Корхона ва ташкилотлардаги хизмат мартабасини бошқариш - Экономика - Рефераты

Корхона ва ташкилотлардаги хизмат мартабасини бошқариш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

109 KB

Корхона ва ташкилот лар даги хизмат мартабасини бош қ ариш Режа: 1. Мартаба тушунчаси ва унинг бос қ ичлари 2. Хизмат мартабасини бош қ ариш

Мартаба тушунчаси ва унинг бос қ ичлари 41 . Мартаба (мав қ е) - бу персоналнинг ў з ме ҳ нат исти қ боли т ўғ рисидаги субъектив равишда англаб етилган фикр-муло ҳ азалари, ў зини ў зи намо ё н қ илиш ва ме ҳ натдан қ они қ иш ҳ осил қ илиш борасидаги кутилган й ў лларидир. Бу хизмат пиллапоясидан тадрижий равишда илгарилаб бориш, ходим к ў никмалари, қ обилиятлари, малака имкониятлари ва фаолияти билан бо ғ ли қ б ў лган иш ҳ а қ и ми қ дорларининг ў згаришидан иборат. Бош қ ача қ илиб айтганда, мартаба - бу инсоннинг ме ҳ нат қ илиш билан бо ғ ли қ ҳа ё ти мобайнидаги иш тажрибаси ва фаолияти билан бо ғ ли қ ало ҳ ида англаб етилган мав қ еи ва ҳ ул қ -авторидир. Мартабанинг икки тури - касб мартабаси ва ташкилот ичидаги мартаба мавжуд. Касб мартабаси шу нарса билан ажралиб турадики, муайян бир ходим ўзи нинг касбий фаолияти жара ё нида ривожланишнинг турли-туман бос қ ичларидан ў тади: таълим олиш, ишга кириш, касб- ҳ унар со ҳ асида ў сиш, ў зига хос касбий қ обилиятларини қў ллаб- қ увватлаш, пенсияга чи қ иш. Ходим бу бос қ ичларни изчиллик билан турли ташкилотларда ишлаш билан ўтказган б ў лиши мумкин. Касб мартабаси билан бир қ аторда ташкилот ичидаги мартабани ажратиб кўрсатиш мумкин. У ходимнинг бир ташкилот доирасида ривожланиш бос қ ичларининг изчиллик билан алмашиниб боришини қамраб олади. Хизмат мартабасини режалаштириш ва назорат қ илиб бориш шундан иборатки, ходимни ташкилотга ишга қ абул қ илишдан бошлаб то уни ишдан б ў шатиш та х мин қ илинган ва қ тгача уни нг лавозимлар тизими ё ки иш ў ринлари б ў йича режали равишда горизонтал ва вертикал илгарилаб боришини й ў лга қў йиш зарур. Ходим фа қ ат ў зининг Қиска муддатли эмас, балки узо қ муддатли исти қ болини , шу билан бирга хизматда к ў тарилиши

учун қ андай к ў рсаткичларга эришмо ғ и зарурлигини ҳ ам билиши даркор. Масалан , м артабани режалаштириш шаклларидан бири Японияда тар қ алган умрбод ё ллаш тизимидир. Ушбу тизим иккинчи жа ҳ он урушидан кейин пайдо б ў лди ҳ амда ў зининг ҳ а ё тийлиги ва самарадорлигини исботлади. Бу тизимнинг мо ҳ ияти шундан иборатки, инсон маълумот олгандан с ў нг компанияга ишга киради ва у ерда пенсияга чи ққ унча ишлайди. Ана шу давр да ходим бир неча жойни алмаштириши, фаолият со ҳ асини ў згартириши, хизмат б ў йича к ў тарилиши мумкин, лекин буларнинг ҳ аммаси битта компания доирасида р ў й беради. Мартабани режалаштириш ва амалга оширишнинг асосий вазифаси касбий ва ташкилот ичидаги мартабаларнинг ўзаро таъсирини таъминлашдир. Бу таъсир бир қатор вазифаларни ҳал қилишни назарда тутади, чунончи: - ташкилот мақсадлари билан айрим ходим мақсадларининг ўзаро боғлиқлигига эришиш; - мартабани режалаштиришнинг муайян ходимга қаратилишини таъминлаш, бундан мақсад ўзига хос эҳтиёжлари ва вазифаларини ҳисобга олишдир; - мартабани бошқариш жараёнининг ошкоралигини таъминлаш; - мартабанинг боши берк кўчалари»га барҳам бериш, амалда уларда ходимнинг ривожланиши учун имконият йўқ бўлади; - мартабани режалаштириш жараёни сифатини ошириш; -муайян хизмат соҳасида ўсишнинг кўргазмали ва идрок этиладиган мезонларини шакллантириш; -персоналнинг мартабага бўлган лаёқатини ўрганиш; -нореал умидларни Қискартириш мақсадида ходимларнинг мартабага интилишига асосли баҳо беришни таъминлаш; -хизмат соҳасида ўсиш йўлларини аниқлаш; бу йўллардан фойдаланиш зарур вақт ва ўринда ходимларга бўлган миқдор ва сифат эҳтиёжларни қондиради. 42 . Инсон мартабанинг турли босқичларида турли эҳтиёжларини қондиради .

