблицада тақдим этилган шаклдан фойдаланилади.

Таблица Номерлар типи Ой куни 1 2 3 4 5 31 Бир ўринли 10 1 1 1 9 1 1 1 8 1 1 7 1 1 6 1 5 1 4 1 3 2 1 Икки ўринли 15 1 14 1 13 Мазкур таблицага кўра отел 10 та бир ўринли ва 15 та икки ўринли номерларга эга. Талабнома келиб тушганда клерк тегишли кун графасигша «бирча»ни қўяди. 5-таблицада 1-числода 4 та бир ўринли номерлар бронлаштирилган (6 номер бўш), 2-числода 2 та бир ўринли ва икки ўринли номерлар бронлаштирилган (тегишлича 8 та бир ўринли ва 13 та икки ўринлши номерлар бўш). Бундай таблица ҳар бир тоифадаги бўш турган номерлар сонини яққол кўришга имкон беради. Меҳмонхоналарпда жойларни тақдим этишда ишонарлилик тизими сифатида бронлаштириш бой имкониятларни ўз ичига олади. Бронлаштириш молиявий тузилмаларни фаоллаштиради, номер фонди иш юкланмаси бўйича кафолатларни оширади, ташриф буюрувчилар географиясини кенгайтиради, шартнома тадбирлар ҳисобига меҳмонхонадан фойдаланиш ичстииқболларини юза келтиради. Бронлаштириш бизнес соҳасида бозор муносабатлари, ишчанлик контактларини шакллантириш борасида минтақалар, ташкилотлар ва компаниялар ўртасида шерикчилик алоқаларини мустаҳкамлайди. Меҳмонхонанинг тиждоат тузилмалари бронлашириш тизимида маркетингни такомиллаштира бориб, ундан мунтазам фойдаланиш

бўйича модулни шакллантирадилар. Қуйидаги ана шундай модуллар бўлиши мумкин: • бронлаштириш учун ихтисослаштирилган номерлар; • брон ва унинг қийматига тузатишлар киритиш; • бронни ташкил этишда мослашувчан шакллар; • бронлаштирилгшан жойларни эксплуатация қилишда прогнозлар тузиш; • номер фондини бронлдаштиришни рўёбга чиқариш да ишонарлилик тизимини мустаҳкамлаш; • меҳмонхонадаги бронлаштирилган жойларни сотиш бўйича профилактик чора-тадбирларни ташкил этиш; • доимий шериклар орасидан таъмирлаш-реставрация ишларини амалга ошириш учун молиявий ёрдам жалб этиш; • хизматларни модернизациялаш ҳисобига бронлаштиришдан қўшимча дивидендлар олиш. Шундай қилиб, меҳмонхоналарда жойларни бронлаштириш тизими интеграцион жараёнларни мустаҳкамлайди, меҳмонхона жойлари билан, қўшимча фойда билан таъминлашда ишонарлилик кафолатларини шакллантиради ва меҳмондўстлик индустриясини кенгайтиради. 3. Келган меҳмонларни рўйхатга олиш ва жойлаштириш Операцион жараённинг кейинги қисми — келиб жойлашиш, ўз навбатида, кутиб олиш, рўйхатга олиш, калитни топшириш ва номергача кузатиб қўйишдан иборат бўлади. Кутиб олишнинг икки кўриниши бўлиши мумкин: • аэропортда ёки вокзалда (олис остонада); • меҳмонхонага кираверишда ёки вестибюлда (яқин остонада). Олис остонада кутиб олиш меҳмонхонага етиб келгунига қадар меҳмон билан танишишга, хизмат кўрсатиш дастурини тузишга ёки тузатишлар киритишга, меҳмонхона ва ҳавола этиладиган хизматлар ҳақида ҳикоя қилиб

