Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг пул оқимларини бошқариш - Экономика - Рефераты

Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг пул оқимларини бошқариш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

113 KB

Қишлоқ хўжалиги корхоналари нинг пул оқимларини бошқариш Режа: 1. Пул оқимлари тўғрисида туш у нча ва уларни нг хусусиятлари. 2. Пул оқимларининг шаклланиш тамойиллари. 3. Пул оқимларининг турлари ва шаклланиш манбалари. 4. Пул маблағлари тушуми ва сарфланиши режасини ишлаб чиқиш.

Пул оқимлари тўғрисида тушунча ва уларнинг хусусиятлари Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг молиявий ресурсларидан самарали фойдаланишда пул оқимларини тўғри режалаштириш ва бошқариш муҳим роль ўйнайди. Пул оқимлари тадбиркорлик субъектининг бир йил давомидаги барча сарфланган ва кирим қилинган пул маблағлари ҳаракатини ифодалайди. Корхонанинг «пул оқимлари» тушунчаси ўзида корхона фаолиятининг узликсизлиги жараёни давомида пул маблағлари тушуми ва чиқимининг тақсимланиш йиғиндисини акс этиради. Корхоналар пул оқимлари тушунчаси молиявий бошқарувнинг алоҳида объекти сифатида нафақат маҳаллий, балки хорижий адабиғтларда ҳам молиявий бошқарув бўйича етарли даражада ўз аксини топмаган. Бу пул оқимларининг асосий таркибида пул активларини бошқариш, молиявий ресурсларни шакллантиришни бошқариш ва банкротлик хавфи шароитида инқирозга қарши корхоналар бошқаруви масалалари кўриб чиқилади. Унга шунингдек, молиявий ҳисоботлар, корхона пул маблағларининг ҳаракат динамикасини характерловчи бухгалтерлик ҳисобини юритиш кабилар киради. Пул оқимларини тўғри режалаштириш ва бошқариш нисбатан мураккаб вазифа бўлиб, у эндигина амалиётга кириб келмоқда. Шунингдек, молиявий ҳисоботи шаклларидан бири ҳам «пул оқимлари тўғрисида»дир. Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг пул оқимларидан унумли фойдаланиш қуйидаги вазифаларни ечишга ёрдам беради: - у тадбиркорлик субъектининг «молиявий қон айланиш тизими» бўлиб, самарали ташкил этилганда молиявий барқарорликни таъминлайди; - пул оқимларини оқилона шакллантириш хўжалик операцион фаолиятининг бир маромда ва доимий амал қилишини таъминлайди; - пул оқимларини самарали бошқариш қарз маблағларига, яъни четдан жалб қилинган капиталларга бўлган эҳтиёжларни қисқартиради;

- пул оқимларини бошқаришнинг фаол тизимига эга бўлиш ўз маблағларидан самарали фойдаланишни, ички молиявий манбаларни шакллантиришни таъминлайди; - пул оқимларини тўғри бошқариш хўжалик капиталининг айланишини тезлаштирувчи молиявий дастак ҳисобланади; - пул оқимларидан самарали фойдаланиш тадбиркорлик субъектининг тўлов қобилиятини оширади ва мақсадли фойда миқдорига эришишга ёрдам беради; - пул оқимларини самарали бошқариш шаклларига эга бўлиш, қўшимча фойда олишни, бевосита пул активлари бўйича ижобий натижаларга эришишни, яъни вақтинча бўш турган пул маблағларидан самарали фойдаланишни таъминлайди. Пул оқимларининг шаклланиш тамойиллари Пул оқимларини бошқариш бутун корхона молиявий фаолиятини бошқариш тизимининг муҳим таркибий қисми ҳисобланади. У корхонанинг молиявий бошқарувида турли шаклдаги вазифаларни ечишда ва унинг корхона молиявий менежменти бош мақсадига қаратилганлигини талаб этади. Кичик тадбиркорлик субъектининг пул оқимларини бошқариш жарағни белгиланган тамойиллар асосида аниқланади. Улардан асосийлари қўйидагилар ҳисобланади: 1. Ахборотларнинг ишончлилиги тамойили . Ҳар қандай бошқариладиган тизим, шунингдек, корхона пул оқимларини бошқаришда ҳам зарурий ахборот базаси билан таъминланиши керак бўлади. Бундай ахборот базаларига эга бўлиш ўз-ўзидан маълум қийинчиликларни ҳал қилишни талаб этади. Айниқса, молиявий ҳисоботлар тузиш ва улардан фойдаланишда ягона бухгалтерия ҳисоботларини халқаро стандартлар