Дастлаб ки бокичи Ривожла ниш боскичи. Кутарил иб бориш боскичи. Саклани б колиш боскичи. Якунлан иш боскичи. Персона л фаолият турларини излаш ва уз мутахассис- лиги буйича ишларни ал- маштириш даври. Персона л махсус касбни танлаб олади ва ишга куникма хосил килиш даври. Персона л уз иши буйича малака оширади, лавозимларга кутарилади ва мартабаси ошиб бориш даври. Персона л малака ва мутахассис - ликнинг юкори чуккисига эришган ва юкори лаво- зимларда ишлайдиган даври. Персона л фаолияти даврини тугатиб нафакага чикиш ва рахбарлик лавозимини топшириш вакти. Дастлабки бос қ ич - мактабда ўқ ишни, ў рта ва олий маълумот олишни ў з ичига олади ҳ амда 25 ё шгача давом этади. Ана шу давр мобайнида инсон фаолият турларини излаш ма қ садида бир нечта ишни алмаштириши мумкин. Бу ишлар унинг э ҳ ти ё жини қ ондириш ва имкониятларига жавоб бериши учун қ илинади. Агар у дар ҳ ол ана шундай фаолият турини топса унинг шахс сифатида ўз- ў зини намо ё н қ илиш жара ё ни бошланади, ў зининг яшаш хавфсизлиги т ўғ рисида қ ай ғ уради. Шундан кейин , ривожланиш бос қ ичи бошланади, у та х мина н беш йил - 25 ё шдан 30 ё шгача давом этади. Бу даврда ходим танланган касбини ўзлаштириб олади, зарур к ў никмалар ҳ осил қ илади, унинг малакаси шаклланади, ў з- ў зини намо ё н қ илиши содир б ў лади ва муста қ иллик ў рнатишга э ҳ ти ё ж пайдо б ў лади. Ходимни яшаш х авфсизлиги, со ғ ли ғ и ҳ а қ ида ғ амҳўрлик қ илиш қ изи қ тира бошлайди. Одатда , бу ё шда оилалар вужудга келади ва шаклланади, шунинг учун ҳам тирикчилик ў тказиш учун энг кам иш ҳ а қ идан ю қ ори иш ҳ а қ и олиш истаги пайдо б ў лади.

К ў тарилиб бориш бос қ ичи - одатда 30 ёшдан 45 ё шгача давом этади. Ана шу даврда малаканинг ортиши, хизматда к ўт арилиш жара ё ни юз беради. Амалий тажриба, малака ҳ осил б ў лади, ўз- ў зини намо ё н қ илишг а, тағин ҳ ам ю қ ориро қ мав қ ега муста қ илликка эга б ў лишга э ҳ ти ё ж ортади, шахс сифатида ў з фикрларини билдириш кучаяди. Бу даврда хавфсизликка б ў лган э ҳ ти ё жни қондиришга камро қ эътибор берилади, ходимнинг ди ққ ат- эътибори ме ҳ нат ҳ а қ ининг к ў пайишига ва со ғ ли ғ и ҳ ақида бош қотиришга қ аратилади. Са қ ланиб қ олиш бос қ ичи - эришилган натижаларни муста ҳ камлаш ҳаракатлари билан ажралиб туради ва 45 ё шдан 60 ё шгача давом этади. Малаканинг ю қ ори ч ўққ исига эришилади, фаол ғ айрат ва ма х сус таълим олиш туфайли малака янада такомиллашади, ходим ў з билимларини ё шларга беришга қ изи қ иб қ олади. Бу давр ижодкорлик билан ажралиб туради, бу со ҳ ада янги хизмат по ғ оналарига к ў тарилиш юз бериши мумкин. Одам муста қ иллик ва ў зини намо ё н қ илиш ч ўққ исига эришади. Ҳа қ ли равишда ў зига ва бош қ а кишиларга нисбатан ҳ урмат - эътибор берилишини х о ҳ лайдиган б ў либ қ олади. Гарчи бу даврда ходимнинг к ў пгина э ҳ ти ё жлари қ ондирилган б ў лса ҳ ам, уни ў зига т ў ланадиган ме ҳ нат ҳ а қ ининг даражаси қ изи қ тиради, лекин бош қ а даромад манбаларига катта қ изи қ иш (масалан, бошқа ташкилотларнинг фойдасида, акциялари, облигацияларида иштирок этиш) пайдо б ў лади. Якунланиш бос қ ичи - 60 ё шдан 65 ё шгача давом қ илади. Бу даврда одам пенсия т ўғ рисида жиддийро қ ў йлай бошлайди, бу ердан кетишга тай ё ргарлик к ў ради. Мана шу даврда б ў шаб қ оладиган лавозимига муносиб ў ринбосар излаш ва номзодни ўқ итиш ишлари олиб борилади. Гарчи бу давр мартабанинг ин қ ирози билан фар қ ланиб турса ҳ ам, бу ё шдаги кишилар ишдан тобора камро қ қ они қ иш ҳосил қ иладилар, ру ҳ ий ва физиологик етишмовчилик ҳ олатини бошдан кечирадилар, ў з- ў зини намо ё н қилиш ў зига ва бош қ аларга ҳ урмат талаб б ў лиш бутун мартаба давомида ю қ ори даражада бўлади. Улар иш ҳ а қ и даражасининг са қ ланиб қ олишини истайдилар, лекин