беришга имкон яратади. Бундан кутиб олиш ҳақида бронлаштириш пайтида шартлашиб олинади. Олий тоифадаги отелларда меҳмонларни кираверишда салом берувчи швейцар кутиб олади. Унча катта бўлмаган меҳмонхоналарда меҳмон қабул қилиш ва жойлаштирув хизмати устунчаси ёнига келади, унга маъмур салом беради. Мабодо мижоз меҳмонхонага биринчи марта келмаётган бўлса, унда унга отини айтиб мурожаат қилган маъқулроқдир. Бу ижобий таассурот уйҚотади. Маъмур ўтирмасдан, устунча ёнида тикка туриши кўплаб меҳмонхоналар учун бир қоида саналади. Бу билан у меҳмонга ўз ҳурматини алоҳида таъкидлаб кўрсатади. Рўйхатга олиш жараёни турли категорияга мансуб меҳмонхоналарда вақт ва хизмат кўрсатиш сифати жиҳатидан фарқ қилади, аммо меҳмон тўғрисидаги ахборотлар ҳамма жойда бир хилда бўлади. Автоматлаштирилган тизимга эга бўлган отелларда рўйхатга олиш жуда тез кечади. Рўйхатдан ўтишга келган мижозларнинг икки тоифаси фарқланади. Улардан бири меҳмонхонадаги жойни олдиндан бронлаштирган, бошқаси эса, йўқ. Меҳмонларга мижозларни брон бўйича жойлаштириш автоматлаштирилган меҳмонхоналарда бир неча минутни банд қилади, холос. Кутиб олишдан то калит олишгача 45 секунд вақт кетадиган бир япон меҳмонхонаси ҳам донг таратган. Олдиндан буюртма берилганда мижоз ҳақида маълумотлар бронлаштиришга талабномадан маълум. Маъмур талабнома рақамини аниқлаштиради, компьютер тизимидаги зарур модулни теради ва рўйхатга олишни амалга оширади. Мекҳмондан фақат рўйхатга олиш карточкасига имзо қўйиш талаб этилади. Олдиндан бронлаштирилмаган меҳмонларни рўйхатга олиш жараёни кўпроқ, баъзан 5 минутгача вақтни банд қилади. Мазкур ҳолда маъмур меҳмонга зарур бўлган жойлаштирув характерини инобатга олади.

Бундан ташқари, меҳмон билан мулоқот қилиш жараёнида номер қиймати, жойлашув муддати, тўлов тартиби сингари масалаларни муҳокама қилиш керак. Ана шу муҳокама чоҚида меҳмонхона ходими, псизология асосларини эгаллагани учун, меҳмоннинг тўловга лаёқати хусусида ҳукм чиқаришга имкон берувчи бошқа саволлар ҳам беради. Аксарият меҳмонхоналар учун меҳмондан унинг тўловга лаёқатига оид ўзига хос кафолатнома бўлмиш кредит карточкасини кўрсатишни илтимос қилиш нормал бир ҳол ҳисобланади. Мабодо мижоз «Американ экспресс», «Виза» ёки »Мастер кард» сингари етакчи кредит компанияларидан бирининг олтин карточкаси соҳиби бўлса, унда бу нарса тўлов борасида ташвишланмаслик учун бутунлай етарли асос эканлиги маълум бўлади. «Ўзбекистон Республикасида меҳмона хизматлари кўрсатиш тўғрисидаги Қоидалар»га биноан «ижро этувчи истеъмолчи билан хизматлар ҳавола этилишига оид шартнома тузишга мажбурдир. Хизматлар ҳавола этишга оид шартнома истеъмолчи томонидан паспорт, ҳарбий гувоҳнома, шахс гувоҳномаси, белгиланган тартибда расмийлаштирилган ва истеъмолчи шахсини тасдиқловчи бошқа ҳужжат кўрсатилган тақдирда тузилади». Башарти, жойлашиш тасдиқланса, меҳмон Ижро этувчи билан Истеъмолчи ўртасидаги шартнома саналувчи рўйхатга олиш карточкаси (анкета)ни тўлҚазади. Анкета меҳмон ўзининг доимий яшаш эойини, яшаб туришга ҳақ тўловчи ташкилот манзилини (агар тўлов учинчи шахс томонидан амалга оширилса) ва тўлов турини (нақд пуд, кредит карточкаси ёки чек). Анкетани жуда батафсил тўлдириш керак, чунки мижоз ҳақида маълумотлар таътил вақтида, мидознинг манфаатларига дахлдор бўлган иш юзасидан учрашувда иштирок этиш учун меҳмонзона яна тапшриф буюришга таклиф қилиш учун фойдаланилиши мумкин. Нотўғри ёзиб олинган манзилгоҳ реклама материаллари жўнатилишини фойдасиз бир нарсага айланиб қўйиши ёки меҳмон номерда унутиб қолган нарсалар қайтарилишини иложи йўқ ҳолга айлантириши мумкин. Бундан ташқари,

