Маҳсулот ва хизматларни танлаш ва дизайн. - Экономика - Рефераты

Маҳсулот ва хизматларни танлаш ва дизайн.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

227.5 KB

Маҳсулот ва хизматларни танлаш ва дизайн. Режа : 1. Танлаш босқичлари . 2. Маҳсулот ҳаёт цикли . 3. Маҳсулотни дизайн босқичи. 4. Конкуррент инжиниринг. 5. Операцион тизимлардаги классификация.

1. Танлаш босқичлари . Маҳсулот ва хизматларни танлаш жараёни 3 дастлабки босқичдан иборат : 1. Танлаш. 2. Маҳсулот дизайни. 3. Жараён дизайни. Янги потенциал маҳсулотлар ёки хизматлар ҳақидаги ғоялар бир қанча манбалардан келиши мумкин. Харидорлар, бозор тадқиқотлари, сотувчи ходимлар, тадқиқот ва ривожланиш лабораториялари ва рақобатчилар. Ушбу ғоялар жуда кўп тестларни ўтиши зарур ва тўла ишлаб чиқаришга 50 та ғоядан фақат 1 таси жорий этилиши мумкин. Маҳсулот дизайни деганда биз фирма маҳсулотлари ва хизматларининг дизайни ва ривожланишини тушунамиз. Маҳсулот дизайни жараён дизайни билан бевосита боғлиқ. У эса процедуралар, стандартлар, ускуналар, хом ашё етказиб берувчилар, воситалар ва трейнингни ўз ичига олади. Баъзи олимларнинг таҳлиллари шуни кўрсатадики, кўпгина фирмалар учун икки заиф томон мавжуд: 1. Дизайн жуда секин боради. Бозорга маҳсулот ва хизматлар кеч, баъзан рақобатчилардан сўнг киритилади. Баъзи тадқиқотлар кўрсатишича (МакКинзи тадқиқотлари), агар компания 4 ойга кечикса, потенциал ялпи фойда 18 % га камаяди. Агар ушбу компаниянинг дизайн командаси 1 ойга вақтни қисқартирса, ялпи фойда 7,3 % га ошади. 2. Жараён дизайни баъзан инкор этилади. Баъзан компаниялар инноватив янги технологиялар ғоясини ишлаб чиқарадилар, аммо уларни ривожлантиришда муваффақиятсизликка учрайдилар. Вақтга асосланган рақобат бугунги кунда компаниялар стратегиясининг муҳим элементига айланди. Натижада стратегияларда

бозорга чиқишнинг тезлаштириш фактори эътиборга олина бошланди. Аста- секин компаниялар маҳсулот дизайни билан жараён дизайни орасидаги алоқаларни таъминлайдиган стратегияларни қуллай бошладилар. Ушбу бўлимда самарали дизайн стратегияларини ишлаб чиқишда асосий йўллар кўриб чиқилади. Янги маҳсулотни жорий этиш компаниялар учун хавф манбаи бўлиб, янги маҳсулотни ёки бор маҳсулотларнинг модификацияларини дизайн беришдаги камчиликлар рақобатбардошликнинг камайишига олиб келиши мумкин. Баъзи ҳолларда умуман бизнеснинг муваффақиятсизликка олиб келиши мумкин. Янги маҳсулотларнинг муваффақияти ташкилотнинг келажакдаги даромадларининг ўсиши учун муҳимдир. Янги ғояларни ишлаб чиқиш жараёнида маркетинг алоҳида ўрин тўтади. Маркетинг янги маҳсулот ва хизматларни ишлаб чиқаришда, янги регионлар, харидорларнинг янги турлари учун маҳсулот ишлаб чиқаришда алоҳида ўрин тутади. Янги маҳсулот ва хизматлар ғоялари бозордан ёки технологиядан келиши мумкин. Технологияни ишлатиш, шунингдек янги маҳсулот учун ғоялар бой манбаи бўлиши мумкин. Тадқиқот ва ривожланиш ташкилий натижаларни яратиш ва ривожланиш учун масъулдир. Жадвал- 5 . Маҳсулот танлов вара қ аси . Маҳсулот характеристикалари Паст Қ они- қ арли Яхши Жуда яхши аъло Ҳисса (%) Сотув нархи P 15 Сотувлар ҳажми P 20 Операцион мослик P 10 Рақобат афзаллиги P 10 Техник хавф P 15