асосида ташкил этишни шаклланитириш ва бошқалар бу тамойилга таянилишини яққол кўрсатади. 2. Баланслаштирилиши тамойили . Корхоналар пул оқимларини бошқариш кўпроқ унинг таркибий гуруҳланишидаги асосий шакллар билан узвий боғлиқ бўлиб, бу жараёнларни бир-бирига маълумотларнинг мослиги ва турли шаклдалиги билан алоҳида ажралиб туради. Ушбу тамойил корхона пул оқимларини асосий шакллари, ҳажми, вақт оралиғи ва бошқа хусусиятларига қараб мувозанатлаштиришни талаб этади. Корхонанинг пул оқимларини бошқариш жарағнларида пул оқими ва ундан фойдаланишни мақбуллаштирилишини кўзда тутади. 3. Самарадорликни таъминлаш тамойили . Корхона пул оқимларини бошқаришда маълум бир вақтда пул маблағлари тушумини ва сарфланиши бир меъғрдалигини, бўш турган пул маблағларининг активлигини ошириш, инфляция даражасини пасайтириш, муайян вақтдаги қиймат баҳосини самарали ташкил этишга қаратилади. Бу тамойилга корхона молиявий инвестицияларини ҳаракатлантириш йўли билан пул оқимларини самарали бошқариш ва бошқалар киради. 4. Ликвидликни таъминлаш тамойили. Корхона пул оқимларининг алоҳида шакллари бўйича юқори даражадаги маромсизлик юзага келиши натижасида вақтинча пул дефицити пайдо бўлиб, унинг ликвидлик даражасига салбий таъсир кўрсатади. Шунинг учун корхона пул оқимларини бошқаришнинг даврларида бу оқимлар ликвидлилигиниетарли даражада таъминлаш зарур. Пул оқимларининг турлари ва шаклланиш манбалари Қишлоқ хўжалиги корхоналари «пул оқимларини бошқариш» тушунчаси ўзида ҳўжалик фаолияти учун хизмат қилувчи турли шаклдаги пул оқимлари таркибини акс эттиради. Бунинг моҳиятини пул оқимларини бошқаришда уларнинг алоҳида хусусиятларига қараб аниқлаш талаб этилади. Бундай пул

оқимларини гуруҳлаштиришни қуйидаги асосий белгилари бўйича ташкил қилиш таклиф қилинади. 1. Пул оқимлари хўжалик фаолиятига хизмат қилиш жараёнлари ҳажми бўйича қуйидаги шаклларга ажратилади: тўлиқ корхона бўйича пул оқимлари; корхона хўжалик фаолиятининг алоҳида шакллари бўйича пул оқимлари; корхонанинг алоҳида таркибий тузилмалари (жавобгарлик марказлари) бўйича пул оқимлари; алоҳида хўжалик операциялари бўйича пул оқимлари. 2. Пул оқимлари шакллари халқаро ҳисоб стандартларига мос равишда хўжалик фаолиятининг шакллари бўйича қуйидагиларга ажратилади: операцион фаолият бўйича пул оқимлари; инвестицион фаолият бўйича пул оқимлари; молиявий фаолият бўйича пул оқимлари. 3. Пул оқимлари пул маблағларининг ҳаракат йўналишлари бўйича икки асосий шаклга ажратилади: ижобий пул оқимлари («пул маблағларининг кирими»); салбий пул оқимлари («пул маблағларининг чиқими»). 4. Пул оқимлари ҳажини ҳисоблаш усуллари бўйича қуйидаги шаклларга ажратилади: ялпи пул оқимлари; соф пул оқими. 5. Пул оқимлари ҳажмининг етарлилик даражаси бўйича қуйидаги шаклларга ажратилади: пул оқимларининг етарлилиги; пул оқимларининг етишмаслиги (дефицитлиги). 6. Пул оқимлари вақтда баҳолаш усуллари бўйича қуйидаги шалларга ажратилади: жорий пул оқимлари;келгусидаги пул оқимлари.