тўғри тўлдирилган манзилгоҳ (адрес) ҳатто меҳмон кўрсатилган хизматлар учун ҳақ тўламасдан жўнаб кетган тақдирда ҳам тўлов олинишини кафолатлайди. Анкетадаги жўнаб кетишга оид хато ёзилган сана, башарти, меҳмон эртароқ жўнаб кетгудек бўлса, номер суткалар сотилмасдан туриб қолишига олиб келиши мумкин. Меҳмон узоқ қолишни режалдаштирган тақдирда эса номер таҚин бир марта сотилиши мумкин. Натижада эса иккита норозхи меҳмон пайдо бўлади. Кредит картаси рақами нотўғри ёзилиши эса, агар меҳмон нақд пул билан тўламасдан жўнаб кетган бўлса, хизматларга ҳақ тўланмаслигига олиб келиши мумкин. Карточкани тўлдирар экан, меҳмон бу билан жойлаштирув турини, яшаб туриш давомийлигини ва номер қийматини таслдиқловчи меҳмонхона билан шартнома тузган саналади. Меҳмон анкетани тўлҚазганидан кейин маъмур анкета ва меҳмон паспорти маълумотларини солиштиради, анкетага меҳмон яшайдиган номер рақамини, келиш санаси ва вақтини ёзиб қўяди ва унга имзо чекади. Шундан кейин маъмур кўчиб киришга рухсатнома — номерни ёки номердаги дойни эгаллашга ҳуқуқ берувчи ҳужжатни ёзиб беради. Кўчиб киришга рухсатнома икки нусхада ёзиб берилиши лозим кассир ва портьега ёки қават бўйича навбатчига ўз вақтида жўнаб кетишни назорат қилиш учун картотекага). Ўақ тўлаганидан кейин икки нусза ҳисобрақам — яшаб тургани ва хизматлар кўрсатилгани учун у тўловни амалга оширишига асос бўладиган ҳужжатни оади. Рўйхатга олишда меҳмонга яшаб туриш учун ҳисобрақам ёзиб берилади. У номер (ёки жой)нинг суткалар сонига кўпайтирилган тарифи, бронлаштиришга тўловни, меҳмон рўйхатга олиш пайтида буюртма берадиган қўшимча хизматлар учун тўлов ва турли меҳмонхона йиҚимларини ўз ичига олади. Маъмур ташрифнома картаси (меҳмон картаси)ни — меҳмонхонага кириш ва номер калитини олишга ҳуқуқ берувчи ҳужжатни тўлҚазади. Меҳмон картаси ҳаммавақт бир нусхада ёзиб берилади ва унда қуйидаги маълумотлар бўлиши шарт: меҳмоннинг фамилияси, хона рақами ва яшаб туриш муддати.

Кўпгина меҳмонхоналар ташрифнома карптасидан реклама воситаси сифатида фойдаланади. Унда меҳмонхона жойлашган ер меҳмонхонагача етиб боришга ёрдам берадиган транспорт ҳақида маълумот, шунингдек, ёрдамчи ва қўшимча хизматлар тўғрисида: жойлашуви, иш соатлари ҳақида ахборот бўлиши мумкин. Расмийлдаштириш якунланганидан кейин коридор ходими ёки ҳаммол ходим меҳмонни унга ҳавола этилган номергача багажни ташишга ёрдам берган ҳолда кузатиб қўяди. Рўйхатга олиш вақтида етиб келганларнинг багажи меҳмонхона вестибюлида туради. Катта меҳмонхоналарда махсус хоналар бўлиб, ҳаммоллар меҳмонларнинг нарсаларини ташиб киритиб қўядилар. Багажларни идентификациялаш учун соҳиби фамилияси ёзилган талонлардан фойдаланиш қулай, рўйхатга олишдан кейин жса хона рақами ёзиб қўйилади. Бундай талонни меҳмон меҳмонхонага кирганда швейцар ёки ҳаммол беради. Шундай қилиб, багаж ташувчи ҳаммол иши соддалаштирилади. Агар талон бўлмаса, меҳмон ўз багажига ишора қилади, кўчиб киришга рухсатномани кўрсатади, бунда хона рақами кўрсатилган бўлади ва ҳаммол багажни номергача элтиб беради. Номерда у меҳмонхона асбоб-ускуналардан қандай фойдаланишни кўрсатади ва хавфсизлик қоидаларини айтиб беради. Туристик гуруҳларни рўйхатга олиш хусусиятлари Олдиндан буюртма бериш номерни кўчиб киришга олдиндан тайёрлаб қўйишга, маъмурлар ва багаж ташувчилар ишини режалаштиришга имконият туҚдиради. Гуруҳлар етиб келиши арафасида маъмур номерларни тайёрлаш ва жойлаштириш картаси (брон картаси)ни тўлҚазади. Туристик гуруҳлар меҳмонга жойлаширилганда унинг раҳбари маъмурга туристик фирма йўлланмасини (мазкур гуруҳнинг яшаб туриш ҳуқуқини тасдиқловчи ва тўлов амалга оширилганини кафолатловчи ҳужжат) ва