Корпоратив стратегияга мос келиши P 20 Маҳсулот сифати P 10 100 Якуний балл=0,15*(2)+0,2*(3)+0,1*(1)+0,1*(4)+0,15*(2)+0,2*(4)+0,1*(4)=2,9 Схема-11. Янги маҳсулотни ривожлантириш жараёни. харидорлар Гояларни ишлаб чикиш Тадкикот ва ривожланиш технологиялари Маҳсулотни танлаш Дастлабки маҳсулот дизайни Прототипни яратиш Тестдан ўтказиш Якуний маҳсулот дизайни Янги маҳсулот в а хизматларни ишлаб чикиш Дастлабки жараён дизайни Якуний жараён дизайни

2. Маҳсулот ҳаёт цикли. Янги маҳсулотларга дизайн бериш, ривожлантириш ва ишлаб чиқиш ёки вақт-вақти билан бор маҳсулотларни қайтадан дизайн бериш рақобат муҳитида ишлаётган кўпгина компанияларнинг асосий вазифасидир. Аммо инноватив ғоя ёки бозор эҳтиёжларини аниқлаш ҳамма вақт ҳам муваффақиятни таъминламайди. Ишлаб чиқариш менежерлари маркетологлар сингари маҳсулот ҳаёт цикли ҳақида билимга эга бўлишлари зарур. Диаграмма - 3 Маҳсулот ҳаёт цикли 4 фазадан иборат: Ушбу эгри чизиқ бир қатор жиҳатлар билан ажралиб туради. Биринчидан, маҳсулотнинг ёки маҳсулот модификациясининг ҳаёти доимий узлуксиз эмаслигини, иккинчидан, ушбу эгри чизиқ маҳсулотнинг Фаза-1 Кириш ва ривожланиш Фаза-2 Усиш Фаза-3 Юксалиш Фаза-4 Пасайиш

позициясига қараб янги маҳсулотни ривожлантириш ёки бор дизайнларни қайта кўриб чиқиш вақт талаб қилишини кўрсатади. Учинчидан, бу схема шуни кўрсатадики, янги маҳсулотни кеч олиб кириш даромадларда ва бизнесда пасайишга олиб келиши мумкин. Менежерлар маҳсулот портфелини шундай баланслаштиришлари керакки, етуклик давридаги маҳсулотлар янги маҳсулотлар дизайнини ва ўсиш давридаги маҳсулотларни таъминласин. Янги маҳсулотлар тан олингандан сўнг карорлар янги имкониятларни кўриб чиқишга қаратилади. Маҳсулот стратегияси янги махсус ғояларга қаратилиши мумкин. Дизайн дастури янги маҳсулот учун бошқа дизайн лойиҳалари билан келишилган ҳолда амалга оширилиши зарур. 3. Маҳсулот дизайни босқичи. Маҳсулотни танлаш босқичи бир қатор кўриб чиқишлар тўпламидан иборат бўлиб, янги ғоялар улар орқали утиши зарур. Ҳар бир босқичда баъзи ғоялар танланиб, улар критерияларга мос келиши тасдиқланади. Энг аҳамиятли томони шундаки, дастлабки ғояларнинг кенглиги сабабли тестлар ўтказиш кўп вақт олиши мумкин. Янги маҳсулотларни ишлаб чиқаришда маркетинг, дизайн ва ишлаб чиқариш интерфейслари билан боғлиқ бўлган ташкилий жиҳатлар кўриб ўтилиши зарур. Бу ҳолат янги маҳсулотни жорий этиш дастурлари билан боғлиқ бўлган бир қатор муаммоларни ечиб ўтишга ёрдам беради. Ишлаб чиқариш менежерлари тартиб, барқарорлик ва стандартизацияни ё қ тиришса, дизайн ва маркетинг мутахассислари ўзгаришларни ва харидорлар эҳтиёжларини биринчи ўринга қўйишади. Қуйидаги схемада маҳсулот дизайни жараёни берилган. Унда харидорлар ёки бозор эҳтиёжлари аниқлангандан сўнг, улар маҳсулот спецификациясига айланади. У эса дизайн ва ривожланиш орқали маҳсулотни ишлаб чиқаришга олиб келади. Бу ердаги мураккаб боғлиқлар я ққ ол кўрсатилган.