7. Пул оқимлари кўриладиган даврда шакллантирилишининг узлуксизлиги бўйича қуйидаги шаклларга ажратилади: доимий пул оқимлари; вақтинчалик пул оқимлари. 8. Доимий пул оқимлари вақт оралиғи барқарорлиги бўйича қуйидаги шаклларга ажратилади: доимий пул оқимларининг бир хил вақтдаги оралиғи; доимий пул оқимларининг ҳар хил вақтдаги оралиғи. Кичик тадбиркорлик субъектларининг пул оқимлари операцион фаолият, молиявий фаолият ва инвестицион фаолият натижасида шаклланадиган пул оқимларидан иборат бўлади. Операцион фаолият бўйича пул оқимлари мол етказиб берувчиларга тўланадиган счетлар, ишчиларга иш ҳақи харажатлари ва меҳнатга ҳақ тўлаш фондидан ижтимоий ажратмалар, асосий воситаларнинг амортизацияси, турли иш ва хизматлар учун тўланган пул маблағлари, фоиз кўринишидаги харажатлар, ишлаб чиқариш характеридаги бошқа харажатлар, хўжаликни бошқариш харажатлари, маҳсулотни сотиш харажатлари ва бошқа операцион харажатлар, бюджетга турли солиқлар кўринишидаги чиқимлар ҳамда маҳсулот сотишдан олинган, иш ва хизматлар кўрсатишдан келиб тушган тушум, роялти, фоиз кўринишидаги тушумлар ва операцион фаолият билан боғлиқ бошқа пул тушумларини акс эттиради. Инвестицион фаолият бўйича пул оқимлари Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг ишлаб чиқаришга сарфлаган реал инвестициялари ва ортиқча асосий воситаларни сотиш, бошқа корхоналарнинг акцияларини сотиб олиш ва сотиш ҳамда бошқа инвестицион характердаги кирим ва чиқимларни ўз ичига олади. Молиявий фаолият бўйича пул оқимлари тадбиркорлик субъекти қўшимча сармоя сифатида маблағ жалб қилишини, узоқ ва қисқа муддатли кредитлар ва қарзларни жалб қилишни, пул кўринишида дивиденд бериш ва

корхона фаолиятини ташқи маблағлар билан молиялаштиришни ўз ичига олади. Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг пул оқимлари шаклланишида ички ва ташқи омиллар ўз таъсирини ўтказади. Ташқи таъсирларга товарлар ва фонд бозорларидаги вазият, хўжалик юритувчи субъектлар орасидаги ўзаро ҳисоб-китоблар тартиби, кредитлар билан таъминлаш, солиқ ва божхона тизимлари кирса, ички омилларга ишлаб чиқариш жараёнининг давомийлиги ва мавсумийлик характери, тадбиркорлик с убъектининг амортизация сиёсати, ишлаб чиқариш воситаларидан фойдаланиш даражаси, ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқариш тизими ва бошқалар мисол бўлади. Қишлоқ хўжалиги корхоналари доимо ижобий пул оқимига эга бўлган тақдирда барқарор ривожланиш имконига эга бўлади. Пул оқимлари ва бошқа молиявий ресурсларнинг етарли даражада бўлиши нафақат такрор ишлаб чиқариш ва шахсий истеъмолни кенгайтиришга, балки тадбиркорлик субъектининг ликвидлигини таъминлашга ҳам имкон беради. Пул маблағлари тушуми ва сарфланиши режасини ишлаб чиқиш Пул маблағлари режасини тузишда молиявий ҳисобот моддаларидан фойдаланиб, корхона тўғрисида атрофлича маълумот олинади, шу асосда корхонада пул маблағлари тушуми ва сарфланиши, шунингдек, молиявий ҳолат, пул маблағлари ҳаракатининг фаоллик даражаси таҳлил этилади. «Пул оқимлари тўғрисида ҳисобот»да корхонанинг молиявий ресурслари таркибидаги ўзгаришлар ва пул маблағлари ҳаракати, хусусан, жорий хўжалик фаолияти жарағнида бу маблағларнинг келиб тушиши, сарфланиши, йил боши ва охиридаги қолдиғи, шунингдек, инвестиция ва молиявий фаолиятга йўналтирилган қисми акс эттирилади. Пул оқимларини бошқаришда молиявий ахборотлар билан ишлаш жараёнидаги энг муҳим жиҳатларидан бири корхона фаолияти, хусусан,