паспорт режими талабларига мувофиқ тарзда расмийлаштирилган гуруҳ рўйхатини тақдим этади. Маъмур ана щу гуруҳ учун бронлаштирилган хоналар номерларини хабар қилади. Гуруҳдан бўлмиш туристлар одатдла иккижойли номерларга жойлашадилар, фақат гуруҳ раҳбари учун биржойли номер ҳавола этилади. Барча туристлар анкета тўлдирадилар, «келишдан мақсад» графасига — «туризм» деб ёзиб қўйишлари керак. Маъмур нақдинасиз ҳисоб-китоб бўйича гуруҳ бўлиб кўчиб киришга рухсатномани тўлҚазади, унда туристлар яшайдиган хоналар рақамлари кўрсатилади. Ўар бир меҳмонга маъмур ташрифнома картаси ёзиб беради. Гуруҳни рўйхатга олаётганда яшаб туриш учун ҳисобрақам ёзиб берилмайди, негаки тўлов нақдинасиз ҳисоб-китоб бўйича амалга оширилади. Жуда кўп ҳолларда туристик фирмаларда йўлланма билан бирга багаж учун рақамли ёрлиқ ёзиб берилади. Ёрлиқдапги рақам туристнинг гуруҳ рўйхатидаги тартиб рақамига мос келади, гуруҳ рўйхати эса гуруҳ раҳбарида бўлади. Багаждаги рақамлар ва гуруҳ рўйхатини таққослаб, ҳаммол хона рақамини аниқлайди ва ўша жойга багажни элтиб беради. Кўпинча яшаб туришлик таҚин бир суткаси учун ҳақ тўламаслик мақсадида туристлар номерларни бўшатиб қўядилар ва багажни сақлов камерасига топширадилар. Аммо гуруҳ ихтиёрида туристлар дам олиши учун битта «штаб» номер қолади. Қабул қилиш хизматининг мумтоз ускунаси — бу калитлар учун ячейкалар бўлган стеллаж (сўкичак)дир. Номерга мос келадиган ҳар битта ячейкада калитдан ташқари номер тўғрисида қисқача ахборот ёзилган карточка ҳам туради (тариф, тўшак тури, номер жиҳозланиши, унинг хусусиятлари ва ҳоказо). Номер сотилганда тегишли ячейкага меҳмоннинг карточкеаси у ҳақдаги ахборот билан бирга қўйилади (фамилия, адрес, тариф, етиб келиш ва чиқиб кетиш санаси). Ана шу карточка муайян рангга эга бўлади. Номер бронлаштирилганда ячейкага бошқа рангдаги карточка

қўйилади. Бунинг шарофатидан клерк стеллажда қайси номерлар бўш турганлиги, қайсилари бандлиги ва бронланганини дарҳол кўра олади. Мазкур боб хотимасида қабул қилиш хизматининг айрим хусусиятларини кўриб чиқамиз. Тунги смена, табиийки, камроқ иш юкламасига эга бўлади. Шунинг учун ҳам ана шу сменада ишлаётган клеркнинг мажбуриятлари сирасига кун учун якунларни чиқариш, уларни меҳмонхонанинг бошқа бўлинмалари маълумотлари билан солиштириш, номер фонди ҳолати тўғрисида эрталабки смена учун ахборот тайёрлаб қўйиш (бўш турган, бронлаштирилган, таъмирланаётган номерлар миқдори, эрталаб эрталаб қанча меҳмон жўнаб кетиши ва етиб келиши ҳақида маълумот). Тунги клерк ўз навбатчилик пайтида менежер функциясини бажаради, бироқ мураккаб муаммолар вужудга келганда у ҳақиқий менежер билан тез орада боҚланиш имкониятига эга бўлиши лозим. Қабул қилиш хизмати турли хил мижозлар билан ишлаш специтфикасини инобатга олиши зарур. Туристик гуруҳларни рўйхатга олишга ана шу таомил-амалиётни жадаллаштириш учун эртароқ тайёргарлик кўриб қўйиш керак. Баъзида таржимон иштироки олдиндан таъминлаб қўйиш керак. Туристик гуруҳлар кўплаб ахборотларни талаб қилади (диққатга сазовор жойлар, транспорт ва ҳоказо), улар ресторага ҳаммаси бирга ташриф буюрадики, бу нарса официантлар ишида маълум қийинчиликларни келтириб чиқаради. Шунинг учун ҳам туристик гуруҳ келиши ҳақида овқатланиш хизмати хабардор қилиниши шарт. Бизнесменлар одатда нисбатан кўпроқ қўшимча хизматларни талаб қилади. Муаммоларга тўхталадиган бўлсак, ҳисобрақамни тўлашни меҳмоннинг ўзи ва уни таклиф қилган маҳаллий фирма ўртасида тақсимлаш муаммоси энг кенг тарқалгандир: бизнес одатда уни таклиф қилган фирма ҳамма нарсага, жумладан, мини-бардаги нарсалар учун ҳам тўлайди дея енгилтак хаёл қиладилар, фирма эса фақат унинг яшаб туриши учун ҳақ тўлашини назарда тутади.