Схема-1 2 . Маҳсулот дизайни жараёни Янги маҳсулотга дизайн беришда бошқарувнинг асосий компонентлари қуйидагилар: 1. Маҳсулот спецификацияси . Дизайн берилиши зарур бўлган маҳсулот типини аниқ белгилаш, техник кутишларни баҳолаш, стиллаштириш, операционал эҳтиёжларни баҳолаш ва харажатлардаги чеклашларни кўриб чиқиш. 2. Лойиҳа баёни . Лойиҳа харажатлари, вақт масштаблари, лойиҳа менежменти, ҳисоботлар билан боғлиқ бўлган кенг маънодаги аниқлашларни бериш. 3. Дизайн ечими . Ушбу босқичда мия штурми, эскизлар, компьютер ёрдамида дизайн ишлаб чиқилади. Бу маҳсулот дизайнининг тасвирий босқичидир. Харидорлар бозор э ҳ тиёжларини аниқлаш Ишлаб чиқариш Маҳсулот спецификация-сига айлантирилган харидорлар эхтиёжлари Дизайн ва ривожлантириш

4. Маҳсулотни ривожлантириш . Тест ўтказиш, прототип ясаш, эксперимент ўтказиш ва бор дизайнларни узлуксиз такомиллаштирш. 5. Хукукий жиҳатлар . Унда дизайннинг юридик томонлари к ў рилади. Бу ерда маҳсулот хавфсизлиги ва патент конунчилиги кўрилади. Ҳозирги кунда янги маҳсулотлар дизайнини такомиллаштиришда конкуррент инжиниринг, компьютер ёрдамида дизайн ва компьютер ёрдамида ишлаб чиқариш технологиялари ишлатилади. 4. Конкуррент инжиниринг. Маҳсулот дизайни жараёнида асосий муҳим томон бўлиб дизайн ва ишлаб чиқариш функцияси орасидаги боғлиқлик ҳисобланади. Бу ёндашув, яъни кетма-кет инжиниринг, жуда кўп вақтни талаб қилади ҳамда ишлаб чиқариш ва дизайн функциялари орасида кўп сонли дизайн итерацияларини кўзда тўтади. Ушбу жараённи қуйидаги схемада ифодаласа бўлади: Схема-13. Маҳсулот ва жараён дизайнлари параллел равишда олиб борилиши зарур. Дизайн ва ишлаб чиқариш персонали орасида максимал ҳамкорлик бўлиши лозим. Бу эса ташкилотнинг турли қисмлари орасида яхши коммуникацияни бўлишини кўзда тўтади. Конкурент инжинирингда барча функциялар лойиҳа бошлангандан сўнг бир командага йигилади, яъни янги маҳсулотни ривожлантириш командаси тузилади. Ривожлантириш жараёнининг турли босқичларида ҳар бир функциянинг ҳаракатлар даражаси фарқ қилади. Масалан, бошланғич даврда тадқиқотлар ва ривожлантириш Тадкикот ва ривожлантириш Операциялар Сотувлар