унинг хўжалик фаолияти ҳақида алоҳида хулосалар чиқариш учун зарур бўладиган қатор кўрсаткичлардан фойдаланилади. Корхонанинг бирорта жорий молиявий режасини ҳам, йирик хўжалик операцияларини ҳам пул оқимлари режаси тузмасдан амалга ошириш иложи йўқ. Чунки, барча шаклдаги пул маблағларини режалаштиришда пул тушум ва чиқимлари кўрсаткичлари асосий ҳужжат жорий молиявий режанинг муҳим таркибий қисми ҳисобланади. 4 -жадвал Қишлоқ хўжалиги корхоналарида пул маблағлари тушуми ва сарфланиши режасининг намунавий шакли Кўрсаткичлар ОйларЖ ами 1-чорак Бош қа чораклар Й ил бўйича жами Январ феврал март I . Операцион фаолият бўйича пул оқимлари 1. Маҳсулотларни сотишдан тушган пул маблағлари 2. Операцион фаолият жарағнида тушган бошқа пул маблағлари Операцион фаолият бўйича ялпи ижобий пул тушуми 3. Маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва сотишдаги пул маблағлари сарфланиши (амортизация ажратмаларисиз) 4. Даромад ҳисобидан тўланадиган солиқлар ва йиғимлар (маҳсулот баҳосига кирувчи) 5. Соф фойдадан тўланадиган солиқлар ва йиғимлар Операцион фаолият бўйича ялпи салбий пул чиқими Операцион фаолият бўйича соф пул оқимлари суммаси II . Инвестицион фаолият бўйича пул оқими 1. Асосисий фондлар ва номодий активларни

сотишдан пул тушуми 2. Узоқ муддатли инвестицион портфелни сотишдан пул тушуми 3. Сотиб олинган хусусий акцияларини сотишдан тушган пул маблағлари 4. Узоқ муддатли инвестицион портфели бўйича фоиз ва дивидендлар Инвестицион фаолият бўйича жами ялпи ижобий пул оқимлари 5. Асосий воситаларни сотиб олиш 6. Тугалланмаган капитал қурилишларнинг ўсиши 7. Номоддий активларни сотиб олиш 8. Узоқ муддатли инвестицион портфелини сотиб олиш 9. Режалаштирилган хусусий акцияларни сотиб олиш Инвестицион фаолият бўйича жами пул оқимлари (пул маблағлари сарфланиши) Инвестицион фаолият бўйича соф пул оқимлари суммаси III . Молиявий фаолият бўйича пул оқими 1. Ташқи манбалардан акциядорлар ёки пайчиларнинг жалб қилинган қўшимча маблағлари 2. Қўшимча жалб қилинган узоқ ва қисқа муддатли кредит ва қарзлар 3. Қайтарилмаслик шарти билан бериладиган, мақсадли молиялаштиришда режалаштирилган пул тушимлари 4. Молиявий фаолият бўйича жами ялпи ижобий пул оқимлари (пул маблағлари тушуми) 5. Узоқ муддатли кредитлар ва қарзлар бўйича асосий қарзларни тўлаш 6. Қисқа муддатли кредитлар ва қарзлар бўйича асосий тўловлар 7.Корхона мулкдорлари (акционерлари) га режалаштирилган дивиденд ёки фоиз тўловлари

Молиявий фаолият бўйича жами ялпи салбий пул оқимлари (пул маблағлари тўлови) Молиявий фаолият бўйича соф пул оқимлари суммаси IV . Корхона бўйича жами пул оқимлари 1. Йил бошидаги пул маблағининг сальдоси 2. Ялпи ижобий пул (тушуми) оқимлари 3. Ялпи салбий пул (чиқими) оқимлари 4. Соф пул оқимлари 5. Йил охиридаги пул маблағининг сальдоси

Похожие

Пул оқимларини бошқариш

Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг мажбуриятларини бошқариш

Корхонада пул оқимларини бошқариш

Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг хусусий капиталини бошқариш

Қишлоқ хўжалиги корхоналарининг нарх сиёсатини бошқариш