Қабул қилиш хизмати персонали ногиронларга қандай хизмат кўрсатилиши тўғрисида йўриқномаланган бўлиши кекрак. VIP-мижозлар одатда бошқа қўноқлар ва ташқи дунё билан уларнинг котнактини максимал даражада чеклашни талаб қилади. Хавфсизлик чора- тадбирларига алоҳида эътибор қаратилади. Табиийки, VIP-мижозларга навбатдан ташқари хизмат кўрсатилади, улар учун рўйхатга олиш ва рўйхатга чиқаришнинг соддалаштирилгшан таомил-амалиётлари ишлаб чиқилган, уларнинг барча муаммоларини меҳмонлар билан ишлаш бўйича менежер ҳал қилиб беради. Меҳмонларнинг меҳмонхона персонали билан контактлари аксарият кўпчилиги айнан Front office хизматчиларига тўғри келиши туфайли тегишлича тайёргарлик кўрганда улар меҳмонхона даромадлари кўпайишига жиддий таъсир кўрсата оладилар. Бунинг учун эса Front office ходимларининг маъсус ўқуви амалга оширилади: улар табюассум қилишга, энг қийин мижоз билан ва телефон орқали тўғри суҳбат олиб боришга, кўнгилсиз имо-ишоралардан сақланишга ва ҳоказоларга ўргатилади. Қабул қилиш хизмати клерки мижозга қўшимча хизматни вақтида таклиф этишни, ресторанда унга стол буюртма қилишни, энг аъло, аммо энг қиммат номерни тавсия этишни, рўйхатдан чиқараётганда келгуси ташрифга номерни резервлаб қўйишни ва ҳоказоларни қойиллатиши керак. Юз ва фамилияларни яхши эслаб қоладиган клерклар алоҳида қадрланади: ўзи эгаллаб турган хона рақамини айтиб эмас, балки фамилиясига қараб мурожаат қилинганда мижоз айниқса эркаланиб кетади. Отелнинг юқори турувчи раҳбарияти учун жойлаштирув хизмати иш юкланмаси коэффицентлари (номерлар бўйича ва каравотлар бўйича) ва битта номер (битта каравот) учун амалдаги ўртача нарх ҳақида ҳар кунлик ҳисобот тақдим этади. Бундан ташқари, бир кун давомида олинган даромад, амалга оширилган бронлаштириш ва бекор қилиш акс эттирилади. Шунингдек яшаб турган меҳмонлар (айниқса VIP тоифа) ҳақида ахборотлар