бўлимии алоҳида урин тутса, кейинги босқичларда операцияларнинг ўрни юқори бўлиши мумкин. Бир қатор тадқиқотлар шуни кўрсатмо қ даки, илгор компаниялар инновацияни ривожлантириш ва назорат қилишга ҳаракат қилмайдилар. Унинг ўрнига улар автоном командаларни белгилаб, уларга янги маҳсулотларни ўзлаштириш вазифаси қўйилади. Ҳар бир функцияни кўриб чиқишда шу нарса маълум бўладики, босқичдаги ҳар бир функция олдингиси тугатилмасдан олдин бошланиши мумкин экан. Бу ерда вақт бўйича анча ютилишга эришилади. Бундай ёндашувлар конкуррент инжиниринг дейилади. Бундай инжиниринг нафақат бозоргача бўлган вақтни қисқартиради, балки биринчи мартадан сифатли дизайн бериш имконини беради. Ишлаб чиқариш учун дизайн. Шуни таъкидлаш лозимки, ҳ али яратилмаган ишлаб чиқариш тизимида янги маҳсулотни жорий этиш ва бор жараёнларни ҳисобга олган ҳолда янги маҳсулотни жорий этиш кўп жиҳатдан фарқ қилади. Биринчи ҳолда маҳсулот дизайнери кўп эркинликка эга. Иккинчи ҳолда эса бор тизимни ҳисобга олган ҳолда дизайн бериш дизайнернинг ижодкорлигини анча камайтириши мумкин. Иккинчи ҳолат ишлаб чиқариш учун дизайн дейилади. Мавжуд операциялар учун маҳсулотларга дизайн берилганда ишлаб чиқариш қувватларнинг тури, бор жараёнлар, са қ лаш имкониятлари, мавжуд кўникмалар, субконтрактация масалалари, ҳозирги маҳсулотлар тўплами билан мослик масалалари, хом ашё етказиб бериш масалалари, машиналарни ишлатиш ва сифат стандартлари ҳисобга олиниши керак. Аммо максимал эффективлик учун энг кучли маҳсулот билан операцияларнинг мослиги таъминланиши лозим. Аммо бунда ишлаб чиқаришга мослик фақатгина бир ўлчов бўлиб ҳисобланади. Иккинчи ўлчов эса харидорлар ва бозор эҳтиёжларини ҳисобга олишдир.

Маҳсулотни қайта дизайн қилиш . Етуклик босқичида бўлган маҳсулотлар кўпинча янги модификацияларни яратиш учун қайта дизайн қилинади. Ушбу жараёнда функционал қ иймат таҳлили ўтказилади. Функционал қ иймат таҳлилининг моҳияти шундаки, маҳсулотнинг ҳар бир функцияси унинг қ иймати нуқтаи назаридан кўриб чиқилади. Функционал қ иймат таҳлили бир неча босқичлардан иборат: 1. Ижодий босқич. Бу ерда турли хил усуллар (мия штурми, катталоглар усули, ихтирочилик масалаларини ечиш алгоритми, ассоциациялар усули, кашфиётлар матрицаси усули, етти каррали қидирув усули) ва бошқа усуллар ёрдамида функцияларни арзон бажариш имкониятлари қидирилади. 2. Маҳсулотни жорий этиш масаласи. 3. Ишлаб чиқаришга тайёрлаш масаласи. Янги маҳсулотлар ишлаб чиқаришда функционал қ иймат таҳлили ўрнида қ иймат инжиниринги ишлатилади. Бу усул берилган харажатлар чегарасида янги маҳсулотни ишлаб чиқариш имконини беради. 5. Операцион тизимлардаги классификация. Ишлаб чиқариш ва сервис операциялари кенг диапазондаги ҳолатларни ўз ичига олади. Ишлаб чиқариш операцияларини дизайн беришда асосан 3 та параметр ишлатилади: 1. Инсон ресурслари. 2. Физикавий шароитлар. 3. Талаблар (технология даражаси ва намуна).

Бугунги кунда ишга, тўпламга ва оқимга асосланган операцион тизимлар мавжуд. Буларни ўзаро фарқларини қуйидаги жадвалда кўрамиз: Жадвал- 5 . Праметр Иш Тўплам Оқим Ишни ташкил этиш Маҳсулотга йўналтирилган Жараёнга йўналтирилган Вазифаларга йўналтирилган Қувватлар ва шароитлар Белгиланган позиция Функционал Маҳсулот (кетма-кет) Талабнинг табиати ва даражаси Паст ёки уникал ўртача Юқори ва узлуксиз Иш тизими талаб паст бўлган ёки уникал бўлган шароитларга мос келади ва қувватлар шундай жойлаштириладики, ресурслар ва материаллар бир жойдан келади ва маҳсулотлар якуний ҳолда ишлаб чиқарилади. Иш дизайни шундай ташкил этиладики, у маҳсулотга йўналтирилади ва тизим ичида ишнинг мазмуни маҳсулотни тула ишлаб чиқаришга қаратилади. Бу турдаги операцион тизимлар жуда юқори малакали ишчи кучини талаб этади ва трейнинг ҳамда ҳаракатлар юқори бўлади. Тўплам тизими функционал қувватни ишлатиб, бир қатор машиналар ёки жараёнлар гуру ҳ лаштирилади, ҳамда индивидуал маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун материаллар ушбу жараёнлар орасидан ўтказилади. Тўплам тизимлари талаб ўртача бўлган шароитда ишлатилади. У жараёнда иш дизайни процессга йўналтирилган бўлиб, ишлар бевосита ушбу функционал соҳасини акс эттиради. Тўплам тизимини ишлатишнинг асосий шарти унинг ихтисослаштиришнинг юқори даражасини таъминлаши ҳисобланади. Тўплам тизими камчидикларга ҳам эга. Булар ичида иш жараёнида кўп вақт сарфланиши ва процесс ўтказганда қувватларнинг буш туриб қолиши к ўз атилиши мумкин.