бош қ а даромад манбаларини к ў пайтиришга интиладилар, пенсияга чи ққ анда бу даромадлар оладиган даромадига яхши қў шимча б ў лиши мумкин. Охирги, пенсия босқичидан бу ташкилотдаги мартаба (фаолият тури сифатида) тугайди. Ў зини бош қ а фаолият турларида к ў рсатишга интилиш имконияти пайдо б ў лади, ҳ олбуки ташкилотда ишлаб юрган ва қ тида бундай қилишга имконияти чекланган эди. Ў зига ва пенсия оладиган бош қ а биродарларига нисбатан ҳ урмат билан қ араш э ҳ ти ё жи бар қ арорлашади. Биро қ, молиявий а ҳ воли ва со ғ ли ғ и бу йилларда бош қ а даромад турларини қ идиришга ва со ғ ли ғ и ҳ а қ ида ў йлашга мажбур қ илади. 6.2. Хизмат мартабасини бош қ ариш 43. Ҳ ар бир киши ў з э ҳ ти ё жлари ва ижтимоий-и қ тисодий шарт- шароитларга асосланган ҳ олда ў з келажагини режалаштиради. У ў зининг хизмат со ҳ асида ў сиш исти қ боллари ва мазкур ташкилотда малакасини ошириш имкониятлари бор-й ўқ лигини билишни хо ҳ лашида ҳ еч қ андай ажабланарли нарса й ўқ . Шунингдек у ў зи бажариши лозим б ў лган шартларни ҳ ам билиши керак. Акс ҳ олда хул қ -атворининг сабаблари заиф б ў либ қ олади, одам бор кучини сарфламасдан ишлайди, малакасини оширишга интилмайди ва ташкилотни янги, та ғ ин ҳ ам исти қ болли ишга ў тиш олдидан бирмунча ва қ т ишлаб туриш мумкин б ў лган жой деб қ арайди. Киши ишга кириш ва қ тида ў з олдига муайян ма қ садлар қў яди, лекин ташкилот ҳ ам уни ишга қ абул қ илар экан, ў з олдига муайян ма қ садлар қў йган б ў лади . Ш унинг учун ҳ ам ишга қ абул қ илинувчи ў зининг ишчанлик фазилатларини реал ба ҳ олай олиши даркор. Киши ў зининг ишчанлик фазилатларини ташкилот ва иш унинг олдига қў ядиган талабларга та ққ ослай олиши керак. Унинг бутун мартабасининг муваффа қ ияти ана шунга бо ғ ли қ б ў лади. Мартабанинг ма қ сади сифатида фаолият со ҳ асини, муайян ишни, лавозимни, хизмат пиллапоясидаги ў ринни санамаслик керак. У яна хам