муҳимдир. Кўпинча яқин истиқболда ишлар аҳволи прогнозлари ишлаб чиқилади. Кейинги вақтларда персоналдан воз кечиш маўсадига жаволб берадиган даражада қабул қилиш хизматини автоматлаштиришга уринишлар бўлаётгани қайд этилган: мижоз кредит карточкасини қўяди ва компьтер экранида бўш турганларидан номер танлайди ва автоматик тарзда номер калитини олади. Бироқ, бизнингча, бундай экспрементлапр атиги фақат «иқтисодиёт» тоифасидаги унча катта бўлмаган отеллардагина истиқболга эгадир. Кўпгина меҳмонхоналарда сўнгги пайтларда меҳмонхонада яшаб турганлар тўғрисидаги ахборотларга ўта эҳтиткорлик билан муносабатда бўлмоқдалар. Мижознинг: «Жаноб N. сизларда яшайдими?» деган саволига «Қараб кўрамиз, телефонингизни қолдиринг. Агар ана шу жаноб ҳақиқатдан бизда яшаётган бўлса, унга етказиб қўямиз ва у Сизга қўнҚироқ қилади». Бундай ёндошув отел мижозларини рашки турмуш ўртоқ жанжалларидан ва турлди хилдаги криминал элементлар тажовузидан муҳофаза қилишга имкон беради. Қабул қилиш хизмати шунингдек отел ва айрим меҳмонлар ўртасида вужудга келувчи можароли вазиятларни ҳал қилиш билан ҳам шуғулланади. Агар мижоз ҳақни тўлаб қўймаса, амалда меҳмонхона меҳмоннинг багажини ушлаб қолиши, ҳатто мусодара қилиши ва сотиб юбориши мумкин. Бироқ багажга арест солиш — пулни олишнинг реал усули эмас (бу шундай бир серташвиш ишки!), балки бу ҳарҳолда меҳмонни машмашабозликка ундашдир. Башарти, меҳмоннинг мулкига зарар етказилса, отел амалда уни қоплайди, аммо одатда бу нарса чекланган миқдорда амалга оширилади. Қоида тариқасида, отел автомобил (агар у қўриқланадиган стоянка — тўхташ жойида қолдирилмаган бўлса), ҳайвонлар, отел сейфига топширилмаган бойликлар сақўланиши учун жавоб бермайди. Мижознинг йўқолган ёки шикаст етказилган нарсалари учун зарарни қоплаш миқдори чекланган

бўлади. Масалан, Буюк Британияда предмет учун кўпи билан 50 ва битта мижозга 100 фунт-стерлингдан зарар қопланади. 4. Яшаб турганлар билан ҳисоб-китоб турлари ва уларни рўйхатдан чиқариш Меҳмонхоналарда ҳисоб-китобнинг икки туридан фойдаланилади: нақд ва нақдинасиз (меҳмонхона ҳисобрақамига пул ўтказиш). Юқори тоифали меҳамонхоналарда нақдинасиз ҳисоб-китоб сифатида кредит карточкалари қабул қилинади. Якка тартибдаги туристлар ҳам кредит карточкаси билан тўлайди. Бронга талабномада кредит картаси рақами, тўлов тизими номланиши ва карта амал қиладиган муддат кўрсатилади. Пластик карточкалар ёрдамида ҳисоб-китоблар учун меҳмонхонада мансус ускуналар бўлиши лозим: импринтер ёки электрон терминал. Бир вақтнинг ўзида меҳмонхонанинг барча савдо нуқталарида тўлов воситаси саналувчи электрон калитлар ҳам мавжуд. Кредит картаси — банк ёки бошқа кредит-молия муассасаси мижози томонидан нақд пулни қарзга олиб туриш учун, кредитга товарлар сотиб олиш ва хизматлардан фойдаланиш учун белгиланган лимит доирасида қўлланадиган пластик карточка ёки пластина. Унда эгасининг номи, унинг имзоси намунаси, унга берилган рақам ва карточка амал қиладиган муддат кўрсатилган бўлади. Одатда мижоз ва унинг ҳисобрақами номери магнитли ахборот ташувчида ёки пластинада маълум бир тартибда туширилган тешикчалар шаклида бўлади. Кредит карточкаси билан ҳисоб-китоб қилаётганда меҳмонхона кассири карточка кимга мансублигини, шунингдек, ҳисобрақамда зарур пул маблағи мавжудлигини текшириб кўради. Нақдинасиз ҳисоб-китоб учун йўл ва эгасининг номи ёзилган чеклардан ҳам фойдаланиш мумкин. Йўл чеклари йўл чеклари маълум бир суммага ёзиб берилади, шунинг учун ҳам мижоз меҳмонхонада ёки рестоанда ана шу суммага тенг бўлган