Оқим тизими. Ушбу тизим талаб юқори ва узлуксиз бўлганда ишлатилади. Жараёнлар кетма-кетликка асосланади ва ишни ташкил этиш вазифаларига қараб бажарилади ва операторлар такрорланадиган тизимда бир хил ёки чекланган ишларни бажарадилар. Оқим тизимлари амалда инсон ресурслари билан боғлиқ бўлган бир қанча муаммоларни келтириб чиқаради. Чунки ишнинг монотонлиги ва бир хиллиги ушбу саволларни келтириб чиқаради. Рекрутмент масалалари, юқори малакали штатларни шакллантириш бир озгина кийинлашади. Қуйидаги жадвалда ушбу турдаги операцион тизимларнинг афзалликлари кўрсатилган. Жадвал- 6 . Тип Афзалликлари Заиф томонлари Иш Маҳсулот мослашувчанлиги Паст доимий харажатлар, Ишнинг кенглиги, Режалаштириш осон Иш бошлашнинг узо қ муддати, ишнинг такрорланиши, юқори трейнинг харажатлар Ресурсларнинг ишлатилиш пастлиги Тўплам Мослашувчанлик, ихтисослашув, жараёнлар изоляцияси, приоритетлар ўзгарувчанлиги Эркин ҳолда бошлаш имконияти, экстенсив ҳаракатлар, оралик бўш вақт Оқим Минимал харажатлар, юқори специализация, паст малаканинг зарурати, автоматлаш ҳаракати Инсон муаммолари, физикавий муаммолар маҳсулот учун мослашувчан эмаслиги Булардан ташқари, яна 2 та операцион тизим мавжуд бўлиб, улар лойиҳа ва узлуксиз ишлаб чиқариш тизими деб аталади.

Лойиҳа тизими барча қувватлар ва инсон ресурслари ишлаб чиқариш жараёнида бир жойга олиб келишда кўринади, саноат инжиниринги ва қ урилиш тизимлари мисол б ў ла олади. Узлуксиз ишлаб чиқариш тизими – шундай тизимларки, материаллар босқичлардан ўтиб оқим бир операциядан иккинчисига ўтиб боради. Нефтехимия ёки алюминий қўйиш корхоналари бунган мисол бўла олади. Системали дизайн жараёни. Процессни танлаш асосан иш, тўплам ёки оқим, проект ёки узлуксиз ишлаб чиқаришлар орасида танлов вазифасидир. Ушбу танлов кўпинча ташкилотда операцион даражада карор қабул килувчи менежерлар томонидан ўтказилади. Бунда ҳажмлар зарур қувватлар ва иш дизайни танланади. Охирги вақтларда бир қатор янги факторлар ҳам бу танловда эътиборга олина бошланди. Янги ёндашувлар нафақат техник жиҳатларни, балки стратегик бозор, ташкилий ва инсоний жиҳатлар ҳам эътиборга олина бошланди. Охирги йилларда инноватив операцион тизимларни ташкил этила бошланди. Кенг қўлланиладиган тизимнинг дизайнида иккитаси бу: гуруҳли ишлаб чиқариш (уяли ишлаб чиқариш) ва автоном гуруҳлардир.

Похожие

Товарлар ва хизматларни ҳаракатлантириш

Товарлар ва хизматларни харакатлантириш

Кадрларни танлаш ва укитиш

Тайёр маҳсулот ва унинг сотилишини ҳисобга олиш

Ишлаб чиқариш харажатлари ва маҳсулот сотиш таҳлили