теранро қ мазмунга эга б ў лади. Мартаба ма қ садлари бирор сабабда намо ё н б ў лади, ходим ана шу сабабга к ў ра мазкур ани қ ишга эга б ў лишни, лавозимларнинг иерархик зинапоясида муайян по ғ онани эгаллашни истайди. Мисол тари қ асида мартабанинг айрим мақсадларини санаб ў тамиз:  ў з- ў зига берилган ба ҳ ога мос келадиган ва шунинг учун ҳ ам маънавий қ они қ иш хосил қ иладиган фаолият турини эгаллаш ё ки лавозимга эга б ў лиш;  ў з- ў зига ба ҳ о беришга, жойга, табиат шароитларига жавоб берадиган иш ё ки мансабга эга б ў лиш; улар ходимнинг со ғ ли ғ ига қ улай таъсир к ў рсатади ва яхши дам олишни ташкил этишига имкон беради;  сизнинг имкониятларингизни кучайтирадиган ва ривожлантирадиган лавозимни эгаллаш;  ижодий х усусиятга эга б ў лган ишга ё ки лавозимга эга б ў лиш;  касб б ў йича ишлаш ё ки муайян даражада муста қ илликни қў лга киритиш имконини берадиган лавозимни эгаллаш;  яхши ҳ а қ т ў ланадиган ёки айни ва қ тда катта қў шимча даромад олиш имконини берадиган ишга ёҳ уд лавозимга эга б ў лиш;  фаол таълим олишни давом эттириш имконини берадиган ишга ё ки лавозимга эга б ў лиш;  бир ва қ тнинг ў зида ҳ ам болалар тарбияси, ҳ ам уй-р ў зғор х ў жалиги билан шу ғ улланиш имконини берадиган ишга ё ки лавозимга эга б ў лиш. Мартабанинг ма қ садлари ё ш ў тиши билан алмашиниб боради, ў зимиз қ андай ў згаришимиз, малакамизнинг ортиши билан ў згариб боради ва ҳ . к. Мартаба мақсадларини шакллантириш - бу доимий жара ё ндир. Мартабани бош қ аришни ишга қ абул қ илиш чо ғ идан бошлаш керак. Сизни ишга қ абул қ ила ё тиб, иш берувчи ташкилотнинг талаблари ба ё н қ илинган саволлар беришади. Сиз эса ў з ма қ садларингизга жавоб берадиган, ў з талабларингизни шакллантирадиган саволларни беришингиз лозим б ў лади.

Қиска хулосалар. Мартаба (мавқе)- бу персоналнинг ўз меҳнат истиқболи тўғрисидаги субъектив равишда англаб етилган фикр-мулоҳазалари, ўз-ўзини намоён қилиш ва меҳнатдан қониқиш ҳосил қилиш борасида кутилган йўллардир. Мартаба икки турга , яъни касб мартабаси ва ташкилот ичида мартаба бўлинади. Мартабани режалаштиришни асосий вазифаси -бу касбий ва ташкилот ичида мартабанинг ўзаро таъсирини таъминлашдир. Хизмат мартабасини режалаштириш ва назорат қилиб бориш - бу ходимни ташкилотга ишга қабул қилишдан то уни ишдан бўшатиш таҳмин қилинган вақтгача, унинг лавозимлар тизими ёки иш ўринлари бўйича режали равишда горизонтал ва вертикал илгарилаб боришини йўлга қўйишдир. Мартабани режалаштиришнинг Япониядаги, «умрбод ёллаш тизими»нинг моҳияти шундаки, инсон маълумот олгач компанияга ишга киради ва у ерда пенсияга чуққунча ишлайди. Бу тизим кафолатланган иш билан бандлик шаклларидан биридир.

Асосий адабиётлар 1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. - Т.: «Ўзбекистон», 1992. 2. Ўзбекистон Республикасининг «Таълим тўғрисида»ги қонуни - Т.: «Ўзбекистон», 1998. 3. Ўзбекистон Республикасининг «Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида»ги қонуни. (янги таҳрир)- Т.: «Адолат», 1998 4. Ўзбекистон Республикасининг «Корхоналар тўғрисида»ги қонуни. -Т.: «Адолат», 1992 5. Ўзбекистон Республикасининг Меҳнат кодекси- Т.: «Адолат», 1996 6. Ўзбекистон Республикасининг «Кадрлар ни тайёрлаш миллий дастури». Тошкент, 1998 1. И.А.Каримов. «Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари».-Т.: «Ўзбекистон». 1997. 7. И.А.Каримов «Ўзбекистон иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш йўлида». «Тошкент», «Ўзбекистон», 1996. 8. И.А.Каримов. «Амир Темур фахримиз, ғуруримиз». Т.: «Халқ сўзи» газетаси 1996 йил 26 октябр. 9. И.А.Каримов «Юксак малакали мутахассислар - тараққиёт омили» - Т.: «Ўзбекистон», 1995. 10. www.ziyonet.uz

Похожие

Корхона ва ташкилотларда ходимларнинг хизмат-касб жиҳатидан кўтарилишини бошқариш

Корхона активларини бошқариш

Корхона активларини бошқариш 2

Корхона ва ташкилотларда персонални бошқариш стратегияси

Корхона ва ташкилотларда персонал хулқ- атворини бошқариш