хизматларни танлайди. Чек олувчи, яъни меҳмонхона фақат чекнинг ҳақиқийлигини аниқлаши лозим, йўл чеки ёзиб берган чек компанияси у бўйича тўловни кафолатлайди, чунки у мижоз томонидан аллақачон тўланган бўлади. Йўл чеки бошқа бир шахсга берилиши мумкин эмас, аммо исталган банкда нақд пулга айирбошланиши мумкин. Эгасининг номи ёзилган чек ни меҳмон тўлов учун талаб қилинувчи суммага ана шу нарса зарур бўлиб қолган тақдирда ёзиб беради. Бундай чек бўйича тўловни меҳмонхона ҳисобрақамига ҳисоблаб ўтказиш учун маълум вақт талаб қилинади. Жаҳондаги тадқиқотлар натижаларига кўра: 1-ўринни кредит катрточкалари бўйича ҳисоб-китоблар эгаллайди; 2-ўринни — чеклар; 3-ўринни — нақд пул билан ҳисоб-китоблар. Хориждаги меҳмонхоналарда нақдина билан ҳисоб-китобдан ишлаб чиқариш зарурати бўлганда ва қисқа вақт давомида камдан-кам фойдаланилади. Россияда эса 1-ўринни нақд ҳисоб-китоб ва меҳмонхона ҳисобрақамига пул ўтказиш эгаллайди. Кредит карталари ва чеклар фақат юқори тоифадаги меҳмонхоналарда қабул қилинади. Нақ пулд билан тўлаш, башарти, агар чек қандайдир сабабларга кўра банк томонидан тўланмайдиган бўлса, меҳмонхонани кўнгилсизликлардан халос этади. Пластик карточкалар негизида тўлаш тизими меҳмонхона нуфузини оширади, уни жаҳон андозаларига яқинлаштиради ва бу билан кредит билан тўловчи мижозларни жалб этишга имконият яратиб беради. Яшаб турганлик учун тўлов ҳисоб-китоби қоидалари «Меҳмонхона хизматлари тақдим этиш тўғрисидаги Қоидалар»га биноан яшаб туриш учун ҳақ тўлаш ягона “ ҳ исоб-китоб соатлари — маҳаллий вақт бўйича жорий сутканинг соат 12 .00 ида амалга оширилади. Яшаб туриш

учун тўлов ҳисоб-китоби эса етиб келишнинг ҳақиқий соатидан қатъи назар меҳмон етиб келганда ўша санадаги соат 12 дан ҳисоблана бошлайди. Бир суткадан камроқ яшаб турганда ҳисоб-китоб соатидан қатъи назар тўлов бутун сутка учун ундириб олинади. Етиб келиш ҳисоб-китоб соатидан кейин олти соатдан кўпроққа кечиктирилса (12.00 дан 17.59 гача), соатбай тўлов унидирилади, етиб келиш 18.00 дан 23.59 гача кечиктирилса, тўлов ярим сутка учун ундирилади. Етиб келиш 12 соатдан кўпроққа кечиктирилганда тўлов бир сутка учун ундирилади. «Меҳмонхона хизматлари тақдим этиш тўғрисидаги қ оидалар»га мувофиқ и жро этувчи амалдаги қонун ҳужжатларига мувофиқ тарзда имтиёз олишга ҳақли бўлган шахслар тоифаларига имтиёзлар берилишини таъминлаши лозим. Имтиёз олишга ҳақли бўлган шахслар тоифалари рўйхати, шунингдек, хизматлар кўрсатилаётганда бериладиган имтиёзлар рўйхати қабул қилиш хизмати хонасида кўриш учун қулай жойда жойлаштирилиши керак. Меҳмонхонада яшаб турганлик учун тўловлар ҳисоб-китобига оид мисоллар 6-расмда келтирилган. Сан а Вақт Сана Вақт Сана Вақт Сана Вақт Сана Вақт Келиш 01.01 11.00 01.01 7.00 01.01 12.00 01.01 20.00 01.01 23.00 Кетиш 02.01 10.00 03.01 8.00 03.01 15.00 03.01 20.00 03.01 1.00 Ўақи тўланад иган суткала р миқдор и 1 сут 2 сут Зсут З соат 2, 5 сут 2 сут расм. Меҳмонхонада яшаб турганлик учун тўлов ҳисоб-китобига доир мисоллар.

Яшаб турганлик учун тўлов ҳисоб-китобларига мисолларга изоҳнома 1. «Меҳмонхона хизматлари тақдим этиш тўғрисидаги Қоидалар»га кўра, агар меҳмон меҳмонхонада бир суткадан камроқ яшаб турган тақдирда тўлов бутун сутка учун амалга олширилади. 2. Меҳмон яшаб турганлик учун 1 январ соат 12.00 дан эътиборан тўлай бошлайди, негаки «Меҳмонхона хизматлари тақдим этиш тўғрисидаги Қоидалар»га мувофиқ, тўлов ҳисоб-китоби меҳмон еиб келган вақтдан қатъи назар кундузи соат 12.00 дан бошланади (ягона ҳисоб-китоб соати). Тўлов 3 январ соат 12.00 гача амалга оширилади. Ушбу ҳолда меҳмон икки сутка учун ҳақ тўлаши лозим. 3. Тўлов 1 январ соат 12.00 дан бьошланадли ва 3 январ соат 12.00 гача қадар амалга оширилади — 3 соат учун соатбай тўлов (12.00 дан 15.00 га қадар), чунки меҳмон соат 12.00 дан 18.00 оралиҚида чиқиб кетади. 4. Нормерга 1 январ соат 12.00 дан эътиборан ҳақ тўлана бошлайди ва 3 январ соат 24.00 да ҳақ тўлаш якунланади, чунки меҳмон соат 18.00 дан 24.00 оралиҚида жўнаб кетади. Бу даврда тўлов сутканинг ярми учун ундирилади. Шунинг учун ҳам бу ҳолда меҳмон 2,5 сутка учун ҳақ тўлаши керак. 5. Яшаб турганлик учун тўлов 1 январ соат 12.00 дан то 3 январ соат 12.00 гача амалга оширилади. Меҳмон 3 январ соат 0.00 дан 12.00 гача оралиқда жўнаб кетади, шунинг учун ҳам тўлов тўлиқ сутка учун ундирилади. Жўнаб кетаётган меҳмонлар билан ҳисоб-китоб қилиш ва рўйхатдан чиқариш меҳмонхона кассаси устунчаси (chashir gesk) ёнида ўтказилади, бу ерда меҳмоннинг барча сарф-харажатлари унинг ҳисобрақамига ҳисоблаб ўтказилади. Кассага бронлаштириш хизматидан (ёки reseptonдан) тўлов қандай амалга оширилиши ҳақида (ваучер, нақд пул, кредит карточкаси, баъзида қисман ёки бутунлай тўловни мазкур меҳмонни қабул қилаётган фирма амалга оширади) тўғрисида маълумот келиб тушади (компьютерга). Меҳмон меҳмонхонада бўлиб турган пайтда меҳмонхонанинг турли хизматларидан фойдалангани учун унга ҳавола этиладиган барча счётлар

меҳмоннинг карточка-ҳисобрақамида қайд этилади (guest account, guest bill, guest folo, guest statement), унда шунингдек мижоз томонидан ёки таҚин кимдир томонидан амалга оширилган тўловлар акс эттирилган бўлади. Ана шу маълумотлар асосида меҳмонга жавоб бериб рўйхатдан чиқараётганда меҳмонга одатда яшаб турганлик учун, нонушта (агар киритилмаган бўлса), ресторанда овқатланиш (агар жойида тўланмаган бўлса), телефон, кабелли телевидение (пуллик каналлар), қўшимча хизматлар *кир ювиш, romm service, бассейн ва ҳоказо)учун тўловларни ўз ичига олувчи тўловга счёт ҳавола этилади. Мижознинг рўйхатдан чиқарилиши меҳмонхонанинг бошқа хизматларида зудлик билан забар қилиш асносида қайд этилади (ахборот, телефон, энг аввало, хўжалик хизмати). Номер йиҚиштирилганидан ва кўчиб киришга тайёрлагандан кейин хўжалик хизмати бу ҳақда жойлаштирув хизматига ахборот беради.

Адабиётлар : 1. Уокер Д.Р. Введение в гостеприимство. Учебное пособие. -М., 2002 г. 2. Чудновский А.Д. Туризм и гостиничное хозяйство. Учебник. -М., 2000. 3. Филлиповский Е.Е., Шмарова Л.В. Экономика и организация гостиничного хозяйства. - М.: ФиС, 2005 4. Сенин В.С., Денисенко А.В Гостиничнўй бизнес: классификация гостиниц и других средств размешения: Учебное пособие. - М.: ФиС, 2004. 5. Папирян Г.А., Менеджмент в индустрии гостеприимства. М.: 2000 7. Лесник А.Л., Мацицкий И.П., Чернмшев А.В. Организация и управление гостиничньш бизнесом. Учебник - М.: «Интер Универсап», 2000

Похожие

Меҳмонларни қабул қилиш, жойлаштириш хизматини ташкил этиш ва унинг технологияси

Меҳмонхоналарда қабул қилиш ва жойлаштиришни ташкил этиш

Туризмда овқатланиш хизмати ва уни ташкил қилиш. Ресторан хизмати

Меҳмонларга овқатланиш хизмати кўрсатишни ташкил этиш

Бошқарув қарорларини асослаш, қабул қилиш ва уларнинг бажарилишини ташкил этиш жараёнларининг тахлили